Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Dīgha Nikāya, English translation |
ទីឃ និកាយ ១៥
Long Discourses 15
មហានិទានសុត្ត
The Great Discourse on Causation
១។ បដិច្ចសមុប្បាទ
1. Dependent Origination
ឯវំ មេ សុតំ—ឯកំ សមយំ ភគវា កុរូសុ វិហរតិ កម្មាសធម្មំ នាម កុរូនំ និគមោ។
So I have heard. At one time the Buddha was staying in the land of the Kurus, near the Kuru town named Kammāsadamma.
អថ ខោ អាយស្មា អានន្ទោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ, ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ អាយស្មា អានន្ទោ ភគវន្តំ ឯតទវោច: “អច្ឆរិយំ, ភន្តេ, អព្ភុតំ, ភន្តេ។ យាវ គម្ភីរោ ចាយំ, ភន្តេ, បដិច្ចសមុប្បាទោ គម្ភីរាវភាសោ ច, អថ ច បន មេ ឧត្តានកុត្តានកោ វិយ ខាយតី”តិ។
Then Venerable Ānanda went up to the Buddha, bowed, sat down to one side, and said to him, “It’s incredible, sir, it’s amazing, in that this dependent origination is deep and appears deep, yet to me it seems as plain as can be.”
“មា ហេវំ, អានន្ទ, អវច, មា ហេវំ, អានន្ទ, អវច។ គម្ភីរោ ចាយំ, អានន្ទ, បដិច្ចសមុប្បាទោ គម្ភីរាវភាសោ ច។ ឯតស្ស, អានន្ទ, ធម្មស្ស អននុពោធា អប្បដិវេធា ឯវមយំ បជា តន្តាកុលកជាតា កុលគណ្ឋិកជាតា មុញ្ជបព្ពជភូតា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ សំសារំ នាតិវត្តតិ។
“Don’t say that, Ānanda, don’t say that! This dependent origination is deep and appears deep. It is because of not understanding and not penetrating this teaching that this population has become tangled like string, knotted like a ball of thread, and matted like rushes and reeds, and it doesn’t escape the places of loss, the bad places, the underworld, transmigration.
‘អត្ថិ ឥទប្បច្ចយា ជរាមរណន៑ៜតិ ឥតិ បុដ្ឋេន សតា, អានន្ទ, អត្ថីតិស្ស វចនីយំ។ ‘កិំបច្ចយា ជរាមរណន៑ៜតិ ឥតិ ចេ វទេយ្យ, ‘ជាតិបច្ចយា ជរាមរណន៑ៜតិ ឥច្ចស្ស វចនីយំ។
When asked, ‘Is there a specific condition for old age and death?’ you should answer, ‘There is.’ If they say, ‘What is a condition for old age and death?’ you should answer, ‘Rebirth is a condition for old age and death.’
‘អត្ថិ ឥទប្បច្ចយា ជាតីៜតិ ឥតិ បុដ្ឋេន សតា, អានន្ទ, អត្ថីតិស្ស វចនីយំ។ ‘កិំបច្ចយា ជាតីៜតិ ឥតិ ចេ វទេយ្យ, ‘ភវបច្ចយា ជាតីៜតិ ឥច្ចស្ស វចនីយំ។
When asked, ‘Is there a specific condition for rebirth?’ you should answer, ‘There is.’ If they say, ‘What is a condition for rebirth?’ you should answer, ‘Continued existence is a condition for rebirth.’
‘អត្ថិ ឥទប្បច្ចយា ភវោៜតិ ឥតិ បុដ្ឋេន សតា, អានន្ទ, អត្ថីតិស្ស វចនីយំ។ ‘កិំបច្ចយា ភវោៜតិ ឥតិ ចេ វទេយ្យ, ‘ឧបាទានបច្ចយា ភវោៜតិ ឥច្ចស្ស វចនីយំ។
When asked, ‘Is there a specific condition for continued existence?’ you should answer, ‘There is.’ If they say, ‘What is a condition for continued existence?’ you should answer, ‘Grasping is a condition for continued existence.’
‘អត្ថិ ឥទប្បច្ចយា ឧបាទានន៑ៜតិ ឥតិ បុដ្ឋេន សតា, អានន្ទ, អត្ថីតិស្ស វចនីយំ។ ‘កិំបច្ចយា ឧបាទានន៑ៜតិ ឥតិ ចេ វទេយ្យ, ‘តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានន៑ៜតិ ឥច្ចស្ស វចនីយំ។
When asked, ‘Is there a specific condition for grasping?’ you should answer, ‘There is.’ If they say, ‘What is a condition for grasping?’ you should answer, ‘Craving is a condition for grasping.’
‘អត្ថិ ឥទប្បច្ចយា តណ្ហាៜតិ ឥតិ បុដ្ឋេន សតា, អានន្ទ, អត្ថីតិស្ស វចនីយំ។ ‘កិំបច្ចយា តណ្ហាៜតិ ឥតិ ចេ វទេយ្យ, ‘វេទនាបច្ចយា តណ្ហាៜតិ ឥច្ចស្ស វចនីយំ។
When asked, ‘Is there a specific condition for craving?’ you should answer, ‘There is.’ If they say, ‘What is a condition for craving?’ you should answer, ‘Feeling is a condition for craving.’
‘អត្ថិ ឥទប្បច្ចយា វេទនាៜតិ ឥតិ បុដ្ឋេន សតា, អានន្ទ, អត្ថីតិស្ស វចនីយំ។ ‘កិំបច្ចយា វេទនាៜតិ ឥតិ ចេ វទេយ្យ, ‘ផស្សបច្ចយា វេទនាៜតិ ឥច្ចស្ស វចនីយំ។
When asked, ‘Is there a specific condition for feeling?’ you should answer, ‘There is.’ If they say, ‘What is a condition for feeling?’ you should answer, ‘Contact is a condition for feeling.’
‘អត្ថិ ឥទប្បច្ចយា ផស្សោៜតិ ឥតិ បុដ្ឋេន សតា, អានន្ទ, អត្ថីតិស្ស វចនីយំ។ ‘កិំបច្ចយា ផស្សោៜតិ ឥតិ ចេ វទេយ្យ, ‘នាមរូបបច្ចយា ផស្សោៜតិ ឥច្ចស្ស វចនីយំ។
When asked, ‘Is there a specific condition for contact?’ you should answer, ‘There is.’ If they say, ‘What is a condition for contact?’ you should answer, ‘Name and form are conditions for contact.’
‘អត្ថិ ឥទប្បច្ចយា នាមរូបន៑ៜតិ ឥតិ បុដ្ឋេន សតា, អានន្ទ, អត្ថីតិស្ស វចនីយំ។ ‘កិំបច្ចយា នាមរូបន៑ៜតិ ឥតិ ចេ វទេយ្យ, ‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបន៑ៜតិ ឥច្ចស្ស វចនីយំ។
When asked, ‘Is there a specific condition for name and form?’ you should answer, ‘There is.’ If they say, ‘What is a condition for name and form?’ you should answer, ‘Consciousness is a condition for name and form.’
‘អត្ថិ ឥទប្បច្ចយា វិញ្ញាណន៑ៜតិ ឥតិ បុដ្ឋេន សតា, អានន្ទ, អត្ថីតិស្ស វចនីយំ។ ‘កិំបច្ចយា វិញ្ញាណន៑ៜតិ ឥតិ ចេ វទេយ្យ, ‘នាមរូបបច្ចយា វិញ្ញាណន៑ៜតិ ឥច្ចស្ស វចនីយំ។
When asked, ‘Is there a specific condition for consciousness?’ you should answer, ‘There is.’ If they say, ‘What is a condition for consciousness?’ you should answer, ‘Name and form are conditions for consciousness.’
ឥតិ ខោ, អានន្ទ, នាមរូបបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ សោកបរិទេវទុក្ខទោមនស្សុបាយាសា សម្ភវន្តិ។ ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ។
So: name and form are conditions for consciousness. Consciousness is a condition for name and form. Name and form are conditions for contact. Contact is a condition for feeling. Feeling is a condition for craving. Craving is a condition for grasping. Grasping is a condition for continued existence. Continued existence is a condition for rebirth. Rebirth is a condition for old age and death, sorrow, lamentation, pain, sadness, and distress to come to be. That is how this entire mass of suffering originates.
‘ជាតិបច្ចយា ជរាមរណន៑ៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ។ ជាតិ ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សេយ្យថិទំ—ទេវានំ វា ទេវត្តាយ, គន្ធព្ពានំ វា គន្ធព្ពត្តាយ, យក្ខានំ វា យក្ខត្តាយ, ភូតានំ វា ភូតត្តាយ, មនុស្សានំ វា មនុស្សត្តាយ, ចតុប្បទានំ វា ចតុប្បទត្តាយ, បក្ខីនំ វា បក្ខិត្តាយ, សរីសបានំ វា សរីសបត្តាយ, តេសំ តេសញ្ច ហិ, អានន្ទ, សត្តានំ តទត្តាយ ជាតិ នាភវិស្ស។ សព្ពសោ ជាតិយា អសតិ ជាតិនិរោធា អបិ នុ ខោ ជរាមរណំ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Rebirth is a condition for old age and death’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no rebirth for anyone anywhere. That is, there were no rebirth of sentient beings into their various realms—of gods, centaurs, spirits, creatures, humans, quadrupeds, birds, or reptiles, each into their own realm. When there’s no rebirth at all, with the cessation of rebirth, would old age and death still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ ជរាមរណស្ស, យទិទំ ជាតិ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of old age and death, namely rebirth.
‘ភវបច្ចយា ជាតីៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា ភវបច្ចយា ជាតិ។ ភវោ ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សេយ្យថិទំ—កាមភវោ វា រូបភវោ វា អរូបភវោ វា, សព្ពសោ ភវេ អសតិ ភវនិរោធា អបិ នុ ខោ ជាតិ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Continued existence is a condition for rebirth’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no continued existence for anyone anywhere. That is, continued existence in the sensual realm, the realm of luminous form, or the formless realm. When there’s no continued existence at all, with the cessation of continued existence, would rebirth still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ ជាតិយា, យទិទំ ភវោ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of rebirth, namely continued existence.
‘ឧបាទានបច្ចយា ភវោៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា ឧបាទានបច្ចយា ភវោ។ ឧបាទានញ្ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សេយ្យថិទំ—កាមុបាទានំ វា ទិដ្ឋុបាទានំ វា សីលព្ពតុបាទានំ វា អត្តវាទុបាទានំ វា, សព្ពសោ ឧបាទានេ អសតិ ឧបាទាននិរោធា អបិ នុ ខោ ភវោ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Grasping is a condition for continued existence’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no grasping for anyone anywhere. That is, grasping at sensual pleasures, views, precepts and observances, and theories of a self. When there’s no grasping at all, with the cessation of grasping, would continued existence still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ ភវស្ស, យទិទំ ឧបាទានំ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of continued existence, namely grasping.
‘តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានន៑ៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ។ តណ្ហា ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សេយ្យថិទំ—រូបតណ្ហា សទ្ទតណ្ហា គន្ធតណ្ហា រសតណ្ហា ផោដ្ឋព្ពតណ្ហា ធម្មតណ្ហា, សព្ពសោ តណ្ហាយ អសតិ តណ្ហានិរោធា អបិ នុ ខោ ឧបាទានំ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Craving is a condition for grasping’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no craving for anyone anywhere. That is, craving for sights, sounds, smells, tastes, touches, and thoughts. When there’s no craving at all, with the cessation of craving, would grasping still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ ឧបាទានស្ស, យទិទំ តណ្ហា។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of grasping, namely craving.
‘វេទនាបច្ចយា តណ្ហាៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា វេទនាបច្ចយា តណ្ហា។ វេទនា ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សេយ្យថិទំ—ចក្ខុសម្ផស្សជា វេទនា សោតសម្ផស្សជា វេទនា ឃានសម្ផស្សជា វេទនា ជិវ្ហាសម្ផស្សជា វេទនា កាយសម្ផស្សជា វេទនា មនោសម្ផស្សជា វេទនា, សព្ពសោ វេទនាយ អសតិ វេទនានិរោធា អបិ នុ ខោ តណ្ហា បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Feeling is a condition for craving’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no feeling for anyone anywhere. That is, feeling born of contact through the eye, ear, nose, tongue, body, and mind. When there’s no feeling at all, with the cessation of feeling, would craving still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ តណ្ហាយ, យទិទំ វេទនា។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of craving, namely feeling.
ឥតិ ខោ បនេតំ, អានន្ទ, វេទនំ បដិច្ច តណ្ហា, តណ្ហំ បដិច្ច បរិយេសនា, បរិយេសនំ បដិច្ច លាភោ, លាភំ បដិច្ច វិនិច្ឆយោ, វិនិច្ឆយំ បដិច្ច ឆន្ទរាគោ, ឆន្ទរាគំ បដិច្ច អជ្ឈោសានំ, អជ្ឈោសានំ បដិច្ច បរិគ្គហោ, បរិគ្គហំ បដិច្ច មច្ឆរិយំ, មច្ឆរិយំ បដិច្ច អារក្ខោ។ អារក្ខាធិករណំ ទណ្ឌាទានសត្ថាទានកលហវិគ្គហវិវាទតុវំតុវំបេសុញ្ញមុសាវាទា អនេកេ បាបកា អកុសលា ធម្មា សម្ភវន្តិ។
So it is, Ānanda, that feeling is a cause of craving. Craving is a cause of seeking. Seeking is a cause of gaining material possessions. Gaining material possessions is a cause of assessing. Assessing is a cause of desire and lust. Desire and lust is a cause of attachment. Attachment is a cause of ownership. Ownership is a cause of stinginess. Stinginess is a cause of safeguarding. Owing to safeguarding, many bad, unskillful things come to be: taking up the rod and the sword, quarrels, arguments, and disputes, accusations, divisive speech, and lies.
‘អារក្ខាធិករណំ ទណ្ឌាទានសត្ថាទានកលហវិគ្គហវិវាទតុវំតុវំបេសុញ្ញមុសាវាទា អនេកេ បាបកា អកុសលា ធម្មា សម្ភវន្តីៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា អារក្ខាធិករណំ ទណ្ឌាទានសត្ថាទានកលហវិគ្គហវិវាទតុវំតុវំបេសុញ្ញមុសាវាទា អនេកេ បាបកា អកុសលា ធម្មា សម្ភវន្តិ។ អារក្ខោ ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សព្ពសោ អារក្ខេ អសតិ អារក្ខនិរោធា អបិ នុ ខោ ទណ្ឌាទានសត្ថាទានកលហវិគ្គហវិវាទតុវំតុវំបេសុញ្ញមុសាវាទា អនេកេ បាបកា អកុសលា ធម្មា សម្ភវេយ្យុន៑”តិ?
‘Owing to safeguarding, many bad, unskillful things come to be: taking up the rod and the sword, quarrels, arguments, and disputes, accusations, divisive speech, and lies’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no safeguarding for anyone anywhere. When there’s no safeguarding at all, with the cessation of safeguarding, would those many bad, unskillful things still come to be?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ ទណ្ឌាទានសត្ថាទានកលហវិគ្គហវិវាទតុវំតុវំបេសុញ្ញមុសាវាទានំ អនេកេសំ បាបកានំ អកុសលានំ ធម្មានំ សម្ភវាយ យទិទំ អារក្ខោ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason for the origination of those many bad, unskillful things, namely safeguarding.
‘មច្ឆរិយំ បដិច្ច អារក្ខោៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា មច្ឆរិយំ បដិច្ច អារក្ខោ។ មច្ឆរិយញ្ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សព្ពសោ មច្ឆរិយេ អសតិ មច្ឆរិយនិរោធា អបិ នុ ខោ អារក្ខោ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Stinginess is a cause of safeguarding’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no stinginess for anyone anywhere. When there’s no stinginess at all, with the cessation of stinginess, would safeguarding still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ អារក្ខស្ស, យទិទំ មច្ឆរិយំ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of safeguarding, namely stinginess.
‘បរិគ្គហំ បដិច្ច មច្ឆរិយន៑ៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា បរិគ្គហំ បដិច្ច មច្ឆរិយំ។ បរិគ្គហោ ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សព្ពសោ បរិគ្គហេ អសតិ បរិគ្គហនិរោធា អបិ នុ ខោ មច្ឆរិយំ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Ownership is a cause of stinginess’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no ownership for anyone anywhere. When there’s no ownership at all, with the cessation of ownership, would stinginess still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ មច្ឆរិយស្ស, យទិទំ បរិគ្គហោ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of stinginess, namely ownership.
‘អជ្ឈោសានំ បដិច្ច បរិគ្គហោៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា អជ្ឈោសានំ បដិច្ច បរិគ្គហោ។ អជ្ឈោសានញ្ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សព្ពសោ អជ្ឈោសានេ អសតិ អជ្ឈោសាននិរោធា អបិ នុ ខោ បរិគ្គហោ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Attachment is a cause of ownership’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no attachment for anyone anywhere. When there’s no attachment at all, with the cessation of attachment, would ownership still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ បរិគ្គហស្ស—យទិទំ អជ្ឈោសានំ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of ownership, namely attachment.
‘ឆន្ទរាគំ បដិច្ច អជ្ឈោសានន៑ៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា ឆន្ទរាគំ បដិច្ច អជ្ឈោសានំ។ ឆន្ទរាគោ ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សព្ពសោ ឆន្ទរាគេ អសតិ ឆន្ទរាគនិរោធា អបិ នុ ខោ អជ្ឈោសានំ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Desire and lust is a cause of attachment’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no desire and lust for anyone anywhere. When there’s no desire and lust at all, with the cessation of desire and lust, would attachment still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ អជ្ឈោសានស្ស, យទិទំ ឆន្ទរាគោ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of attachment, namely desire and lust.
‘វិនិច្ឆយំ បដិច្ច ឆន្ទរាគោៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា វិនិច្ឆយំ បដិច្ច ឆន្ទរាគោ។ វិនិច្ឆយោ ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សព្ពសោ វិនិច្ឆយេ អសតិ វិនិច្ឆយនិរោធា អបិ នុ ខោ ឆន្ទរាគោ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Assessing is a cause of desire and lust’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no assessing for anyone anywhere. When there’s no assessing at all, with the cessation of assessing, would desire and lust still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ ឆន្ទរាគស្ស, យទិទំ វិនិច្ឆយោ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of desire and lust, namely assessing.
‘លាភំ បដិច្ច វិនិច្ឆយោៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា លាភំ បដិច្ច វិនិច្ឆយោ។ លាភោ ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សព្ពសោ លាភេ អសតិ លាភនិរោធា អបិ នុ ខោ វិនិច្ឆយោ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Gaining material possessions is a cause of assessing’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no gaining of material possessions for anyone anywhere. When there’s no gaining of material possessions at all, with the cessation of gaining material possessions, would assessing still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ វិនិច្ឆយស្ស, យទិទំ លាភោ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of assessing, namely the gaining of material possessions.
‘បរិយេសនំ បដិច្ច លាភោៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា បរិយេសនំ បដិច្ច លាភោ។ បរិយេសនា ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សព្ពសោ បរិយេសនាយ អសតិ បរិយេសនានិរោធា អបិ នុ ខោ លាភោ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Seeking is a cause of gaining material possessions’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no seeking for anyone anywhere. When there’s no seeking at all, with the cessation of seeking, would the gaining of material possessions still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ លាភស្ស, យទិទំ បរិយេសនា។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of gaining material possessions, namely seeking.
‘តណ្ហំ បដិច្ច បរិយេសនាៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា តណ្ហំ បដិច្ច បរិយេសនា។ តណ្ហា ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សេយ្យថិទំ—កាមតណ្ហា ភវតណ្ហា វិភវតណ្ហា, សព្ពសោ តណ្ហាយ អសតិ តណ្ហានិរោធា អបិ នុ ខោ បរិយេសនា បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Craving is a cause of seeking’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no craving for anyone anywhere. That is, craving for sensual pleasures, craving for continued existence, and craving to end existence. When there’s no craving at all, with the cessation of craving, would seeking still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ បរិយេសនាយ, យទិទំ តណ្ហា។ ឥតិ ខោ, អានន្ទ, ឥមេ ទ្វេ ធម្មា ទ្វយេន វេទនាយ ឯកសមោសរណា ភវន្តិ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of seeking, namely craving. And so, Ānanda, these two things are united by the two aspects of feeling.
‘ផស្សបច្ចយា វេទនាៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា ផស្សបច្ចយា វេទនា។ ផស្សោ ច ហិ, អានន្ទ, នាភវិស្ស សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ កស្សចិ កិម្ហិចិ, សេយ្យថិទំ—ចក្ខុសម្ផស្សោ សោតសម្ផស្សោ ឃានសម្ផស្សោ ជិវ្ហាសម្ផស្សោ កាយសម្ផស្សោ មនោសម្ផស្សោ, សព្ពសោ ផស្សេ អសតិ ផស្សនិរោធា អបិ នុ ខោ វេទនា បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Contact is a condition for feeling’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were totally and utterly no contact for anyone anywhere. That is, contact through the eye, ear, nose, tongue, body, and mind. When there’s no contact at all, with the cessation of contact, would feeling still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ វេទនាយ, យទិទំ ផស្សោ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of feeling, namely contact.
‘នាមរូបបច្ចយា ផស្សោៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា នាមរូបបច្ចយា ផស្សោ។ យេហិ, អានន្ទ, អាការេហិ យេហិ លិង្គេហិ យេហិ និមិត្តេហិ យេហិ ឧទ្ទេសេហិ នាមកាយស្ស បញ្ញត្តិ ហោតិ, តេសុ អាការេសុ តេសុ លិង្គេសុ តេសុ និមិត្តេសុ តេសុ ឧទ្ទេសេសុ អសតិ អបិ នុ ខោ រូបកាយេ អធិវចនសម្ផស្សោ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Name and form are conditions for contact’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. Suppose there were none of the features, attributes, signs, and details by which the set of mental phenomena known as name is found. Would labeling contact still be found in the set of physical phenomena?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“យេហិ, អានន្ទ, អាការេហិ យេហិ លិង្គេហិ យេហិ និមិត្តេហិ យេហិ ឧទ្ទេសេហិ រូបកាយស្ស បញ្ញត្តិ ហោតិ, តេសុ អាការេសុ …បេ… តេសុ ឧទ្ទេសេសុ អសតិ អបិ នុ ខោ នាមកាយេ បដិឃសម្ផស្សោ បញ្ញាយេថា”តិ?
“Suppose there were none of the features, attributes, signs, and details by which the set of physical phenomena known as form is found. Would impingement contact still be found in the set of mental phenomena?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“យេហិ, អានន្ទ, អាការេហិ …បេ… យេហិ ឧទ្ទេសេហិ នាមកាយស្ស ច រូបកាយស្ស ច បញ្ញត្តិ ហោតិ, តេសុ អាការេសុ …បេ… តេសុ ឧទ្ទេសេសុ អសតិ អបិ នុ ខោ អធិវចនសម្ផស្សោ វា បដិឃសម្ផស្សោ វា បញ្ញាយេថា”តិ?
“Suppose there were none of the features, attributes, signs, and details by which the set of phenomena known as name and the set of phenomena known as form are found. Would either labeling contact or impingement contact still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“យេហិ, អានន្ទ, អាការេហិ …បេ… យេហិ ឧទ្ទេសេហិ នាមរូបស្ស បញ្ញត្តិ ហោតិ, តេសុ អាការេសុ …បេ… តេសុ ឧទ្ទេសេសុ អសតិ អបិ នុ ខោ ផស្សោ បញ្ញាយេថា”តិ?
“Suppose there were none of the features, attributes, signs, and details by which name and form are found. Would contact still be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ ផស្សស្ស, យទិទំ នាមរូបំ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of contact, namely name and form.
‘វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបន៑ៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ។ វិញ្ញាណញ្ច ហិ, អានន្ទ, មាតុកុច្ឆិស្មិំ ន ឱក្កមិស្សថ, អបិ នុ ខោ នាមរូបំ មាតុកុច្ឆិស្មិំ សមុច្ចិស្សថា”តិ?
‘Consciousness is a condition for name and form’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. If consciousness were not conceived in the mother’s womb, would name and form coagulate there?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“វិញ្ញាណញ្ច ហិ, អានន្ទ, មាតុកុច្ឆិស្មិំ ឱក្កមិត្វា វោក្កមិស្សថ, អបិ នុ ខោ នាមរូបំ ឥត្ថត្តាយ អភិនិព្ពត្តិស្សថា”តិ?
“If consciousness, after being conceived in the mother’s womb, were to be miscarried, would name and form be born into this state of existence?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“វិញ្ញាណញ្ច ហិ, អានន្ទ, ទហរស្សេវ សតោ វោច្ឆិជ្ជិស្សថ កុមារកស្ស វា កុមារិកាយ វា, អបិ នុ ខោ នាមរូបំ វុទ្ធិំ វិរូឡ្ហិំ វេបុល្លំ អាបជ្ជិស្សថា”តិ?
“If the consciousness of a young boy or girl were to be cut off, would name and form achieve growth, increase, and maturity?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ នាមរូបស្ស—យទិទំ វិញ្ញាណំ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of name and form, namely consciousness.
‘នាមរូបបច្ចយា វិញ្ញាណន៑ៜតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, តទានន្ទ, ឥមិនាបេតំ បរិយាយេន វេទិតព្ពំ, យថា នាមរូបបច្ចយា វិញ្ញាណំ។ វិញ្ញាណញ្ច ហិ, អានន្ទ, នាមរូបេ បតិដ្ឋំ ន លភិស្សថ, អបិ នុ ខោ អាយតិំ ជាតិជរាមរណំ ទុក្ខសមុទយសម្ភវោ បញ្ញាយេថា”តិ?
‘Name and form are conditions for consciousness’—that’s what I said. And this is a way to understand how this is so. If consciousness were not to gain a footing in name and form, would the coming to be of the origin of suffering—of rebirth, old age, and death in the future—be found?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯសេវ ហេតុ ឯតំ និទានំ ឯស សមុទយោ ឯស បច្ចយោ វិញ្ញាណស្ស យទិទំ នាមរូបំ។ ឯត្តាវតា ខោ, អានន្ទ, ជាយេថ វា ជីយេថ វា មីយេថ វា ចវេថ វា ឧបបជ្ជេថ វា។ ឯត្តាវតា អធិវចនបថោ, ឯត្តាវតា និរុត្តិបថោ, ឯត្តាវតា បញ្ញត្តិបថោ, ឯត្តាវតា បញ្ញាវចរំ, ឯត្តាវតា វដ្ដំ វត្តតិ ឥត្ថត្តំ បញ្ញាបនាយ យទិទំ នាមរូបំ សហ វិញ្ញាណេន អញ្ញមញ្ញបច្ចយតា បវត្តតិ។
“That’s why this is the cause, source, origin, and reason of consciousness, namely name and form. This is the extent to which one may be reborn, grow old, die, pass away, or reappear. This is how far the scope of labeling, terminology, and description extends; how far the sphere of wisdom extends; how far the cycle of rebirths proceeds so that this state of existence may be be found; namely, name and form together with consciousness.
២។ អត្តបញ្ញត្តិ
2. Describing the Self
កិត្តាវតា ច, អានន្ទ, អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ? រូបិំ វា ហិ, អានន្ទ, បរិត្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ: ‘រូបី មេ បរិត្តោ អត្តាៜតិ។ រូបិំ វា ហិ, អានន្ទ, អនន្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ: ‘រូបី មេ អនន្តោ អត្តាៜតិ។ អរូបិំ វា ហិ, អានន្ទ, បរិត្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ: ‘អរូបី មេ បរិត្តោ អត្តាៜតិ។ អរូបិំ វា ហិ, អានន្ទ, អនន្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ: ‘អរូបី មេ អនន្តោ អត្តាៜតិ។
How do those who describe the self describe it? They describe it as physical and limited: ‘My self is physical and limited.’ Or they describe it as physical and infinite: ‘My self is physical and infinite.’ Or they describe it as formless and limited: ‘My self is formless and limited.’ Or they describe it as formless and infinite: ‘My self is formless and infinite.’
តត្រានន្ទ, យោ សោ រូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ។ ឯតរហិ វា សោ រូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ, តត្ថ ភាវិំ វា សោ រូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ, ‘អតថំ វា បន សន្តំ តថត្តាយ ឧបកប្បេស្សាមីៜតិ ឥតិ វា បនស្ស ហោតិ។ ឯវំ សន្តំ ខោ, អានន្ទ, រូបិំ បរិត្តត្តានុទិដ្ឋិ អនុសេតីតិ ឥច្ចាលំ វចនាយ។
Now, take those who describe the self as physical and limited. They describe the self as physical and limited in the present; or as sure to become physical and limited in some other place; or else they think: ‘Though it is not like that, I will ensure it is provided with what it needs to become like that.’ This being so, it’s appropriate to say that a view of self as physical and limited underlies them.
តត្រានន្ទ, យោ សោ រូបិំ អនន្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ។ ឯតរហិ វា សោ រូបិំ អនន្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ, តត្ថ ភាវិំ វា សោ រូបិំ អនន្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ, ‘អតថំ វា បន សន្តំ តថត្តាយ ឧបកប្បេស្សាមីៜតិ ឥតិ វា បនស្ស ហោតិ។ ឯវំ សន្តំ ខោ, អានន្ទ, រូបិំ អនន្តត្តានុទិដ្ឋិ អនុសេតីតិ ឥច្ចាលំ វចនាយ។ តត្រានន្ទ, យោ សោ អរូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ។ ឯតរហិ វា សោ អរូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ, តត្ថ ភាវិំ វា សោ អរូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ, ‘អតថំ វា បន សន្តំ តថត្តាយ ឧបកប្បេស្សាមីៜតិ ឥតិ វា បនស្ស ហោតិ។ ឯវំ សន្តំ ខោ, អានន្ទ, អរូបិំ បរិត្តត្តានុទិដ្ឋិ អនុសេតីតិ ឥច្ចាលំ វចនាយ។ តត្រានន្ទ, យោ សោ អរូបិំ អនន្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ។ ឯតរហិ វា សោ អរូបិំ អនន្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ, តត្ថ ភាវិំ វា សោ អរូបិំ អនន្តំ អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ, ‘អតថំ វា បន សន្តំ តថត្តាយ ឧបកប្បេស្សាមីៜតិ ឥតិ វា បនស្ស ហោតិ។ ឯវំ សន្តំ ខោ, អានន្ទ, អរូបិំ អនន្តត្តានុទិដ្ឋិ អនុសេតីតិ ឥច្ចាលំ វចនាយ។ ឯត្តាវតា ខោ, អានន្ទ, អត្តានំ បញ្ញបេន្តោ បញ្ញបេតិ។
Now, take those who describe the self as physical and infinite … formless and limited … formless and infinite. They describe the self as formless and infinite in the present; or as sure to become formless and infinite in some other place; or else they think: ‘Though it is not like that, I will ensure it is provided with what it needs to become like that.’ This being so, it’s appropriate to say that a view of self as formless and infinite underlies them. That’s how those who describe the self describe it.
៣។ នអត្តបញ្ញត្តិ
3. Not Describing the Self
កិត្តាវតា ច, អានន្ទ, អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ? រូបិំ វា ហិ, អានន្ទ, បរិត្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ: ‘រូបី មេ បរិត្តោ អត្តាៜតិ។ រូបិំ វា ហិ, អានន្ទ, អនន្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ: ‘រូបី មេ អនន្តោ អត្តាៜតិ។ អរូបិំ វា ហិ, អានន្ទ, បរិត្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ: ‘អរូបី មេ បរិត្តោ អត្តាៜតិ។ អរូបិំ វា ហិ, អានន្ទ, អនន្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ: ‘អរូបី មេ អនន្តោ អត្តាៜតិ។
How do those who don’t describe the self not describe it? They don’t describe it as physical and limited … physical and infinite … formless and limited … formless and infinite: ‘My self is formless and infinite.’
តត្រានន្ទ, យោ សោ រូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ។ ឯតរហិ វា សោ រូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ, តត្ថ ភាវិំ វា សោ រូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ, ‘អតថំ វា បន សន្តំ តថត្តាយ ឧបកប្បេស្សាមីៜតិ ឥតិ វា បនស្ស ន ហោតិ។ ឯវំ សន្តំ ខោ, អានន្ទ, រូបិំ បរិត្តត្តានុទិដ្ឋិ នានុសេតីតិ ឥច្ចាលំ វចនាយ។ តត្រានន្ទ, យោ សោ រូបិំ អនន្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ។ ឯតរហិ វា សោ រូបិំ អនន្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ, តត្ថ ភាវិំ វា សោ រូបិំ អនន្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ, ‘អតថំ វា បន សន្តំ តថត្តាយ ឧបកប្បេស្សាមីៜតិ ឥតិ វា បនស្ស ន ហោតិ។ ឯវំ សន្តំ ខោ, អានន្ទ, រូបិំ អនន្តត្តានុទិដ្ឋិ នានុសេតីតិ ឥច្ចាលំ វចនាយ។ តត្រានន្ទ, យោ សោ អរូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ។ ឯតរហិ វា សោ អរូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ, តត្ថ ភាវិំ វា សោ អរូបិំ បរិត្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ, ‘អតថំ វា បន សន្តំ តថត្តាយ ឧបកប្បេស្សាមីៜតិ ឥតិ វា បនស្ស ន ហោតិ។ ឯវំ សន្តំ ខោ, អានន្ទ, អរូបិំ បរិត្តត្តានុទិដ្ឋិ នានុសេតីតិ ឥច្ចាលំ វចនាយ។ តត្រានន្ទ, យោ សោ អរូបិំ អនន្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ។ ឯតរហិ វា សោ អរូបិំ អនន្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ, តត្ថ ភាវិំ វា សោ អរូបិំ អនន្តំ អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ, ‘អតថំ វា បន សន្តំ តថត្តាយ ឧបកប្បេស្សាមីៜតិ ឥតិ វា បនស្ស ន ហោតិ។ ឯវំ សន្តំ ខោ, អានន្ទ, អរូបិំ អនន្តត្តានុទិដ្ឋិ នានុសេតីតិ ឥច្ចាលំ វចនាយ។ ឯត្តាវតា ខោ, អានន្ទ, អត្តានំ ន បញ្ញបេន្តោ ន បញ្ញបេតិ។
Now, take those who don’t describe the self as physical and limited … physical and infinite … formless and limited … formless and infinite. They don’t describe the self as formless and infinite in the present; or as sure to become formless and infinite in some other place; and they don’t think: ‘Though it is not like that, I will ensure it is provided with what it needs to become like that.’ This being so, it’s appropriate to say that a view of self as formless and infinite doesn’t underlie them. That’s how those who don’t describe the self don’t describe it.
៤។ អត្តសមនុបស្សនា
4. Regarding a Self
កិត្តាវតា ច, អានន្ទ, អត្តានំ សមនុបស្សមានោ សមនុបស្សតិ? វេទនំ វា ហិ, អានន្ទ, អត្តានំ សមនុបស្សមានោ សមនុបស្សតិ: ‘វេទនា មេ អត្តាៜតិ។ ‘ន ហេវ ខោ មេ វេទនា អត្តា, អប្បដិសំវេទនោ មេ អត្តាៜតិ ឥតិ វា ហិ, អានន្ទ, អត្តានំ សមនុបស្សមានោ សមនុបស្សតិ។ ‘ន ហេវ ខោ មេ វេទនា អត្តា, នោបិ អប្បដិសំវេទនោ មេ អត្តា, អត្តា មេ វេទិយតិ, វេទនាធម្មោ ហិ មេ អត្តាៜតិ ឥតិ វា ហិ, អានន្ទ, អត្តានំ សមនុបស្សមានោ សមនុបស្សតិ។
How do those who regard the self regard it? They regard feeling as self: ‘Feeling is my self.’ Or they regard it like this: ‘Feeling is definitely not my self. My self does not experience feeling.’ Or they regard it like this: ‘Feeling is definitely not my self. But it’s not that my self does not experience feeling. My self feels, for my self is liable to feel.’
តត្រានន្ទ, យោ សោ ឯវមាហ: ‘វេទនា មេ អត្តាៜតិ, សោ ឯវមស្ស វចនីយោ: ‘តិស្សោ ខោ ឥមា, អាវុសោ, វេទនា—សុខា វេទនា ទុក្ខា វេទនា អទុក្ខមសុខា វេទនា។ ឥមាសំ ខោ ត្វំ តិស្សន្នំ វេទនានំ កតមំ អត្តតោ សមនុបស្សសីៜតិ? យស្មិំ, អានន្ទ, សមយេ សុខំ វេទនំ វេទេតិ, នេវ តស្មិំ សមយេ ទុក្ខំ វេទនំ វេទេតិ, ន អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទេតិ; សុខំយេវ តស្មិំ សមយេ វេទនំ វេទេតិ។ យស្មិំ, អានន្ទ, សមយេ ទុក្ខំ វេទនំ វេទេតិ, នេវ តស្មិំ សមយេ សុខំ វេទនំ វេទេតិ, ន អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទេតិ; ទុក្ខំយេវ តស្មិំ សមយេ វេទនំ វេទេតិ។ យស្មិំ, អានន្ទ, សមយេ អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទេតិ, នេវ តស្មិំ សមយេ សុខំ វេទនំ វេទេតិ, ន ទុក្ខំ វេទនំ វេទេតិ; អទុក្ខមសុខំយេវ តស្មិំ សមយេ វេទនំ វេទេតិ។
Now, as to those who say: ‘Feeling is my self.’ You should say this to them: ‘Friend, there are three feelings: pleasant, painful, and neutral. Which one of these do you regard as self?’ Ānanda, at a time when you feel a pleasant feeling, you don’t feel a painful or neutral feeling; you only feel a pleasant feeling. At a time when you feel a painful feeling, you don’t feel a pleasant or neutral feeling; you only feel a painful feeling. At a time when you feel a neutral feeling, you don’t feel a pleasant or painful feeling; you only feel a neutral feeling.
សុខាបិ ខោ, អានន្ទ, វេទនា អនិច្ចា សង្ខតា បដិច្ចសមុប្បន្នា ខយធម្មា វយធម្មា វិរាគធម្មា និរោធធម្មា។ ទុក្ខាបិ ខោ, អានន្ទ, វេទនា អនិច្ចា សង្ខតា បដិច្ចសមុប្បន្នា ខយធម្មា វយធម្មា វិរាគធម្មា និរោធធម្មា។ អទុក្ខមសុខាបិ ខោ, អានន្ទ, វេទនា អនិច្ចា សង្ខតា បដិច្ចសមុប្បន្នា ខយធម្មា វយធម្មា វិរាគធម្មា និរោធធម្មា។ តស្ស សុខំ វេទនំ វេទិយមានស្ស ‘ឯសោ មេ អត្តាៜតិ ហោតិ។ តស្សាយេវ សុខាយ វេទនាយ និរោធា ‘ព្យគា មេ អត្តាៜតិ ហោតិ។ ទុក្ខំ វេទនំ វេទិយមានស្ស ‘ឯសោ មេ អត្តាៜតិ ហោតិ។ តស្សាយេវ ទុក្ខាយ វេទនាយ និរោធា ‘ព្យគា មេ អត្តាៜតិ ហោតិ។ អទុក្ខមសុខំ វេទនំ វេទិយមានស្ស ‘ឯសោ មេ អត្តាៜតិ ហោតិ។ តស្សាយេវ អទុក្ខមសុខាយ វេទនាយ និរោធា ‘ព្យគា មេ អត្តាៜតិ ហោតិ។ ឥតិ សោ ទិដ្ឋេវ ធម្មេ អនិច្ចសុខទុក្ខវោកិណ្ណំ ឧប្បាទវយធម្មំ អត្តានំ សមនុបស្សមានោ សមនុបស្សតិ, យោ សោ ឯវមាហ: ‘វេទនា មេ អត្តាៜតិ។ តស្មាតិហានន្ទ, ឯតេន បេតំ នក្ខមតិ: ‘វេទនា មេ អត្តាៜតិ សមនុបស្សិតុំ។
Pleasant feelings, painful feelings, and neutral feelings are all impermanent, conditioned, dependently originated, liable to end, vanish, fade away, and cease. When feeling a pleasant feeling they think: ‘This is my self.’ When their pleasant feeling ceases they think: ‘My self has disappeared.’ When feeling a painful feeling they think: ‘This is my self.’ When their painful feeling ceases they think: ‘My self has disappeared.’ When feeling a neutral feeling they think: ‘This is my self.’ When their neutral feeling ceases they think: ‘My self has disappeared.’ So those who say ‘feeling is my self’ regard as self that which is evidently impermanent, mixed with pleasure and pain, and liable to rise and fall. That’s why it’s not acceptable to regard feeling as self.
តត្រានន្ទ, យោ សោ ឯវមាហ: ‘ន ហេវ ខោ មេ វេទនា អត្តា, អប្បដិសំវេទនោ មេ អត្តាៜតិ, សោ ឯវមស្ស វចនីយោ: ‘យត្ថ បនាវុសោ, សព្ពសោ វេទយិតំ នត្ថិ អបិ នុ ខោ, តត្ថ “អយមហមស្មី”តិ សិយាៜ”តិ?
Now, as to those who say: ‘Feeling is definitely not my self. My self does not experience feeling.’ You should say this to them, ‘But friend, where there is nothing felt at all, would the thought “I am” occur there?’”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯតេន បេតំ នក្ខមតិ: ‘ន ហេវ ខោ មេ វេទនា អត្តា, អប្បដិសំវេទនោ មេ អត្តាៜតិ សមនុបស្សិតុំ។
“That’s why it’s not acceptable to regard self as that which does not experience feeling.
តត្រានន្ទ, យោ សោ ឯវមាហ: ‘ន ហេវ ខោ មេ វេទនា អត្តា, នោបិ អប្បដិសំវេទនោ មេ អត្តា, អត្តា មេ វេទិយតិ, វេទនាធម្មោ ហិ មេ អត្តាៜតិ។ សោ ឯវមស្ស វចនីយោ—វេទនា ច ហិ, អាវុសោ, សព្ពេន សព្ពំ សព្ពថា សព្ពំ អបរិសេសា និរុជ្ឈេយ្យុំ។ សព្ពសោ វេទនាយ អសតិ វេទនានិរោធា អបិ នុ ខោ តត្ថ ‘អយមហមស្មីៜតិ សិយា”តិ?
Now, as to those who say: ‘Feeling is definitely not my self. But it’s not that my self does not experience feeling. My self feels, for my self is liable to feel.’ You should say this to them, ‘Suppose feelings were to totally and utterly cease without anything left over. When there’s no feeling at all, with the cessation of feeling, would the thought “I am this” occur there?’”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“No, sir.”
“តស្មាតិហានន្ទ, ឯតេន បេតំ នក្ខមតិ: ‘ន ហេវ ខោ មេ វេទនា អត្តា, នោបិ អប្បដិសំវេទនោ មេ អត្តា, អត្តា មេ វេទិយតិ, វេទនាធម្មោ ហិ មេ អត្តាៜតិ សមនុបស្សិតុំ។
“That’s why it’s not acceptable to regard self as that which is liable to feel.
យតោ ខោ, អានន្ទ, ភិក្ខុ នេវ វេទនំ អត្តានំ សមនុបស្សតិ, នោបិ អប្បដិសំវេទនំ អត្តានំ សមនុបស្សតិ, នោបិ ‘អត្តា មេ វេទិយតិ, វេទនាធម្មោ ហិ មេ អត្តាៜតិ សមនុបស្សតិ។ សោ ឯវំ ន សមនុបស្សន្តោ ន ច កិញ្ចិ លោកេ ឧបាទិយតិ, អនុបាទិយំ ន បរិតស្សតិ, អបរិតស្សំ បច្ចត្តញ្ញេវ បរិនិព្ពាយតិ, ‘ខីណា ជាតិ, វុសិតំ ព្រហ្មចរិយំ, កតំ ករណីយំ, នាបរំ ឥត្ថត្តាយាៜតិ បជានាតិ។
Not regarding anything in this way, they don’t grasp at anything in the world. Not grasping, they’re not anxious. Not being anxious, they personally become extinguished. They understand: ‘Rebirth is ended, the spiritual journey has been completed, what had to be done has been done, there is no return to any state of existence.’
ឯវំ វិមុត្តចិត្តំ ខោ, អានន្ទ, ភិក្ខុំ យោ ឯវំ វទេយ្យ: ‘ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា ឥតិស្ស ទិដ្ឋីៜតិ, តទកល្លំ។ ‘ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា ឥតិស្ស ទិដ្ឋីៜតិ, តទកល្លំ។ ‘ហោតិ ច ន ច ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា ឥតិស្ស ទិដ្ឋីៜតិ, តទកល្លំ។ ‘នេវ ហោតិ ន ន ហោតិ តថាគតោ បរំ មរណា ឥតិស្ស ទិដ្ឋីៜតិ, តទកល្លំ។
It wouldn’t be appropriate to say that a bhikkhu whose mind is freed like this holds the following views: ‘A Realized One still exists after death’; ‘A Realized One no longer exists after death’; ‘A Realized One both still exists and no longer exists after death’; ‘A Realized One neither still exists nor no longer exists after death’.
តំ កិស្ស ហេតុ? យាវតា, អានន្ទ, អធិវចនំ យាវតា អធិវចនបថោ, យាវតា និរុត្តិ យាវតា និរុត្តិបថោ, យាវតា បញ្ញត្តិ យាវតា បញ្ញត្តិបថោ, យាវតា បញ្ញា យាវតា បញ្ញាវចរំ, យាវតា វដ្ដំ, យាវតា វដ្ដតិ, តទភិញ្ញាវិមុត្តោ ភិក្ខុ, តទភិញ្ញាវិមុត្តំ ភិក្ខុំ ‘ន ជានាតិ ន បស្សតិ ឥតិស្ស ទិដ្ឋីៜតិ, តទកល្លំ។
Why is that? A bhikkhu is freed by directly knowing this: how far labeling and the scope of labeling extend; how far terminology and the scope of terminology extend; how far description and the scope of description extend; how far wisdom and the sphere of wisdom extend; how far the cycle of rebirths and its continuation extend. It wouldn’t be appropriate to say that a bhikkhu freed by directly knowing this holds the view: ‘There is no such thing as knowing and seeing.’
៥។ សត្តវិញ្ញាណដ្ឋិតិ
5. Planes of Consciousness
សត្ត ខោ, អានន្ទ, វិញ្ញាណដ្ឋិតិយោ, ទ្វេ អាយតនានិ។ កតមា សត្ត?
Ānanda, there are seven planes of consciousness and two dimensions. What seven?
សន្តានន្ទ, សត្តា នានត្តកាយា នានត្តសញ្ញិនោ, សេយ្យថាបិ មនុស្សា, ឯកច្ចេ ច ទេវា, ឯកច្ចេ ច វិនិបាតិកា។ អយំ បឋមា វិញ្ញាណដ្ឋិតិ។
There are sentient beings that are diverse in body and diverse in perception, such as human beings, some gods, and some beings in the underworld. This is the first plane of consciousness.
សន្តានន្ទ, សត្តា នានត្តកាយា ឯកត្តសញ្ញិនោ, សេយ្យថាបិ ទេវា ព្រហ្មកាយិកា បឋមាភិនិព្ពត្តា។ អយំ ទុតិយា វិញ្ញាណដ្ឋិតិ។
There are sentient beings that are diverse in body and unified in perception, such as the gods reborn in Brahmā’s Host through the first jhāna. This is the second plane of consciousness.
សន្តានន្ទ, សត្តា ឯកត្តកាយា នានត្តសញ្ញិនោ, សេយ្យថាបិ ទេវា អាភស្សរា។ អយំ តតិយា វិញ្ញាណដ្ឋិតិ។
There are sentient beings that are unified in body and diverse in perception, such as the gods of streaming radiance. This is the third plane of consciousness.
សន្តានន្ទ, សត្តា ឯកត្តកាយា ឯកត្តសញ្ញិនោ, សេយ្យថាបិ ទេវា សុភកិណ្ហា។ អយំ ចតុត្ថី វិញ្ញាណដ្ឋិតិ។
There are sentient beings that are unified in body and unified in perception, such as the gods replete with glory. This is the fourth plane of consciousness.
សន្តានន្ទ, សត្តា សព្ពសោ រូបសញ្ញានំ សមតិក្កមា បដិឃសញ្ញានំ អត្ថង្គមា នានត្តសញ្ញានំ អមនសិការា ‘អនន្តោ អាកាសោៜតិ អាកាសានញ្ចាយតនូបគា។ អយំ បញ្ចមី វិញ្ញាណដ្ឋិតិ។
There are sentient beings that have gone totally beyond perceptions of form. With the ending of perceptions of impingement, not focusing on perceptions of diversity, aware that ‘space is infinite’, they have been reborn in the dimension of infinite space. This is the fifth plane of consciousness.
សន្តានន្ទ, សត្តា សព្ពសោ អាកាសានញ្ចាយតនំ សមតិក្កម្ម ‘អនន្តំ វិញ្ញាណន៑ៜតិ វិញ្ញាណញ្ចាយតនូបគា។ អយំ ឆដ្ឋី វិញ្ញាណដ្ឋិតិ។
There are sentient beings that have gone totally beyond the dimension of infinite space. Aware that ‘consciousness is infinite’, they have been reborn in the dimension of infinite consciousness. This is the sixth plane of consciousness.
សន្តានន្ទ, សត្តា សព្ពសោ វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ សមតិក្កម្ម ‘នត្ថិ កិញ្ចីៜតិ អាកិញ្ចញ្ញាយតនូបគា។ អយំ សត្តមី វិញ្ញាណដ្ឋិតិ។
There are sentient beings that have gone totally beyond the dimension of infinite consciousness. Aware that ‘there is nothing at all’, they have been reborn in the dimension of nothingness. This is the seventh plane of consciousness.
អសញ្ញសត្តាយតនំ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនមេវ ទុតិយំ។
Then there is the dimension of non-percipient beings, and secondly, the dimension of neither perception nor non-perception.
តត្រានន្ទ, យាយំ បឋមា វិញ្ញាណដ្ឋិតិ នានត្តកាយា នានត្តសញ្ញិនោ, សេយ្យថាបិ មនុស្សា, ឯកច្ចេ ច ទេវា, ឯកច្ចេ ច វិនិបាតិកា។ យោ នុ ខោ, អានន្ទ, តញ្ច បជានាតិ, តស្សា ច សមុទយំ បជានាតិ, តស្សា ច អត្ថង្គមំ បជានាតិ, តស្សា ច អស្សាទំ បជានាតិ, តស្សា ច អាទីនវំ បជានាតិ, តស្សា ច និស្សរណំ បជានាតិ, កល្លំ នុ តេន តទភិនន្ទិតុន៑”តិ?
Now, regarding these seven planes of consciousness and two dimensions, is it appropriate for someone who understands them—and their origin, ending, gratification, drawback, and escape—to take pleasure in them?”
“នោ ហេតំ, ភន្តេ” …បេ…
“No, sir.”
“តត្រានន្ទ, យមិទំ អសញ្ញសត្តាយតនំ។ យោ នុ ខោ, អានន្ទ, តញ្ច បជានាតិ, តស្ស ច សមុទយំ បជានាតិ, តស្ស ច អត្ថង្គមំ បជានាតិ, តស្ស ច អស្សាទំ បជានាតិ, តស្ស ច អាទីនវំ បជានាតិ, តស្ស ច និស្សរណំ បជានាតិ, កល្លំ នុ តេន តទភិនន្ទិតុន៑”តិ? “នោ ហេតំ, ភន្តេ”។ “តត្រានន្ទ, យមិទំ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ។ យោ នុ ខោ, អានន្ទ, តញ្ច បជានាតិ, តស្ស ច សមុទយំ បជានាតិ, តស្ស ច អត្ថង្គមំ បជានាតិ, តស្ស ច អស្សាទំ បជានាតិ, តស្ស ច អាទីនវំ បជានាតិ, តស្ស ច និស្សរណំ បជានាតិ, កល្លំ នុ តេន តទភិនន្ទិតុន៑”តិ? “នោ ហេតំ, ភន្តេ”។
“យតោ ខោ, អានន្ទ, ភិក្ខុ ឥមាសញ្ច សត្តន្នំ វិញ្ញាណដ្ឋិតីនំ ឥមេសញ្ច ទ្វិន្នំ អាយតនានំ សមុទយញ្ច អត្ថង្គមញ្ច អស្សាទញ្ច អាទីនវញ្ច និស្សរណញ្ច យថាភូតំ វិទិត្វា អនុបាទា វិមុត្តោ ហោតិ, អយំ វុច្ចតានន្ទ, ភិក្ខុ បញ្ញាវិមុត្តោ។
“When a bhikkhu, having truly understood the origin, ending, gratification, drawback, and escape regarding these seven planes of consciousness and these two dimensions, is freed by not grasping, they’re called a bhikkhu who is freed by wisdom.
៦។ អដ្ឋវិមោក្ខ
6. The Eight Liberations
អដ្ឋ ខោ ឥមេ, អានន្ទ, វិមោក្ខា។ កតមេ អដ្ឋ?
Ānanda, there are these eight liberations. What eight?
រូបី រូបានិ បស្សតិ អយំ បឋមោ វិមោក្ខោ។
Having physical form, they see visions. This is the first liberation.
អជ្ឈត្តំ អរូបសញ្ញី ពហិទ្ធា រូបានិ បស្សតិ, អយំ ទុតិយោ វិមោក្ខោ។
Not perceiving form internally, they see visions externally. This is the second liberation.
សុភន្តេវ អធិមុត្តោ ហោតិ, អយំ តតិយោ វិមោក្ខោ។
They’re focused only on beauty. This is the third liberation.
សព្ពសោ រូបសញ្ញានំ សមតិក្កមា បដិឃសញ្ញានំ អត្ថង្គមា នានត្តសញ្ញានំ អមនសិការា ‘អនន្តោ អាកាសោៜតិ អាកាសានញ្ចាយតនំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, អយំ ចតុត្ថោ វិមោក្ខោ។
Going totally beyond perceptions of form, with the ending of perceptions of impingement, not focusing on perceptions of diversity, aware that ‘space is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite space. This is the fourth liberation.
សព្ពសោ អាកាសានញ្ចាយតនំ សមតិក្កម្ម ‘អនន្តំ វិញ្ញាណន៑ៜតិ វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, អយំ បញ្ចមោ វិមោក្ខោ។
Going totally beyond the dimension of infinite space, aware that ‘consciousness is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite consciousness. This is the fifth liberation.
សព្ពសោ វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ សមតិក្កម្ម ‘នត្ថិ កិញ្ចីៜតិ អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, អយំ ឆដ្ឋោ វិមោក្ខោ។
Going totally beyond the dimension of infinite consciousness, aware that ‘there is nothing at all’, they enter and remain in the dimension of nothingness. This is the sixth liberation.
សព្ពសោ អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ សមតិក្កម្ម នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, អយំ សត្តមោ វិមោក្ខោ។
Going totally beyond the dimension of nothingness, they enter and remain in the dimension of neither perception nor non-perception. This is the seventh liberation.
សព្ពសោ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ សមតិក្កម្ម សញ្ញាវេទយិតនិរោធំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, អយំ អដ្ឋមោ វិមោក្ខោ។
Going totally beyond the dimension of neither perception nor non-perception, they enter and remain in the cessation of perception and feeling. This is the eighth liberation.
ឥមេ ខោ, អានន្ទ, អដ្ឋ វិមោក្ខា។
These are the eight liberations.
យតោ ខោ, អានន្ទ, ភិក្ខុ ឥមេ អដ្ឋ វិមោក្ខេ អនុលោមម្បិ សមាបជ្ជតិ, បដិលោមម្បិ សមាបជ្ជតិ, អនុលោមបដិលោមម្បិ សមាបជ្ជតិ, យត្ថិច្ឆកំ យទិច្ឆកំ យាវតិច្ឆកំ សមាបជ្ជតិបិ វុដ្ឋាតិបិ។ អាសវានញ្ច ខយា អនាសវំ ចេតោវិមុត្តិំ បញ្ញាវិមុត្តិំ ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, អយំ វុច្ចតានន្ទ, ភិក្ខុ ឧភតោភាគវិមុត្តោ។ ឥមាយ ច, អានន្ទ, ឧភតោភាគវិមុត្តិយា អញ្ញា ឧភតោភាគវិមុត្តិ ឧត្តរិតរា វា បណីតតរា វា នត្ថី”តិ។
When a bhikkhu enters into and withdraws from these eight liberations—in forward order, in reverse order, and in forward and reverse order—wherever they wish, whenever they wish, and for as long as they wish; and when they realize the undefiled freedom of heart and freedom by wisdom in this very life, and live having realized it with their own insight due to the ending of defilements, they’re called a bhikkhu who is freed both ways. And, Ānanda, there is no other freedom both ways that is better or finer than this.”
ឥទមវោច ភគវា។ អត្តមនោ អាយស្មា អានន្ទោ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទីតិ។
That is what the Buddha said. Satisfied, Venerable Ānanda was happy with what the Buddha said.
មហានិទានសុត្តំ និដ្ឋិតំ ទុតិយំ។
Next: មហាបរិនិព្ពានសុត្ត • Mahāparinibbānasutta • The Great Discourse on the Buddha’s Extinguishment
The authoritative text of the Dīgha Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]