Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
మహామోగ్గల్లానస్ససీహనాదకథా
Mahāmoggallānassasīhanādakathā
౧౭. అథ ఖో ఆయస్మా మహామోగ్గల్లానోతిఆదీసు ఆయస్మాతి పియవచనమేతం, గరుగారవసప్పతిస్సాధివచనమేతం. మహామోగ్గల్లానోతి మహా చ సో గుణమహన్తతాయ మోగ్గల్లానో చ గోత్తేనాతి మహామోగ్గల్లానో. ఏతదవోచాతి ఏతం అవోచ. ఇదాని వత్తబ్బం ‘‘ఏతరహి భన్తే’’తిఆదివచనం దస్సేతి. కస్మా అవోచ? థేరో కిర పబ్బజిత్వా సత్తమే దివసే సావకపారమిఞాణస్స మత్థకం పత్తో, సత్థారాపి మహిద్ధికతాయ ఏతదగ్గే ఠపితో. సో తం అత్తనో మహిద్ధికతం నిస్సాయ చిన్తేసి – ‘‘అయం వేరఞ్జా దుబ్భిక్ఖా, భిక్ఖూ చ కిలమన్తి, యంనూనాహం పథవిం పరివత్తేత్వా భిక్ఖూ పప్పటకోజం భోజేయ్య’’న్తి. అథస్స ఏతదహోసి – ‘‘సచే పనాహం భగవతో సన్తికే విహరన్తో భగవన్తం అయాచిత్వా ఏవం కరేయ్యం, న మేతం అస్స పతిరూపం; యుగగ్గాహో వియ భగవతా సద్ధిం కతో భవేయ్యా’’తి. తస్మా యాచితుకామో ఆగన్త్వా భగవన్తం ఏతదవోచ.
17.Atha kho āyasmā mahāmoggallānotiādīsu āyasmāti piyavacanametaṃ, garugāravasappatissādhivacanametaṃ. Mahāmoggallānoti mahā ca so guṇamahantatāya moggallāno ca gottenāti mahāmoggallāno. Etadavocāti etaṃ avoca. Idāni vattabbaṃ ‘‘etarahi bhante’’tiādivacanaṃ dasseti. Kasmā avoca? Thero kira pabbajitvā sattame divase sāvakapāramiñāṇassa matthakaṃ patto, satthārāpi mahiddhikatāya etadagge ṭhapito. So taṃ attano mahiddhikataṃ nissāya cintesi – ‘‘ayaṃ verañjā dubbhikkhā, bhikkhū ca kilamanti, yaṃnūnāhaṃ pathaviṃ parivattetvā bhikkhū pappaṭakojaṃ bhojeyya’’nti. Athassa etadahosi – ‘‘sace panāhaṃ bhagavato santike viharanto bhagavantaṃ ayācitvā evaṃ kareyyaṃ, na metaṃ assa patirūpaṃ; yugaggāho viya bhagavatā saddhiṃ kato bhaveyyā’’ti. Tasmā yācitukāmo āgantvā bhagavantaṃ etadavoca.
హేట్ఠిమతలం సమ్పన్నన్తి పథవియా కిర హేట్ఠిమతలే పథవిమణ్డో పథవోజో పథవి-పప్పటకో అత్థి, తం సన్ధాయ వదతి. తత్థ సమ్పన్నన్తి మధురం, సాదురసన్తి అత్థో. యథేవ హి ‘‘తత్రస్స రుక్ఖో సమ్పన్నఫలో చ ఉపపన్నఫలో చా’’తి (మ॰ ని॰ ౨.౪౮) ఏత్థ మధురఫలోతి అత్థో; ఏవమిధాపి సమ్పన్నన్తి మధురం సాదురసన్తి వేదితబ్బం. సేయ్యథాపి ఖుద్దమధుం అనీళకన్తి ఇదం పనస్స మధురతాయ ఓపమ్మనిదస్సనత్థం వుత్తం. ఖుద్దమధున్తి ఖుద్దకమక్ఖికాహి కతమధు. అనీళకన్తి నిమ్మక్ఖికం నిమ్మక్ఖికణ్డకం పరిసుద్ధం. ఏతం కిర మధు సబ్బమధూహి అగ్గఞ్చ సేట్ఠఞ్చ సురసఞ్చ ఓజవన్తఞ్చ. తేనాహ – ‘‘సేయ్యథాపి ఖుద్దమధుం అనీళకం ఏవమస్సాద’’న్తి.
Heṭṭhimatalaṃ sampannanti pathaviyā kira heṭṭhimatale pathavimaṇḍo pathavojo pathavi-pappaṭako atthi, taṃ sandhāya vadati. Tattha sampannanti madhuraṃ, sādurasanti attho. Yatheva hi ‘‘tatrassa rukkho sampannaphalo ca upapannaphalo cā’’ti (ma. ni. 2.48) ettha madhuraphaloti attho; evamidhāpi sampannanti madhuraṃ sādurasanti veditabbaṃ. Seyyathāpi khuddamadhuṃ anīḷakanti idaṃ panassa madhuratāya opammanidassanatthaṃ vuttaṃ. Khuddamadhunti khuddakamakkhikāhi katamadhu. Anīḷakanti nimmakkhikaṃ nimmakkhikaṇḍakaṃ parisuddhaṃ. Etaṃ kira madhu sabbamadhūhi aggañca seṭṭhañca surasañca ojavantañca. Tenāha – ‘‘seyyathāpi khuddamadhuṃ anīḷakaṃ evamassāda’’nti.
సాధాహం , భన్తేతి సాధు అహం, భన్తే. ఏత్థ సాధూతి ఆయాచనవచనమేతం. పథవిపరివత్తనం ఆయాచన్తో హి థేరో భగవన్తం ఏవమాహ. పరివత్తేయ్యన్తి ఉక్కుజ్జేయ్యం, హేట్ఠిమతలం ఉపరిమం కరేయ్యం. కస్మా? ఏవఞ్హి కతే సుఖేన భిక్ఖూ పప్పటకోజం పథవిమణ్డం పరిభుఞ్జిస్సన్తీతి. అథ భగవా అననుఞ్ఞాతుకామోపి థేరం సీహనాదం నదాపేతుం పుచ్ఛి – ‘‘యే పన తే, మోగ్గల్లాన, పథవినిస్సితా పాణా తే కథం కరిస్ససీ’’తి. యే పథవినిస్సితా గామనిగమాదీసు పాణా, తే పథవియా పరివత్తియమానాయ ఆకాసే సణ్ఠాతుం అసక్కోన్తే కథం కరిస్ససి, కత్థ ఠపేస్ససీతి? అథ థేరో భగవతా ఏతదగ్గే ఠపితభావానురూపం అత్తనో ఇద్ధానుభావం పకాసేన్తో ‘‘ఏకాహం, భన్తే’’తిఆదిమాహ. తస్సత్థో – ఏకం అహం భన్తే హత్థం యథా అయం మహాపథవీ ఏవం అభినిమ్మినిస్సామి, పథవిసదిసం కరిస్సామి. ఏవం కత్వా యే పథవినిస్సితా పాణా తే ఏకస్మిం హత్థతలే ఠితే పాణే తతో దుతియహత్థతలే సఙ్కామేన్తో వియ తత్థ సఙ్కామేస్సామీతి.
Sādhāhaṃ, bhanteti sādhu ahaṃ, bhante. Ettha sādhūti āyācanavacanametaṃ. Pathaviparivattanaṃ āyācanto hi thero bhagavantaṃ evamāha. Parivatteyyanti ukkujjeyyaṃ, heṭṭhimatalaṃ uparimaṃ kareyyaṃ. Kasmā? Evañhi kate sukhena bhikkhū pappaṭakojaṃ pathavimaṇḍaṃ paribhuñjissantīti. Atha bhagavā ananuññātukāmopi theraṃ sīhanādaṃ nadāpetuṃ pucchi – ‘‘ye pana te, moggallāna, pathavinissitā pāṇā te kathaṃ karissasī’’ti. Ye pathavinissitā gāmanigamādīsu pāṇā, te pathaviyā parivattiyamānāya ākāse saṇṭhātuṃ asakkonte kathaṃ karissasi, kattha ṭhapessasīti? Atha thero bhagavatā etadagge ṭhapitabhāvānurūpaṃ attano iddhānubhāvaṃ pakāsento ‘‘ekāhaṃ, bhante’’tiādimāha. Tassattho – ekaṃ ahaṃ bhante hatthaṃ yathā ayaṃ mahāpathavī evaṃ abhinimminissāmi, pathavisadisaṃ karissāmi. Evaṃ katvā ye pathavinissitā pāṇā te ekasmiṃ hatthatale ṭhite pāṇe tato dutiyahatthatale saṅkāmento viya tattha saṅkāmessāmīti.
అథస్స భగవా ఆయాచనం పటిక్ఖిపన్తో ‘‘అలం మోగ్గల్లానా’’తిఆదిమాహ. తత్థ అలన్తి పటిక్ఖేపవచనం. విపల్లాసమ్పి సత్తా పటిలభేయ్యున్తి విపరీతగ్గాహమ్పి సత్తా సమ్పాపుణేయ్యుం. కథం? అయం ను ఖో పథవీ , ఉదాహు న అయన్తి. అథ వా అమ్హాకం ను ఖో అయం గామో, ఉదాహు అఞ్ఞేస’’న్తి. ఏవం నిగమజనపదఖేత్తారామాదీసు. న వా ఏస విపల్లాసో, అచిన్తేయ్యో హి ఇద్ధిమతో ఇద్ధివిసయో. ఏవం పన విపల్లాసం పటిలభేయ్యుం – ఇదం దుబ్భిక్ఖం నామ న ఇదానియేవ హోతి, అనాగతేపి భవిస్సతి. తదా భిక్ఖూ తాదిసం ఇద్ధిమన్తం సబ్రహ్మచారిం కుతో లభిస్సన్తి? తే సోతాపన్న-సకదాగామి-అనాగామి-సుక్ఖవిపస్సక-ఝానలాభి-పటిసమ్భిదాప్పత్తఖీణాసవాపి సమానా ఇద్ధిబలాభావా పరకులాని పిణ్డాయ ఉపసఙ్కమిస్సన్తి. తత్ర మనుస్సానం ఏవం భవిస్సతి – ‘‘బుద్ధకాలే భిక్ఖూ సిక్ఖాసు పరిపూరకారినో అహేసుం. తే గుణే నిబ్బత్తేత్వా దుబ్భిక్ఖకాలే పథవిం పరివత్తేత్వా పప్పటకోజం పరిభుఞ్జింసు. ఇదాని పన సిక్ఖాయ పరిపూరకారినో నత్థి. యది సియుం, తథేవ కరేయ్యుం. న అమ్హాకం యం కిఞ్చి పక్కం వా ఆమం వా ఖాదితుం దదేయ్యు’’న్తి. ఏవం తేసుయేవ అరియపుగ్గలేసు ‘‘నత్థి అరియపుగ్గలా’’తి ఇమం విపల్లాసం పటిలభేయ్యుం. విపల్లాసవసేన చ అరియే గరహన్తా ఉపవదన్తా అపాయుపగా భవేయ్యుం. తస్మా మా తే రుచ్చి పథవిం పరివత్తేతున్తి.
Athassa bhagavā āyācanaṃ paṭikkhipanto ‘‘alaṃ moggallānā’’tiādimāha. Tattha alanti paṭikkhepavacanaṃ. Vipallāsampi sattā paṭilabheyyunti viparītaggāhampi sattā sampāpuṇeyyuṃ. Kathaṃ? Ayaṃ nu kho pathavī , udāhu na ayanti. Atha vā amhākaṃ nu kho ayaṃ gāmo, udāhu aññesa’’nti. Evaṃ nigamajanapadakhettārāmādīsu. Na vā esa vipallāso, acinteyyo hi iddhimato iddhivisayo. Evaṃ pana vipallāsaṃ paṭilabheyyuṃ – idaṃ dubbhikkhaṃ nāma na idāniyeva hoti, anāgatepi bhavissati. Tadā bhikkhū tādisaṃ iddhimantaṃ sabrahmacāriṃ kuto labhissanti? Te sotāpanna-sakadāgāmi-anāgāmi-sukkhavipassaka-jhānalābhi-paṭisambhidāppattakhīṇāsavāpi samānā iddhibalābhāvā parakulāni piṇḍāya upasaṅkamissanti. Tatra manussānaṃ evaṃ bhavissati – ‘‘buddhakāle bhikkhū sikkhāsu paripūrakārino ahesuṃ. Te guṇe nibbattetvā dubbhikkhakāle pathaviṃ parivattetvā pappaṭakojaṃ paribhuñjiṃsu. Idāni pana sikkhāya paripūrakārino natthi. Yadi siyuṃ, tatheva kareyyuṃ. Na amhākaṃ yaṃ kiñci pakkaṃ vā āmaṃ vā khādituṃ dadeyyu’’nti. Evaṃ tesuyeva ariyapuggalesu ‘‘natthi ariyapuggalā’’ti imaṃ vipallāsaṃ paṭilabheyyuṃ. Vipallāsavasena ca ariye garahantā upavadantā apāyupagā bhaveyyuṃ. Tasmā mā te rucci pathaviṃ parivattetunti.
అథ థేరో ఇమం యాచనం అలభమానో అఞ్ఞం యాచన్తో ‘‘సాధు, భన్తే’’తిఆదిమాహ. తమ్పిస్స భగవా పటిక్ఖిపన్తో ‘‘అలం మోగ్గల్లానా’’తిఆదిమాహ. తత్థ కిఞ్చాపి న వుత్తం ‘‘విపల్లాసమ్పి సత్తా పటిలభేయ్యు’’న్తి, అథ ఖో పుబ్బే వుత్తనయేనేవ గహేతబ్బం; అత్థోపి చస్స వుత్తసదిసమేవ వేదితబ్బో. యది పన భగవా అనుజానేయ్య, థేరో కిం కరేయ్యాతి? మహాసముద్దం ఏకేన పదవీతిహారేన అతిక్కమితబ్బం మాతికామత్తం అధిట్ఠహిత్వా నళేరుపుచిమన్దతో ఉత్తరకురుఅభిముఖం మగ్గం నీహరిత్వా ఉత్తరకురుం గమనాగమనసమ్పన్నే ఠానే కత్వా దస్సేయ్య, యథా భిక్ఖూ గోచరగామం వియ యథాసుఖం పిణ్డాయ పవిసిత్వా నిక్ఖమేయ్యున్తి.
Atha thero imaṃ yācanaṃ alabhamāno aññaṃ yācanto ‘‘sādhu, bhante’’tiādimāha. Tampissa bhagavā paṭikkhipanto ‘‘alaṃmoggallānā’’tiādimāha. Tattha kiñcāpi na vuttaṃ ‘‘vipallāsampi sattā paṭilabheyyu’’nti, atha kho pubbe vuttanayeneva gahetabbaṃ; atthopi cassa vuttasadisameva veditabbo. Yadi pana bhagavā anujāneyya, thero kiṃ kareyyāti? Mahāsamuddaṃ ekena padavītihārena atikkamitabbaṃ mātikāmattaṃ adhiṭṭhahitvā naḷerupucimandato uttarakuruabhimukhaṃ maggaṃ nīharitvā uttarakuruṃ gamanāgamanasampanne ṭhāne katvā dasseyya, yathā bhikkhū gocaragāmaṃ viya yathāsukhaṃ piṇḍāya pavisitvā nikkhameyyunti.
నిట్ఠితా మహామోగ్గల్లానస్స సీహనాదకథా.
Niṭṭhitā mahāmoggallānassa sīhanādakathā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / వేరఞ్జకణ్డం • Verañjakaṇḍaṃ
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / మహామోగ్గల్లానస్స సీహనాదకథా • Mahāmoggallānassa sīhanādakathā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ఉపాసకత్తపటివేదనాకథావణ్ణనా • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ఉపాసకత్తపటివేదనాకథావణ్ణనా • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā