Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya

    ។ នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    ទីឃនិកាយោ

    Dīghanikāyo

    មហាវគ្គបាឡិ

    Mahāvaggapāḷi

    ១. មហាបទានសុត្តំ

    1. Mahāpadānasuttaṃ

    បុព្ពេនិវាសបដិសំយុត្តកថា

    Pubbenivāsapaṭisaṃyuttakathā

    ១. ឯវំ មេ សុតំ – ឯកំ សមយំ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ ករេរិកុដិកាយំ។ អថ ខោ សម្ពហុលានំ ភិក្ខូនំ បច្ឆាភត្តំ បិណ្ឌបាតបដិក្កន្តានំ ករេរិមណ្ឌលមាឡេ សន្និសិន្នានំ សន្និបតិតានំ បុព្ពេនិវាសបដិសំយុត្តា ធម្មី កថា ឧទបាទិ – ‘‘ឥតិបិ បុព្ពេនិវាសោ, ឥតិបិ បុព្ពេនិវាសោ’’តិ។

    1. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme karerikuṭikāyaṃ. Atha kho sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammī kathā udapādi – ‘‘itipi pubbenivāso, itipi pubbenivāso’’ti.

    ២. អស្សោសិ ខោ ភគវា ទិព្ពាយ សោតធាតុយា វិសុទ្ធាយ អតិក្កន្តមានុសិកាយ តេសំ ភិក្ខូនំ ឥមំ កថាសល្លាបំ។ អថ ខោ ភគវា ឧដ្ឋាយាសនា យេន ករេរិមណ្ឌលមាឡោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ, និសជ្ជ ខោ ភគវា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘កាយនុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា; កា ច បន វោ អន្តរាកថា វិប្បកតា’’តិ?

    2. Assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya tesaṃ bhikkhūnaṃ imaṃ kathāsallāpaṃ. Atha kho bhagavā uṭṭhāyāsanā yena karerimaṇḍalamāḷo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi, nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘kāyanuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā; kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti?

    ឯវំ វុត្តេ តេ ភិក្ខូ ភគវន្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ឥធ, ភន្តេ, អម្ហាកំ បច្ឆាភត្តំ បិណ្ឌបាតបដិក្កន្តានំ ករេរិមណ្ឌលមាឡេ សន្និសិន្នានំ សន្និបតិតានំ បុព្ពេនិវាសបដិសំយុត្តា ធម្មី កថា ឧទបាទិ – ‘ឥតិបិ បុព្ពេនិវាសោ ឥតិបិ បុព្ពេនិវាសោ’តិ។ អយំ ខោ នោ, ភន្តេ, អន្តរាកថា វិប្បកតា។ អថ ភគវា អនុប្បត្តោ’’តិ។

    Evaṃ vutte te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘idha, bhante, amhākaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammī kathā udapādi – ‘itipi pubbenivāso itipi pubbenivāso’ti. Ayaṃ kho no, bhante, antarākathā vippakatā. Atha bhagavā anuppatto’’ti.

    ៣. ‘‘ឥច្ឆេយ្យាថ នោ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, បុព្ពេនិវាសបដិសំយុត្តំ ធម្មិំ កថំ សោតុ’’ន្តិ? ‘‘ឯតស្ស, ភគវា, កាលោ; ឯតស្ស, សុគត, កាលោ; យំ ភគវា បុព្ពេនិវាសបដិសំយុត្តំ ធម្មិំ កថំ ករេយ្យ, ភគវតោ សុត្វា 1 ភិក្ខូ ធារេស្សន្តី’’តិ។ ‘‘តេន ហិ, ភិក្ខវេ, សុណាថ,សាធុកំ មនសិ ករោថ, ភាសិស្សាមី’’តិ។ ‘‘ឯវំ, ភន្តេ’’តិ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ បច្ចស្សោសុំ។ ភគវា ឯតទវោច –

    3. ‘‘Iccheyyātha no tumhe, bhikkhave, pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ sotu’’nti? ‘‘Etassa, bhagavā, kālo; etassa, sugata, kālo; yaṃ bhagavā pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kareyya, bhagavato sutvā 2 bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tena hi, bhikkhave, suṇātha,sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –

    ៤. ‘‘ឥតោ សោ, ភិក្ខវេ, ឯកនវុតិកប្បេ យំ 3 វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧទបាទិ។ ឥតោ សោ, ភិក្ខវេ, ឯកតិំសេ កប្បេ 4 យំ សិខី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧទបាទិ។ តស្មិញ្ញេវ ខោ, ភិក្ខវេ, ឯកតិំសេ កប្បេ វេស្សភូ ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧទបាទិ។ ឥមស្មិញ្ញេវ 5 ខោ, ភិក្ខវេ, ភទ្ទកប្បេ កកុសន្ធោ ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧទបាទិ។ ឥមស្មិញ្ញេវ ខោ, ភិក្ខវេ, ភទ្ទកប្បេ កោណាគមនោ ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧទបាទិ។ ឥមស្មិញ្ញេវ ខោ, ភិក្ខវេ, ភទ្ទកប្បេ កស្សបោ ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧទបាទិ។ ឥមស្មិញ្ញេវ ខោ, ភិក្ខវេ, ភទ្ទកប្បេ អហំ ឯតរហិ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧប្បន្នោ។

    4. ‘‘Ito so, bhikkhave, ekanavutikappe yaṃ 6 vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Ito so, bhikkhave, ekatiṃse kappe 7 yaṃ sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Tasmiññeva kho, bhikkhave, ekatiṃse kappe vessabhū bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva 8 kho, bhikkhave, bhaddakappe kakusandho bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva kho, bhikkhave, bhaddakappe koṇāgamano bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva kho, bhikkhave, bhaddakappe kassapo bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva kho, bhikkhave, bhaddakappe ahaṃ etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno.

    ៥. ‘‘វិបស្សី, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ខត្តិយោ ជាតិយា អហោសិ, ខត្តិយកុលេ ឧទបាទិ។ សិខី, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ខត្តិយោ ជាតិយា អហោសិ, ខត្តិយកុលេ ឧទបាទិ។ វេស្សភូ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ខត្តិយោ ជាតិយា អហោសិ, ខត្តិយកុលេ ឧទបាទិ។ កកុសន្ធោ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ព្រាហ្មណោ ជាតិយា អហោសិ, ព្រាហ្មណកុលេ ឧទបាទិ។ កោណាគមនោ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ព្រាហ្មណោ ជាតិយា អហោសិ, ព្រាហ្មណកុលេ ឧទបាទិ។ កស្សបោ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ព្រាហ្មណោ ជាតិយា អហោសិ, ព្រាហ្មណកុលេ ឧទបាទិ។ អហំ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ខត្តិយោ ជាតិយា អហោសិំ, ខត្តិយកុលេ ឧប្បន្នោ។

    5. ‘‘Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Sikhī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Vessabhū, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Kakusandho, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Koṇāgamano, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Kassapo, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Ahaṃ, bhikkhave, etarahi arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosiṃ, khattiyakule uppanno.

    ៦. ‘‘វិបស្សី , ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ កោណ្ឌញ្ញោ គោត្តេន អហោសិ។ សិខី, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ កោណ្ឌញ្ញោ គោត្តេន អហោសិ។ វេស្សភូ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ កោណ្ឌញ្ញោ គោត្តេន អហោសិ។ កកុសន្ធោ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ កស្សបោ គោត្តេន អហោសិ។ កោណាគមនោ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ កស្សបោ គោត្តេន អហោសិ។ កស្សបោ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ កស្សបោ គោត្តេន អហោសិ។ អហំ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ គោតមោ គោត្តេន អហោសិំ។

    6. ‘‘Vipassī , bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Sikhī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vessabhū, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Kakusandho, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Koṇāgamano, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Kassapo, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Ahaṃ, bhikkhave, etarahi arahaṃ sammāsambuddho gotamo gottena ahosiṃ.

    ៧. ‘‘វិបស្សិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អសីតិវស្សសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ អហោសិ។ សិខិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សត្តតិវស្សសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ អហោសិ។ វេស្សភុស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សដ្ឋិវស្សសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ អហោសិ។ កកុសន្ធស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ចត្តាលីសវស្សសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ អហោសិ។ កោណាគមនស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស តិំសវស្សសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ អហោសិ។ កស្សបស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស វីសតិវស្សសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ អហោសិ។ មយ្ហំ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ អប្បកំ អាយុប្បមាណំ បរិត្តំ លហុកំ; យោ ចិរំ ជីវតិ, សោ វស្សសតំ អប្បំ វា ភិយ្យោ។

    7. ‘‘Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa sattativassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa saṭṭhivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa cattālīsavassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tiṃsavassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa vīsativassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ; yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo.

    ៨. ‘‘វិបស្សី, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ បាដលិយា មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។ សិខី, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ បុណ្ឌរីកស្ស មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។ វេស្សភូ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ សាលស្ស មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។ កកុសន្ធោ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ សិរីសស្ស មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។ កោណាគមនោ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ឧទុម្ពរស្ស មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។ កស្សបោ, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ និគ្រោធស្ស មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។ អហំ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ អស្សត្ថស្ស មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។

    8. ‘‘Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Sikhī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho puṇḍarīkassa mūle abhisambuddho. Vessabhū, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sālassa mūle abhisambuddho. Kakusandho, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sirīsassa mūle abhisambuddho. Koṇāgamano, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho udumbarassa mūle abhisambuddho. Kassapo, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho nigrodhassa mūle abhisambuddho. Ahaṃ, bhikkhave, etarahi arahaṃ sammāsambuddho assatthassa mūle abhisambuddho.

    ៩. ‘‘វិបស្សិស្ស , ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ខណ្ឌតិស្សំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ។ សិខិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អភិភូសម្ភវំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ។ វេស្សភុស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សោណុត្តរំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ។ កកុសន្ធស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស វិធុរសញ្ជីវំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ។ កោណាគមនស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ភិយ្យោសុត្តរំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ។ កស្សបស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស តិស្សភារទ្វាជំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ។ មយ្ហំ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ សារិបុត្តមោគ្គល្លានំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ។

    9. ‘‘Vipassissa , bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa abhibhūsambhavaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa soṇuttaraṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa vidhurasañjīvaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bhiyyosuttaraṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tissabhāradvājaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi sāriputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ.

    ១០. ‘‘វិបស្សិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ។ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អដ្ឋសដ្ឋិភិក្ខុសតសហស្សំ, ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ ភិក្ខុសតសហស្សំ, ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អសីតិភិក្ខុសហស្សានិ។ វិបស្សិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឥមេ តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។

    10. ‘‘Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.

    ‘‘សិខិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ។ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ ភិក្ខុសតសហស្សំ, ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អសីតិភិក្ខុសហស្សានិ, ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ សត្តតិភិក្ខុសហស្សានិ។ សិខិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឥមេ តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។

    ‘‘Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sattatibhikkhusahassāni. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.

    ‘‘វេស្សភុស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ។ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អសីតិភិក្ខុសហស្សានិ, ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ សត្តតិភិក្ខុសហស្សានិ, ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ សដ្ឋិភិក្ខុសហស្សានិ។ វេស្សភុស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឥមេ តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។

    ‘‘Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sattatibhikkhusahassāni, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi saṭṭhibhikkhusahassāni. Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.

    ‘‘កកុសន្ធស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ ចត្តាលីសភិក្ខុសហស្សានិ។ កកុសន្ធស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អយំ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។

    ‘‘Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi cattālīsabhikkhusahassāni. Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.

    ‘‘កោណាគមនស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ តិំសភិក្ខុសហស្សានិ។ កោណាគមនស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អយំ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។

    ‘‘Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi tiṃsabhikkhusahassāni. Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.

    ‘‘កស្សបស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ វីសតិភិក្ខុសហស្សានិ។ កស្សបស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អយំ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។

    ‘‘Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi vīsatibhikkhusahassāni. Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.

    ‘‘មយ្ហំ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អឌ្ឍតេឡសានិ ភិក្ខុសតានិ។ មយ្ហំ, ភិក្ខវេ, អយំ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។

    ‘‘Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni. Mayhaṃ, bhikkhave, ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.

    ១១. ‘‘វិបស្សិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អសោកោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ អគ្គុបដ្ឋាកោ។ សិខិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ខេមង្ករោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ អគ្គុបដ្ឋាកោ។ វេស្សភុស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឧបសន្តោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ អគ្គុបដ្ឋាកោ។ កកុសន្ធស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ពុទ្ធិជោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ អគ្គុបដ្ឋាកោ។ កោណាគមនស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សោត្ថិជោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ អគ្គុបដ្ឋាកោ។ កស្សបស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សព្ពមិត្តោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ អគ្គុបដ្ឋាកោ។ មយ្ហំ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ អានន្ទោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ អគ្គុបដ្ឋាកោ។

    11. ‘‘Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khemaṅkaro nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa upasanto nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa buddhijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa sotthijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa sabbamitto nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko.

    ១២. ‘‘វិបស្សិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ពន្ធុមា នាម រាជា បិតា អហោសិ។ ពន្ធុមតី នាម ទេវី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ 9។ ពន្ធុមស្ស រញ្ញោ ពន្ធុមតី នាម នគរំ រាជធានី អហោសិ។

    12. ‘‘Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janetti 10. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.

    ‘‘សិខិស្ស , ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អរុណោ នាម រាជា បិតា អហោសិ។ បភាវតី នាម ទេវី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ។ អរុណស្ស រញ្ញោ អរុណវតី នាម នគរំ រាជធានី អហោសិ។

    ‘‘Sikhissa , bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa aruṇo nāma rājā pitā ahosi. Pabhāvatī nāma devī mātā ahosi janetti. Aruṇassa rañño aruṇavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.

    ‘‘វេស្សភុស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សុប្បតិតោ នាម 11 រាជា បិតា អហោសិ។ វស្សវតី នាម 12 ទេវី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ។ សុប្បតិតស្ស រញ្ញោ អនោមំ នាម នគរំ រាជធានី អហោសិ។

    ‘‘Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa suppatito nāma 13 rājā pitā ahosi. Vassavatī nāma 14 devī mātā ahosi janetti. Suppatitassa rañño anomaṃ nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.

    ‘‘កកុសន្ធស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អគ្គិទត្តោ នាម ព្រាហ្មណោ បិតា អហោសិ។ វិសាខា នាម ព្រាហ្មណី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ។ តេន ខោ បន, ភិក្ខវេ, សមយេន ខេមោ នាម រាជា អហោសិ។ ខេមស្ស រញ្ញោ ខេមវតី នាម នគរំ រាជធានី អហោសិ។

    ‘‘Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa aggidatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Visākhā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti. Tena kho pana, bhikkhave, samayena khemo nāma rājā ahosi. Khemassa rañño khemavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.

    ‘‘កោណាគមនស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស យញ្ញទត្តោ នាម ព្រាហ្មណោ បិតា អហោសិ។ ឧត្តរា នាម ព្រាហ្មណី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ។ តេន ខោ បន, ភិក្ខវេ, សមយេន សោភោ នាម រាជា អហោសិ។ សោភស្ស រញ្ញោ សោភវតី នាម នគរំ រាជធានី អហោសិ។

    ‘‘Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa yaññadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Uttarā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti. Tena kho pana, bhikkhave, samayena sobho nāma rājā ahosi. Sobhassa rañño sobhavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.

    ‘‘កស្សបស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ព្រហ្មទត្តោ នាម ព្រាហ្មណោ បិតា អហោសិ។ ធនវតី នាម ព្រាហ្មណី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ។ តេន ខោ បន, ភិក្ខវេ, សមយេន កិកី នាម 15 រាជា អហោសិ។ កិកិស្ស រញ្ញោ ពារាណសី នាម នគរំ រាជធានី អហោសិ។

    ‘‘Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa brahmadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Dhanavatī nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti. Tena kho pana, bhikkhave, samayena kikī nāma 16 rājā ahosi. Kikissa rañño bārāṇasī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.

    ‘‘មយ្ហំ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ សុទ្ធោទនោ នាម រាជា បិតា អហោសិ។ មាយា នាម ទេវី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ។ កបិលវត្ថុ នាម នគរំ រាជធានី អហោសី’’តិ។ ឥទមវោច ភគវា, ឥទំ វត្វាន សុគតោ ឧដ្ឋាយាសនា វិហារំ បាវិសិ។

    ‘‘Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi suddhodano nāma rājā pitā ahosi. Māyā nāma devī mātā ahosi janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṃ rājadhānī ahosī’’ti. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.

    ១៣. អថ ខោ តេសំ ភិក្ខូនំ អចិរបក្កន្តស្ស ភគវតោ អយមន្តរាកថា ឧទបាទិ – ‘‘អច្ឆរិយំ, អាវុសោ, អព្ភុតំ, អាវុសោ, តថាគតស្ស មហិទ្ធិកតា មហានុភាវតា។ យត្រ ហិ នាម តថាគតោ អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ ជាតិតោបិ អនុស្សរិស្សតិ, នាមតោបិ អនុស្សរិស្សតិ, គោត្តតោបិ អនុស្សរិស្សតិ, អាយុប្បមាណតោបិ អនុស្សរិស្សតិ, សាវកយុគតោបិ អនុស្សរិស្សតិ, សាវកសន្និបាតតោបិ អនុស្សរិស្សតិ – ‘ឯវំជច្ចា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបិ, ឯវំនាមា ឯវំគោត្តា ឯវំសីលា ឯវំធម្មា ឯវំបញ្ញា ឯវំវិហារី ឯវំវិមុត្តា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបី’’’តិ។

    13. Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ acirapakkantassa bhagavato ayamantarākathā udapādi – ‘‘acchariyaṃ, āvuso, abbhutaṃ, āvuso, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. Yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati, nāmatopi anussarissati, gottatopi anussarissati, āyuppamāṇatopi anussarissati, sāvakayugatopi anussarissati, sāvakasannipātatopi anussarissati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’’ti.

    ‘‘កិំ នុ ខោ, អាវុសោ, តថាគតស្សេវ នុ ខោ ឯសា ធម្មធាតុ សុប្បដិវិទ្ធា, យស្សា ធម្មធាតុយា សុប្បដិវិទ្ធត្តា តថាគតោ អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ ជាតិតោបិ អនុស្សរតិ, នាមតោបិ អនុស្សរតិ, គោត្តតោបិ អនុស្សរតិ, អាយុប្បមាណតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកយុគតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកសន្និបាតតោបិ អនុស្សរតិ – ‘ឯវំជច្ចា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបិ, ឯវំនាមា ឯវំគោត្តា ឯវំសីលា ឯវំធម្មា ឯវំបញ្ញា ឯវំវិហារី ឯវំវិមុត្តា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបី’តិ, ឧទាហុ ទេវតា តថាគតស្ស ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ, យេន តថាគតោ អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ ជាតិតោបិ អនុស្សរតិ, នាមតោបិ អនុស្សរតិ, គោត្តតោបិ អនុស្សរតិ, អាយុប្បមាណតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកយុគតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកសន្និបាតតោបិ អនុស្សរតិ – ‘ឯវំជច្ចា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបិ, ឯវំនាមា ឯវំគោត្តា ឯវំសីលា ឯវំធម្មា ឯវំបញ្ញា ឯវំវិហារី ឯវំវិមុត្តា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបី’’’តិ។ អយញ្ច ហិទំ តេសំ ភិក្ខូនំ អន្តរាកថា វិប្បកតា ហោតិ។

    ‘‘Kiṃ nu kho, āvuso, tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti, udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’’ti. Ayañca hidaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ antarākathā vippakatā hoti.

    ១៤. អថ ខោ ភគវា សាយន្ហសមយំ បដិសល្លានា វុដ្ឋិតោ យេន ករេរិមណ្ឌលមាឡោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ។ និសជ្ជ ខោ ភគវា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘កាយនុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា; កា ច បន វោ អន្តរាកថា វិប្បកតា’’តិ?

    14. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena karerimaṇḍalamāḷo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘kāyanuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā; kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti?

    ឯវំ វុត្តេ តេ ភិក្ខូ ភគវន្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ឥធ, ភន្តេ, អម្ហាកំ អចិរបក្កន្តស្ស ភគវតោ អយំ អន្តរាកថា ឧទបាទិ – ‘អច្ឆរិយំ, អាវុសោ, អព្ភុតំ, អាវុសោ, តថាគតស្ស មហិទ្ធិកតា មហានុភាវតា, យត្រ ហិ នាម តថាគតោ អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ ជាតិតោបិ អនុស្សរិស្សតិ, នាមតោបិ អនុស្សរិស្សតិ, គោត្តតោបិ អនុស្សរិស្សតិ, អាយុប្បមាណតោបិ អនុស្សរិស្សតិ, សាវកយុគតោបិ អនុស្សរិស្សតិ, សាវកសន្និបាតតោបិ អនុស្សរិស្សតិ – ‘‘ឯវំជច្ចា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបិ , ឯវំនាមា ឯវំគោត្តា ឯវំសីលា ឯវំធម្មា ឯវំបញ្ញា ឯវំវិហារី ឯវំវិមុត្តា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបី’’តិ។ កិំ នុ ខោ, អាវុសោ, តថាគតស្សេវ នុ ខោ ឯសា ធម្មធាតុ សុប្បដិវិទ្ធា, យស្សា ធម្មធាតុយា សុប្បដិវិទ្ធត្តា តថាគតោ អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ ជាតិតោបិ អនុស្សរតិ, នាមតោបិ អនុស្សរតិ, គោត្តតោបិ អនុស្សរតិ, អាយុប្បមាណតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកយុគតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកសន្និបាតតោបិ អនុស្សរតិ – ‘‘ឯវំជច្ចា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបិ, ឯវំនាមា ឯវំគោត្តា ឯវំសីលា ឯវំធម្មា ឯវំបញ្ញា ឯវំវិហារី ឯវំវិមុត្តា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបី’’តិ។ ឧទាហុ ទេវតា តថាគតស្ស ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ, យេន តថាគតោ អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ ជាតិតោបិ អនុស្សរតិ, នាមតោបិ អនុស្សរតិ, គោត្តតោបិ អនុស្សរតិ, អាយុប្បមាណតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកយុគតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកសន្និបាតតោបិ អនុស្សរតិ – ‘ឯវំជច្ចា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបិ, ឯវំនាមា ឯវំគោត្តា ឯវំសីលា ឯវំធម្មា ឯវំបញ្ញា ឯវំវិហារី ឯវំវិមុត្តា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបី’តិ? អយំ ខោ នោ, ភន្តេ, អន្តរាកថា វិប្បកតា, អថ ភគវា អនុប្បត្តោ’’តិ។

    Evaṃ vutte te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘idha, bhante, amhākaṃ acirapakkantassa bhagavato ayaṃ antarākathā udapādi – ‘acchariyaṃ, āvuso, abbhutaṃ, āvuso, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati, nāmatopi anussarissati, gottatopi anussarissati, āyuppamāṇatopi anussarissati, sāvakayugatopi anussarissati, sāvakasannipātatopi anussarissati – ‘‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi , evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’ti. Kiṃ nu kho, āvuso, tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’ti. Udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti? Ayaṃ kho no, bhante, antarākathā vippakatā, atha bhagavā anuppatto’’ti.

    ១៥. ‘‘តថាគតស្សេវេសា, ភិក្ខវេ, ធម្មធាតុ សុប្បដិវិទ្ធា, យស្សា ធម្មធាតុយា សុប្បដិវិទ្ធត្តា តថាគតោ អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ ជាតិតោបិ អនុស្សរតិ, នាមតោបិ អនុស្សរតិ, គោត្តតោបិ អនុស្សរតិ, អាយុប្បមាណតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកយុគតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកសន្និបាតតោបិ អនុស្សរតិ – ‘ឯវំជច្ចា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបិ, ឯវំនាមា ឯវំគោត្តា ឯវំសីលា ឯវំធម្មា ឯវំបញ្ញា ឯវំវិហារី ឯវំវិមុត្តា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបី’តិ។ ទេវតាបិ តថាគតស្ស ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ, យេន តថាគតោ អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ ជាតិតោបិ អនុស្សរតិ, នាមតោបិ អនុស្សរតិ, គោត្តតោបិ អនុស្សរតិ, អាយុប្បមាណតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកយុគតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកសន្និបាតតោបិ អនុស្សរតិ – ‘ឯវំជច្ចា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបិ, ឯវំនាមា ឯវំគោត្តា ឯវំសីលា ឯវំធម្មា ឯវំបញ្ញា ឯវំវិហារី ឯវំវិមុត្តា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ ឥតិបី’តិ។

    15. ‘‘Tathāgatassevesā, bhikkhave, dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti. Devatāpi tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti.

    ‘‘ឥច្ឆេយ្យាថ នោ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, ភិយ្យោសោមត្តាយ បុព្ពេនិវាសបដិសំយុត្តំ ធម្មិំ កថំ សោតុ’’ន្តិ? ‘‘ឯតស្ស, ភគវា, កាលោ; ឯតស្ស, សុគត, កាលោ; យំ ភគវា ភិយ្យោសោមត្តាយ បុព្ពេនិវាសបដិសំយុត្តំ ធម្មិំ កថំ ករេយ្យ, ភគវតោ សុត្វា ភិក្ខូ ធារេស្សន្តី’’តិ។ ‘‘តេន ហិ, ភិក្ខវេ , សុណាថ, សាធុកំ មនសិ ករោថ, ភាសិស្សាមី’’តិ។ ‘‘ឯវំ, ភន្តេ’’តិ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ បច្ចស្សោសុំ។ ភគវា ឯតទវោច –

    ‘‘Iccheyyātha no tumhe, bhikkhave, bhiyyosomattāya pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ sotu’’nti? ‘‘Etassa, bhagavā, kālo; etassa, sugata, kālo; yaṃ bhagavā bhiyyosomattāya pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kareyya, bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tena hi, bhikkhave , suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –

    ១៦. ‘‘ឥតោ សោ, ភិក្ខវេ, ឯកនវុតិកប្បេ យំ វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧទបាទិ។ វិបស្សី, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ខត្តិយោ ជាតិយា អហោសិ, ខត្តិយកុលេ ឧទបាទិ។ វិបស្សី, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ កោណ្ឌញ្ញោ គោត្តេន អហោសិ។ វិបស្សិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អសីតិវស្សសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ អហោសិ។ វិបស្សី, ភិក្ខវេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ បាដលិយា មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។ វិបស្សិស្ស, ភិក្ខវេ , ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ខណ្ឌតិស្សំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ។ វិបស្សិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ។ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អដ្ឋសដ្ឋិភិក្ខុសតសហស្សំ, ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ ភិក្ខុសតសហស្សំ, ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អសីតិភិក្ខុសហស្សានិ។ វិបស្សិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឥមេ តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។ វិបស្សិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អសោកោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ អគ្គុបដ្ឋាកោ។ វិបស្សិស្ស, ភិក្ខវេ, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ពន្ធុមា នាម រាជា បិតា អហោសិ។ ពន្ធុមតី នាម ទេវី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ។ ពន្ធុមស្ស រញ្ញោ ពន្ធុមតី នាម នគរំ រាជធានី អហោសិ។

    16. ‘‘Ito so, bhikkhave, ekanavutikappe yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa, bhikkhave , bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janetti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.

    ពោធិសត្តធម្មតា

    Bodhisattadhammatā

    ១៧. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ពោធិសត្តោ តុសិតា កាយា ចវិត្វា សតោ សម្បជានោ មាតុកុច្ឆិំ ឱក្កមិ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    17. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bodhisatto tusitā kāyā cavitvā sato sampajāno mātukucchiṃ okkami. Ayamettha dhammatā.

    ១៨. ‘‘ធម្មតា, ឯសា, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ តុសិតា កាយា ចវិត្វា មាតុកុច្ឆិំ ឱក្កមតិ។ អថ សទេវកេ លោកេ សមារកេ សព្រហ្មកេ សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយ សទេវមនុស្សាយ អប្បមាណោ ឧឡារោ ឱភាសោ បាតុភវតិ អតិក្កម្មេវ ទេវានំ ទេវានុភាវំ។ យាបិ តា លោកន្តរិកា អឃា អសំវុតា អន្ធការា អន្ធការតិមិសា , យត្ថ បិមេ ចន្ទិមសូរិយា ឯវំមហិទ្ធិកា ឯវំមហានុភាវា អាភាយ នានុភោន្តិ, តត្ថបិ អប្បមាណោ ឧឡារោ ឱភាសោ បាតុភវតិ អតិក្កម្មេវ ទេវានំ ទេវានុភាវំ។ យេបិ តត្ថ សត្តា ឧបបន្នា, តេបិ តេនោភាសេន អញ្ញមញ្ញំ សញ្ជានន្តិ – ‘អញ្ញេបិ កិរ, ភោ, សន្តិ សត្តា ឥធូបបន្នា’តិ។ អយញ្ច ទសសហស្សី លោកធាតុ សង្កម្បតិ សម្បកម្បតិ សម្បវេធតិ។ អប្បមាណោ ច ឧឡារោ ឱភាសោ លោកេ បាតុភវតិ អតិក្កម្មេវ ទេវានំ ទេវានុភាវំ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    18. ‘‘Dhammatā, esā, bhikkhave, yadā bodhisatto tusitā kāyā cavitvā mātukucchiṃ okkamati. Atha sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yāpi tā lokantarikā aghā asaṃvutā andhakārā andhakāratimisā , yattha pime candimasūriyā evaṃmahiddhikā evaṃmahānubhāvā ābhāya nānubhonti, tatthapi appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yepi tattha sattā upapannā, tepi tenobhāsena aññamaññaṃ sañjānanti – ‘aññepi kira, bho, santi sattā idhūpapannā’ti. Ayañca dasasahassī lokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedhati. Appamāṇo ca uḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Ayamettha dhammatā.

    ១៩. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិំ ឱក្កន្តោ ហោតិ, ចត្តារោ នំ ទេវបុត្តា ចតុទ្ទិសំ 17 រក្ខាយ ឧបគច្ឆន្តិ – ‘មា នំ ពោធិសត្តំ វា ពោធិសត្តមាតរំ វា មនុស្សោ វា អមនុស្សោ វា កោចិ វា វិហេឋេសី’តិ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    19. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, cattāro naṃ devaputtā catuddisaṃ 18 rakkhāya upagacchanti – ‘mā naṃ bodhisattaṃ vā bodhisattamātaraṃ vā manusso vā amanusso vā koci vā viheṭhesī’ti. Ayamettha dhammatā.

    ២០. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិំ ឱក្កន្តោ ហោតិ, បកតិយា សីលវតី ពោធិសត្តមាតា ហោតិ, វិរតា បាណាតិបាតា, វិរតា អទិន្នាទានា, វិរតា កាមេសុមិច្ឆាចារា , វិរតា មុសាវាទា, វិរតា សុរាមេរយមជ្ជប្បមាទដ្ឋានា។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    20. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, pakatiyā sīlavatī bodhisattamātā hoti, viratā pāṇātipātā, viratā adinnādānā, viratā kāmesumicchācārā , viratā musāvādā, viratā surāmerayamajjappamādaṭṭhānā. Ayamettha dhammatā.

    ២១. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិំ ឱក្កន្តោ ហោតិ, ន ពោធិសត្តមាតុ បុរិសេសុ មានសំ ឧប្បជ្ជតិ កាមគុណូបសំហិតំ, អនតិក្កមនីយា ច ពោធិសត្តមាតា ហោតិ កេនចិ បុរិសេន រត្តចិត្តេន។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    21. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, na bodhisattamātu purisesu mānasaṃ uppajjati kāmaguṇūpasaṃhitaṃ, anatikkamanīyā ca bodhisattamātā hoti kenaci purisena rattacittena. Ayamettha dhammatā.

    ២២. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិំ ឱក្កន្តោ ហោតិ, លាភិនី ពោធិសត្តមាតា ហោតិ បញ្ចន្នំ កាមគុណានំ។ សា បញ្ចហិ កាមគុណេហិ សមប្បិតា សមង្គីភូតា បរិចារេតិ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    22. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, lābhinī bodhisattamātā hoti pañcannaṃ kāmaguṇānaṃ. Sā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricāreti. Ayamettha dhammatā.

    ២៣. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិំ ឱក្កន្តោ ហោតិ, ន ពោធិសត្តមាតុ កោចិទេវ អាពាធោ ឧប្បជ្ជតិ។ សុខិនី ពោធិសត្តមាតា ហោតិ អកិលន្តកាយា, ពោធិសត្តញ្ច ពោធិសត្តមាតា តិរោកុច្ឆិគតំ បស្សតិ សព្ពង្គបច្ចង្គិំ អហីនិន្ទ្រិយំ។ សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, មណិ វេឡុរិយោ សុភោ ជាតិមា អដ្ឋំសោ សុបរិកម្មកតោ អច្ឆោ វិប្បសន្នោ អនាវិលោ សព្ពាការសម្បន្នោ។ តត្រាស្ស 19 សុត្តំ អាវុតំ នីលំ វា បីតំ វា លោហិតំ វា ឱទាតំ វា បណ្ឌុសុត្តំ វា។ តមេនំ ចក្ខុមា បុរិសោ ហត្ថេ ករិត្វា បច្ចវេក្ខេយ្យ – ‘អយំ ខោ មណិ វេឡុរិយោ សុភោ ជាតិមា អដ្ឋំសោ សុបរិកម្មកតោ អច្ឆោ វិប្បសន្នោ អនាវិលោ សព្ពាការសម្បន្នោ។ តត្រិទំ សុត្តំ អាវុតំ នីលំ វា បីតំ វា លោហិតំ វា ឱទាតំ វា បណ្ឌុសុត្តំ វា’តិ។ ឯវមេវ ខោ, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិំ ឱក្កន្តោ ហោតិ, ន ពោធិសត្តមាតុ កោចិទេវ អាពាធោ ឧប្បជ្ជតិ, សុខិនី ពោធិសត្តមាតា ហោតិ អកិលន្តកាយា , ពោធិសត្តញ្ច ពោធិសត្តមាតា តិរោកុច្ឆិគតំ បស្សតិ សព្ពង្គបច្ចង្គិំ អហីនិន្ទ្រិយំ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    23. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, na bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati. Sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā, bodhisattañca bodhisattamātā tirokucchigataṃ passati sabbaṅgapaccaṅgiṃ ahīnindriyaṃ. Seyyathāpi, bhikkhave, maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno anāvilo sabbākārasampanno. Tatrāssa 20 suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā. Tamenaṃ cakkhumā puriso hatthe karitvā paccavekkheyya – ‘ayaṃ kho maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno anāvilo sabbākārasampanno. Tatridaṃ suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā’ti. Evameva kho, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, na bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati, sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā , bodhisattañca bodhisattamātā tirokucchigataṃ passati sabbaṅgapaccaṅgiṃ ahīnindriyaṃ. Ayamettha dhammatā.

    ២៤. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, សត្តាហជាតេ ពោធិសត្តេ ពោធិសត្តមាតា កាលង្ករោតិ តុសិតំ កាយំ ឧបបជ្ជតិ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    24. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, sattāhajāte bodhisatte bodhisattamātā kālaṅkaroti tusitaṃ kāyaṃ upapajjati. Ayamettha dhammatā.

    ២៥. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យថា អញ្ញា ឥត្ថិកា នវ វា ទស វា មាសេ គព្ភំ កុច្ឆិនា បរិហរិត្វា វិជាយន្តិ, ន ហេវំ ពោធិសត្តំ ពោធិសត្តមាតា វិជាយតិ។ ទសេវ មាសានិ ពោធិសត្តំ ពោធិសត្តមាតា កុច្ឆិនា បរិហរិត្វា វិជាយតិ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    25. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yathā aññā itthikā nava vā dasa vā māse gabbhaṃ kucchinā pariharitvā vijāyanti, na hevaṃ bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati. Daseva māsāni bodhisattaṃ bodhisattamātā kucchinā pariharitvā vijāyati. Ayamettha dhammatā.

    ២៦. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យថា អញ្ញា ឥត្ថិកា និសិន្នា វា និបន្នា វា វិជាយន្តិ, ន ហេវំ ពោធិសត្តំ ពោធិសត្តមាតា វិជាយតិ។ ឋិតាវ ពោធិសត្តំ ពោធិសត្តមាតា វិជាយតិ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    26. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yathā aññā itthikā nisinnā vā nipannā vā vijāyanti, na hevaṃ bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati. Ṭhitāva bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati. Ayamettha dhammatā.

    ២៧. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិម្ហា និក្ខមតិ, ទេវា បឋមំ បដិគ្គណ្ហន្តិ, បច្ឆា មនុស្សា។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    27. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, devā paṭhamaṃ paṭiggaṇhanti, pacchā manussā. Ayamettha dhammatā.

    ២៨. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិម្ហា និក្ខមតិ, អប្បត្តោវ ពោធិសត្តោ បថវិំ ហោតិ, ចត្តារោ នំ ទេវបុត្តា បដិគ្គហេត្វា មាតុ បុរតោ ឋបេន្តិ – ‘អត្តមនា, ទេវិ, ហោហិ; មហេសក្ខោ តេ បុត្តោ ឧប្បន្នោ’តិ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    28. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, appattova bodhisatto pathaviṃ hoti, cattāro naṃ devaputtā paṭiggahetvā mātu purato ṭhapenti – ‘attamanā, devi, hohi; mahesakkho te putto uppanno’ti. Ayamettha dhammatā.

    ២៩. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិម្ហា និក្ខមតិ, វិសទោវ និក្ខមតិ អមក្ខិតោ ឧទេន 21 អមក្ខិតោ សេម្ហេន អមក្ខិតោ រុហិរេន អមក្ខិតោ កេនចិ អសុចិនា សុទ្ធោ 22 វិសទោ។ សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, មណិរតនំ កាសិកេ វត្ថេ និក្ខិត្តំ នេវ មណិរតនំ កាសិកំ វត្ថំ មក្ខេតិ, នាបិ កាសិកំ វត្ថំ មណិរតនំ មក្ខេតិ។ តំ កិស្ស ហេតុ? ឧភិន្នំ សុទ្ធត្តា។ ឯវមេវ ខោ, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិម្ហា និក្ខមតិ, វិសទោវ និក្ខមតិ អមក្ខិតោ, ឧទេន អមក្ខិតោ សេម្ហេន អមក្ខិតោ រុហិរេន អមក្ខិតោ កេនចិ អសុចិនា សុទ្ធោ វិសទោ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    29. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, visadova nikkhamati amakkhito udena 23 amakkhito semhena amakkhito ruhirena amakkhito kenaci asucinā suddho 24 visado. Seyyathāpi, bhikkhave, maṇiratanaṃ kāsike vatthe nikkhittaṃ neva maṇiratanaṃ kāsikaṃ vatthaṃ makkheti, nāpi kāsikaṃ vatthaṃ maṇiratanaṃ makkheti. Taṃ kissa hetu? Ubhinnaṃ suddhattā. Evameva kho, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, visadova nikkhamati amakkhito, udena amakkhito semhena amakkhito ruhirena amakkhito kenaci asucinā suddho visado. Ayamettha dhammatā.

    ៣០. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិម្ហា និក្ខមតិ, ទ្វេ ឧទកស្ស ធារា អន្តលិក្ខា បាតុភវន្តិ – ឯកា សីតស្ស ឯកា ឧណ្ហស្ស យេន ពោធិសត្តស្ស ឧទកកិច្ចំ ករោន្តិ មាតុ ច។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    30. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, dve udakassa dhārā antalikkhā pātubhavanti – ekā sītassa ekā uṇhassa yena bodhisattassa udakakiccaṃ karonti mātu ca. Ayamettha dhammatā.

    ៣១. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, សម្បតិជាតោ ពោធិសត្តោ សមេហិ បាទេហិ បតិដ្ឋហិត្វា ឧត្តរាភិមុខោ 25 សត្តបទវីតិហារេន គច្ឆតិ សេតម្ហិ ឆត្តេ អនុធារិយមានេ, សព្ពា ច ទិសា អនុវិលោកេតិ, អាសភិំ វាចំ ភាសតិ ‘អគ្គោហមស្មិ លោកស្ស, ជេដ្ឋោហមស្មិ លោកស្ស, សេដ្ឋោហមស្មិ លោកស្ស, អយមន្តិមា ជាតិ, នត្ថិទានិ បុនព្ភវោ’តិ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    31. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, sampatijāto bodhisatto samehi pādehi patiṭṭhahitvā uttarābhimukho 26 sattapadavītihārena gacchati setamhi chatte anudhāriyamāne, sabbā ca disā anuviloketi, āsabhiṃ vācaṃ bhāsati ‘aggohamasmi lokassa, jeṭṭhohamasmi lokassa, seṭṭhohamasmi lokassa, ayamantimā jāti, natthidāni punabbhavo’ti. Ayamettha dhammatā.

    ៣២. ‘‘ធម្មតា ឯសា, ភិក្ខវេ, យទា ពោធិសត្តោ មាតុកុច្ឆិម្ហា និក្ខមតិ, អថ សទេវកេ លោកេ សមារកេ សព្រហ្មកេ សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយ សទេវមនុស្សាយ អប្បមាណោ ឧឡារោ ឱភាសោ បាតុភវតិ, អតិក្កម្មេវ ទេវានំ ទេវានុភាវំ។ យាបិ តា លោកន្តរិកា អឃា អសំវុតា អន្ធការា អន្ធការតិមិសា, យត្ថ បិមេ ចន្ទិមសូរិយា ឯវំមហិទ្ធិកា ឯវំមហានុភាវា អាភាយ នានុភោន្តិ, តត្ថបិ អប្បមាណោ ឧឡារោ ឱភាសោ បាតុភវតិ អតិក្កម្មេវ ទេវានំ ទេវានុភាវំ។ យេបិ តត្ថ សត្តា ឧបបន្នា, តេបិ តេនោភាសេន អញ្ញមញ្ញំ សញ្ជានន្តិ – ‘អញ្ញេបិ កិរ, ភោ, សន្តិ សត្តា ឥធូបបន្នា’តិ។ អយញ្ច ទសសហស្សី លោកធាតុ សង្កម្បតិ សម្បកម្បតិ សម្បវេធតិ អប្បមាណោ ច ឧឡារោ ឱភាសោ លោកេ បាតុភវតិ អតិក្កម្មេវ ទេវានំ ទេវានុភាវំ។ អយមេត្ថ ធម្មតា។

    32. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, atha sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati, atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yāpi tā lokantarikā aghā asaṃvutā andhakārā andhakāratimisā, yattha pime candimasūriyā evaṃmahiddhikā evaṃmahānubhāvā ābhāya nānubhonti, tatthapi appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yepi tattha sattā upapannā, tepi tenobhāsena aññamaññaṃ sañjānanti – ‘aññepi kira, bho, santi sattā idhūpapannā’ti. Ayañca dasasahassī lokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedhati appamāṇo ca uḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Ayamettha dhammatā.

    ទ្វត្តិំសមហាបុរិសលក្ខណា

    Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇā

    ៣៣. ‘‘ជាតេ ខោ បន, ភិក្ខវេ, វិបស្សិម្ហិ កុមារេ ពន្ធុមតោ រញ្ញោ បដិវេទេសុំ – ‘បុត្តោ តេ, ទេវ 27, ជាតោ, តំ ទេវោ បស្សតូ’តិ។ អទ្ទសា ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមា រាជា វិបស្សិំ កុមារំ, ទិស្វា នេមិត្តេ ព្រាហ្មណេ អាមន្តាបេត្វា ឯតទវោច – ‘បស្សន្តុ ភោន្តោ នេមិត្តា ព្រាហ្មណា កុមារ’ន្តិ។ អទ្ទសំសុ ខោ, ភិក្ខវេ, នេមិត្តា ព្រាហ្មណា វិបស្សិំ កុមារំ, ទិស្វា ពន្ធុមន្តំ រាជានំ ឯតទវោចុំ – ‘អត្តមនោ, ទេវ, ហោហិ, មហេសក្ខោ តេ បុត្តោ ឧប្បន្នោ, លាភា តេ, មហារាជ, សុលទ្ធំ តេ, មហារាជ, យស្ស តេ កុលេ ឯវរូបោ បុត្តោ ឧប្បន្នោ។ អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ ទ្វត្តិំសមហាបុរិសលក្ខណេហិ សមន្នាគតោ, យេហិ សមន្នាគតស្ស មហាបុរិសស្ស ទ្វេវ គតិយោ ភវន្តិ អនញ្ញា។ សចេ អគារំ អជ្ឈាវសតិ, រាជា ហោតិ ចក្កវត្តី ធម្មិកោ ធម្មរាជា ចាតុរន្តោ វិជិតាវី ជនបទត្ថាវរិយប្បត្តោ សត្តរតនសមន្នាគតោ។ តស្សិមានិ សត្តរតនានិ ភវន្តិ។ សេយ្យថិទំ – ចក្ករតនំ ហត្ថិរតនំ អស្សរតនំ មណិរតនំ ឥត្ថិរតនំ គហបតិរតនំ បរិណាយករតនមេវ សត្តមំ។ បរោសហស្សំ ខោ បនស្ស បុត្តា ភវន្តិ សូរា វីរង្គរូបា បរសេនប្បមទ្ទនា។ សោ ឥមំ បថវិំ សាគរបរិយន្តំ អទណ្ឌេន អសត្ថេន ធម្មេន អភិវិជិយ អជ្ឈាវសតិ។ សចេ ខោ បន អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជតិ, អរហំ ហោតិ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ វិវដច្ឆទោ។

    33. ‘‘Jāte kho pana, bhikkhave, vipassimhi kumāre bandhumato rañño paṭivedesuṃ – ‘putto te, deva 28, jāto, taṃ devo passatū’ti. Addasā kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassiṃ kumāraṃ, disvā nemitte brāhmaṇe āmantāpetvā etadavoca – ‘passantu bhonto nemittā brāhmaṇā kumāra’nti. Addasaṃsu kho, bhikkhave, nemittā brāhmaṇā vipassiṃ kumāraṃ, disvā bandhumantaṃ rājānaṃ etadavocuṃ – ‘attamano, deva, hohi, mahesakkho te putto uppanno, lābhā te, mahārāja, suladdhaṃ te, mahārāja, yassa te kule evarūpo putto uppanno. Ayañhi, deva, kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni sattaratanāni bhavanti. Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭacchado.

    ៣៤. ‘កតមេហិ ចាយំ, ទេវ, កុមារោ ទ្វត្តិំសមហាបុរិសលក្ខណេហិ សមន្នាគតោ, យេហិ សមន្នាគតស្ស មហាបុរិសស្ស ទ្វេវ គតិយោ ភវន្តិ អនញ្ញា។ សចេ អគារំ អជ្ឈាវសតិ, រាជា ហោតិ ចក្កវត្តី ធម្មិកោ ធម្មរាជា ចាតុរន្តោ វិជិតាបី ជនបទត្ថាវរិយប្បត្តោ សត្តរតនសមន្នាគតោ។ តស្សិមានិ សត្តរតនានិ ភវន្តិ ។ សេយ្យថិទំ – ចក្ករតនំ ហត្ថិរតនំ អស្សរតនំ មណិរតនំ ឥត្ថិរតនំ គហបតិរតនំ បរិណាយករតនមេវ សត្តមំ។ បរោសហស្សំ ខោ បនស្ស បុត្តា ភវន្តិ សូរា វីរង្គរូបា បរសេនប្បមទ្ទនា។ សោ ឥមំ បថវិំ សាគរបរិយន្តំ អទណ្ឌេន អសត្ថេន ធម្មេន អភិវិជិយ អជ្ឈាវសតិ។ សចេ ខោ បន អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជតិ, អរហំ ហោតិ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ វិវដច្ឆទោ។

    34. ‘Katamehi cāyaṃ, deva, kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāpī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni sattaratanāni bhavanti . Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭacchado.

    ៣៥. ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ សុប្បតិដ្ឋិតបាទោ។ យំ បាយំ, ទេវ, កុមារោ សុប្បតិដ្ឋិតបាទោ។ ឥទម្បិស្ស មហាបុរិសស្ស មហាបុរិសលក្ខណំ ភវតិ។

    35. ‘Ayañhi, deva, kumāro suppatiṭṭhitapādo. Yaṃ pāyaṃ, deva, kumāro suppatiṭṭhitapādo. Idampissa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ‘ឥមស្ស, ទេវ 29, កុមារស្ស ហេដ្ឋា បាទតលេសុ ចក្កានិ ជាតានិ សហស្សារានិ សនេមិកានិ សនាភិកានិ សព្ពាការបរិបូរានិ។ យម្បិ, ឥមស្ស ទេវ, កុមារស្ស ហេដ្ឋា បាទតលេសុ ចក្កានិ ជាតានិ សហស្សារានិ សនេមិកានិ សនាភិកានិ សព្ពាការបរិបូរានិ, ឥទម្បិស្ស មហាបុរិសស្ស មហាបុរិសលក្ខណំ ភវតិ។

    ‘Imassa, deva 30, kumārassa heṭṭhā pādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni. Yampi, imassa deva, kumārassa heṭṭhā pādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni, idampissa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ‘អយញ្ហិ ទេវ, កុមារោ អាយតបណ្ហី…បេ.…

    ‘Ayañhi deva, kumāro āyatapaṇhī…pe…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ ទីឃង្គុលី…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro dīghaṅgulī…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ មុទុតលុនហត្ថបាទោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro mudutalunahatthapādo…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ កុមារោ ជាលហត្ថបាទោ…

    ‘Ayañhi, deva kumāro jālahatthapādo…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ ឧស្សង្ខបាទោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro ussaṅkhapādo…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ ឯណិជង្ឃោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro eṇijaṅgho…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ ឋិតកោវ អនោនមន្តោ ឧភោហិ បាណិតលេហិ ជណ្ណុកានិ បរិមសតិ 31 បរិមជ្ជតិ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro ṭhitakova anonamanto ubhohi pāṇitalehi jaṇṇukāni parimasati 32 parimajjati…

    ‘អយញ្ហិ , ទេវ, កុមារោ កោសោហិតវត្ថគុយ្ហោ…

    ‘Ayañhi , deva, kumāro kosohitavatthaguyho…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ សុវណ្ណវណ្ណោ កញ្ចនសន្និភត្តចោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro suvaṇṇavaṇṇo kañcanasannibhattaco…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ សុខុមច្ឆវី; សុខុមត្តា ឆវិយា រជោជល្លំ កាយេ ន ឧបលិម្បតិ 33 …

    ‘Ayañhi, deva, kumāro sukhumacchavī; sukhumattā chaviyā rajojallaṃ kāye na upalimpati 34 …

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ ឯកេកលោមោ; ឯកេកានិ លោមានិ លោមកូបេសុ ជាតានិ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro ekekalomo; ekekāni lomāni lomakūpesu jātāni…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ ឧទ្ធគ្គលោមោ; ឧទ្ធគ្គានិ លោមានិ ជាតានិ នីលានិ អញ្ជនវណ្ណានិ កុណ្ឌលាវដ្ដានិ ទក្ខិណាវដ្ដកជាតានិ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro uddhaggalomo; uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvaṭṭāni dakkhiṇāvaṭṭakajātāni…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ ព្រហ្មុជុគត្តោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro brahmujugatto…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ សត្តុស្សទោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro sattussado…

    ‘អយញ្ហិ , ទេវ, កុមារោ សីហបុព្ពទ្ធកាយោ…

    ‘Ayañhi , deva, kumāro sīhapubbaddhakāyo…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ ចិតន្តរំសោ 35 …

    ‘Ayañhi, deva, kumāro citantaraṃso 36 …

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ និគ្រោធបរិមណ្ឌលោ យាវតក្វស្ស កាយោ តាវតក្វស្ស ព្យាមោ, យាវតក្វស្ស ព្យាមោ, តាវតក្វស្ស កាយោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro nigrodhaparimaṇḍalo yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa byāmo, yāvatakvassa byāmo, tāvatakvassa kāyo…

    ‘អយញ្ហិ , ទេវ, កុមារោ សមវដ្ដក្ខន្ធោ…

    ‘Ayañhi , deva, kumāro samavaṭṭakkhandho…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ រសគ្គសគ្គី…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro rasaggasaggī…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ សីហហនុ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro sīhahanu…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ ចត្តាលីសទន្តោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro cattālīsadanto…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ សមទន្តោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro samadanto…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ អវិរឡទន្តោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro aviraḷadanto…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ សុសុក្កទាឋោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro susukkadāṭho…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ បហូតជិវ្ហោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro pahūtajivho…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ ព្រហ្មស្សរោ ករវីកភាណី…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro brahmassaro karavīkabhāṇī…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ អភិនីលនេត្តោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro abhinīlanetto…

    ‘អយញ្ហិ, ទេវ, កុមារោ គោបខុមោ…

    ‘Ayañhi, deva, kumāro gopakhumo…

    ឥមស្ស, ទេវ, កុមារស្ស ឧណ្ណា ភមុកន្តរេ ជាតា ឱទាតា មុទុតូលសន្និភា។ យម្បិ ឥមស្ស ទេវ កុមារស្ស ឧណ្ណា ភមុកន្តរេ ជាតា ឱទាតា មុទុតូលសន្និភា, ឥទម្បិមស្ស មហាបុរិសស្ស មហាបុរិសលក្ខណំ ភវតិ។

    Imassa, deva, kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudutūlasannibhā. Yampi imassa deva kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudutūlasannibhā, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ‘អយញ្ហិ , ទេវ, កុមារោ ឧណ្ហីសសីសោ។ យំ បាយំ, ទេវ, កុមារោ ឧណ្ហីសសីសោ, ឥទម្បិស្ស មហាបុរិសស្ស មហាបុរិសលក្ខណំ ភវតិ។

    ‘Ayañhi , deva, kumāro uṇhīsasīso. Yaṃ pāyaṃ, deva, kumāro uṇhīsasīso, idampissa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ៣៦. ‘ឥមេហិ ខោ អយំ, ទេវ, កុមារោ ទ្វត្តិំសមហាបុរិសលក្ខណេហិ សមន្នាគតោ, យេហិ សមន្នាគតស្ស មហាបុរិសស្ស ទ្វេវ គតិយោ ភវន្តិ អនញ្ញា។ សចេ អគារំ អជ្ឈាវសតិ, រាជា ហោតិ ចក្កវត្តី ធម្មិកោ ធម្មរាជា ចាតុរន្តោ វិជិតាវី ជនបទត្ថាវរិយប្បត្តោ សត្តរតនសមន្នាគតោ។ តស្សិមានិ សត្តរតនានិ ភវន្តិ។ សេយ្យថិទំ – ចក្ករតនំ ហត្ថិរតនំ អស្សរតនំ មណិរតនំ ឥត្ថិរតនំ គហបតិរតនំ បរិណាយករតនមេវ សត្តមំ។ បរោសហស្សំ ខោ បនស្ស បុត្តា ភវន្តិ សូរា វីរង្គរូបា បរសេនប្បមទ្ទនា។ សោ ឥមំ បថវិំ សាគរបរិយន្តំ អទណ្ឌេន អសត្ថេន ធម្មេន 37 អភិវិជិយ អជ្ឈាវសតិ។ សចេ ខោ បន អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជតិ, អរហំ ហោតិ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ វិវដច្ឆទោ’តិ។

    36. ‘Imehi kho ayaṃ, deva, kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni sattaratanāni bhavanti. Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena 38 abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭacchado’ti.

    វិបស្សីសមញ្ញា

    Vipassīsamaññā

    ៣៧. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមា រាជា នេមិត្តេ ព្រាហ្មណេ អហតេហិ វត្ថេហិ អច្ឆាទាបេត្វា 39 សព្ពកាមេហិ សន្តប្បេសិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមា រាជា វិបស្សិស្ស កុមារស្ស ធាតិយោ ឧបដ្ឋាបេសិ។ អញ្ញា ខីរំ បាយេន្តិ, អញ្ញា ន្ហាបេន្តិ, អញ្ញា ធារេន្តិ, អញ្ញា អង្កេន បរិហរន្តិ។ ជាតស្ស ខោ បន, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស កុមារស្ស សេតច្ឆត្តំ ធារយិត្ថ ទិវា ចេវ រត្តិញ្ច – ‘មា នំ សីតំ វា ឧណ្ហំ វា តិណំ វា រជោ វា ឧស្សាវោ វា ពាធយិត្ថា’តិ។ ជាតោ ខោ បន, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ពហុនោ ជនស្ស បិយោ អហោសិ មនាបោ។ សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, ឧប្បលំ វា បទុមំ វា បុណ្ឌរីកំ វា ពហុនោ ជនស្ស បិយំ មនាបំ; ឯវមេវ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ពហុនោ ជនស្ស បិយោ អហោសិ មនាបោ។ ស្វាស្សុទំ អង្កេនេវ អង្កំ បរិហរិយតិ។

    37. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā nemitte brāhmaṇe ahatehi vatthehi acchādāpetvā 40 sabbakāmehi santappesi. Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa dhātiyo upaṭṭhāpesi. Aññā khīraṃ pāyenti, aññā nhāpenti, aññā dhārenti, aññā aṅkena pariharanti. Jātassa kho pana, bhikkhave, vipassissa kumārassa setacchattaṃ dhārayittha divā ceva rattiñca – ‘mā naṃ sītaṃ vā uṇhaṃ vā tiṇaṃ vā rajo vā ussāvo vā bādhayitthā’ti. Jāto kho pana, bhikkhave, vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo. Seyyathāpi, bhikkhave, uppalaṃ vā padumaṃ vā puṇḍarīkaṃ vā bahuno janassa piyaṃ manāpaṃ; evameva kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo. Svāssudaṃ aṅkeneva aṅkaṃ parihariyati.

    ៣៨. ‘‘ជាតោ ខោ បន, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ មញ្ជុស្សរោ ច 41 អហោសិ វគ្គុស្សរោ ច មធុរស្សរោ ច បេមនិយស្សរោ ច។ សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, ហិមវន្តេ បព្ពតេ ករវីកា នាម សកុណជាតិ មញ្ជុស្សរា ច វគ្គុស្សរា ច មធុរស្សរា ច បេមនិយស្សរា ច; ឯវមេវ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ មញ្ជុស្សរោ ច អហោសិ វគ្គុស្សរោ ច មធុរស្សរោ ច បេមនិយស្សរោ ច។

    38. ‘‘Jāto kho pana, bhikkhave, vipassī kumāro mañjussaro ca 42 ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca pemaniyassaro ca. Seyyathāpi, bhikkhave, himavante pabbate karavīkā nāma sakuṇajāti mañjussarā ca vaggussarā ca madhurassarā ca pemaniyassarā ca; evameva kho, bhikkhave, vipassī kumāro mañjussaro ca ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca pemaniyassaro ca.

    ៣៩. ‘‘ជាតស្ស ខោ បន, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស កុមារស្ស កម្មវិបាកជំ ទិព្ពចក្ខុ បាតុរហោសិ យេន សុទំ 43 សមន្តា យោជនំ បស្សតិ ទិវា ចេវ រត្តិញ្ច។

    39. ‘‘Jātassa kho pana, bhikkhave, vipassissa kumārassa kammavipākajaṃ dibbacakkhu pāturahosi yena sudaṃ 44 samantā yojanaṃ passati divā ceva rattiñca.

    ៤០. ‘‘ជាតោ ខោ បន, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ អនិមិសន្តោ បេក្ខតិ សេយ្យថាបិ ទេវា តាវតិំសា។ ‘អនិមិសន្តោ កុមារោ បេក្ខតី’តិ ខោ, ភិក្ខវេ 45, វិបស្សិស្ស កុមារស្ស ‘វិបស្សី វិបស្សី’ ត្វេវ សមញ្ញា ឧទបាទិ។

    40. ‘‘Jāto kho pana, bhikkhave, vipassī kumāro animisanto pekkhati seyyathāpi devā tāvatiṃsā. ‘Animisanto kumāro pekkhatī’ti kho, bhikkhave 46, vipassissa kumārassa ‘vipassī vipassī’ tveva samaññā udapādi.

    ៤១. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមា រាជា អត្ថករណេ 47 និសិន្នោ វិបស្សិំ កុមារំ អង្កេ និសីទាបេត្វា អត្ថេ អនុសាសតិ ។ តត្រ សុទំ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ បិតុអង្កេ និសិន្នោ វិចេយ្យ វិចេយ្យ អត្ថេ បនាយតិ ញាយេន 48។ វិចេយ្យ វិចេយ្យ កុមារោ អត្ថេ បនាយតិ ញាយេនាតិ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស កុមារស្ស ភិយ្យោសោមត្តាយ ‘វិបស្សី វិបស្សី’ ត្វេវ សមញ្ញា ឧទបាទិ។

    41. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā atthakaraṇe 49 nisinno vipassiṃ kumāraṃ aṅke nisīdāpetvā atthe anusāsati . Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pituaṅke nisinno viceyya viceyya atthe panāyati ñāyena 50. Viceyya viceyya kumāro atthe panāyati ñāyenāti kho, bhikkhave, vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya ‘vipassī vipassī’ tveva samaññā udapādi.

    ៤២. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមា រាជា វិបស្សិស្ស កុមារស្ស តយោ បាសាទេ ការាបេសិ, ឯកំ វស្សិកំ ឯកំ ហេមន្តិកំ ឯកំ គិម្ហិកំ; បញ្ច កាមគុណានិ ឧបដ្ឋាបេសិ។ តត្រ សុទំ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ វស្សិកេ បាសាទេ ចត្តារោ មាសេ 51 និប្បុរិសេហិ តូរិយេហិ បរិចារយមានោ ន ហេដ្ឋាបាសាទំ ឱរោហតី’’តិ។

    42. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa tayo pāsāde kārāpesi, ekaṃ vassikaṃ ekaṃ hemantikaṃ ekaṃ gimhikaṃ; pañca kāmaguṇāni upaṭṭhāpesi. Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro vassike pāsāde cattāro māse 52 nippurisehi tūriyehi paricārayamāno na heṭṭhāpāsādaṃ orohatī’’ti.

    បឋមភាណវារោ។

    Paṭhamabhāṇavāro.

    ជិណ្ណបុរិសោ

    Jiṇṇapuriso

    ៤៣. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ពហូនំ វស្សានំ ពហូនំ វស្សសតានំ ពហូនំ វស្សសហស្សានំ អច្ចយេន សារថិំ អាមន្តេសិ – ‘យោជេហិ, សម្ម សារថិ, ភទ្ទានិ ភទ្ទានិ យានានិ ឧយ្យានភូមិំ គច្ឆាម សុភូមិទស្សនាយា’តិ។ ‘ឯវំ, ទេវា’តិ ខោ, ភិក្ខវេ, សារថិ វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា ភទ្ទានិ ភទ្ទានិ យានានិ យោជេត្វា វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិវេទេសិ – ‘យុត្តានិ ខោ តេ, ទេវ, ភទ្ទានិ ភទ្ទានិ យានានិ, យស្ស ទានិ កាលំ មញ្ញសី’តិ ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ភទ្ទំ ភទ្ទំ យានំ 53 អភិរុហិត្វា ភទ្ទេហិ ភទ្ទេហិ យានេហិ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យាសិ។

    43. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ bahūnaṃ vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi – ‘yojehi, samma sārathi, bhaddāni bhaddāni yānāni uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmidassanāyā’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā vipassissa kumārassa paṭivedesi – ‘yuttāni kho te, deva, bhaddāni bhaddāni yānāni, yassa dāni kālaṃ maññasī’ti . Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ 54 abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi.

    ៤៤. ‘‘អទ្ទសា ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យន្តោ បុរិសំ ជិណ្ណំ គោបានសិវង្កំ ភោគ្គំ 55 ទណ្ឌបរាយនំ បវេធមានំ គច្ឆន្តំ អាតុរំ គតយោព្ពនំ។ ទិស្វា សារថិំ អាមន្តេសិ – ‘អយំ បន, សម្ម សារថិ, បុរិសោ កិំកតោ? កេសាបិស្ស ន យថា អញ្ញេសំ, កាយោបិស្ស ន យថា អញ្ញេស’ន្តិ។ ‘ឯសោ ខោ, ទេវ, ជិណ្ណោ នាមា’តិ។ ‘កិំ បនេសោ, សម្ម សារថិ, ជិណ្ណោ នាមា’តិ? ‘ឯសោ ខោ, ទេវ, ជិណ្ណោ នាម។ ន ទានិ តេន ចិរំ ជីវិតព្ពំ ភវិស្សតី’តិ។ ‘កិំ បន, សម្ម សារថិ, អហម្បិ ជរាធម្មោ, ជរំ អនតីតោ’តិ? ‘ត្វញ្ច, ទេវ, មយញ្ចម្ហ សព្ពេ ជរាធម្មា, ជរំ អនតីតា’តិ។ ‘តេន ហិ, សម្ម សារថិ, អលំ ទានជ្ជ ឧយ្យានភូមិយា។ ឥតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាហី’តិ។ ‘ឯវំ, ទេវា’តិ ខោ, ភិក្ខវេ, សារថិ វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា តតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាសិ។ តត្រ សុទំ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ អន្តេបុរំ គតោ ទុក្ខី ទុម្មនោ បជ្ឈាយតិ – ‘ធិរត្ថុ កិរ, ភោ, ជាតិ នាម, យត្រ ហិ នាម ជាតស្ស ជរា បញ្ញាយិស្សតី’តិ!

    44. ‘‘Addasā kho, bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ bhoggaṃ 56 daṇḍaparāyanaṃ pavedhamānaṃ gacchantaṃ āturaṃ gatayobbanaṃ. Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato? Kesāpissa na yathā aññesaṃ, kāyopissa na yathā aññesa’nti. ‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāmā’ti. ‘Kiṃ paneso, samma sārathi, jiṇṇo nāmā’ti? ‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāma. Na dāni tena ciraṃ jīvitabbaṃ bhavissatī’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi jarādhammo, jaraṃ anatīto’ti? ‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe jarādhammā, jaraṃ anatītā’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā. Itova antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsi. Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘dhiratthu kira, bho, jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissatī’ti!

    ៤៥. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមា រាជា សារថិំ អាមន្តាបេត្វា ឯតទវោច – ‘កច្ចិ, សម្ម សារថិ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អភិរមិត្ថ? កច្ចិ, សម្ម សារថិ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អត្តមនោ អហោសី’តិ? ‘ន ខោ, ទេវ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អភិរមិត្ថ, ន ខោ, ទេវ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អត្តមនោ អហោសី’តិ។ ‘កិំ បន, សម្ម សារថិ, អទ្ទស កុមារោ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យន្តោ’តិ? ‘អទ្ទសា ខោ, ទេវ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យន្តោ បុរិសំ ជិណ្ណំ គោបានសិវង្កំ ភោគ្គំ ទណ្ឌបរាយនំ បវេធមានំ គច្ឆន្តំ អាតុរំ គតយោព្ពនំ។ ទិស្វា មំ ឯតទវោច – ‘‘អយំ បន, សម្ម សារថិ, បុរិសោ កិំកតោ, កេសាបិស្ស ន យថា អញ្ញេសំ, កាយោបិស្ស ន យថា អញ្ញេស’’ន្តិ? ‘‘ឯសោ ខោ, ទេវ, ជិណ្ណោ នាមា’’តិ។ ‘‘កិំ បនេសោ, សម្ម សារថិ, ជិណ្ណោ នាមា’’តិ? ‘‘ឯសោ ខោ, ទេវ, ជិណ្ណោ នាម ន ទានិ តេន ចិរំ ជីវិតព្ពំ ភវិស្សតី’’តិ។ ‘‘កិំ បន, សម្ម សារថិ, អហម្បិ ជរាធម្មោ, ជរំ អនតីតោ’’តិ? ‘‘ត្វញ្ច, ទេវ, មយញ្ចម្ហ សព្ពេ ជរាធម្មា, ជរំ អនតីតា’’តិ។

    45. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha? Kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti? ‘Na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, addasa kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto’ti? ‘Addasā kho, deva, kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ bhoggaṃ daṇḍaparāyanaṃ pavedhamānaṃ gacchantaṃ āturaṃ gatayobbanaṃ. Disvā maṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato, kesāpissa na yathā aññesaṃ, kāyopissa na yathā aññesa’’nti? ‘‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāmā’’ti. ‘‘Kiṃ paneso, samma sārathi, jiṇṇo nāmā’’ti? ‘‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāma na dāni tena ciraṃ jīvitabbaṃ bhavissatī’’ti. ‘‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi jarādhammo, jaraṃ anatīto’’ti? ‘‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe jarādhammā, jaraṃ anatītā’’ti.

    ‘‘‘តេន ហិ, សម្ម សារថិ, អលំ ទានជ្ជ ឧយ្យានភូមិយា, ឥតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាហី’’’តិ។ ‘‘ឯវំ, ទេវា’’តិ ខោ អហំ, ទេវ, វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា តតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាសិំ។ សោ ខោ, ទេវ, កុមារោ អន្តេបុរំ គតោ ទុក្ខី ទុម្មនោ បជ្ឈាយតិ – ‘‘ធិរត្ថុ កិរ ភោ ជាតិ នាម, យត្រ ហិ នាម ជាតស្ស ជរា បញ្ញាយិស្សតី’’’តិ។

    ‘‘‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsiṃ. So kho, deva, kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘‘dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissatī’’’ti.

    ព្យាធិតបុរិសោ

    Byādhitapuriso

    ៤៦. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមស្ស រញ្ញោ ឯតទហោសិ –

    46. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi –

    ‘មា ហេវ ខោ វិបស្សី កុមារោ ន រជ្ជំ ការេសិ, មា ហេវ វិបស្សី កុមារោ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិ, មា ហេវ នេមិត្តានំ ព្រាហ្មណានំ សច្ចំ អស្ស វចន’ន្តិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមា រាជា វិបស្សិស្ស កុមារស្ស ភិយ្យោសោមត្តាយ បញ្ច កាមគុណានិ ឧបដ្ឋាបេសិ – ‘យថា វិបស្សី កុមារោ រជ្ជំ ករេយ្យ, យថា វិបស្សី កុមារោ ន អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជេយ្យ, យថា នេមិត្តានំ ព្រាហ្មណានំ មិច្ឆា អស្ស វចន’ន្តិ។

    ‘Mā heva kho vipassī kumāro na rajjaṃ kāresi, mā heva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji, mā heva nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacana’nti. Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca kāmaguṇāni upaṭṭhāpesi – ‘yathā vipassī kumāro rajjaṃ kareyya, yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya, yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacana’nti.

    ‘‘តត្រ សុទំ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ បញ្ចហិ កាមគុណេហិ សមប្បិតោ សមង្គីភូតោ បរិចារេតិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ពហូនំ វស្សានំ…បេ.…

    ‘‘Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ vassānaṃ…pe…

    ៤៧. ‘‘អទ្ទសា ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យន្តោ បុរិសំ អាពាធិកំ ទុក្ខិតំ ពាឡ្ហគិលានំ សកេ មុត្តករីសេ បលិបន្នំ សេមានំ 57 អញ្ញេហិ វុដ្ឋាបិយមានំ អញ្ញេហិ សំវេសិយមានំ។ ទិស្វា សារថិំ អាមន្តេសិ – ‘អយំ បន, សម្ម សារថិ, បុរិសោ កិំកតោ? អក្ខីនិបិស្ស ន យថា អញ្ញេសំ, សរោបិស្ស 58 ន យថា អញ្ញេស’ន្តិ? ‘ឯសោ ខោ, ទេវ, ព្យាធិតោ នាមា’តិ។ ‘កិំ បនេសោ, សម្ម សារថិ, ព្យាធិតោ នាមា’តិ? ‘ឯសោ ខោ, ទេវ, ព្យាធិតោ នាម អប្បេវ នាម តម្ហា អាពាធា វុដ្ឋហេយ្យា’តិ។ ‘កិំ បន, សម្ម សារថិ, អហម្បិ ព្យាធិធម្មោ, ព្យាធិំ អនតីតោ’តិ? ‘ត្វញ្ច, ទេវ, មយញ្ចម្ហ សព្ពេ ព្យាធិធម្មា, ព្យាធិំ អនតីតា’តិ។ ‘តេន ហិ, សម្ម សារថិ, អលំ ទានជ្ជ ឧយ្យានភូមិយា, ឥតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាហី’តិ។ ‘ឯវំ ទេវា’តិ ខោ, ភិក្ខវេ, សារថិ វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា តតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាសិ។ តត្រ សុទំ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ អន្តេបុរំ គតោ ទុក្ខី ទុម្មនោ បជ្ឈាយតិ – ‘ធិរត្ថុ កិរ ភោ ជាតិ នាម, យត្រ ហិ នាម ជាតស្ស ជរា បញ្ញាយិស្សតិ, ព្យាធិ បញ្ញាយិស្សតី’តិ។

    47. ‘‘Addasā kho, bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ ābādhikaṃ dukkhitaṃ bāḷhagilānaṃ sake muttakarīse palipannaṃ semānaṃ 59 aññehi vuṭṭhāpiyamānaṃ aññehi saṃvesiyamānaṃ. Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato? Akkhīnipissa na yathā aññesaṃ, saropissa 60 na yathā aññesa’nti? ‘Eso kho, deva, byādhito nāmā’ti. ‘Kiṃ paneso, samma sārathi, byādhito nāmā’ti? ‘Eso kho, deva, byādhito nāma appeva nāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi byādhidhammo, byādhiṃ anatīto’ti? ‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe byādhidhammā, byādhiṃ anatītā’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘Evaṃ devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsi. Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissatī’ti.

    ៤៨. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមា រាជា សារថិំ អាមន្តាបេត្វា ឯតទវោច – ‘កច្ចិ, សម្ម សារថិ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អភិរមិត្ថ, កច្ចិ, សម្ម សារថិ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អត្តមនោ អហោសី’តិ? ‘ន ខោ, ទេវ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អភិរមិត្ថ, ន ខោ, ទេវ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អត្តមនោ អហោសី’តិ។ ‘កិំ បន, សម្ម សារថិ, អទ្ទស កុមារោ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យន្តោ’តិ? ‘អទ្ទសា ខោ, ទេវ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យន្តោ បុរិសំ អាពាធិកំ ទុក្ខិតំ ពាឡ្ហគិលានំ សកេ មុត្តករីសេ បលិបន្នំ សេមានំ អញ្ញេហិ វុដ្ឋាបិយមានំ អញ្ញេហិ សំវេសិយមានំ។ ទិស្វា មំ ឯតទវោច – ‘‘អយំ បន, សម្ម សារថិ, បុរិសោ កិំកតោ, អក្ខីនិបិស្ស ន យថា អញ្ញេសំ, សរោបិស្ស ន យថា អញ្ញេស’’ន្តិ? ‘‘ឯសោ ខោ, ទេវ, ព្យាធិតោ នាមា’’តិ។ ‘‘កិំ បនេសោ, សម្ម សារថិ, ព្យាធិតោ នាមា’’តិ? ‘‘ឯសោ ខោ, ទេវ, ព្យាធិតោ នាម អប្បេវ នាម តម្ហា អាពាធា វុដ្ឋហេយ្យា’’តិ។ ‘‘កិំ បន, សម្ម សារថិ, អហម្បិ ព្យាធិធម្មោ, ព្យាធិំ អនតីតោ’’តិ? ‘‘ត្វញ្ច, ទេវ, មយញ្ចម្ហ សព្ពេ ព្យាធិធម្មា, ព្យាធិំ អនតីតា’’តិ។ ‘‘តេន ហិ, សម្ម សារថិ, អលំ ទានជ្ជ ឧយ្យានភូមិយា, ឥតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាហី’’តិ។ ‘‘ឯវំ, ទេវា’’តិ ខោ អហំ, ទេវ, វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា តតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាសិំ។ សោ ខោ, ទេវ, កុមារោ អន្តេបុរំ គតោ ទុក្ខី ទុម្មនោ បជ្ឈាយតិ – ‘‘‘ធិរត្ថុ កិរ ភោ ជាតិ នាម, យត្រ ហិ នាម ជាតស្ស ជរា បញ្ញាយិស្សតិ, ព្យាធិ បញ្ញាយិស្សតី’’’តិ។

    48. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti? ‘Na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, addasa kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto’ti? ‘Addasā kho, deva, kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ ābādhikaṃ dukkhitaṃ bāḷhagilānaṃ sake muttakarīse palipannaṃ semānaṃ aññehi vuṭṭhāpiyamānaṃ aññehi saṃvesiyamānaṃ. Disvā maṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato, akkhīnipissa na yathā aññesaṃ, saropissa na yathā aññesa’’nti? ‘‘Eso kho, deva, byādhito nāmā’’ti. ‘‘Kiṃ paneso, samma sārathi, byādhito nāmā’’ti? ‘‘Eso kho, deva, byādhito nāma appeva nāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi byādhidhammo, byādhiṃ anatīto’’ti? ‘‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe byādhidhammā, byādhiṃ anatītā’’ti. ‘‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsiṃ. So kho, deva, kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘‘‘dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissatī’’’ti.

    កាលង្កតបុរិសោ

    Kālaṅkatapuriso

    ៤៩. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមស្ស រញ្ញោ ឯតទហោសិ – ‘មា ហេវ ខោ វិបស្សី កុមារោ ន រជ្ជំ ការេសិ, មា ហេវ វិបស្សី កុមារោ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិ, មា ហេវ នេមិត្តានំ ព្រាហ្មណានំ សច្ចំ អស្ស វចន’ន្តិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមា រាជា វិបស្សិស្ស កុមារស្ស ភិយ្យោសោមត្តាយ បញ្ច កាមគុណានិ ឧបដ្ឋាបេសិ – ‘យថា វិបស្សី កុមារោ រជ្ជំ ករេយ្យ, យថា វិបស្សី កុមារោ ន អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជេយ្យ, យថា នេមិត្តានំ ព្រាហ្មណានំ មិច្ឆា អស្ស វចន’ន្តិ។

    49. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi – ‘mā heva kho vipassī kumāro na rajjaṃ kāresi, mā heva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji, mā heva nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacana’nti. Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca kāmaguṇāni upaṭṭhāpesi – ‘yathā vipassī kumāro rajjaṃ kareyya, yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya, yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacana’nti.

    ‘‘តត្រ សុទំ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ បញ្ចហិ កាមគុណេហិ សមប្បិតោ សមង្គីភូតោ បរិចារេតិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ពហូនំ វស្សានំ…បេ.…

    ‘‘Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ vassānaṃ…pe…

    ៥០. ‘‘អទ្ទសា ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យន្តោ មហាជនកាយំ សន្និបតិតំ នានារត្តានញ្ច ទុស្សានំ វិលាតំ កយិរមានំ។ ទិស្វា សារថិំ អាមន្តេសិ – ‘កិំ នុ ខោ, សោ, សម្ម សារថិ, មហាជនកាយោ សន្និបតិតោ នានារត្តានញ្ច ទុស្សានំ វិលាតំ កយិរតី’តិ? ‘ឯសោ ខោ, ទេវ, កាលង្កតោ នាមា’តិ។ ‘តេន ហិ, សម្ម សារថិ, យេន សោ កាលង្កតោ តេន រថំ បេសេហី’តិ។ ‘ឯវំ, ទេវា’តិ ខោ, ភិក្ខវេ, សារថិ វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា យេន សោ កាលង្កតោ តេន រថំ បេសេសិ។ អទ្ទសា ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ បេតំ កាលង្កតំ, ទិស្វា សារថិំ អាមន្តេសិ – ‘កិំ បនាយំ, សម្ម សារថិ, កាលង្កតោ នាមា’តិ? ‘ឯសោ ខោ, ទេវ, កាលង្កតោ នាម។ ន ទានិ តំ ទក្ខន្តិ មាតា វា បិតា វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតា, សោបិ ន ទក្ខិស្សតិ មាតរំ វា បិតរំ វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតេ’តិ។ ‘កិំ បន, សម្ម សារថិ, អហម្បិ មរណធម្មោ មរណំ អនតីតោ; មម្បិ ន ទក្ខន្តិ ទេវោ វា ទេវី វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតា; អហម្បិ ន ទក្ខិស្សាមិ ទេវំ វា ទេវិំ វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតេ’តិ? ‘ត្វញ្ច, ទេវ, មយញ្ចម្ហ សព្ពេ មរណធម្មា មរណំ អនតីតា; តម្បិ ន ទក្ខន្តិ ទេវោ វា ទេវី វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតា; ត្វម្បិ ន ទក្ខិស្សសិ ទេវំ វា ទេវិំ វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតេ’តិ។ ‘តេន ហិ, សម្ម សារថិ, អលំ ទានជ្ជ ឧយ្យានភូមិយា, ឥតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាហី’តិ។ ‘ឯវំ, ទេវា’តិ ខោ, ភិក្ខវេ, សារថិ វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា តតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាសិ។ តត្រ សុទំ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ អន្តេបុរំ គតោ ទុក្ខី ទុម្មនោ បជ្ឈាយតិ – ‘ធិរត្ថុ កិរ, ភោ, ជាតិ នាម, យត្រ ហិ នាម ជាតស្ស ជរា បញ្ញាយិស្សតិ, ព្យាធិ បញ្ញាយិស្សតិ, មរណំ បញ្ញាយិស្សតី’តិ។

    50. ‘‘Addasā kho, bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto mahājanakāyaṃ sannipatitaṃ nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiramānaṃ. Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘kiṃ nu kho, so, samma sārathi, mahājanakāyo sannipatito nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiratī’ti? ‘Eso kho, deva, kālaṅkato nāmā’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, yena so kālaṅkato tena rathaṃ pesehī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so kālaṅkato tena rathaṃ pesesi. Addasā kho, bhikkhave, vipassī kumāro petaṃ kālaṅkataṃ, disvā sārathiṃ āmantesi – ‘kiṃ panāyaṃ, samma sārathi, kālaṅkato nāmā’ti? ‘Eso kho, deva, kālaṅkato nāma. Na dāni taṃ dakkhanti mātā vā pitā vā aññe vā ñātisālohitā, sopi na dakkhissati mātaraṃ vā pitaraṃ vā aññe vā ñātisālohite’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi maraṇadhammo maraṇaṃ anatīto; mampi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā; ahampi na dakkhissāmi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite’ti? ‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe maraṇadhammā maraṇaṃ anatītā; tampi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā; tvampi na dakkhissasi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsi. Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘dhiratthu kira, bho, jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissati, maraṇaṃ paññāyissatī’ti.

    ៥១. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមា រាជា សារថិំ អាមន្តាបេត្វា ឯតទវោច – ‘កច្ចិ, សម្ម សារថិ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អភិរមិត្ថ, កច្ចិ, សម្ម សារថិ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អត្តមនោ អហោសី’តិ? ‘ន ខោ, ទេវ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អភិរមិត្ថ, ន ខោ, ទេវ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិយា អត្តមនោ អហោសី’តិ។ ‘កិំ បន, សម្ម សារថិ, អទ្ទស កុមារោ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យន្តោ’តិ? ‘អទ្ទសា ខោ, ទេវ, កុមារោ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យន្តោ មហាជនកាយំ សន្និបតិតំ នានារត្តានញ្ច ទុស្សានំ វិលាតំ កយិរមានំ។ ទិស្វា មំ ឯតទវោច – ‘‘កិំ នុ ខោ, សោ , សម្ម សារថិ, មហាជនកាយោ សន្និបតិតោ នានារត្តានញ្ច ទុស្សានំ វិលាតំ កយិរតី’’តិ? ‘‘ឯសោ ខោ, ទេវ, កាលង្កតោ នាមា’’តិ។ ‘‘តេន ហិ, សម្ម សារថិ, យេន សោ កាលង្កតោ តេន រថំ បេសេហី’’តិ។ ‘‘ឯវំ ទេវា’’តិ ខោ អហំ, ទេវ, វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា យេន សោ កាលង្កតោ តេន រថំ បេសេសិំ។ អទ្ទសា ខោ, ទេវ, កុមារោ បេតំ កាលង្កតំ, ទិស្វា មំ ឯតទវោច – ‘‘កិំ បនាយំ, សម្ម សារថិ, កាលង្កតោ នាមា’’តិ ? ‘‘ឯសោ ខោ, ទេវ, កាលង្កតោ នាម។ ន ទានិ តំ ទក្ខន្តិ មាតា វា បិតា វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតា, សោបិ ន ទក្ខិស្សតិ មាតរំ វា បិតរំ វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតេ’’តិ។ ‘‘កិំ បន, សម្ម សារថិ, អហម្បិ មរណធម្មោ មរណំ អនតីតោ; មម្បិ ន ទក្ខន្តិ ទេវោ វា ទេវី វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតា; អហម្បិ ន ទក្ខិស្សាមិ ទេវំ វា ទេវិំ វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតេ’’តិ? ‘‘ត្វញ្ច, ទេវ, មយញ្ចម្ហ សព្ពេ មរណធម្មា មរណំ អនតីតា; តម្បិ ន ទក្ខន្តិ ទេវោ វា ទេវី វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតា, ត្វម្បិ ន ទក្ខិស្សសិ ទេវំ វា ទេវិំ វា អញ្ញេ វា ញាតិសាលោហិតេ’’តិ។ ‘‘តេន ហិ, សម្ម សារថិ, អលំ ទានជ្ជ ឧយ្យានភូមិយា, ឥតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាហី’តិ។ ‘‘‘ឯវំ, ទេវា’’តិ ខោ អហំ, ទេវ, វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា តតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាសិំ។ សោ ខោ, ទេវ, កុមារោ អន្តេបុរំ គតោ ទុក្ខី ទុម្មនោ បជ្ឈាយតិ – ‘‘ធិរត្ថុ កិរ ភោ ជាតិ នាម, យត្រ ហិ នាម ជាតស្ស ជរា បញ្ញាយិស្សតិ, ព្យាធិ បញ្ញាយិស្សតិ, មរណំ បញ្ញាយិស្សតី’’’តិ។

    51. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti? ‘Na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, addasa kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto’ti? ‘Addasā kho, deva, kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto mahājanakāyaṃ sannipatitaṃ nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiramānaṃ. Disvā maṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, so , samma sārathi, mahājanakāyo sannipatito nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiratī’’ti? ‘‘Eso kho, deva, kālaṅkato nāmā’’ti. ‘‘Tena hi, samma sārathi, yena so kālaṅkato tena rathaṃ pesehī’’ti. ‘‘Evaṃ devā’’ti kho ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so kālaṅkato tena rathaṃ pesesiṃ. Addasā kho, deva, kumāro petaṃ kālaṅkataṃ, disvā maṃ etadavoca – ‘‘kiṃ panāyaṃ, samma sārathi, kālaṅkato nāmā’’ti ? ‘‘Eso kho, deva, kālaṅkato nāma. Na dāni taṃ dakkhanti mātā vā pitā vā aññe vā ñātisālohitā, sopi na dakkhissati mātaraṃ vā pitaraṃ vā aññe vā ñātisālohite’’ti. ‘‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi maraṇadhammo maraṇaṃ anatīto; mampi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā; ahampi na dakkhissāmi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite’’ti? ‘‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe maraṇadhammā maraṇaṃ anatītā; tampi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā, tvampi na dakkhissasi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite’’ti. ‘‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘‘‘Evaṃ, devā’’ti kho ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsiṃ. So kho, deva, kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘‘dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissati, maraṇaṃ paññāyissatī’’’ti.

    បព្ពជិតោ

    Pabbajito

    ៥២. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមស្ស រញ្ញោ ឯតទហោសិ – ‘មា ហេវ ខោ វិបស្សី កុមារោ ន រជ្ជំ ការេសិ, មា ហេវ វិបស្សី កុមារោ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិ, មា ហេវ នេមិត្តានំ ព្រាហ្មណានំ សច្ចំ អស្ស វចន’ន្តិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមា រាជា វិបស្សិស្ស កុមារស្ស ភិយ្យោសោមត្តាយ បញ្ច កាមគុណានិ ឧបដ្ឋាបេសិ – ‘យថា វិបស្សី កុមារោ រជ្ជំ ករេយ្យ, យថា វិបស្សី កុមារោ ន អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជេយ្យ, យថា នេមិត្តានំ ព្រាហ្មណានំ មិច្ឆា អស្ស វចន’ន្តិ។

    52. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi – ‘mā heva kho vipassī kumāro na rajjaṃ kāresi, mā heva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji, mā heva nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacana’nti. Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca kāmaguṇāni upaṭṭhāpesi – ‘yathā vipassī kumāro rajjaṃ kareyya, yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya, yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacana’nti.

    ‘‘តត្រ សុទំ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ បញ្ចហិ កាមគុណេហិ សមប្បិតោ សមង្គីភូតោ បរិចារេតិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ពហូនំ វស្សានំ ពហូនំ វស្សសតានំ ពហូនំ វស្សសហស្សានំ អច្ចយេន សារថិំ អាមន្តេសិ – ‘យោជេហិ, សម្ម សារថិ, ភទ្ទានិ ភទ្ទានិ យានានិ, ឧយ្យានភូមិំ គច្ឆាម សុភូមិទស្សនាយា’តិ។ ‘ឯវំ, ទេវា’តិ ខោ, ភិក្ខវេ, សារថិ វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា ភទ្ទានិ ភទ្ទានិ យានានិ យោជេត្វា វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិវេទេសិ – ‘យុត្តានិ ខោ តេ, ទេវ, ភទ្ទានិ ភទ្ទានិ យានានិ, យស្ស ទានិ កាលំ មញ្ញសី’តិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ភទ្ទំ ភទ្ទំ យានំ អភិរុហិត្វា ភទ្ទេហិ ភទ្ទេហិ យានេហិ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យាសិ។

    ‘‘Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ bahūnaṃ vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi – ‘yojehi, samma sārathi, bhaddāni bhaddāni yānāni, uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmidassanāyā’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā vipassissa kumārassa paṭivedesi – ‘yuttāni kho te, deva, bhaddāni bhaddāni yānāni, yassa dāni kālaṃ maññasī’ti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi.

    ៥៣. ‘‘អទ្ទសា ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ ឧយ្យានភូមិំ និយ្យន្តោ បុរិសំ ភណ្ឌុំ បព្ពជិតំ កាសាយវសនំ។ ទិស្វា សារថិំ អាមន្តេសិ – ‘អយំ បន, សម្ម សារថិ, បុរិសោ កិំកតោ? សីសំបិស្ស ន យថា អញ្ញេសំ, វត្ថានិបិស្ស ន យថា អញ្ញេស’ន្តិ? ‘ឯសោ ខោ, ទេវ, បព្ពជិតោ នាមា’តិ។ ‘កិំ បនេសោ, សម្ម សារថិ, បព្ពជិតោ នាមា’តិ? ‘ឯសោ ខោ, ទេវ, បព្ពជិតោ នាម សាធុ ធម្មចរិយា សាធុ សមចរិយា 61 សាធុ កុសលកិរិយា 62 សាធុ បុញ្ញកិរិយា សាធុ អវិហិំសា សាធុ ភូតានុកម្បា’តិ។ ‘សាធុ ខោ សោ, សម្ម សារថិ, បព្ពជិតោ នាម, សាធុ ធម្មចរិយា សាធុ សមចរិយា សាធុ កុសលកិរិយា សាធុ បុញ្ញកិរិយា សាធុ អវិហិំសា សាធុ ភូតានុកម្បា។ តេន ហិ, សម្ម សារថិ, យេន សោ បព្ពជិតោ តេន រថំ បេសេហី’តិ។ ‘ឯវំ, ទេវា’តិ ខោ, ភិក្ខវេ, សារថិ វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា យេន សោ បព្ពជិតោ តេន រថំ បេសេសិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ តំ បព្ពជិតំ ឯតទវោច – ‘ត្វំ បន, សម្ម, កិំកតោ, សីសម្បិ តេ ន យថា អញ្ញេសំ, វត្ថានិបិ តេ ន យថា អញ្ញេស’ន្តិ? ‘អហំ ខោ, ទេវ, បព្ពជិតោ នាមា’តិ។ ‘កិំ បន ត្វំ, សម្ម, បព្ពជិតោ នាមា’តិ? ‘អហំ ខោ, ទេវ, បព្ពជិតោ នាម, សាធុ ធម្មចរិយា សាធុ សមចរិយា សាធុ កុសលកិរិយា សាធុ បុញ្ញកិរិយា សាធុ អវិហិំសា សាធុ ភូតានុកម្បា’តិ។ ‘សាធុ ខោ ត្វំ, សម្ម, បព្ពជិតោ នាម សាធុ ធម្មចរិយា សាធុ សមចរិយា សាធុ កុសលកិរិយា សាធុ បុញ្ញកិរិយា សាធុ អវិហិំសា សាធុ ភូតានុកម្បា’តិ។

    53. ‘‘Addasā kho, bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ bhaṇḍuṃ pabbajitaṃ kāsāyavasanaṃ. Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato? Sīsaṃpissa na yathā aññesaṃ, vatthānipissa na yathā aññesa’nti? ‘Eso kho, deva, pabbajito nāmā’ti. ‘Kiṃ paneso, samma sārathi, pabbajito nāmā’ti? ‘Eso kho, deva, pabbajito nāma sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā 63 sādhu kusalakiriyā 64 sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā’ti. ‘Sādhu kho so, samma sārathi, pabbajito nāma, sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā sādhu kusalakiriyā sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā. Tena hi, samma sārathi, yena so pabbajito tena rathaṃ pesehī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so pabbajito tena rathaṃ pesesi. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro taṃ pabbajitaṃ etadavoca – ‘tvaṃ pana, samma, kiṃkato, sīsampi te na yathā aññesaṃ, vatthānipi te na yathā aññesa’nti? ‘Ahaṃ kho, deva, pabbajito nāmā’ti. ‘Kiṃ pana tvaṃ, samma, pabbajito nāmā’ti? ‘Ahaṃ kho, deva, pabbajito nāma, sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā sādhu kusalakiriyā sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā’ti. ‘Sādhu kho tvaṃ, samma, pabbajito nāma sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā sādhu kusalakiriyā sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā’ti.

    ពោធិសត្តបព្ពជ្ជា

    Bodhisattapabbajjā

    ៥៤. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី កុមារោ សារថិំ អាមន្តេសិ – ‘តេន ហិ, សម្ម សារថិ, រថំ អាទាយ ឥតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាហិ។ អហំ បន ឥធេវ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិស្សាមី’តិ។ ‘ឯវំ, ទេវា’តិ ខោ, ភិក្ខវេ, សារថិ វិបស្សិស្ស កុមារស្ស បដិស្សុត្វា រថំ អាទាយ តតោវ អន្តេបុរំ បច្ចនិយ្យាសិ។ វិបស្សី បន កុមារោ តត្ថេវ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិ។

    54. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro sārathiṃ āmantesi – ‘tena hi, samma sārathi, rathaṃ ādāya itova antepuraṃ paccaniyyāhi. Ahaṃ pana idheva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā rathaṃ ādāya tatova antepuraṃ paccaniyyāsi. Vipassī pana kumāro tattheva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji.

    មហាជនកាយអនុបព្ពជ្ជា

    Mahājanakāyaanupabbajjā

    ៥៥. ‘‘អស្សោសិ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមតិយា រាជធានិយា មហាជនកាយោ ចតុរាសីតិ បាណសហស្សានិ – ‘វិបស្សី កិរ កុមារោ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតោ’តិ។ សុត្វាន តេសំ ឯតទហោសិ – ‘ន ហិ នូន សោ ឱរកោ ធម្មវិនយោ, ន សា ឱរកា 65 បព្ពជ្ជា, យត្ថ វិបស្សី កុមារោ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតោ។ វិបស្សីបិ នាម កុមារោ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិស្សតិ, កិមង្គំ 66 បន មយ’ន្តិ។

    55. ‘‘Assosi kho, bhikkhave, bandhumatiyā rājadhāniyā mahājanakāyo caturāsīti pāṇasahassāni – ‘vipassī kira kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito’ti. Sutvāna tesaṃ etadahosi – ‘na hi nūna so orako dhammavinayo, na sā orakā 67 pabbajjā, yattha vipassī kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Vipassīpi nāma kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, kimaṅgaṃ 68 pana maya’nti.

    ‘‘អថ ខោ, សោ ភិក្ខវេ, មហាជនកាយោ 69 ចតុរាសីតិ បាណសហស្សានិ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា វិបស្សិំ ពោធិសត្តំ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតំ អនុបព្ពជិំសុ។ តាយ សុទំ, ភិក្ខវេ, បរិសាយ បរិវុតោ វិបស្សី ពោធិសត្តោ គាមនិគមជនបទរាជធានីសុ ចារិកំ ចរតិ។

    ‘‘Atha kho, so bhikkhave, mahājanakāyo 70 caturāsīti pāṇasahassāni kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā vipassiṃ bodhisattaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajitaṃ anupabbajiṃsu. Tāya sudaṃ, bhikkhave, parisāya parivuto vipassī bodhisatto gāmanigamajanapadarājadhānīsu cārikaṃ carati.

    ៥៦. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស រហោគតស្ស បដិសល្លីនស្ស ឯវំ ចេតសោ បរិវិតក្កោ ឧទបាទិ – ‘ន ខោ មេតំ 71 បតិរូបំ យោហំ អាកិណ្ណោ វិហរាមិ, យំនូនាហំ ឯកោ គណម្ហា វូបកដ្ឋោ វិហរេយ្យ’ន្តិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ពោធិសត្តោ អបរេន សមយេន ឯកោ គណម្ហា វូបកដ្ឋោ វិហាសិ , អញ្ញេនេវ តានិ ចតុរាសីតិ បព្ពជិតសហស្សានិ អគមំសុ, អញ្ញេន មគ្គេន វិបស្សី ពោធិសត្តោ។

    56. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘na kho metaṃ 72 patirūpaṃ yohaṃ ākiṇṇo viharāmi, yaṃnūnāhaṃ eko gaṇamhā vūpakaṭṭho vihareyya’nti. Atha kho, bhikkhave, vipassī bodhisatto aparena samayena eko gaṇamhā vūpakaṭṭho vihāsi , aññeneva tāni caturāsīti pabbajitasahassāni agamaṃsu, aññena maggena vipassī bodhisatto.

    ពោធិសត្តអភិនិវេសោ

    Bodhisattaabhiniveso

    ៥៧. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស វាសូបគតស្ស រហោគតស្ស បដិសល្លីនស្ស ឯវំ ចេតសោ បរិវិតក្កោ ឧទបាទិ – ‘កិច្ឆំ វតាយំ លោកោ អាបន្នោ, ជាយតិ ច ជីយតិ ច មីយតិ ច 73 ចវតិ ច ឧបបជ្ជតិ ច, អថ ច បនិមស្ស ទុក្ខស្ស និស្សរណំ នប្បជានាតិ ជរាមរណស្ស, កុទាស្សុ នាម ឥមស្ស ទុក្ខស្ស និស្សរណំ បញ្ញាយិស្សតិ ជរាមរណស្សា’តិ?

    57. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa vāsūpagatassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno, jāyati ca jīyati ca mīyati ca 74 cavati ca upapajjati ca, atha ca panimassa dukkhassa nissaraṇaṃ nappajānāti jarāmaraṇassa, kudāssu nāma imassa dukkhassa nissaraṇaṃ paññāyissati jarāmaraṇassā’ti?

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ ជរាមរណំ ហោតិ, កិំបច្ចយា ជរាមរណ’ន្តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘ជាតិយា ខោ សតិ ជរាមរណំ ហោតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណ’ន្តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, kiṃpaccayā jarāmaraṇa’nti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘jātiyā kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, jātipaccayā jarāmaraṇa’nti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ ជាតិ ហោតិ, កិំបច្ចយា ជាតី’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘ភវេ ខោ សតិ ជាតិ ហោតិ, ភវបច្ចយា ជាតី’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati jāti hoti, kiṃpaccayā jātī’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘bhave kho sati jāti hoti, bhavapaccayā jātī’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ ភវោ ហោតិ, កិំបច្ចយា ភវោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘ឧបាទានេ ខោ សតិ ភវោ ហោតិ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati bhavo hoti, kiṃpaccayā bhavo’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘upādāne kho sati bhavo hoti, upādānapaccayā bhavo’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ ឧបាទានំ ហោតិ, កិំបច្ចយា ឧបាទាន’ន្តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘តណ្ហាយ ខោ សតិ ឧបាទានំ ហោតិ, តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទាន’ន្តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati upādānaṃ hoti, kiṃpaccayā upādāna’nti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘taṇhāya kho sati upādānaṃ hoti, taṇhāpaccayā upādāna’nti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ តណ្ហា ហោតិ, កិំបច្ចយា តណ្ហា’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘វេទនាយ ខោ សតិ តណ្ហា ហោតិ, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati taṇhā hoti, kiṃpaccayā taṇhā’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘vedanāya kho sati taṇhā hoti, vedanāpaccayā taṇhā’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ វេទនា ហោតិ, កិំបច្ចយា វេទនា’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘ផស្សេ ខោ សតិ វេទនា ហោតិ, ផស្សបច្ចយា វេទនា’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati vedanā hoti, kiṃpaccayā vedanā’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘phasse kho sati vedanā hoti, phassapaccayā vedanā’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ ផស្សោ ហោតិ, កិំបច្ចយា ផស្សោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘សឡាយតនេ ខោ សតិ ផស្សោ ហោតិ, សឡាយតនបច្ចយា ផស្សោ’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati phasso hoti, kiṃpaccayā phasso’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘saḷāyatane kho sati phasso hoti, saḷāyatanapaccayā phasso’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ សឡាយតនំ ហោតិ, កិំបច្ចយា សឡាយតន’ន្តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘នាមរូបេ ខោ សតិ សឡាយតនំ ហោតិ, នាមរូបបច្ចយា សឡាយតន’ន្តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati saḷāyatanaṃ hoti, kiṃpaccayā saḷāyatana’nti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho sati saḷāyatanaṃ hoti, nāmarūpapaccayā saḷāyatana’nti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ នាមរូបំ ហោតិ, កិំបច្ចយា នាមរូប’ន្តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘វិញ្ញាណេ ខោ សតិ នាមរូបំ ហោតិ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូប’ន្តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati nāmarūpaṃ hoti, kiṃpaccayā nāmarūpa’nti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘viññāṇe kho sati nāmarūpaṃ hoti, viññāṇapaccayā nāmarūpa’nti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ វិញ្ញាណំ ហោតិ, កិំបច្ចយា វិញ្ញាណ’ន្តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘នាមរូបេ ខោ សតិ វិញ្ញាណំ ហោតិ, នាមរូបបច្ចយា វិញ្ញាណ’ន្តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati viññāṇaṃ hoti, kiṃpaccayā viññāṇa’nti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho sati viññāṇaṃ hoti, nāmarūpapaccayā viññāṇa’nti.

    ៥៨. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘បច្ចុទាវត្តតិ ខោ ឥទំ វិញ្ញាណំ នាមរូបម្ហា, នាបរំ គច្ឆតិ។ ឯត្តាវតា ជាយេថ វា ជិយ្យេថ វា មិយ្យេថ វា ចវេថ វា ឧបបជ្ជេថ វា, យទិទំ នាមរូបបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូបំ, នាមរូបបច្ចយា សឡាយតនំ, សឡាយតនបច្ចយា ផស្សោ, ផស្សបច្ចយា វេទនា, វេទនាបច្ចយា តណ្ហា , តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ, ភវបច្ចយា ជាតិ, ជាតិបច្ចយា ជរាមរណំ សោកបរិទេវទុក្ខទោមនស្សុបាយាសា សម្ភវន្តិ។ ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស សមុទយោ ហោតិ’។

    58. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘paccudāvattati kho idaṃ viññāṇaṃ nāmarūpamhā, nāparaṃ gacchati. Ettāvatā jāyetha vā jiyyetha vā miyyetha vā cavetha vā upapajjetha vā, yadidaṃ nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā , taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’.

    ៥៩. ‘‘‘សមុទយោ សមុទយោ’តិ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស បុព្ពេ អននុស្សុតេសុ ធម្មេសុ ចក្ខុំ ឧទបាទិ, ញាណំ ឧទបាទិ, បញ្ញា ឧទបាទិ, វិជ្ជា ឧទបាទិ, អាលោកោ ឧទបាទិ។

    59. ‘‘‘Samudayo samudayo’ti kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.

    ៦០. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ អសតិ ជរាមរណំ ន ហោតិ, កិស្ស និរោធា ជរាមរណនិរោធោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘ជាតិយា ខោ អសតិ ជរាមរណំ ន ហោតិ, ជាតិនិរោធា ជរាមរណនិរោធោ’តិ។

    60. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati jarāmaraṇaṃ na hoti, kissa nirodhā jarāmaraṇanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘jātiyā kho asati jarāmaraṇaṃ na hoti, jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ អសតិ ជាតិ ន ហោតិ, កិស្ស និរោធា ជាតិនិរោធោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘ភវេ ខោ អសតិ ជាតិ ន ហោតិ, ភវនិរោធា ជាតិនិរោធោ’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati jāti na hoti, kissa nirodhā jātinirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘bhave kho asati jāti na hoti, bhavanirodhā jātinirodho’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ អសតិ ភវោ ន ហោតិ, កិស្ស និរោធា ភវនិរោធោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘ឧបាទានេ ខោ អសតិ ភវោ ន ហោតិ, ឧបាទាននិរោធា ភវនិរោធោ’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati bhavo na hoti, kissa nirodhā bhavanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘upādāne kho asati bhavo na hoti, upādānanirodhā bhavanirodho’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ អសតិ ឧបាទានំ ន ហោតិ, កិស្ស និរោធា ឧបាទាននិរោធោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘តណ្ហាយ ខោ អសតិ ឧបាទានំ ន ហោតិ, តណ្ហានិរោធា ឧបាទាននិរោធោ’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati upādānaṃ na hoti, kissa nirodhā upādānanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘taṇhāya kho asati upādānaṃ na hoti, taṇhānirodhā upādānanirodho’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ អសតិ តណ្ហា ន ហោតិ, កិស្ស និរោធា តណ្ហានិរោធោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘វេទនាយ ខោ អសតិ តណ្ហា ន ហោតិ, វេទនានិរោធា តណ្ហានិរោធោ’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati taṇhā na hoti, kissa nirodhā taṇhānirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘vedanāya kho asati taṇhā na hoti, vedanānirodhā taṇhānirodho’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ អសតិ វេទនា ន ហោតិ, កិស្ស និរោធា វេទនានិរោធោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘ផស្សេ ខោ អសតិ វេទនា ន ហោតិ, ផស្សនិរោធា វេទនានិរោធោ’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati vedanā na hoti, kissa nirodhā vedanānirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘phasse kho asati vedanā na hoti, phassanirodhā vedanānirodho’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ អសតិ ផស្សោ ន ហោតិ, កិស្ស និរោធា ផស្សនិរោធោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘សឡាយតនេ ខោ អសតិ ផស្សោ ន ហោតិ, សឡាយតននិរោធា ផស្សនិរោធោ’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati phasso na hoti, kissa nirodhā phassanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘saḷāyatane kho asati phasso na hoti, saḷāyatananirodhā phassanirodho’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ អសតិ សឡាយតនំ ន ហោតិ, កិស្ស និរោធា សឡាយតននិរោធោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘នាមរូបេ ខោ អសតិ សឡាយតនំ ន ហោតិ, នាមរូបនិរោធា សឡាយតននិរោធោ’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati saḷāyatanaṃ na hoti, kissa nirodhā saḷāyatananirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho asati saḷāyatanaṃ na hoti, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ អសតិ នាមរូបំ ន ហោតិ, កិស្ស និរោធា នាមរូបនិរោធោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘វិញ្ញាណេ ខោ អសតិ នាមរូបំ ន ហោតិ, វិញ្ញាណនិរោធា នាមរូបនិរោធោ’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati nāmarūpaṃ na hoti, kissa nirodhā nāmarūpanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘viññāṇe kho asati nāmarūpaṃ na hoti, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho’ti.

    ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘កិម្ហិ នុ ខោ អសតិ វិញ្ញាណំ ន ហោតិ, កិស្ស និរោធា វិញ្ញាណនិរោធោ’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស យោនិសោ មនសិការា អហុ បញ្ញាយ អភិសមយោ – ‘នាមរូបេ ខោ អសតិ វិញ្ញាណំ ន ហោតិ, នាមរូបនិរោធា វិញ្ញាណនិរោធោ’តិ។

    ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati viññāṇaṃ na hoti, kissa nirodhā viññāṇanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho asati viññāṇaṃ na hoti, nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho’ti.

    ៦១. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស ឯតទហោសិ – ‘អធិគតោ ខោ ម្យាយំ មគ្គោ សម្ពោធាយ យទិទំ – នាមរូបនិរោធា វិញ្ញាណនិរោធោ, វិញ្ញាណនិរោធា នាមរូបនិរោធោ, នាមរូបនិរោធា សឡាយតននិរោធោ, សឡាយតននិរោធា ផស្សនិរោធោ, ផស្សនិរោធា វេទនានិរោធោ, វេទនានិរោធា តណ្ហានិរោធោ, តណ្ហានិរោធា ឧបាទាននិរោធោ, ឧបាទាននិរោធា ភវនិរោធោ, ភវនិរោធា ជាតិនិរោធោ, ជាតិនិរោធា ជរាមរណំ សោកបរិទេវទុក្ខទោមនស្សុបាយាសា និរុជ្ឈន្តិ។ ឯវមេតស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស និរោធោ ហោតិ’។

    61. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘adhigato kho myāyaṃ maggo sambodhāya yadidaṃ – nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti’.

    ៦២. ‘‘‘និរោធោ និរោធោ’តិ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ពោធិសត្តស្ស បុព្ពេ អននុស្សុតេសុ ធម្មេសុ ចក្ខុំ ឧទបាទិ, ញាណំ ឧទបាទិ, បញ្ញា ឧទបាទិ, វិជ្ជា ឧទបាទិ, អាលោកោ ឧទបាទិ។

    62. ‘‘‘Nirodho nirodho’ti kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.

    ៦៣. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ពោធិសត្តោ អបរេន សមយេន បញ្ចសុ ឧបាទានក្ខន្ធេសុ ឧទយព្ពយានុបស្សី វិហាសិ – ‘ឥតិ រូបំ, ឥតិ រូបស្ស សមុទយោ, ឥតិ រូបស្ស អត្ថង្គមោ; ឥតិ វេទនា, ឥតិ វេទនាយ សមុទយោ, ឥតិ វេទនាយ អត្ថង្គមោ; ឥតិ សញ្ញា, ឥតិ សញ្ញាយ សមុទយោ, ឥតិ សញ្ញាយ អត្ថង្គមោ; ឥតិ សង្ខារា, ឥតិ សង្ខារានំ សមុទយោ, ឥតិ សង្ខារានំ អត្ថង្គមោ; ឥតិ វិញ្ញាណំ, ឥតិ វិញ្ញាណស្ស សមុទយោ, ឥតិ វិញ្ញាណស្ស អត្ថង្គមោ’តិ, តស្ស បញ្ចសុ ឧបាទានក្ខន្ធេសុ ឧទយព្ពយានុបស្សិនោ វិហរតោ ន ចិរស្សេវ អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តំ វិមុច្ចី’’តិ។

    63. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bodhisatto aparena samayena pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassī vihāsi – ‘iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā, iti vedanāya samudayo, iti vedanāya atthaṅgamo; iti saññā, iti saññāya samudayo, iti saññāya atthaṅgamo; iti saṅkhārā, iti saṅkhārānaṃ samudayo, iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo; iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti, tassa pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato na cirasseva anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccī’’ti.

    ទុតិយភាណវារោ។

    Dutiyabhāṇavāro.

    ព្រហ្មយាចនកថា

    Brahmayācanakathā

    ៦៤. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឯតទហោសិ – ‘យំនូនាហំ ធម្មំ ទេសេយ្យ’ន្តិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឯតទហោសិ – ‘អធិគតោ ខោ ម្យាយំ ធម្មោ គម្ភីរោ ទុទ្ទសោ ទុរនុពោធោ សន្តោ បណីតោ អតក្កាវចរោ និបុណោ បណ្ឌិតវេទនីយោ។ អាលយរាមា ខោ បនាយំ បជា អាលយរតា អាលយសម្មុទិតា។ អាលយរាមាយ ខោ បន បជាយ អាលយរតាយ អាលយសម្មុទិតាយ ទុទ្ទសំ ឥទំ ឋានំ យទិទំ ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បាទោ។ ឥទម្បិ ខោ ឋានំ ទុទ្ទសំ យទិទំ សព្ពសង្ខារសមថោ សព្ពូបធិបដិនិស្សគ្គោ តណ្ហាក្ខយោ វិរាគោ និរោធោ និព្ពានំ។ អហញ្ចេវ ខោ បន ធម្មំ ទេសេយ្យំ, បរេ ច មេ ន អាជានេយ្យុំ; សោ មមស្ស កិលមថោ, សា មមស្ស វិហេសា’តិ។

    64. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ dhammaṃ deseyya’nti. Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi – ‘adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo. Ālayarāmā kho panāyaṃ pajā ālayaratā ālayasammuditā. Ālayarāmāya kho pana pajāya ālayaratāya ālayasammuditāya duddasaṃ idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ idappaccayatāpaṭiccasamuppādo. Idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyuṃ; so mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā’ti.

    ៦៥. ‘‘អបិស្សុ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ ឥមា អនច្ឆរិយា គាថាយោ បដិភំសុ បុព្ពេ អស្សុតបុព្ពា –

    65. ‘‘Apissu, bhikkhave, vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ imā anacchariyā gāthāyo paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā –

    ‘កិច្ឆេន មេ អធិគតំ, ហលំ ទានិ បកាសិតុំ;

    ‘Kicchena me adhigataṃ, halaṃ dāni pakāsituṃ;

    រាគទោសបរេតេហិ, នាយំ ធម្មោ សុសម្ពុធោ។

    Rāgadosaparetehi, nāyaṃ dhammo susambudho.

    ‘បដិសោតគាមិំ និបុណំ, គម្ភីរំ ទុទ្ទសំ អណុំ;

    ‘Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;

    រាគរត្តា ន ទក្ខន្តិ, តមោខន្ធេន អាវុដា’តិ។

    Rāgarattā na dakkhanti, tamokhandhena āvuṭā’ti.

    ‘‘ឥតិហ , ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស បដិសញ្ចិក្ខតោ អប្បោស្សុក្កតាយ ចិត្តំ នមិ, នោ ធម្មទេសនាយ។

    ‘‘Itiha , bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya.

    ៦៦. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, អញ្ញតរស្ស មហាព្រហ្មុនោ វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ចេតសា ចេតោបរិវិតក្កមញ្ញាយ ឯតទហោសិ – ‘នស្សតិ វត ភោ លោកោ, វិនស្សតិ វត ភោ លោកោ, យត្រ ហិ នាម វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អប្បោស្សុក្កតាយ ចិត្តំ នមតិ 75, នោ ធម្មទេសនាយា’តិ។ អថ ខោ សោ, ភិក្ខវេ, មហាព្រហ្មា សេយ្យថាបិ នាម ពលវា បុរិសោ សមិញ្ជិតំ វា ពាហំ បសារេយ្យ, បសារិតំ វា ពាហំ សមិញ្ជេយ្យ; ឯវមេវ ព្រហ្មលោកេ អន្តរហិតោ វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស បុរតោ បាតុរហោសិ។ អថ ខោ សោ, ភិក្ខវេ, មហាព្រហ្មា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា ទក្ខិណំ ជាណុមណ្ឌលំ បថវិយំ និហន្ត្វា 76 យេន វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ ឯតទវោច – ‘ទេសេតុ, ភន្តេ, ភគវា ធម្មំ, ទេសេតុ សុគតោ ធម្មំ, សន្តិ 77 សត្តា អប្បរជក្ខជាតិកា; អស្សវនតា ធម្មស្ស បរិហាយន្តិ, ភវិស្សន្តិ ធម្មស្ស អញ្ញាតារោ’តិ។

    66. ‘‘Atha kho, bhikkhave, aññatarassa mahābrahmuno vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya etadahosi – ‘nassati vata bho loko, vinassati vata bho loko, yatra hi nāma vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa appossukkatāya cittaṃ namati 78, no dhammadesanāyā’ti. Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya; evameva brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa purato pāturahosi. Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā dakkhiṇaṃ jāṇumaṇḍalaṃ pathaviyaṃ nihantvā 79 yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenañjaliṃ paṇāmetvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca – ‘desetu, bhante, bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhammaṃ, santi 80 sattā apparajakkhajātikā; assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro’ti.

    ៦៧. ‘‘ឯវំ វុត្តេ 81, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ តំ មហាព្រហ្មានំ ឯតទវោច – ‘មយ្ហម្បិ ខោ, ព្រហ្មេ, ឯតទហោសិ – ‘‘យំនូនាហំ ធម្មំ ទេសេយ្យ’’ន្តិ។ តស្ស មយ្ហំ, ព្រហ្មេ, ឯតទហោសិ – ‘‘អធិគតោ ខោ ម្យាយំ ធម្មោ គម្ភីរោ ទុទ្ទសោ ទុរនុពោធោ សន្តោ បណីតោ អតក្កាវចរោ និបុណោ បណ្ឌិតវេទនីយោ។ អាលយរាមា ខោ បនាយំ បជា អាលយរតា អាលយសម្មុទិតា។ អាលយរាមាយ ខោ បន បជាយ អាលយរតាយ អាលយសម្មុទិតាយ ទុទ្ទសំ ឥទំ ឋានំ យទិទំ ឥទប្បច្ចយតាបដិច្ចសមុប្បាទោ។ ឥទម្បិ ខោ ឋានំ ទុទ្ទសំ យទិទំ សព្ពសង្ខារសមថោ សព្ពូបធិបដិនិស្សគ្គោ តណ្ហាក្ខយោ វិរាគោ និរោធោ និព្ពានំ។ អហញ្ចេវ ខោ បន ធម្មំ ទេសេយ្យំ, បរេ ច មេ ន អាជានេយ្យុំ; សោ មមស្ស កិលមថោ, សា មមស្ស វិហេសា’’តិ។ អបិស្សុ មំ, ព្រហ្មេ , ឥមា អនច្ឆរិយា គាថាយោ បដិភំសុ បុព្ពេ អស្សុតបុព្ពា –

    67. ‘‘Evaṃ vutte 82, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho taṃ mahābrahmānaṃ etadavoca – ‘mayhampi kho, brahme, etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ dhammaṃ deseyya’’nti. Tassa mayhaṃ, brahme, etadahosi – ‘‘adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo. Ālayarāmā kho panāyaṃ pajā ālayaratā ālayasammuditā. Ālayarāmāya kho pana pajāya ālayaratāya ālayasammuditāya duddasaṃ idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ idappaccayatāpaṭiccasamuppādo. Idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyuṃ; so mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā’’ti. Apissu maṃ, brahme , imā anacchariyā gāthāyo paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā –

    ‘‘កិច្ឆេន មេ អធិគតំ, ហលំ ទានិ បកាសិតុំ;

    ‘‘Kicchena me adhigataṃ, halaṃ dāni pakāsituṃ;

    រាគទោសបរេតេហិ, នាយំ ធម្មោ សុសម្ពុធោ។

    Rāgadosaparetehi, nāyaṃ dhammo susambudho.

    ‘‘បដិសោតគាមិំ និបុណំ, គម្ភីរំ ទុទ្ទសំ អណុំ;

    ‘‘Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;

    រាគរត្តា ន ទក្ខន្តិ, តមោខន្ធេន អាវុដា’’តិ។

    Rāgarattā na dakkhanti, tamokhandhena āvuṭā’’ti.

    ‘ឥតិហ មេ, ព្រហ្មេ, បដិសញ្ចិក្ខតោ អប្បោស្សុក្កតាយ ចិត្តំ នមិ, នោ ធម្មទេសនាយា’តិ។

    ‘Itiha me, brahme, paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāyā’ti.

    ៦៨. ‘‘ទុតិយម្បិ ខោ, ភិក្ខវេ, សោ មហាព្រហ្មា…បេ.… តតិយម្បិ ខោ, ភិក្ខវេ, សោ មហាព្រហ្មា វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ ឯតទវោច – ‘ទេសេតុ, ភន្តេ, ភគវា ធម្មំ, ទេសេតុ សុគតោ ធម្មំ, សន្តិ សត្តា អប្បរជក្ខជាតិកា, អស្សវនតា ធម្មស្ស បរិហាយន្តិ, ភវិស្សន្តិ ធម្មស្ស អញ្ញាតារោ’តិ។

    68. ‘‘Dutiyampi kho, bhikkhave, so mahābrahmā…pe… tatiyampi kho, bhikkhave, so mahābrahmā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca – ‘desetu, bhante, bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhammaṃ, santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro’ti.

    ៦៩. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ព្រហ្មុនោ ច អជ្ឈេសនំ វិទិត្វា សត្តេសុ ច ការុញ្ញតំ បដិច្ច ពុទ្ធចក្ខុនា លោកំ វោលោកេសិ។ អទ្ទសា ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ពុទ្ធចក្ខុនា លោកំ វោលោកេន្តោ សត្តេ អប្បរជក្ខេ មហារជក្ខេ តិក្ខិន្ទ្រិយេ មុទិន្ទ្រិយេ ស្វាការេ ទ្វាការេ សុវិញ្ញាបយេ ទុវិញ្ញាបយេ 83 អប្បេកច្ចេ បរលោកវជ្ជភយទស្សាវិនេ 84 វិហរន្តេ, អប្បេកច្ចេ ន បរលោកវជ្ជភយទស្សាវិនេ 85 វិហរន្តេ។ សេយ្យថាបិ នាម ឧប្បលិនិយំ វា បទុមិនិយំ វា បុណ្ឌរីកិនិយំ វា អប្បេកច្ចានិ ឧប្បលានិ វា បទុមានិ វា បុណ្ឌរីកានិ វា ឧទកេ ជាតានិ ឧទកេ សំវឌ្ឍានិ ឧទកានុគ្គតានិ អន្តោ និមុគ្គបោសីនិ។ អប្បេកច្ចានិ ឧប្បលានិ វា បទុមានិ វា បុណ្ឌរីកានិ វា ឧទកេ ជាតានិ ឧទកេ សំវឌ្ឍានិ សមោទកំ ឋិតានិ។ អប្បេកច្ចានិ ឧប្បលានិ វា បទុមានិ វា បុណ្ឌរីកានិ វា ឧទកេ ជាតានិ ឧទកេ សំវឌ្ឍានិ ឧទកា អច្ចុគ្គម្ម ឋិតានិ អនុបលិត្តានិ ឧទកេន។ ឯវមេវ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ពុទ្ធចក្ខុនា លោកំ វោលោកេន្តោ អទ្ទស សត្តេ អប្បរជក្ខេ មហារជក្ខេ តិក្ខិន្ទ្រិយេ មុទិន្ទ្រិយេ ស្វាការេ ទ្វាការេ សុវិញ្ញាបយេ ទុវិញ្ញាបយេ អប្បេកច្ចេ បរលោកវជ្ជភយទស្សាវិនេ វិហរន្តេ, អប្បេកច្ចេ ន បរលោកវជ្ជភយទស្សាវិនេ វិហរន្តេ។

    69. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brahmuno ca ajjhesanaṃ viditvā sattesu ca kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesi. Addasā kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho buddhacakkhunā lokaṃ volokento satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye 86 appekacce paralokavajjabhayadassāvine 87 viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassāvine 88 viharante. Seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni anto nimuggaposīni. Appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni samodakaṃ ṭhitāni. Appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma ṭhitāni anupalittāni udakena. Evameva kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvine viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassāvine viharante.

    ៧០. ‘‘អថ ខោ សោ, ភិក្ខវេ, មហាព្រហ្មា វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ចេតសា ចេតោបរិវិតក្កមញ្ញាយ វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ គាថាហិ អជ្ឈភាសិ –

    70. ‘‘Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ gāthāhi ajjhabhāsi –

    ‘សេលេ យថា បព្ពតមុទ្ធនិដ្ឋិតោ, យថាបិ បស្សេ ជនតំ សមន្តតោ;

    ‘Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito, yathāpi passe janataṃ samantato;

    តថូបមំ ធម្មមយំ សុមេធ, បាសាទមារុយ្ហ សមន្តចក្ខុ។

    Tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha, pāsādamāruyha samantacakkhu.

    ‘សោកាវតិណ្ណំ 89 ជនតមបេតសោកោ,

    ‘Sokāvatiṇṇaṃ 90 janatamapetasoko,

    អវេក្ខស្សុ ជាតិជរាភិភូតំ;

    Avekkhassu jātijarābhibhūtaṃ;

    ឧដ្ឋេហិ វីរ វិជិតសង្គាម,

    Uṭṭhehi vīra vijitasaṅgāma,

    សត្ថវាហ អណណ វិចរ លោកេ។

    Satthavāha aṇaṇa vicara loke.

    ទេសស្សុ 91 ភគវា ធម្មំ,

    Desassu 92 bhagavā dhammaṃ,

    អញ្ញាតារោ ភវិស្សន្តី’តិ។

    Aññātāro bhavissantī’ti.

    ៧១. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ តំ មហាព្រហ្មានំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –

    71. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho taṃ mahābrahmānaṃ gāthāya ajjhabhāsi –

    ‘អបារុតា តេសំ អមតស្ស ទ្វារា,

    ‘Apārutā tesaṃ amatassa dvārā,

    យេ សោតវន្តោ បមុញ្ចន្តុ សទ្ធំ;

    Ye sotavanto pamuñcantu saddhaṃ;

    វិហិំសសញ្ញី បគុណំ ន ភាសិំ,

    Vihiṃsasaññī paguṇaṃ na bhāsiṃ,

    ធម្មំ បណីតំ មនុជេសុ ព្រហ្មេ’តិ។

    Dhammaṃ paṇītaṃ manujesu brahme’ti.

    ‘‘អថ ខោ សោ, ភិក្ខវេ, មហាព្រហ្មា ‘កតាវកាសោ ខោម្ហិ វិបស្សិនា ភគវតា អរហតា សម្មាសម្ពុទ្ធេន ធម្មទេសនាយា’តិ វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា តត្ថេវ អន្តរធាយិ។

    ‘‘Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā ‘katāvakāso khomhi vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammadesanāyā’ti vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattheva antaradhāyi.

    អគ្គសាវកយុគំ

    Aggasāvakayugaṃ

    ៧២. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឯតទហោសិ – ‘កស្ស នុ ខោ អហំ បឋមំ ធម្មំ ទេសេយ្យំ, កោ ឥមំ ធម្មំ ខិប្បមេវ អាជានិស្សតី’តិ? អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឯតទហោសិ – ‘អយំ ខោ ខណ្ឌោ ច រាជបុត្តោ តិស្សោ ច បុរោហិតបុត្តោ ពន្ធុមតិយា រាជធានិយា បដិវសន្តិ បណ្ឌិតា វិយត្តា មេធាវិនោ ទីឃរត្តំ អប្បរជក្ខជាតិកា។ យំនូនាហំ ខណ្ឌស្ស ច រាជបុត្តស្ស, តិស្សស្ស ច បុរោហិតបុត្តស្ស បឋមំ ធម្មំ ទេសេយ្យំ , តេ ឥមំ ធម្មំ ខិប្បមេវ អាជានិស្សន្តី’តិ។

    72. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi – ‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ, ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi – ‘ayaṃ kho khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasanti paṇḍitā viyattā medhāvino dīgharattaṃ apparajakkhajātikā. Yaṃnūnāhaṃ khaṇḍassa ca rājaputtassa, tissassa ca purohitaputtassa paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ , te imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissantī’ti.

    ៧៣. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ សេយ្យថាបិ នាម ពលវា បុរិសោ សមិញ្ជិតំ វា ពាហំ បសារេយ្យ, បសារិតំ វា ពាហំ សមិញ្ជេយ្យ; ឯវមេវ ពោធិរុក្ខមូលេ អន្តរហិតោ ពន្ធុមតិយា រាជធានិយា ខេមេ មិគទាយេ បាតុរហោសិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ទាយបាលំ 93 អាមន្តេសិ – ‘ឯហិ ត្វំ, សម្ម ទាយបាល, ពន្ធុមតិំ រាជធានិំ បវិសិត្វា ខណ្ឌញ្ច រាជបុត្តំ តិស្សញ្ច បុរោហិតបុត្តំ ឯវំ វទេហិ – វិបស្សី, ភន្តេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ពន្ធុមតិំ រាជធានិំ អនុប្បត្តោ ខេមេ មិគទាយេ វិហរតិ, សោ តុម្ហាកំ ទស្សនកាមោ’តិ។ ‘ឯវំ, ភន្តេ’តិ ខោ, ភិក្ខវេ, ទាយបាលោ វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស បដិស្សុត្វា ពន្ធុមតិំ រាជធានិំ បវិសិត្វា ខណ្ឌញ្ច រាជបុត្តំ តិស្សញ្ច បុរោហិតបុត្តំ ឯតទវោច – ‘វិបស្សី, ភន្តេ, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ពន្ធុមតិំ រាជធានិំ អនុប្បត្តោ ខេមេ មិគទាយេ វិហរតិ; សោ តុម្ហាកំ ទស្សនកាមោ’តិ។

    73. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya; evameva bodhirukkhamūle antarahito bandhumatiyā rājadhāniyā kheme migadāye pāturahosi. Atha kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dāyapālaṃ 94 āmantesi – ‘ehi tvaṃ, samma dāyapāla, bandhumatiṃ rājadhāniṃ pavisitvā khaṇḍañca rājaputtaṃ tissañca purohitaputtaṃ evaṃ vadehi – vipassī, bhante, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati, so tumhākaṃ dassanakāmo’ti. ‘Evaṃ, bhante’ti kho, bhikkhave, dāyapālo vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭissutvā bandhumatiṃ rājadhāniṃ pavisitvā khaṇḍañca rājaputtaṃ tissañca purohitaputtaṃ etadavoca – ‘vipassī, bhante, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati; so tumhākaṃ dassanakāmo’ti.

    ៧៤. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ខណ្ឌោ ច រាជបុត្តោ តិស្សោ ច បុរោហិតបុត្តោ ភទ្ទានិ ភទ្ទានិ យានានិ យោជាបេត្វា ភទ្ទំ ភទ្ទំ យានំ អភិរុហិត្វា ភទ្ទេហិ ភទ្ទេហិ យានេហិ ពន្ធុមតិយា រាជធានិយា និយ្យិំសុ។ យេន ខេមោ មិគទាយោ តេន បាយិំសុ។ យាវតិកា យានស្ស ភូមិ, យានេន គន្ត្វា យានា បច្ចោរោហិត្វា បត្តិកាវ 95 យេន វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ តេនុបសង្កមិំសុ។ ឧបសង្កមិត្វា វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ។

    74. ‘‘Atha kho, bhikkhave, khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi bandhumatiyā rājadhāniyā niyyiṃsu. Yena khemo migadāyo tena pāyiṃsu. Yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikāva 96 yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.

    ៧៥. ‘‘តេសំ វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ អនុបុព្ពិំ កថំ 97 កថេសិ, សេយ្យថិទំ – ទានកថំ សីលកថំ សគ្គកថំ កាមានំ អាទីនវំ ឱការំ សំកិលេសំ នេក្ខម្មេ អានិសំសំ បកាសេសិ។ យទា តេ ភគវា អញ្ញាសិ កល្លចិត្តេ មុទុចិត្តេ វិនីវរណចិត្តេ ឧទគ្គចិត្តេ បសន្នចិត្តេ, អថ យា ពុទ្ធានំ សាមុក្កំសិកា ធម្មទេសនា, តំ បកាសេសិ – ទុក្ខំ សមុទយំ និរោធំ មគ្គំ។ សេយ្យថាបិ នាម សុទ្ធំ វត្ថំ អបគតកាឡកំ សម្មទេវ រជនំ បដិគ្គណ្ហេយ្យ, ឯវមេវ ខណ្ឌស្ស ច រាជបុត្តស្ស តិស្សស្ស ច បុរោហិតបុត្តស្ស តស្មិំយេវ អាសនេ វិរជំ វីតមលំ ធម្មចក្ខុំ ឧទបាទិ – ‘យំ កិញ្ចិ សមុទយធម្មំ, សព្ពំ តំ និរោធធម្ម’ន្តិ។

    75. ‘‘Tesaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbiṃ kathaṃ 98 kathesi, seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva khaṇḍassa ca rājaputtassa tissassa ca purohitaputtassa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’nti.

    ៧៦. ‘‘តេ ទិដ្ឋធម្មា បត្តធម្មា វិទិតធម្មា បរិយោគាឡ្ហធម្មា តិណ្ណវិចិកិច្ឆា វិគតកថំកថា វេសារជ្ជប្បត្តា អបរប្បច្ចយា សត្ថុសាសនេ វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ ឯតទវោចុំ – ‘អភិក្កន្តំ, ភន្តេ, អភិក្កន្តំ, ភន្តេ។ សេយ្យថាបិ, ភន្តេ, និក្កុជ្ជិតំ វា ឧក្កុជ្ជេយ្យ, បដិច្ឆន្នំ វា វិវរេយ្យ, មូឡ្ហស្ស វា មគ្គំ អាចិក្ខេយ្យ, អន្ធការេ វា តេលបជ្ជោតំ ធារេយ្យ ‘‘ចក្ខុមន្តោ រូបានិ ទក្ខន្តី’’តិ។ ឯវមេវំ ភគវតា អនេកបរិយាយេន ធម្មោ បកាសិតោ។ ឯតេ មយំ, ភន្តេ, ភគវន្តំ សរណំ គច្ឆាម ធម្មញ្ច។ លភេយ្យាម មយំ, ភន្តេ, ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជ្ជំ, លភេយ្យាម ឧបសម្បទ’ន្តិ។

    76. ‘‘Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ – ‘abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante. Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’’ti. Evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca. Labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma upasampada’nti.

    ៧៧. ‘‘អលត្ថុំ ខោ , ភិក្ខវេ, ខណ្ឌោ ច រាជបុត្តោ, តិស្សោ ច បុរោហិតបុត្តោ វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សន្តិកេ បព្ពជ្ជំ អលត្ថុំ ឧបសម្បទំ។ តេ វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេសិ សមាទបេសិ សមុត្តេជេសិ សម្បហំសេសិ; សង្ខារានំ អាទីនវំ ឱការំ សំកិលេសំ និព្ពានេ 99 អានិសំសំ បកាសេសិ។ តេសំ វិបស្សិនា ភគវតា អរហតា សម្មាសម្ពុទ្ធេន ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សិយមានានំ សមាទបិយមានានំ សមុត្តេជិយមានានំ សម្បហំសិយមានានំ នចិរស្សេវ អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តានិ វិមុច្ចិំសុ។

    77. ‘‘Alatthuṃ kho , bhikkhave, khaṇḍo ca rājaputto, tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ alatthuṃ upasampadaṃ. Te vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi; saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nibbāne 100 ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.

    មហាជនកាយបព្ពជ្ជា

    Mahājanakāyapabbajjā

    ៧៨. ‘‘អស្សោសិ ខោ, ភិក្ខវេ, ពន្ធុមតិយា រាជធានិយា មហាជនកាយោ ចតុរាសីតិបាណសហស្សានិ – ‘វិបស្សី កិរ ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ពន្ធុមតិំ រាជធានិំ អនុប្បត្តោ ខេមេ មិគទាយេ វិហរតិ។ ខណ្ឌោ ច កិរ រាជបុត្តោ តិស្សោ ច បុរោហិតបុត្តោ វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សន្តិកេ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតា’តិ។ សុត្វាន នេសំ ឯតទហោសិ – ‘ន ហិ នូន សោ ឱរកោ ធម្មវិនយោ, ន សា ឱរកា បព្ពជ្ជា, យត្ថ ខណ្ឌោ ច រាជបុត្តោ តិស្សោ ច បុរោហិតបុត្តោ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតា។ ខណ្ឌោ ច រាជបុត្តោ តិស្សោ ច បុរោហិតបុត្តោ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិស្សន្តិ, កិមង្គំ បន មយ’ន្តិ។ អថ ខោ សោ, ភិក្ខវេ, មហាជនកាយោ ចតុរាសីតិបាណសហស្សានិ ពន្ធុមតិយា រាជធានិយា និក្ខមិត្វា យេន ខេមោ មិគទាយោ យេន វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ។

    78. ‘‘Assosi kho, bhikkhave, bandhumatiyā rājadhāniyā mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni – ‘vipassī kira bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati. Khaṇḍo ca kira rājaputto tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā’ti. Sutvāna nesaṃ etadahosi – ‘na hi nūna so orako dhammavinayo, na sā orakā pabbajjā, yattha khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā. Khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissanti, kimaṅgaṃ pana maya’nti. Atha kho so, bhikkhave, mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni bandhumatiyā rājadhāniyā nikkhamitvā yena khemo migadāyo yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.

    ៧៩. ‘‘តេសំ វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ អនុបុព្ពិំ កថំ កថេសិ។ សេយ្យថិទំ – ទានកថំ សីលកថំ សគ្គកថំ កាមានំ អាទីនវំ ឱការំ សំកិលេសំ នេក្ខម្មេ អានិសំសំ បកាសេសិ។ យទា តេ ភគវា អញ្ញាសិ កល្លចិត្តេ មុទុចិត្តេ វិនីវរណចិត្តេ ឧទគ្គចិត្តេ បសន្នចិត្តេ , អថ យា ពុទ្ធានំ សាមុក្កំសិកា ធម្មទេសនា, តំ បកាសេសិ – ទុក្ខំ សមុទយំ និរោធំ មគ្គំ។ សេយ្យថាបិ នាម សុទ្ធំ វត្ថំ អបគតកាឡកំ សម្មទេវ រជនំ បដិគ្គណ្ហេយ្យ, ឯវមេវ តេសំ ចតុរាសីតិបាណសហស្សានំ តស្មិំយេវ អាសនេ វិរជំ វីតមលំ ធម្មចក្ខុំ ឧទបាទិ – ‘យំ កិញ្ចិ សមុទយធម្មំ សព្ពំ តំ និរោធធម្ម’ន្តិ។

    79. ‘‘Tesaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbiṃ kathaṃ kathesi. Seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte , atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva tesaṃ caturāsītipāṇasahassānaṃ tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’nti.

    ៨០. ‘‘តេ ទិដ្ឋធម្មា បត្តធម្មា វិទិតធម្មា បរិយោគាឡ្ហធម្មា តិណ្ណវិចិកិច្ឆា វិគតកថំកថា វេសារជ្ជប្បត្តា អបរប្បច្ចយា សត្ថុសាសនេ វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ ឯតទវោចុំ – ‘អភិក្កន្តំ, ភន្តេ, អភិក្កន្តំ, ភន្តេ។ សេយ្យថាបិ, ភន្តេ, និក្កុជ្ជិតំ វា ឧក្កុជ្ជេយ្យ, បដិច្ឆន្នំ វា វិវរេយ្យ, មូឡ្ហស្ស វា មគ្គំ អាចិក្ខេយ្យ, អន្ធការេ វា តេលបជ្ជោតំ ធារេយ្យ ‘‘ចក្ខុមន្តោ រូបានិ ទក្ខន្តី’’តិ។ ឯវមេវំ ភគវតា អនេកបរិយាយេន ធម្មោ បកាសិតោ។ ឯតេ មយំ, ភន្តេ, ភគវន្តំ សរណំ គច្ឆាម ធម្មញ្ច ភិក្ខុសង្ឃញ្ច 101។ លភេយ្យាម មយំ, ភន្តេ, ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជ្ជំ លភេយ្យាម ឧបសម្បទ’’ន្តិ។

    80. ‘‘Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ – ‘abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante. Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’’ti. Evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca 102. Labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampada’’nti.

    ៨១. ‘‘អលត្ថុំ ខោ, ភិក្ខវេ, តានិ ចតុរាសីតិបាណសហស្សានិ វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សន្តិកេ បព្ពជ្ជំ, អលត្ថុំ ឧបសម្បទំ។ តេ វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេសិ សមាទបេសិ សមុត្តេជេសិ សម្បហំសេសិ; សង្ខារានំ អាទីនវំ ឱការំ សំកិលេសំ និព្ពានេ អានិសំសំ បកាសេសិ។ តេសំ វិបស្សិនា ភគវតា អរហតា សម្មាសម្ពុទ្ធេន ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សិយមានានំ សមាទបិយមានានំ សមុត្តេជិយមានានំ សម្បហំសិយមានានំ នចិរស្សេវ អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តានិ វិមុច្ចិំសុ។

    81. ‘‘Alatthuṃ kho, bhikkhave, tāni caturāsītipāṇasahassāni vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ, alatthuṃ upasampadaṃ. Te vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi; saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nibbāne ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.

    បុរិមបព្ពជិតានំ ធម្មាភិសមយោ

    Purimapabbajitānaṃ dhammābhisamayo

    ៨២. ‘‘អស្សោសុំ ខោ, ភិក្ខវេ, តានិ បុរិមានិ ចតុរាសីតិបព្ពជិតសហស្សានិ – ‘វិបស្សី កិរ ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ពន្ធុមតិំ រាជធានិំ អនុប្បត្តោ ខេមេ មិគទាយេ វិហរតិ, ធម្មញ្ច កិរ ទេសេតី’តិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, តានិ ចតុរាសីតិបព្ពជិតសហស្សានិ យេន ពន្ធុមតី រាជធានី យេន ខេមោ មិគទាយោ យេន វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ។

    82. ‘‘Assosuṃ kho, bhikkhave, tāni purimāni caturāsītipabbajitasahassāni – ‘vipassī kira bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati, dhammañca kira desetī’ti. Atha kho, bhikkhave, tāni caturāsītipabbajitasahassāni yena bandhumatī rājadhānī yena khemo migadāyo yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.

    ៨៣. ‘‘តេសំ វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ អនុបុព្ពិំ កថំ កថេសិ។ សេយ្យថិទំ – ទានកថំ សីលកថំ សគ្គកថំ កាមានំ អាទីនវំ ឱការំ សំកិលេសំ នេក្ខម្មេ អានិសំសំ បកាសេសិ។ យទា តេ ភគវា អញ្ញាសិ កល្លចិត្តេ មុទុចិត្តេ វិនីវរណចិត្តេ ឧទគ្គចិត្តេ បសន្នចិត្តេ, អថ យា ពុទ្ធានំ សាមុក្កំសិកា ធម្មទេសនា, តំ បកាសេសិ – ទុក្ខំ សមុទយំ និរោធំ មគ្គំ។ សេយ្យថាបិ នាម សុទ្ធំ វត្ថំ អបគតកាឡកំ សម្មទេវ រជនំ បដិគ្គណ្ហេយ្យ, ឯវមេវ តេសំ ចតុរាសីតិបព្ពជិតសហស្សានំ តស្មិំយេវ អាសនេ វិរជំ វីតមលំ ធម្មចក្ខុំ ឧទបាទិ – ‘យំ កិញ្ចិ សមុទយធម្មំ សព្ពំ តំ និរោធធម្ម’ន្តិ។

    83. ‘‘Tesaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbiṃ kathaṃ kathesi. Seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva tesaṃ caturāsītipabbajitasahassānaṃ tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’nti.

    ៨៤. ‘‘តេ ទិដ្ឋធម្មា បត្តធម្មា វិទិតធម្មា បរិយោគាឡ្ហធម្មា តិណ្ណវិចិកិច្ឆា វិគតកថំកថា វេសារជ្ជប្បត្តា អបរប្បច្ចយា សត្ថុសាសនេ វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ ឯតទវោចុំ – ‘អភិក្កន្តំ , ភន្តេ, អភិក្កន្តំ, ភន្តេ។ សេយ្យថាបិ, ភន្តេ, និក្កុជ្ជិតំ វា ឧក្កុជ្ជេយ្យ, បដិច្ឆន្នំ វា វិវរេយ្យ, មូឡ្ហស្ស វា មគ្គំ អាចិក្ខេយ្យ, អន្ធការេ វា តេលបជ្ជោតំ ធារេយ្យ ‘‘ចក្ខុមន្តោ រូបានិ ទក្ខន្តី’’តិ។ ឯវមេវំ ភគវតា អនេកបរិយាយេន ធម្មោ បកាសិតោ។ ឯតេ មយំ, ភន្តេ, ភគវន្តំ សរណំ គច្ឆាម ធម្មញ្ច ភិក្ខុសង្ឃញ្ច។ លភេយ្យាម មយំ, ភន្តេ, ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជ្ជំ លភេយ្យាម ឧបសម្បទ’’ន្តិ។

    84. ‘‘Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ – ‘abhikkantaṃ , bhante, abhikkantaṃ, bhante. Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’’ti. Evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampada’’nti.

    ៨៥. ‘‘អលត្ថុំ ខោ, ភិក្ខវេ, តានិ ចតុរាសីតិបព្ពជិតសហស្សានិ វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សន្តិកេ បព្ពជ្ជំ អលត្ថុំ ឧបសម្បទំ។ តេ វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេសិ សមាទបេសិ សមុត្តេជេសិ សម្បហំសេសិ; សង្ខារានំ អាទីនវំ ឱការំ សំកិលេសំ និព្ពានេ អានិសំសំ បកាសេសិ។ តេសំ វិបស្សិនា ភគវតា អរហតា សម្មាសម្ពុទ្ធេន ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សិយមានានំ សមាទបិយមានានំ សមុត្តេជិយមានានំ សម្បហំសិយមានានំ នចិរស្សេវ អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តានិ វិមុច្ចិំសុ។

    85. ‘‘Alatthuṃ kho, bhikkhave, tāni caturāsītipabbajitasahassāni vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ alatthuṃ upasampadaṃ. Te vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi; saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nibbāne ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.

    ចារិកាអនុជាននំ

    Cārikāanujānanaṃ

    ៨៦. ‘‘តេន ខោ បន, ភិក្ខវេ, សមយេន ពន្ធុមតិយា រាជធានិយា មហាភិក្ខុសង្ឃោ បដិវសតិ អដ្ឋសដ្ឋិភិក្ខុសតសហស្សំ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស រហោគតស្ស បដិសល្លីនស្ស ឯវំ ចេតសោ បរិវិតក្កោ ឧទបាទិ – ‘មហា ខោ ឯតរហិ ភិក្ខុសង្ឃោ ពន្ធុមតិយា រាជធានិយា បដិវសតិ អដ្ឋសដ្ឋិភិក្ខុសតសហស្សំ, យំនូនាហំ ភិក្ខូ អនុជានេយ្យំ – ‘ចរថ, ភិក្ខវេ, ចារិកំ ពហុជនហិតាយ ពហុជនសុខាយ លោកានុកម្បាយ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ទេវមនុស្សានំ; មា ឯកេន ទ្វេ អគមិត្ថ; ទេសេថ, ភិក្ខវេ , ធម្មំ អាទិកល្យាណំ មជ្ឈេកល្យាណំ បរិយោសានកល្យាណំ សាត្ថំ សព្យញ្ជនំ កេវលបរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ បកាសេថ។ សន្តិ សត្តា អប្បរជក្ខជាតិកា, អស្សវនតា ធម្មស្ស បរិហាយន្តិ, ភវិស្សន្តិ ធម្មស្ស អញ្ញាតារោ។ អបិ ច ឆន្នំ ឆន្នំ វស្សានំ អច្ចយេន ពន្ធុមតី រាជធានី ឧបសង្កមិតព្ពា បាតិមោក្ខុទ្ទេសាយា’’’តិ។

    86. ‘‘Tena kho pana, bhikkhave, samayena bandhumatiyā rājadhāniyā mahābhikkhusaṅgho paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘mahā kho etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, yaṃnūnāhaṃ bhikkhū anujāneyyaṃ – ‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave , dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’’’ti.

    ៨៧. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, អញ្ញតរោ មហាព្រហ្មា វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ចេតសា ចេតោបរិវិតក្កមញ្ញាយ សេយ្យថាបិ នាម ពលវា បុរិសោ សមិញ្ជិតំ វា ពាហំ បសារេយ្យ, បសារិតំ វា ពាហំ សមិញ្ជេយ្យ។ ឯវមេវ ព្រហ្មលោកេ អន្តរហិតោ វិបស្សិស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស បុរតោ បាតុរហោសិ។ អថ ខោ សោ, ភិក្ខវេ, មហាព្រហ្មា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេន វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ ឯតទវោច – ‘ឯវមេតំ, ភគវា, ឯវមេតំ, សុគត។ មហា ខោ, ភន្តេ, ឯតរហិ ភិក្ខុសង្ឃោ ពន្ធុមតិយា រាជធានិយា បដិវសតិ អដ្ឋសដ្ឋិភិក្ខុសតសហស្សំ, អនុជានាតុ, ភន្តេ, ភគវា ភិក្ខូ – ‘‘ចរថ, ភិក្ខវេ, ចារិកំ ពហុជនហិតាយ ពហុជនសុខាយ លោកានុកម្បាយ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ទេវមនុស្សានំ; មា ឯកេន ទ្វេ អគមិត្ថ; ទេសេថ, ភិក្ខវេ, ធម្មំ អាទិកល្យាណំ មជ្ឈេកល្យាណំ បរិយោសានកល្យាណំ សាត្ថំ សព្យញ្ជនំ កេវលបរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ បកាសេថ។ សន្តិ សត្តា អប្បរជក្ខជាតិកា, អស្សវនតា ធម្មស្ស បរិហាយន្តិ, ភវិស្សន្តិ ធម្មស្ស អញ្ញាតារោ’’តិ 103។ អបិ ច, ភន្តេ, មយំ តថា ករិស្សាម យថា ភិក្ខូ ឆន្នំ ឆន្នំ វស្សានំ អច្ចយេន ពន្ធុមតិំ រាជធានិំ ឧបសង្កមិស្សន្តិ បាតិមោក្ខុទ្ទេសាយា’តិ។ ឥទមវោច, ភិក្ខវេ, សោ មហាព្រហ្មា, ឥទំ វត្វា វិបស្សិំ ភគវន្តំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា តត្ថេវ អន្តរធាយិ។

    87. ‘‘Atha kho, bhikkhave, aññataro mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya. Evameva brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa purato pāturahosi. Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenañjaliṃ paṇāmetvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca – ‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Mahā kho, bhante, etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, anujānātu, bhante, bhagavā bhikkhū – ‘‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro’’ti 104. Api ca, bhante, mayaṃ tathā karissāma yathā bhikkhū channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamissanti pātimokkhuddesāyā’ti. Idamavoca, bhikkhave, so mahābrahmā, idaṃ vatvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattheva antaradhāyi.

    ៨៨. ‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ សាយន្ហសមយំ បដិសល្លានា វុដ្ឋិតោ ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘ឥធ មយ្ហំ, ភិក្ខវេ, រហោគតស្ស បដិសល្លីនស្ស ឯវំ ចេតសោ បរិវិតក្កោ ឧទបាទិ – មហា ខោ ឯតរហិ ភិក្ខុសង្ឃោ ពន្ធុមតិយា រាជធានិយា បដិវសតិ អដ្ឋសដ្ឋិភិក្ខុសតសហស្សំ ។ យំនូនាហំ ភិក្ខូ អនុជានេយ្យំ – ‘ចរថ, ភិក្ខវេ, ចារិកំ ពហុជនហិតាយ ពហុជនសុខាយ លោកានុកម្បាយ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ទេវមនុស្សានំ; មា ឯកេន ទ្វេ អគមិត្ថ; ទេសេថ, ភិក្ខវេ, ធម្មំ អាទិកល្យាណំ មជ្ឈេកល្យាណំ បរិយោសានកល្យាណំ សាត្ថំ សព្យញ្ជនំ កេវលបរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ បកាសេថ។ សន្តិ សត្តា អប្បរជក្ខជាតិកា, អស្សវនតា ធម្មស្ស បរិហាយន្តិ, ភវិស្សន្តិ ធម្មស្ស អញ្ញាតារោ។ អបិ ច, ឆន្នំ ឆន្នំ វស្សានំ អច្ចយេន ពន្ធុមតី រាជធានី ឧបសង្កមិតព្ពា បាតិមោក្ខុទ្ទេសាយាតិ។

    88. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito bhikkhū āmantesi – ‘idha mayhaṃ, bhikkhave, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – mahā kho etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ . Yaṃnūnāhaṃ bhikkhū anujāneyyaṃ – ‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca, channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti.

    ‘‘‘អថ ខោ, ភិក្ខវេ, អញ្ញតរោ មហាព្រហ្មា មម ចេតសា ចេតោបរិវិតក្កមញ្ញាយ សេយ្យថាបិ នាម ពលវា បុរិសោ សមិញ្ជិតំ វា ពាហំ បសារេយ្យ, បសារិតំ វា ពាហំ សមិញ្ជេយ្យ, ឯវមេវ ព្រហ្មលោកេ អន្តរហិតោ មម បុរតោ បាតុរហោសិ។ អថ ខោ សោ, ភិក្ខវេ, មហាព្រហ្មា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេនាហំ តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា មំ ឯតទវោច – ‘‘ឯវមេតំ, ភគវា, ឯវមេតំ, សុគត។ មហា ខោ, ភន្តេ, ឯតរហិ ភិក្ខុសង្ឃោ ពន្ធុមតិយា រាជធានិយា បដិវសតិ អដ្ឋសដ្ឋិភិក្ខុសតសហស្សំ។ អនុជានាតុ, ភន្តេ, ភគវា ភិក្ខូ – ‘ចរថ, ភិក្ខវេ, ចារិកំ ពហុជនហិតាយ ពហុជនសុខាយ លោកានុកម្បាយ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ទេវមនុស្សានំ; មា ឯកេន ទ្វេ អគមិត្ថ; ទេសេថ, ភិក្ខវេ, ធម្មំ…បេ.… សន្តិ សត្តា អប្បរជក្ខជាតិកា , អស្សវនតា ធម្មស្ស បរិហាយន្តិ, ភវិស្សន្តិ ធម្មស្ស អញ្ញាតារោ’តិ។ អបិ ច, ភន្តេ, មយំ តថា ករិស្សាម, យថា ភិក្ខូ ឆន្នំ ឆន្នំ វស្សានំ អច្ចយេន ពន្ធុមតិំ រាជធានិំ ឧបសង្កមិស្សន្តិ បាតិមោក្ខុទ្ទេសាយា’’តិ។ ឥទមវោច, ភិក្ខវេ, សោ មហាព្រហ្មា, ឥទំ វត្វា មំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា តត្ថេវ អន្តរធាយិ’។

    ‘‘‘Atha kho, bhikkhave, aññataro mahābrahmā mama cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva brahmaloke antarahito mama purato pāturahosi. Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yenāhaṃ tenañjaliṃ paṇāmetvā maṃ etadavoca – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Mahā kho, bhante, etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Anujānātu, bhante, bhagavā bhikkhū – ‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ…pe… santi sattā apparajakkhajātikā , assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro’ti. Api ca, bhante, mayaṃ tathā karissāma, yathā bhikkhū channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamissanti pātimokkhuddesāyā’’ti. Idamavoca, bhikkhave, so mahābrahmā, idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattheva antaradhāyi’.

    ‘‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, ចរថ ចារិកំ ពហុជនហិតាយ ពហុជនសុខាយ លោកានុកម្បាយ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ទេវមនុស្សានំ; មា ឯកេន ទ្វេ អគមិត្ថ; ទេសេថ, ភិក្ខវេ, ធម្មំ អាទិកល្យាណំ មជ្ឈេកល្យាណំ បរិយោសានកល្យាណំ សាត្ថំ សព្យញ្ជនំ កេវលបរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ បកាសេថ។ សន្តិ សត្តា អប្បរជក្ខជាតិកា, អស្សវនតា ធម្មស្ស បរិហាយន្តិ, ភវិស្សន្តិ ធម្មស្ស អញ្ញាតារោ។ អបិ ច, ភិក្ខវេ, ឆន្នំ ឆន្នំ វស្សានំ អច្ចយេន ពន្ធុមតី រាជធានី ឧបសង្កមិតព្ពា បាតិមោក្ខុទ្ទេសាយា’តិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ យេភុយ្យេន ឯកាហេនេវ ជនបទចារិកំ បក្កមិំសុ។

    ‘‘‘Anujānāmi, bhikkhave, caratha cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca, bhikkhave, channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’ti. Atha kho, bhikkhave, bhikkhū yebhuyyena ekāheneva janapadacārikaṃ pakkamiṃsu.

    ៨៩. ‘‘តេន ខោ បន សមយេន ជម្ពុទីបេ ចតុរាសីតិ អាវាសសហស្សានិ ហោន្តិ។ ឯកម្ហិ ហិ វស្សេ និក្ខន្តេ ទេវតា សទ្ទមនុស្សាវេសុំ – ‘និក្ខន្តំ ខោ, មារិសា, ឯកំ វស្សំ; បញ្ច ទានិ វស្សានិ សេសានិ ; បញ្ចន្នំ វស្សានំ អច្ចយេន ពន្ធុមតី រាជធានី ឧបសង្កមិតព្ពា បាតិមោក្ខុទ្ទេសាយា’តិ។ ទ្វីសុ វស្សេសុ និក្ខន្តេសុ… តីសុ វស្សេសុ និក្ខន្តេសុ… ចតូសុ វស្សេសុ និក្ខន្តេសុ… បញ្ចសុ វស្សេសុ និក្ខន្តេសុ ទេវតា សទ្ទមនុស្សាវេសុំ – ‘និក្ខន្តានិ ខោ , មារិសា, បញ្ចវស្សានិ; ឯកំ ទានិ វស្សំ សេសំ; ឯកស្ស វស្សស្ស អច្ចយេន ពន្ធុមតី រាជធានី ឧបសង្កមិតព្ពា បាតិមោក្ខុទ្ទេសាយា’តិ។ ឆសុ វស្សេសុ និក្ខន្តេសុ ទេវតា សទ្ទមនុស្សាវេសុំ – ‘និក្ខន្តានិ ខោ, មារិសា, ឆព្ពស្សានិ, សមយោ ទានិ ពន្ធុមតិំ រាជធានិំ ឧបសង្កមិតុំ បាតិមោក្ខុទ្ទេសាយា’តិ។ អថ ខោ តេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ អប្បេកច្ចេ សកេន ឥទ្ធានុភាវេន អប្បេកច្ចេ ទេវតានំ ឥទ្ធានុភាវេន ឯកាហេនេវ ពន្ធុមតិំ រាជធានិំ ឧបសង្កមិំសុ បាតិមោក្ខុទ្ទេសាយាតិ 105។

    89. ‘‘Tena kho pana samayena jambudīpe caturāsīti āvāsasahassāni honti. Ekamhi hi vasse nikkhante devatā saddamanussāvesuṃ – ‘nikkhantaṃ kho, mārisā, ekaṃ vassaṃ; pañca dāni vassāni sesāni ; pañcannaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’ti. Dvīsu vassesu nikkhantesu… tīsu vassesu nikkhantesu… catūsu vassesu nikkhantesu… pañcasu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ – ‘nikkhantāni kho , mārisā, pañcavassāni; ekaṃ dāni vassaṃ sesaṃ; ekassa vassassa accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’ti. Chasu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ – ‘nikkhantāni kho, mārisā, chabbassāni, samayo dāni bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamituṃ pātimokkhuddesāyā’ti. Atha kho te, bhikkhave, bhikkhū appekacce sakena iddhānubhāvena appekacce devatānaṃ iddhānubhāvena ekāheneva bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamiṃsu pātimokkhuddesāyāti 106.

    ៩០. ‘‘តត្រ សុទំ, ភិក្ខវេ, វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ភិក្ខុសង្ឃេ ឯវំ បាតិមោក្ខំ ឧទ្ទិសតិ –

    90. ‘‘Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bhikkhusaṅghe evaṃ pātimokkhaṃ uddisati –

    ‘ខន្តី បរមំ តបោ តិតិក្ខា,

    ‘Khantī paramaṃ tapo titikkhā,

    និព្ពានំ បរមំ វទន្តិ ពុទ្ធា;

    Nibbānaṃ paramaṃ vadanti buddhā;

    ន ហិ បព្ពជិតោ បរូបឃាតី,

    Na hi pabbajito parūpaghātī,

    ន សមណោ 107 ហោតិ បរំ វិហេឋយន្តោ។

    Na samaṇo 108 hoti paraṃ viheṭhayanto.

    ‘សព្ពបាបស្ស អករណំ, កុសលស្ស ឧបសម្បទា;

    ‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

    សចិត្តបរិយោទបនំ, ឯតំ ពុទ្ធានសាសនំ។

    Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhānasāsanaṃ.

    ‘អនូបវាទោ អនូបឃាតោ 109, បាតិមោក្ខេ ច សំវរោ;

    ‘Anūpavādo anūpaghāto 110, pātimokkhe ca saṃvaro;

    មត្តញ្ញុតា ច ភត្តស្មិំ, បន្តញ្ច សយនាសនំ;

    Mattaññutā ca bhattasmiṃ, pantañca sayanāsanaṃ;

    អធិចិត្តេ ច អាយោគោ, ឯតំ ពុទ្ធានសាសន’ន្តិ។

    Adhicitte ca āyogo, etaṃ buddhānasāsana’nti.

    ទេវតារោចនំ

    Devatārocanaṃ

    ៩១. ‘‘ឯកមិទាហំ, ភិក្ខវេ, សមយំ ឧក្កដ្ឋាយំ វិហរាមិ សុភគវនេ សាលរាជមូលេ។ តស្ស មយ្ហំ, ភិក្ខវេ, រហោគតស្ស បដិសល្លីនស្ស ឯវំ ចេតសោ បរិវិតក្កោ ឧទបាទិ – ‘ន ខោ សោ សត្តាវាសោ សុលភរូបោ, យោ មយា អនាវុត្ថបុព្ពោ 111 ឥមិនា ទីឃេន អទ្ធុនា អញ្ញត្រ សុទ្ធាវាសេហិ ទេវេហិ។ យំនូនាហំ យេន សុទ្ធាវាសា ទេវា តេនុបសង្កមេយ្យ’ន្តិ។ អថ ខ្វាហំ, ភិក្ខវេ, សេយ្យថាបិ នាម ពលវា បុរិសោ សមិញ្ជិតំ វា ពាហំ បសារេយ្យ, បសារិតំ វា ពាហំ សមិញ្ជេយ្យ, ឯវមេវ ឧក្កដ្ឋាយំ សុភគវនេ សាលរាជមូលេ អន្តរហិតោ អវិហេសុ ទេវេសុ បាតុរហោសិំ ។ តស្មិំ, ភិក្ខវេ, ទេវនិកាយេ អនេកានិ ទេវតាសហស្សានិ អនេកានិ ទេវតាសតសហស្សានិ 112 យេនាហំ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា មំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋំសុ។ ឯកមន្តំ ឋិតា ខោ, ភិក្ខវេ, តា ទេវតា មំ ឯតទវោចុំ – ‘ឥតោ សោ, មារិសា, ឯកនវុតិកប្បេ យំ វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧទបាទិ។ វិបស្សី, មារិសា, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ខត្តិយោ ជាតិយា អហោសិ, ខត្តិយកុលេ ឧទបាទិ។ វិបស្សី, មារិសា, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ កោណ្ឌញ្ញោ គោត្តេន អហោសិ ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អសីតិវស្សសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ អហោសិ។ វិបស្សី, មារិសា, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ បាដលិយា មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ខណ្ឌតិស្សំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ។ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អដ្ឋសដ្ឋិភិក្ខុសតសហស្សំ។ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ ភិក្ខុសតសហស្សំ។ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អសីតិភិក្ខុសហស្សានិ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឥមេ តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អសោកោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ អគ្គុបដ្ឋាកោ។ វិបស្សិស្ស, មារិស, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ពន្ធុមា នាម រាជា បិតា អហោសិ។ ពន្ធុមតី នាម ទេវី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ។ ពន្ធុមស្ស រញ្ញោ ពន្ធុមតី នាម នគរំ រាជធានី អហោសិ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា , ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឯវំ អភិនិក្ខមនំ អហោសិ ឯវំ បព្ពជ្ជា ឯវំ បធានំ ឯវំ អភិសម្ពោធិ ឯវំ ធម្មចក្កប្បវត្តនំ។ តេ មយំ, មារិសា, វិបស្សិម្ហិ ភគវតិ ព្រហ្មចរិយំ ចរិត្វា កាមេសុ កាមច្ឆន្ទំ វិរាជេត្វា ឥធូបបន្នា’តិ …បេ.…

    91. ‘‘Ekamidāhaṃ, bhikkhave, samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi subhagavane sālarājamūle. Tassa mayhaṃ, bhikkhave, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘na kho so sattāvāso sulabharūpo, yo mayā anāvutthapubbo 113 iminā dīghena addhunā aññatra suddhāvāsehi devehi. Yaṃnūnāhaṃ yena suddhāvāsā devā tenupasaṅkameyya’nti. Atha khvāhaṃ, bhikkhave, seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva ukkaṭṭhāyaṃ subhagavane sālarājamūle antarahito avihesu devesu pāturahosiṃ . Tasmiṃ, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni 114 yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘ito so, mārisā, ekanavutikappe yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi . Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa, mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janetti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. Vipassissa, mārisā , bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ, mārisā, vipassimhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti …pe…

    ‘‘តស្មិំយេវ ខោ, ភិក្ខវេ, ទេវនិកាយេ អនេកានិ ទេវតាសហស្សានិ អនេកានិ ទេវតាសតសហស្សានិ 115 យេនាហំ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា មំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋំសុ។ ឯកមន្តំ ឋិតា ខោ, ភិក្ខវេ, តា ទេវតា មំ ឯតទវោចុំ – ‘ឥមស្មិំយេវ ខោ, មារិសា, ភទ្ទកប្បេ ភគវា ឯតរហិ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧប្បន្នោ។ ភគវា, មារិសា, ខត្តិយោ ជាតិយា ខត្តិយកុលេ ឧប្បន្នោ។ ភគវា, មារិសា, គោតមោ គោត្តេន។ ភគវតោ, មារិសា, អប្បកំ អាយុប្បមាណំ បរិត្តំ លហុកំ យោ ចិរំ ជីវតិ, សោ វស្សសតំ អប្បំ វា ភិយ្យោ។ ភគវា, មារិសា, អស្សត្ថស្ស មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។ ភគវតោ, មារិសា, សារិបុត្តមោគ្គល្លានំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ ។ ភគវតោ, មារិសា, ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អឌ្ឍតេឡសានិ ភិក្ខុសតានិ។ ភគវតោ, មារិសា, អយំ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។ ភគវតោ, មារិសា, អានន្ទោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ អគ្គុបដ្ឋាកោ។ ភគវតោ, មារិសា, សុទ្ធោទនោ នាម រាជា បិតា អហោសិ។ មាយា នាម ទេវី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ។ កបិលវត្ថុ នាម នគរំ រាជធានី អហោសិ។ ភគវតោ, មារិសា, ឯវំ អភិនិក្ខមនំ អហោសិ ឯវំ បព្ពជ្ជា ឯវំ បធានំ ឯវំ អភិសម្ពោធិ ឯវំ ធម្មចក្កប្បវត្តនំ។ តេ មយំ, មារិសា, ភគវតិ ព្រហ្មចរិយំ ចរិត្វា កាមេសុ កាមច្ឆន្ទំ វិរាជេត្វា ឥធូបបន្នា’តិ។

    ‘‘Tasmiṃyeva kho, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni 116 yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘imasmiṃyeva kho, mārisā, bhaddakappe bhagavā etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno. Bhagavā, mārisā, khattiyo jātiyā khattiyakule uppanno. Bhagavā, mārisā, gotamo gottena. Bhagavato, mārisā, appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo. Bhagavā, mārisā, assatthassa mūle abhisambuddho. Bhagavato, mārisā, sāriputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ . Bhagavato, mārisā, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni. Bhagavato, mārisā, ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Bhagavato, mārisā, ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Bhagavato, mārisā, suddhodano nāma rājā pitā ahosi. Māyā nāma devī mātā ahosi janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. Bhagavato, mārisā, evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ, mārisā, bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti.

    ៩២. ‘‘អថ ខ្វាហំ, ភិក្ខវេ, អវិហេហិ ទេវេហិ សទ្ធិំ យេន អតប្បា ទេវា តេនុបសង្កមិំ…បេ.… អថ ខ្វាហំ, ភិក្ខវេ, អវិហេហិ ច ទេវេហិ អតប្បេហិ ច ទេវេហិ សទ្ធិំ យេន សុទស្សា ទេវា តេនុបសង្កមិំ។ អថ ខ្វាហំ, ភិក្ខវេ, អវិហេហិ ច ទេវេហិ អតប្បេហិ ច ទេវេហិ សុទស្សេហិ ច ទេវេហិ សទ្ធិំ យេន សុទស្សី ទេវា តេនុបសង្កមិំ។ អថ ខ្វាហំ, ភិក្ខវេ, អវិហេហិ ច ទេវេហិ អតប្បេហិ ច ទេវេហិ សុទស្សេហិ ច ទេវេហិ សុទស្សីហិ ច ទេវេហិ សទ្ធិំ យេន អកនិដ្ឋា ទេវា តេនុបសង្កមិំ។ តស្មិំ, ភិក្ខវេ, ទេវនិកាយេ អនេកានិ ទេវតាសហស្សានិ អនេកានិ ទេវតាសតសហស្សានិ យេនាហំ តេនុបសង្កមិំសុ, ឧបសង្កមិត្វា មំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋំសុ ។

    92. ‘‘Atha khvāhaṃ, bhikkhave, avihehi devehi saddhiṃ yena atappā devā tenupasaṅkamiṃ…pe… atha khvāhaṃ, bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi saddhiṃ yena sudassā devā tenupasaṅkamiṃ. Atha khvāhaṃ, bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi saddhiṃ yena sudassī devā tenupasaṅkamiṃ. Atha khvāhaṃ, bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi sudassīhi ca devehi saddhiṃ yena akaniṭṭhā devā tenupasaṅkamiṃ. Tasmiṃ, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu .

    ‘‘ឯកមន្តំ ឋិតា ខោ, ភិក្ខវេ, តា ទេវតា មំ ឯតទវោចុំ – ‘ឥតោ សោ, មារិសា, ឯកនវុតិកប្បេ យំ វិបស្សី ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧទបាទិ។ វិបស្សី, មារិសា, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ខត្តិយោ ជាតិយា អហោសិ។ ខត្តិយកុលេ ឧទបាទិ។ វិបស្សី, មារិសា, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ កោណ្ឌញ្ញោ គោត្តេន អហោសិ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អសីតិវស្សសហស្សានិ អាយុប្បមាណំ អហោសិ។ វិបស្សី, មារិសា, ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ បាដលិយា មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ខណ្ឌតិស្សំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ។ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អដ្ឋសដ្ឋិភិក្ខុសតសហស្សំ។ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ ភិក្ខុសតសហស្សំ។ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អសីតិភិក្ខុសហស្សានិ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឥមេ តយោ សាវកានំ សន្និបាតា អហេសុំ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស អសោកោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ អគ្គុបដ្ឋាកោ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ពន្ធុមា នាម រាជា បិតា អហោសិ ពន្ធុមតី នាម ទេវី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ។ ពន្ធុមស្ស រញ្ញោ ពន្ធុមតី នាម នគរំ រាជធានី អហោសិ។ វិបស្សិស្ស, មារិសា, ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឯវំ អភិនិក្ខមនំ អហោសិ ឯវំ បព្ពជ្ជា ឯវំ បធានំ ឯវំ អភិសម្ពោធិ, ឯវំ ធម្មចក្កប្បវត្តនំ។ តេ មយំ, មារិសា, វិបស្សិម្ហិ ភគវតិ ព្រហ្មចរិយំ ចរិត្វា កាមេសុ កាមច្ឆន្ទំ វិរាជេត្វា ឥធូបបន្នា’តិ។ តស្មិំយេវ ខោ, ភិក្ខវេ, ទេវនិកាយេ អនេកានិ ទេវតាសហស្សានិ អនេកានិ ទេវតាសតសហស្សានិ យេនាហំ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា មំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋំសុ។ ឯកមន្តំ ឋិតា ខោ, ភិក្ខវេ, តា ទេវតា មំ ឯតទវោចុំ – ‘ឥតោ សោ, មារិសា, ឯកតិំសេ កប្បេ យំ សិខី ភគវា…បេ.… តេ មយំ, មារិសា, សិខិម្ហិ ភគវតិ តស្មិញ្ញេវ ខោ មារិសា, ឯកតិំសេ កប្បេ យំ វេស្សភូ ភគវា…បេ.… តេ មយំ, មារិសា, វេស្សភុម្ហិ ភគវតិ…បេ.… ឥមស្មិំយេវ ខោ, មារិសា, ភទ្ទកប្បេ កកុសន្ធោ កោណាគមនោ កស្សបោ ភគវា…បេ.… តេ មយំ, មារិសា, កកុសន្ធម្ហិ កោណាគមនម្ហិ កស្សបម្ហិ ភគវតិ ព្រហ្មចរិយំ ចរិត្វា កាមេសុ កាមច្ឆន្ទំ វិរាជេត្វា ឥធូបបន្នា’តិ។

    ‘‘Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘ito so, mārisā, ekanavutikappe yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi. Khattiyakule udapādi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi bandhumatī nāma devī mātā ahosi janetti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi, evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ, mārisā, vipassimhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti. Tasmiṃyeva kho, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘ito so, mārisā, ekatiṃse kappe yaṃ sikhī bhagavā…pe… te mayaṃ, mārisā, sikhimhi bhagavati tasmiññeva kho mārisā, ekatiṃse kappe yaṃ vessabhū bhagavā…pe… te mayaṃ, mārisā, vessabhumhi bhagavati…pe… imasmiṃyeva kho, mārisā, bhaddakappe kakusandho koṇāgamano kassapo bhagavā…pe… te mayaṃ, mārisā, kakusandhamhi koṇāgamanamhi kassapamhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti.

    ៩៣. ‘‘តស្មិំយេវ ខោ, ភិក្ខវេ, ទេវនិកាយេ អនេកានិ ទេវតាសហស្សានិ អនេកានិ ទេវតាសតសហស្សានិ យេនាហំ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា មំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋំសុ។ ឯកមន្តំ ឋិតា ខោ, ភិក្ខវេ, តា ទេវតា មំ ឯតទវោចុំ – ‘ឥមស្មិំយេវ ខោ, មារិសា, ភទ្ទកប្បេ ភគវា ឯតរហិ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ លោកេ ឧប្បន្នោ។ ភគវា, មារិសា, ខត្តិយោ ជាតិយា, ខត្តិយកុលេ ឧប្បន្នោ។ ភគវា, មារិសា, គោតមោ គោត្តេន។ ភគវតោ, មារិសា, អប្បកំ អាយុប្បមាណំ បរិត្តំ លហុកំ យោ ចិរំ ជីវតិ, សោ វស្សសតំ អប្បំ វា ភិយ្យោ។ ភគវា, មារិសា, អស្សត្ថស្ស មូលេ អភិសម្ពុទ្ធោ។ ភគវតោ, មារិសា, សារិបុត្តមោគ្គល្លានំ នាម សាវកយុគំ អហោសិ អគ្គំ ភទ្ទយុគំ។ ភគវតោ , មារិសា, ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ អឌ្ឍតេឡសានិ ភិក្ខុសតានិ។ ភគវតោ, មារិសា, អយំ ឯកោ សាវកានំ សន្និបាតោ អហោសិ សព្ពេសំយេវ ខីណាសវានំ។ ភគវតោ, មារិសា, អានន្ទោ នាម ភិក្ខុ ឧបដ្ឋាកោ អគ្គុបដ្ឋាកោ អហោសិ។ ភគវតោ, មារិសា, សុទ្ធោទនោ នាម រាជា បិតា អហោសិ។ មាយា នាម ទេវី មាតា អហោសិ ជនេត្តិ។ កបិលវត្ថុ នាម នគរំ រាជធានី អហោសិ។ ភគវតោ, មារិសា, ឯវំ អភិនិក្ខមនំ អហោសិ, ឯវំ បព្ពជ្ជា, ឯវំ បធានំ, ឯវំ អភិសម្ពោធិ, ឯវំ ធម្មចក្កប្បវត្តនំ។ តេ មយំ, មារិសា, ភគវតិ ព្រហ្មចរិយំ ចរិត្វា កាមេសុ កាមច្ឆន្ទំ វិរាជេត្វា ឥធូបបន្នា’តិ។

    93. ‘‘Tasmiṃyeva kho, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘imasmiṃyeva kho, mārisā, bhaddakappe bhagavā etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno. Bhagavā, mārisā, khattiyo jātiyā, khattiyakule uppanno. Bhagavā, mārisā, gotamo gottena. Bhagavato, mārisā, appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo. Bhagavā, mārisā, assatthassa mūle abhisambuddho. Bhagavato, mārisā, sāriputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Bhagavato , mārisā, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni. Bhagavato, mārisā, ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Bhagavato, mārisā, ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko aggupaṭṭhāko ahosi. Bhagavato, mārisā, suddhodano nāma rājā pitā ahosi. Māyā nāma devī mātā ahosi janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. Bhagavato, mārisā, evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ, evaṃ abhisambodhi, evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ, mārisā, bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti.

    ៩៤. ‘‘ឥតិ ខោ, ភិក្ខវេ, តថាគតស្សេវេសា ធម្មធាតុ សុប្បដិវិទ្ធា, យស្សា ធម្មធាតុយា សុប្បដិវិទ្ធត្តា តថាគតោ អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ ជាតិតោបិ អនុស្សរតិ, នាមតោបិ អនុស្សរតិ, គោត្តតោបិ អនុស្សរតិ, អាយុប្បមាណតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកយុគតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកសន្និបាតតោបិ អនុស្សរតិ ‘ឯវំជច្ចា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ’ ឥតិបិ។ ‘ឯវំនាមា ឯវំគោត្តា ឯវំសីលា ឯវំធម្មា ឯវំបញ្ញា ឯវំវិហារី ឯវំវិមុត្តា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ’ ឥតិបីតិ។

    94. ‘‘Iti kho, bhikkhave, tathāgatassevesā dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ’ itipi. ‘Evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ’ itipīti.

    ‘‘ទេវតាបិ តថាគតស្ស ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ, យេន តថាគតោ អតីតេ ពុទ្ធេ បរិនិព្ពុតេ ឆិន្នបបញ្ចេ ឆិន្នវដុមេ បរិយាទិន្នវដ្ដេ សព្ពទុក្ខវីតិវត្តេ ជាតិតោបិ អនុស្សរតិ, នាមតោបិ អនុស្សរតិ, គោត្តតោបិ អនុស្សរតិ, អាយុប្បមាណតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកយុគតោបិ អនុស្សរតិ, សាវកសន្និបាតតោបិ អនុស្សរតិ ‘ឯវំជច្ចា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ’ ឥតិបិ។ ‘ឯវំនាមា ឯវំគោត្តា ឯវំសីលា ឯវំធម្មា ឯវំបញ្ញា ឯវំវិហារី ឯវំវិមុត្តា តេ ភគវន្តោ អហេសុំ’ ឥតិបី’’តិ។

    ‘‘Devatāpi tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ’ itipi. ‘Evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ’ itipī’’ti.

    ឥទមវោច ភគវា។ អត្តមនា តេ ភិក្ខូ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទុន្តិ។

    Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.

    មហាបទានសុត្តំ និដ្ឋិតំ បឋមំ។

    Mahāpadānasuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.




    Next: ២. មហានិទានសុត្តំ • 2. Mahānidānasuttaṃ




    Footnotes:
    1. ភគវតោ វចនំ សុត្វា (ស្យា.)
    2. bhagavato vacanaṃ sutvā (syā.)
    3. ឯកនវុតោ កប្បោ (ស្យា. កំ. បី.)
    4. ឯកតិំ សកប្បោ (សី.) ឯកតិំ សោ កប្បោ (ស្យា. កំ. បី.)
    5. ឥមស្មិំ (កត្ថចី)
    6. ekanavuto kappo (syā. kaṃ. pī.)
    7. ekatiṃ sakappo (sī.) ekatiṃ so kappo (syā. kaṃ. pī.)
    8. imasmiṃ (katthacī)
    9. ជនេត្តី (ស្យា.)
    10. janettī (syā.)
    11. សុប្បតីតោ នាម (ស្យា.)
    12. យសវតី នាម (ស្យា. បី.)
    13. suppatīto nāma (syā.)
    14. yasavatī nāma (syā. pī.)
    15. កិំ កី នាម (ស្យា.)
    16. kiṃ kī nāma (syā.)
    17. ចាតុទ្ទិសំ (ស្យា.)
    18. cātuddisaṃ (syā.)
    19. តត្រស្ស (ស្យា.)
    20. tatrassa (syā.)
    21. ឧទ្ទេន (ស្យា.), ឧទរេន (កត្ថចិ)
    22. វិសុទ្ធោ (ស្យា.)
    23. uddena (syā.), udarena (katthaci)
    24. visuddho (syā.)
    25. ឧត្តរេនាភិមុខោ (ស្យា.) ឧត្តរេនមុខោ (ក.)
    26. uttarenābhimukho (syā.) uttarenamukho (ka.)
    27. ទេវ តេ (ក.)
    28. deva te (ka.)
    29. ឥមស្ស ហិ ទេវ (?)
    30. imassa hi deva (?)
    31. បរាមសតិ (ក.)
    32. parāmasati (ka.)
    33. ឧបលិប្បតិ (ស្យា.)
    34. upalippati (syā.)
    35. បិតន្តរំសោ (ស្យា.)
    36. pitantaraṃso (syā.)
    37. ធម្មេន សមេន (ស្យា.)
    38. dhammena samena (syā.)
    39. អច្ឆាទេត្វា (ស្យា.)
    40. acchādetvā (syā.)
    41. កុមារោ ព្រហ្មស្សរោ មញ្ជុស្សរោ ច (សី. ក.)
    42. kumāro brahmassaro mañjussaro ca (sī. ka.)
    43. យេន ទូរំ (ស្យា.)
    44. yena dūraṃ (syā.)
    45. អនិមិសន្តោ បេក្ខតិ, ជាតស្ស ខោ បន ភិក្ខវេ (ក.)
    46. animisanto pekkhati, jātassa kho pana bhikkhave (ka.)
    47. អដ្ដ ករណេ (ស្យា.)
    48. អដ្ដេ បនាយតិ ញាណេន (ស្យា.)
    49. aṭṭa karaṇe (syā.)
    50. aṭṭe panāyati ñāṇena (syā.)
    51. វស្សិកេ បាសាទេ វស្សិកេ
    52. vassike pāsāde vassike
    53. ភទ្រំ យានំ (ស្យា.), ភទ្ទំ យានំ (បី.) ចត្តារោ មាសេ (សី. បី.)
    54. bhadraṃ yānaṃ (syā.), bhaddaṃ yānaṃ (pī.) cattāro māse (sī. pī.)
    55. ភគ្គំ (ស្យា.)
    56. bhaggaṃ (syā.)
    57. សយមានំ (ស្យា. ក.)
    58. សិរោបិស្ស (ស្យា.)
    59. sayamānaṃ (syā. ka.)
    60. siropissa (syā.)
    61. សម្មចរិយា (ក.)
    62. កុសលចរិយា (ស្យា.)
    63. sammacariyā (ka.)
    64. kusalacariyā (syā.)
    65. ឱរិកា (សី. ស្យា.)
    66. កិមង្គ (សី.)
    67. orikā (sī. syā.)
    68. kimaṅga (sī.)
    69. មហាជនកាយោ (ស្យា.)
    70. mahājanakāyo (syā.)
    71. ន ខោ បនេតំ (ស្យា.)
    72. na kho panetaṃ (syā.)
    73. ជិយ្យតិ ច មិយ្យតិ ច (ក.)
    74. jiyyati ca miyyati ca (ka.)
    75. នមិ (ស្យា. ក.), នមិស្សតិ (?)
    76. និទហន្តោ (ស្យា.)
    77. សន្តី (ស្យា.)
    78. nami (syā. ka.), namissati (?)
    79. nidahanto (syā.)
    80. santī (syā.)
    81. អថ ខោ (ក.)
    82. atha kho (ka.)
    83. ទុវិញ្ញាបយេ ភព្ពេ អភព្ពេ (ស្យា.)
    84. ទស្សាវិនោ (សី. ស្យា. កំ. ក.)
    85. ទស្សាវិនោ (សី. ស្យា. កំ. ក.)
    86. duviññāpaye bhabbe abhabbe (syā.)
    87. dassāvino (sī. syā. kaṃ. ka.)
    88. dassāvino (sī. syā. kaṃ. ka.)
    89. សោកាវកិណ្ណំ (ស្យា.)
    90. sokāvakiṇṇaṃ (syā.)
    91. ទេសេតុ (ស្យា. បី.)
    92. desetu (syā. pī.)
    93. មិគទាយបាលំ (ស្យា.)
    94. migadāyapālaṃ (syā.)
    95. បទិកាវ (ស្យា.)
    96. padikāva (syā.)
    97. អានុបុព្ពិកថំ (សី. បី.)
    98. ānupubbikathaṃ (sī. pī.)
    99. នេក្ខម្មេ (ស្យា.)
    100. nekkhamme (syā.)
    101. ( ) នត្ថិ អដ្ឋកថាយំ, បាឡិយំ បន សព្ពត្ថបិ ទិស្សតិ
    102. ( ) natthi aṭṭhakathāyaṃ, pāḷiyaṃ pana sabbatthapi dissati
    103. អញ្ញាតារោ (ស្សព្ពត្ថ)
    104. aññātāro (ssabbattha)
    105. បាតិមោក្ខុទ្ទេសាយ (?)
    106. pātimokkhuddesāya (?)
    107. សមណោ (សី. ស្យា. បី.)
    108. samaṇo (sī. syā. pī.)
    109. អនុបវាទោ អនុបឃាតោ (បី. ក.)
    110. anupavādo anupaghāto (pī. ka.)
    111. អនជ្ឈាវុដ្ឋបុព្ពោ (ក. សី. ក.)
    112. អនេកានិ ទេវតាសតានិ អនេកានិ ទេវតាសហស្សានិ (ស្យា.)
    113. anajjhāvuṭṭhapubbo (ka. sī. ka.)
    114. anekāni devatāsatāni anekāni devatāsahassāni (syā.)
    115. អនេកានិ ទេវតាសតានិ អនេកានិ ទេវតាសហស្សានិ (ស្យា. ឯវមុបរិបិ)
    116. anekāni devatāsatāni anekāni devatāsahassāni (syā. evamuparipi)



    Related texts:



    អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ១. មហាបទានសុត្តវណ្ណនា • 1. Mahāpadānasuttavaṇṇanā

    ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ១. មហាបទានសុត្តវណ្ណនា • 1. Mahāpadānasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact