Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
മഹാമോഗ്ഗല്ലാനസ്സസീഹനാദകഥാ
Mahāmoggallānassasīhanādakathā
൧൭. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോതിആദീസു ആയസ്മാതി പിയവചനമേതം, ഗരുഗാരവസപ്പതിസ്സാധിവചനമേതം. മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോതി മഹാ ച സോ ഗുണമഹന്തതായ മോഗ്ഗല്ലാനോ ച ഗോത്തേനാതി മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ. ഏതദവോചാതി ഏതം അവോച. ഇദാനി വത്തബ്ബം ‘‘ഏതരഹി ഭന്തേ’’തിആദിവചനം ദസ്സേതി. കസ്മാ അവോച? ഥേരോ കിര പബ്ബജിത്വാ സത്തമേ ദിവസേ സാവകപാരമിഞാണസ്സ മത്ഥകം പത്തോ, സത്ഥാരാപി മഹിദ്ധികതായ ഏതദഗ്ഗേ ഠപിതോ. സോ തം അത്തനോ മഹിദ്ധികതം നിസ്സായ ചിന്തേസി – ‘‘അയം വേരഞ്ജാ ദുബ്ഭിക്ഖാ, ഭിക്ഖൂ ച കിലമന്തി, യംനൂനാഹം പഥവിം പരിവത്തേത്വാ ഭിക്ഖൂ പപ്പടകോജം ഭോജേയ്യ’’ന്തി. അഥസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘സചേ പനാഹം ഭഗവതോ സന്തികേ വിഹരന്തോ ഭഗവന്തം അയാചിത്വാ ഏവം കരേയ്യം, ന മേതം അസ്സ പതിരൂപം; യുഗഗ്ഗാഹോ വിയ ഭഗവതാ സദ്ധിം കതോ ഭവേയ്യാ’’തി. തസ്മാ യാചിതുകാമോ ആഗന്ത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച.
17.Atha kho āyasmā mahāmoggallānotiādīsu āyasmāti piyavacanametaṃ, garugāravasappatissādhivacanametaṃ. Mahāmoggallānoti mahā ca so guṇamahantatāya moggallāno ca gottenāti mahāmoggallāno. Etadavocāti etaṃ avoca. Idāni vattabbaṃ ‘‘etarahi bhante’’tiādivacanaṃ dasseti. Kasmā avoca? Thero kira pabbajitvā sattame divase sāvakapāramiñāṇassa matthakaṃ patto, satthārāpi mahiddhikatāya etadagge ṭhapito. So taṃ attano mahiddhikataṃ nissāya cintesi – ‘‘ayaṃ verañjā dubbhikkhā, bhikkhū ca kilamanti, yaṃnūnāhaṃ pathaviṃ parivattetvā bhikkhū pappaṭakojaṃ bhojeyya’’nti. Athassa etadahosi – ‘‘sace panāhaṃ bhagavato santike viharanto bhagavantaṃ ayācitvā evaṃ kareyyaṃ, na metaṃ assa patirūpaṃ; yugaggāho viya bhagavatā saddhiṃ kato bhaveyyā’’ti. Tasmā yācitukāmo āgantvā bhagavantaṃ etadavoca.
ഹേട്ഠിമതലം സമ്പന്നന്തി പഥവിയാ കിര ഹേട്ഠിമതലേ പഥവിമണ്ഡോ പഥവോജോ പഥവി-പപ്പടകോ അത്ഥി, തം സന്ധായ വദതി. തത്ഥ സമ്പന്നന്തി മധുരം, സാദുരസന്തി അത്ഥോ. യഥേവ ഹി ‘‘തത്രസ്സ രുക്ഖോ സമ്പന്നഫലോ ച ഉപപന്നഫലോ ചാ’’തി (മ॰ നി॰ ൨.൪൮) ഏത്ഥ മധുരഫലോതി അത്ഥോ; ഏവമിധാപി സമ്പന്നന്തി മധുരം സാദുരസന്തി വേദിതബ്ബം. സേയ്യഥാപി ഖുദ്ദമധും അനീളകന്തി ഇദം പനസ്സ മധുരതായ ഓപമ്മനിദസ്സനത്ഥം വുത്തം. ഖുദ്ദമധുന്തി ഖുദ്ദകമക്ഖികാഹി കതമധു. അനീളകന്തി നിമ്മക്ഖികം നിമ്മക്ഖികണ്ഡകം പരിസുദ്ധം. ഏതം കിര മധു സബ്ബമധൂഹി അഗ്ഗഞ്ച സേട്ഠഞ്ച സുരസഞ്ച ഓജവന്തഞ്ച. തേനാഹ – ‘‘സേയ്യഥാപി ഖുദ്ദമധും അനീളകം ഏവമസ്സാദ’’ന്തി.
Heṭṭhimatalaṃ sampannanti pathaviyā kira heṭṭhimatale pathavimaṇḍo pathavojo pathavi-pappaṭako atthi, taṃ sandhāya vadati. Tattha sampannanti madhuraṃ, sādurasanti attho. Yatheva hi ‘‘tatrassa rukkho sampannaphalo ca upapannaphalo cā’’ti (ma. ni. 2.48) ettha madhuraphaloti attho; evamidhāpi sampannanti madhuraṃ sādurasanti veditabbaṃ. Seyyathāpi khuddamadhuṃ anīḷakanti idaṃ panassa madhuratāya opammanidassanatthaṃ vuttaṃ. Khuddamadhunti khuddakamakkhikāhi katamadhu. Anīḷakanti nimmakkhikaṃ nimmakkhikaṇḍakaṃ parisuddhaṃ. Etaṃ kira madhu sabbamadhūhi aggañca seṭṭhañca surasañca ojavantañca. Tenāha – ‘‘seyyathāpi khuddamadhuṃ anīḷakaṃ evamassāda’’nti.
സാധാഹം , ഭന്തേതി സാധു അഹം, ഭന്തേ. ഏത്ഥ സാധൂതി ആയാചനവചനമേതം. പഥവിപരിവത്തനം ആയാചന്തോ ഹി ഥേരോ ഭഗവന്തം ഏവമാഹ. പരിവത്തേയ്യന്തി ഉക്കുജ്ജേയ്യം, ഹേട്ഠിമതലം ഉപരിമം കരേയ്യം. കസ്മാ? ഏവഞ്ഹി കതേ സുഖേന ഭിക്ഖൂ പപ്പടകോജം പഥവിമണ്ഡം പരിഭുഞ്ജിസ്സന്തീതി. അഥ ഭഗവാ അനനുഞ്ഞാതുകാമോപി ഥേരം സീഹനാദം നദാപേതും പുച്ഛി – ‘‘യേ പന തേ, മോഗ്ഗല്ലാന, പഥവിനിസ്സിതാ പാണാ തേ കഥം കരിസ്സസീ’’തി. യേ പഥവിനിസ്സിതാ ഗാമനിഗമാദീസു പാണാ, തേ പഥവിയാ പരിവത്തിയമാനായ ആകാസേ സണ്ഠാതും അസക്കോന്തേ കഥം കരിസ്സസി, കത്ഥ ഠപേസ്സസീതി? അഥ ഥേരോ ഭഗവതാ ഏതദഗ്ഗേ ഠപിതഭാവാനുരൂപം അത്തനോ ഇദ്ധാനുഭാവം പകാസേന്തോ ‘‘ഏകാഹം, ഭന്തേ’’തിആദിമാഹ. തസ്സത്ഥോ – ഏകം അഹം ഭന്തേ ഹത്ഥം യഥാ അയം മഹാപഥവീ ഏവം അഭിനിമ്മിനിസ്സാമി, പഥവിസദിസം കരിസ്സാമി. ഏവം കത്വാ യേ പഥവിനിസ്സിതാ പാണാ തേ ഏകസ്മിം ഹത്ഥതലേ ഠിതേ പാണേ തതോ ദുതിയഹത്ഥതലേ സങ്കാമേന്തോ വിയ തത്ഥ സങ്കാമേസ്സാമീതി.
Sādhāhaṃ, bhanteti sādhu ahaṃ, bhante. Ettha sādhūti āyācanavacanametaṃ. Pathaviparivattanaṃ āyācanto hi thero bhagavantaṃ evamāha. Parivatteyyanti ukkujjeyyaṃ, heṭṭhimatalaṃ uparimaṃ kareyyaṃ. Kasmā? Evañhi kate sukhena bhikkhū pappaṭakojaṃ pathavimaṇḍaṃ paribhuñjissantīti. Atha bhagavā ananuññātukāmopi theraṃ sīhanādaṃ nadāpetuṃ pucchi – ‘‘ye pana te, moggallāna, pathavinissitā pāṇā te kathaṃ karissasī’’ti. Ye pathavinissitā gāmanigamādīsu pāṇā, te pathaviyā parivattiyamānāya ākāse saṇṭhātuṃ asakkonte kathaṃ karissasi, kattha ṭhapessasīti? Atha thero bhagavatā etadagge ṭhapitabhāvānurūpaṃ attano iddhānubhāvaṃ pakāsento ‘‘ekāhaṃ, bhante’’tiādimāha. Tassattho – ekaṃ ahaṃ bhante hatthaṃ yathā ayaṃ mahāpathavī evaṃ abhinimminissāmi, pathavisadisaṃ karissāmi. Evaṃ katvā ye pathavinissitā pāṇā te ekasmiṃ hatthatale ṭhite pāṇe tato dutiyahatthatale saṅkāmento viya tattha saṅkāmessāmīti.
അഥസ്സ ഭഗവാ ആയാചനം പടിക്ഖിപന്തോ ‘‘അലം മോഗ്ഗല്ലാനാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ അലന്തി പടിക്ഖേപവചനം. വിപല്ലാസമ്പി സത്താ പടിലഭേയ്യുന്തി വിപരീതഗ്ഗാഹമ്പി സത്താ സമ്പാപുണേയ്യും. കഥം? അയം നു ഖോ പഥവീ , ഉദാഹു ന അയന്തി. അഥ വാ അമ്ഹാകം നു ഖോ അയം ഗാമോ, ഉദാഹു അഞ്ഞേസ’’ന്തി. ഏവം നിഗമജനപദഖേത്താരാമാദീസു. ന വാ ഏസ വിപല്ലാസോ, അചിന്തേയ്യോ ഹി ഇദ്ധിമതോ ഇദ്ധിവിസയോ. ഏവം പന വിപല്ലാസം പടിലഭേയ്യും – ഇദം ദുബ്ഭിക്ഖം നാമ ന ഇദാനിയേവ ഹോതി, അനാഗതേപി ഭവിസ്സതി. തദാ ഭിക്ഖൂ താദിസം ഇദ്ധിമന്തം സബ്രഹ്മചാരിം കുതോ ലഭിസ്സന്തി? തേ സോതാപന്ന-സകദാഗാമി-അനാഗാമി-സുക്ഖവിപസ്സക-ഝാനലാഭി-പടിസമ്ഭിദാപ്പത്തഖീണാസവാപി സമാനാ ഇദ്ധിബലാഭാവാ പരകുലാനി പിണ്ഡായ ഉപസങ്കമിസ്സന്തി. തത്ര മനുസ്സാനം ഏവം ഭവിസ്സതി – ‘‘ബുദ്ധകാലേ ഭിക്ഖൂ സിക്ഖാസു പരിപൂരകാരിനോ അഹേസും. തേ ഗുണേ നിബ്ബത്തേത്വാ ദുബ്ഭിക്ഖകാലേ പഥവിം പരിവത്തേത്വാ പപ്പടകോജം പരിഭുഞ്ജിംസു. ഇദാനി പന സിക്ഖായ പരിപൂരകാരിനോ നത്ഥി. യദി സിയും, തഥേവ കരേയ്യും. ന അമ്ഹാകം യം കിഞ്ചി പക്കം വാ ആമം വാ ഖാദിതും ദദേയ്യു’’ന്തി. ഏവം തേസുയേവ അരിയപുഗ്ഗലേസു ‘‘നത്ഥി അരിയപുഗ്ഗലാ’’തി ഇമം വിപല്ലാസം പടിലഭേയ്യും. വിപല്ലാസവസേന ച അരിയേ ഗരഹന്താ ഉപവദന്താ അപായുപഗാ ഭവേയ്യും. തസ്മാ മാ തേ രുച്ചി പഥവിം പരിവത്തേതുന്തി.
Athassa bhagavā āyācanaṃ paṭikkhipanto ‘‘alaṃ moggallānā’’tiādimāha. Tattha alanti paṭikkhepavacanaṃ. Vipallāsampi sattā paṭilabheyyunti viparītaggāhampi sattā sampāpuṇeyyuṃ. Kathaṃ? Ayaṃ nu kho pathavī , udāhu na ayanti. Atha vā amhākaṃ nu kho ayaṃ gāmo, udāhu aññesa’’nti. Evaṃ nigamajanapadakhettārāmādīsu. Na vā esa vipallāso, acinteyyo hi iddhimato iddhivisayo. Evaṃ pana vipallāsaṃ paṭilabheyyuṃ – idaṃ dubbhikkhaṃ nāma na idāniyeva hoti, anāgatepi bhavissati. Tadā bhikkhū tādisaṃ iddhimantaṃ sabrahmacāriṃ kuto labhissanti? Te sotāpanna-sakadāgāmi-anāgāmi-sukkhavipassaka-jhānalābhi-paṭisambhidāppattakhīṇāsavāpi samānā iddhibalābhāvā parakulāni piṇḍāya upasaṅkamissanti. Tatra manussānaṃ evaṃ bhavissati – ‘‘buddhakāle bhikkhū sikkhāsu paripūrakārino ahesuṃ. Te guṇe nibbattetvā dubbhikkhakāle pathaviṃ parivattetvā pappaṭakojaṃ paribhuñjiṃsu. Idāni pana sikkhāya paripūrakārino natthi. Yadi siyuṃ, tatheva kareyyuṃ. Na amhākaṃ yaṃ kiñci pakkaṃ vā āmaṃ vā khādituṃ dadeyyu’’nti. Evaṃ tesuyeva ariyapuggalesu ‘‘natthi ariyapuggalā’’ti imaṃ vipallāsaṃ paṭilabheyyuṃ. Vipallāsavasena ca ariye garahantā upavadantā apāyupagā bhaveyyuṃ. Tasmā mā te rucci pathaviṃ parivattetunti.
അഥ ഥേരോ ഇമം യാചനം അലഭമാനോ അഞ്ഞം യാചന്തോ ‘‘സാധു, ഭന്തേ’’തിആദിമാഹ. തമ്പിസ്സ ഭഗവാ പടിക്ഖിപന്തോ ‘‘അലം മോഗ്ഗല്ലാനാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ കിഞ്ചാപി ന വുത്തം ‘‘വിപല്ലാസമ്പി സത്താ പടിലഭേയ്യു’’ന്തി, അഥ ഖോ പുബ്ബേ വുത്തനയേനേവ ഗഹേതബ്ബം; അത്ഥോപി ചസ്സ വുത്തസദിസമേവ വേദിതബ്ബോ. യദി പന ഭഗവാ അനുജാനേയ്യ, ഥേരോ കിം കരേയ്യാതി? മഹാസമുദ്ദം ഏകേന പദവീതിഹാരേന അതിക്കമിതബ്ബം മാതികാമത്തം അധിട്ഠഹിത്വാ നളേരുപുചിമന്ദതോ ഉത്തരകുരുഅഭിമുഖം മഗ്ഗം നീഹരിത്വാ ഉത്തരകുരും ഗമനാഗമനസമ്പന്നേ ഠാനേ കത്വാ ദസ്സേയ്യ, യഥാ ഭിക്ഖൂ ഗോചരഗാമം വിയ യഥാസുഖം പിണ്ഡായ പവിസിത്വാ നിക്ഖമേയ്യുന്തി.
Atha thero imaṃ yācanaṃ alabhamāno aññaṃ yācanto ‘‘sādhu, bhante’’tiādimāha. Tampissa bhagavā paṭikkhipanto ‘‘alaṃmoggallānā’’tiādimāha. Tattha kiñcāpi na vuttaṃ ‘‘vipallāsampi sattā paṭilabheyyu’’nti, atha kho pubbe vuttanayeneva gahetabbaṃ; atthopi cassa vuttasadisameva veditabbo. Yadi pana bhagavā anujāneyya, thero kiṃ kareyyāti? Mahāsamuddaṃ ekena padavītihārena atikkamitabbaṃ mātikāmattaṃ adhiṭṭhahitvā naḷerupucimandato uttarakuruabhimukhaṃ maggaṃ nīharitvā uttarakuruṃ gamanāgamanasampanne ṭhāne katvā dasseyya, yathā bhikkhū gocaragāmaṃ viya yathāsukhaṃ piṇḍāya pavisitvā nikkhameyyunti.
നിട്ഠിതാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനസ്സ സീഹനാദകഥാ.
Niṭṭhitā mahāmoggallānassa sīhanādakathā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / വേരഞ്ജകണ്ഡം • Verañjakaṇḍaṃ
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / മഹാമോഗ്ഗല്ലാനസ്സ സീഹനാദകഥാ • Mahāmoggallānassa sīhanādakathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ഉപാസകത്തപടിവേദനാകഥാവണ്ണനാ • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ഉപാസകത്തപടിവേദനാകഥാവണ്ണനാ • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā