| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / දීඝනිකාය • Dīghanikāya |
නමො තස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
දීඝනිකායො
Dīghanikāyo
මහාවග්‌ගපාළි
Mahāvaggapāḷi
1. මහාපදානසුත්‌තං
1. Mahāpadānasuttaṃ
පුබ්‌බෙනිවාසපටිසංයුත්‌තකථා
Pubbenivāsapaṭisaṃyuttakathā
1. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ කරෙරිකුටිකායං. අථ ඛො සම්‌බහුලානං භික්‌ඛූනං පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතපටික්‌කන්‌තානං කරෙරිමණ්‌ඩලමාළෙ සන්‌නිසින්‌නානං සන්‌නිපතිතානං පුබ්‌බෙනිවාසපටිසංයුත්‌තා ධම්‌මී කථා උදපාදි – ‘‘ඉතිපි පුබ්‌බෙනිවාසො, ඉතිපි පුබ්‌බෙනිවාසො’’ති.
1. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme karerikuṭikāyaṃ. Atha kho sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammī kathā udapādi – ‘‘itipi pubbenivāso, itipi pubbenivāso’’ti.
2. අස්‌සොසි ඛො භගවා දිබ්‌බාය සොතධාතුයා විසුද්‌ධාය අතික්‌කන්‌තමානුසිකාය තෙසං භික්‌ඛූනං ඉමං කථාසල්‌ලාපං. අථ ඛො භගවා උට්‌ඨායාසනා යෙන කරෙරිමණ්‌ඩලමාළො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි, නිසජ්‌ජ ඛො භගවා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘කායනුත්‌ථ, භික්‌ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්‌නිසින්‌නා; කා ච පන වො අන්‌තරාකථා විප්‌පකතා’’ති?
2. Assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya tesaṃ bhikkhūnaṃ imaṃ kathāsallāpaṃ. Atha kho bhagavā uṭṭhāyāsanā yena karerimaṇḍalamāḷo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi, nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘kāyanuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā; kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti?
එවං වුත්‌තෙ තෙ භික්‌ඛූ භගවන්‌තං එතදවොචුං – ‘‘ඉධ, භන්‌තෙ, අම්‌හාකං පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතපටික්‌කන්‌තානං කරෙරිමණ්‌ඩලමාළෙ සන්‌නිසින්‌නානං සන්‌නිපතිතානං පුබ්‌බෙනිවාසපටිසංයුත්‌තා ධම්‌මී කථා උදපාදි – ‘ඉතිපි පුබ්‌බෙනිවාසො ඉතිපි පුබ්‌බෙනිවාසො’ති. අයං ඛො නො, භන්‌තෙ, අන්‌තරාකථා විප්‌පකතා. අථ භගවා අනුප්‌පත්‌තො’’ති.
Evaṃ vutte te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘idha, bhante, amhākaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammī kathā udapādi – ‘itipi pubbenivāso itipi pubbenivāso’ti. Ayaṃ kho no, bhante, antarākathā vippakatā. Atha bhagavā anuppatto’’ti.
3. ‘‘ඉච්‌ඡෙය්‍යාථ නො තුම්‌හෙ, භික්‌ඛවෙ, පුබ්‌බෙනිවාසපටිසංයුත්‌තං ධම්‌මිං කථං සොතු’’න්‌ති? ‘‘එතස්‌ස, භගවා, කාලො; එතස්‌ස, සුගත, කාලො; යං භගවා පුබ්‌බෙනිවාසපටිසංයුත්‌තං ධම්‌මිං කථං කරෙය්‍ය, භගවතො සුත්‌වා 1 භික්‌ඛූ ධාරෙස්‌සන්‌තී’’ති. ‘‘තෙන හි, භික්‌ඛවෙ, සුණාථ,සාධුකං මනසි කරොථ, භාසිස්‌සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො තෙ භික්‌ඛූ භගවතො පච්‌චස්‌සොසුං. භගවා එතදවොච –
3. ‘‘Iccheyyātha no tumhe, bhikkhave, pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ sotu’’nti? ‘‘Etassa, bhagavā, kālo; etassa, sugata, kālo; yaṃ bhagavā pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kareyya, bhagavato sutvā 2 bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tena hi, bhikkhave, suṇātha,sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
4. ‘‘ඉතො සො, භික්‌ඛවෙ, එකනවුතිකප්‌පෙ යං 3 විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උදපාදි. ඉතො සො, භික්‌ඛවෙ, එකතිංසෙ කප්‌පෙ 4 යං සිඛී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උදපාදි. තස්‌මිඤ්‌ඤෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, එකතිංසෙ කප්‌පෙ වෙස්‌සභූ භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උදපාදි. ඉමස්‌මිඤ්‌ඤෙව 5 ඛො, භික්‌ඛවෙ, භද්‌දකප්‌පෙ කකුසන්‌ධො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උදපාදි. ඉමස්‌මිඤ්‌ඤෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, භද්‌දකප්‌පෙ කොණාගමනො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උදපාදි. ඉමස්‌මිඤ්‌ඤෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, භද්‌දකප්‌පෙ කස්‌සපො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උදපාදි. ඉමස්‌මිඤ්‌ඤෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, භද්‌දකප්‌පෙ අහං එතරහි අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උප්‌පන්‌නො.
4. ‘‘Ito so, bhikkhave, ekanavutikappe yaṃ 6 vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Ito so, bhikkhave, ekatiṃse kappe 7 yaṃ sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Tasmiññeva kho, bhikkhave, ekatiṃse kappe vessabhū bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva 8 kho, bhikkhave, bhaddakappe kakusandho bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva kho, bhikkhave, bhaddakappe koṇāgamano bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva kho, bhikkhave, bhaddakappe kassapo bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva kho, bhikkhave, bhaddakappe ahaṃ etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno.
5. ‘‘විපස්‌සී, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ඛත්‌තියො ජාතියා අහොසි, ඛත්‌තියකුලෙ උදපාදි. සිඛී, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ඛත්‌තියො ජාතියා අහොසි, ඛත්‌තියකුලෙ උදපාදි. වෙස්‌සභූ, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ඛත්‌තියො ජාතියා අහොසි, ඛත්‌තියකුලෙ උදපාදි. කකුසන්‌ධො, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො බ්‍රාහ්‌මණො ජාතියා අහොසි, බ්‍රාහ්‌මණකුලෙ උදපාදි. කොණාගමනො, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො බ්‍රාහ්‌මණො ජාතියා අහොසි, බ්‍රාහ්‌මණකුලෙ උදපාදි. කස්‌සපො, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො බ්‍රාහ්‌මණො ජාතියා අහොසි, බ්‍රාහ්‌මණකුලෙ උදපාදි. අහං, භික්‌ඛවෙ, එතරහි අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ඛත්‌තියො ජාතියා අහොසිං, ඛත්‌තියකුලෙ උප්‌පන්‌නො.
5. ‘‘Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Sikhī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Vessabhū, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Kakusandho, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Koṇāgamano, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Kassapo, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Ahaṃ, bhikkhave, etarahi arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosiṃ, khattiyakule uppanno.
6. ‘‘විපස්‌සී , භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො කොණ්‌ඩඤ්‌ඤො ගොත්‌තෙන අහොසි. සිඛී, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො කොණ්‌ඩඤ්‌ඤො ගොත්‌තෙන අහොසි. වෙස්‌සභූ, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො කොණ්‌ඩඤ්‌ඤො ගොත්‌තෙන අහොසි. කකුසන්‌ධො, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො කස්‌සපො ගොත්‌තෙන අහොසි. කොණාගමනො, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො කස්‌සපො ගොත්‌තෙන අහොසි. කස්‌සපො, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො කස්‌සපො ගොත්‌තෙන අහොසි. අහං, භික්‌ඛවෙ, එතරහි අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ගොතමො ගොත්‌තෙන අහොසිං.
6. ‘‘Vipassī , bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Sikhī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vessabhū, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Kakusandho, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Koṇāgamano, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Kassapo, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi. Ahaṃ, bhikkhave, etarahi arahaṃ sammāsambuddho gotamo gottena ahosiṃ.
7. ‘‘විපස්‌සිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අසීතිවස්‌සසහස්‌සානි ආයුප්‌පමාණං අහොසි. සිඛිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සත්‌තතිවස්‌සසහස්‌සානි ආයුප්‌පමාණං අහොසි. වෙස්‌සභුස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සට්‌ඨිවස්‌සසහස්‌සානි ආයුප්‌පමාණං අහොසි. කකුසන්‌ධස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස චත්‌තාලීසවස්‌සසහස්‌සානි ආයුප්‌පමාණං අහොසි. කොණාගමනස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස තිංසවස්‌සසහස්‌සානි ආයුප්‌පමාණං අහොසි. කස්‌සපස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස වීසතිවස්‌සසහස්‌සානි ආයුප්‌පමාණං අහොසි. මය්‌හං, භික්‌ඛවෙ, එතරහි අප්‌පකං ආයුප්‌පමාණං පරිත්‌තං ලහුකං; යො චිරං ජීවති, සො වස්‌සසතං අප්‌පං වා භිය්‍යො.
7. ‘‘Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa sattativassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa saṭṭhivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa cattālīsavassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tiṃsavassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa vīsativassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ; yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo.
8. ‘‘විපස්‌සී, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො පාටලියා මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො. සිඛී, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො පුණ්‌ඩරීකස්‌ස මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො. වෙස්‌සභූ, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො සාලස්‌ස මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො. කකුසන්‌ධො, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො සිරීසස්‌ස මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො. කොණාගමනො, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො උදුම්‌බරස්‌ස මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො. කස්‌සපො, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො නිග්‍රොධස්‌ස මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො. අහං, භික්‌ඛවෙ, එතරහි අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො අස්‌සත්‌ථස්‌ස මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො.
8. ‘‘Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Sikhī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho puṇḍarīkassa mūle abhisambuddho. Vessabhū, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sālassa mūle abhisambuddho. Kakusandho, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sirīsassa mūle abhisambuddho. Koṇāgamano, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho udumbarassa mūle abhisambuddho. Kassapo, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho nigrodhassa mūle abhisambuddho. Ahaṃ, bhikkhave, etarahi arahaṃ sammāsambuddho assatthassa mūle abhisambuddho.
9. ‘‘විපස්‌සිස්‌ස , භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඛණ්‌ඩතිස්‌සං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං. සිඛිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අභිභූසම්‌භවං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං. වෙස්‌සභුස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සොණුත්‌තරං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං. කකුසන්‌ධස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස විධුරසඤ්‌ජීවං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං. කොණාගමනස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස භිය්‍යොසුත්‌තරං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං. කස්‌සපස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස තිස්‌සභාරද්‌වාජං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං. මය්‌හං, භික්‌ඛවෙ, එතරහි සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං.
9. ‘‘Vipassissa , bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa abhibhūsambhavaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa soṇuttaraṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa vidhurasañjīvaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bhiyyosuttaraṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tissabhāradvājaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi sāriputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ.
10. ‘‘විපස්‌සිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං. එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අට්‌ඨසට්‌ඨිභික්‌ඛුසතසහස්‌සං, එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි භික්‌ඛුසතසහස්‌සං, එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අසීතිභික්‌ඛුසහස්‌සානි. විපස්‌සිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඉමෙ තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං.
10. ‘‘Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
‘‘සිඛිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං. එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි භික්‌ඛුසතසහස්‌සං, එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අසීතිභික්‌ඛුසහස්‌සානි, එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි සත්‌තතිභික්‌ඛුසහස්‌සානි. සිඛිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඉමෙ තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං.
‘‘Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sattatibhikkhusahassāni. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
‘‘වෙස්‌සභුස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං. එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අසීතිභික්‌ඛුසහස්‌සානි, එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි සත්‌තතිභික්‌ඛුසහස්‌සානි, එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි සට්‌ඨිභික්‌ඛුසහස්‌සානි. වෙස්‌සභුස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඉමෙ තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං.
‘‘Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sattatibhikkhusahassāni, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi saṭṭhibhikkhusahassāni. Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
‘‘කකුසන්‌ධස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි චත්‌තාලීසභික්‌ඛුසහස්‌සානි. කකුසන්‌ධස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අයං එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං.
‘‘Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi cattālīsabhikkhusahassāni. Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
‘‘කොණාගමනස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි තිංසභික්‌ඛුසහස්‌සානි. කොණාගමනස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අයං එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං.
‘‘Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi tiṃsabhikkhusahassāni. Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
‘‘කස්‌සපස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි වීසතිභික්‌ඛුසහස්‌සානි. කස්‌සපස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අයං එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං.
‘‘Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi vīsatibhikkhusahassāni. Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
‘‘මය්‌හං, භික්‌ඛවෙ, එතරහි එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අඩ්‌ඪතෙළසානි භික්‌ඛුසතානි. මය්‌හං, භික්‌ඛවෙ, අයං එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං.
‘‘Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni. Mayhaṃ, bhikkhave, ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
11. ‘‘විපස්‌සිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අසොකො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අහොසි අග්‌ගුපට්‌ඨාකො. සිඛිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඛෙමඞ්‌කරො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අහොසි අග්‌ගුපට්‌ඨාකො. වෙස්‌සභුස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස උපසන්‌තො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අහොසි අග්‌ගුපට්‌ඨාකො. කකුසන්‌ධස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස බුද්‌ධිජො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අහොසි අග්‌ගුපට්‌ඨාකො. කොණාගමනස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සොත්‌ථිජො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අහොසි අග්‌ගුපට්‌ඨාකො. කස්‌සපස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සබ්‌බමිත්‌තො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අහොසි අග්‌ගුපට්‌ඨාකො. මය්‌හං, භික්‌ඛවෙ, එතරහි ආනන්‌දො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අහොසි අග්‌ගුපට්‌ඨාකො.
11. ‘‘Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khemaṅkaro nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa upasanto nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa buddhijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa sotthijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa sabbamitto nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko.
12. ‘‘විපස්‌සිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස බන්‌ධුමා නාම රාජා පිතා අහොසි. බන්‌ධුමතී නාම දෙවී මාතා අහොසි ජනෙත්‌ති 9. බන්‌ධුමස්‌ස රඤ්‌ඤො බන්‌ධුමතී නාම නගරං රාජධානී අහොසි.
12. ‘‘Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janetti 10. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.
‘‘සිඛිස්‌ස , භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අරුණො නාම රාජා පිතා අහොසි. පභාවතී නාම දෙවී මාතා අහොසි ජනෙත්‌ති. අරුණස්‌ස රඤ්‌ඤො අරුණවතී නාම නගරං රාජධානී අහොසි.
‘‘Sikhissa , bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa aruṇo nāma rājā pitā ahosi. Pabhāvatī nāma devī mātā ahosi janetti. Aruṇassa rañño aruṇavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.
‘‘කකුසන්‌ධස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අග්‌ගිදත්‌තො නාම බ්‍රාහ්‌මණො පිතා අහොසි. විසාඛා නාම බ්‍රාහ්‌මණී මාතා අහොසි ජනෙත්‌ති. තෙන ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, සමයෙන ඛෙමො නාම රාජා අහොසි. ඛෙමස්‌ස රඤ්‌ඤො ඛෙමවතී නාම නගරං රාජධානී අහොසි.
‘‘Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa aggidatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Visākhā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti. Tena kho pana, bhikkhave, samayena khemo nāma rājā ahosi. Khemassa rañño khemavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.
‘‘කොණාගමනස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස යඤ්‌ඤදත්‌තො නාම බ්‍රාහ්‌මණො පිතා අහොසි. උත්‌තරා නාම බ්‍රාහ්‌මණී මාතා අහොසි ජනෙත්‌ති. තෙන ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, සමයෙන සොභො නාම රාජා අහොසි. සොභස්‌ස රඤ්‌ඤො සොභවතී නාම නගරං රාජධානී අහොසි.
‘‘Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa yaññadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Uttarā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti. Tena kho pana, bhikkhave, samayena sobho nāma rājā ahosi. Sobhassa rañño sobhavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.
‘‘කස්‌සපස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස බ්‍රහ්‌මදත්‌තො නාම බ්‍රාහ්‌මණො පිතා අහොසි. ධනවතී නාම බ්‍රාහ්‌මණී මාතා අහොසි ජනෙත්‌ති. තෙන ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, සමයෙන කිකී නාම 15 රාජා අහොසි. කිකිස්‌ස රඤ්‌ඤො බාරාණසී නාම නගරං රාජධානී අහොසි.
‘‘Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa brahmadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Dhanavatī nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti. Tena kho pana, bhikkhave, samayena kikī nāma 16 rājā ahosi. Kikissa rañño bārāṇasī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.
‘‘මය්‌හං, භික්‌ඛවෙ, එතරහි සුද්‌ධොදනො නාම රාජා පිතා අහොසි. මායා නාම දෙවී මාතා අහොසි ජනෙත්‌ති. කපිලවත්‌ථු නාම නගරං රාජධානී අහොසී’’ති. ඉදමවොච භගවා, ඉදං වත්‌වාන සුගතො උට්‌ඨායාසනා විහාරං පාවිසි.
‘‘Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi suddhodano nāma rājā pitā ahosi. Māyā nāma devī mātā ahosi janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṃ rājadhānī ahosī’’ti. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
13. අථ ඛො තෙසං භික්‌ඛූනං අචිරපක්‌කන්‌තස්‌ස භගවතො අයමන්‌තරාකථා උදපාදි – ‘‘අච්‌ඡරියං, ආවුසො, අබ්‌භුතං, ආවුසො, තථාගතස්‌ස මහිද්‌ධිකතා මහානුභාවතා. යත්‍ර හි නාම තථාගතො අතීතෙ බුද්‌ධෙ පරිනිබ්‌බුතෙ ඡින්‌නපපඤ්‌චෙ ඡින්‌නවටුමෙ පරියාදින්‌නවට්‌ටෙ සබ්‌බදුක්‌ඛවීතිවත්‌තෙ ජාතිතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති, නාමතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති, ගොත්‌තතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති, ආයුප්‌පමාණතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති, සාවකයුගතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති, සාවකසන්‌නිපාතතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති – ‘එවංජච්‌චා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපි, එවංනාමා එවංගොත්‌තා එවංසීලා එවංධම්‌මා එවංපඤ්‌ඤා එවංවිහාරී එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපී’’’ති.
13. Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ acirapakkantassa bhagavato ayamantarākathā udapādi – ‘‘acchariyaṃ, āvuso, abbhutaṃ, āvuso, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. Yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati, nāmatopi anussarissati, gottatopi anussarissati, āyuppamāṇatopi anussarissati, sāvakayugatopi anussarissati, sāvakasannipātatopi anussarissati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’’ti.
‘‘කිං නු ඛො, ආවුසො, තථාගතස්‌සෙව නු ඛො එසා ධම්‌මධාතු සුප්‌පටිවිද්‌ධා, යස්‌සා ධම්‌මධාතුයා සුප්‌පටිවිද්‌ධත්‌තා තථාගතො අතීතෙ බුද්‌ධෙ පරිනිබ්‌බුතෙ ඡින්‌නපපඤ්‌චෙ ඡින්‌නවටුමෙ පරියාදින්‌නවට්‌ටෙ සබ්‌බදුක්‌ඛවීතිවත්‌තෙ ජාතිතොපි අනුස්‌සරති, නාමතොපි අනුස්‌සරති, ගොත්‌තතොපි අනුස්‌සරති, ආයුප්‌පමාණතොපි අනුස්‌සරති, සාවකයුගතොපි අනුස්‌සරති, සාවකසන්‌නිපාතතොපි අනුස්‌සරති – ‘එවංජච්‌චා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපි, එවංනාමා එවංගොත්‌තා එවංසීලා එවංධම්‌මා එවංපඤ්‌ඤා එවංවිහාරී එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපී’ති, උදාහු දෙවතා තථාගතස්‌ස එතමත්‌ථං ආරොචෙසුං, යෙන තථාගතො අතීතෙ බුද්‌ධෙ පරිනිබ්‌බුතෙ ඡින්‌නපපඤ්‌චෙ ඡින්‌නවටුමෙ පරියාදින්‌නවට්‌ටෙ සබ්‌බදුක්‌ඛවීතිවත්‌තෙ ජාතිතොපි අනුස්‌සරති, නාමතොපි අනුස්‌සරති, ගොත්‌තතොපි අනුස්‌සරති, ආයුප්‌පමාණතොපි අනුස්‌සරති, සාවකයුගතොපි අනුස්‌සරති, සාවකසන්‌නිපාතතොපි අනුස්‌සරති – ‘එවංජච්‌චා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපි, එවංනාමා එවංගොත්‌තා එවංසීලා එවංධම්‌මා එවංපඤ්‌ඤා එවංවිහාරී එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපී’’’ති. අයඤ්‌ච හිදං තෙසං භික්‌ඛූනං අන්‌තරාකථා විප්‌පකතා හොති.
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso, tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti, udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’’ti. Ayañca hidaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ antarākathā vippakatā hoti.
14. අථ ඛො භගවා සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො යෙන කරෙරිමණ්‌ඩලමාළො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්‌ජ ඛො භගවා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘කායනුත්‌ථ, භික්‌ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්‌නිසින්‌නා; කා ච පන වො අන්‌තරාකථා විප්‌පකතා’’ති?
14. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena karerimaṇḍalamāḷo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘kāyanuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā; kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti?
එවං වුත්‌තෙ තෙ භික්‌ඛූ භගවන්‌තං එතදවොචුං – ‘‘ඉධ, භන්‌තෙ, අම්‌හාකං අචිරපක්‌කන්‌තස්‌ස භගවතො අයං අන්‌තරාකථා උදපාදි – ‘අච්‌ඡරියං, ආවුසො, අබ්‌භුතං, ආවුසො, තථාගතස්‌ස මහිද්‌ධිකතා මහානුභාවතා, යත්‍ර හි නාම තථාගතො අතීතෙ බුද්‌ධෙ පරිනිබ්‌බුතෙ ඡින්‌නපපඤ්‌චෙ ඡින්‌නවටුමෙ පරියාදින්‌නවට්‌ටෙ සබ්‌බදුක්‌ඛවීතිවත්‌තෙ ජාතිතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති, නාමතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති, ගොත්‌තතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති, ආයුප්‌පමාණතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති, සාවකයුගතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති, සාවකසන්‌නිපාතතොපි අනුස්‌සරිස්‌සති – ‘‘එවංජච්‌චා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපි , එවංනාමා එවංගොත්‌තා එවංසීලා එවංධම්‌මා එවංපඤ්‌ඤා එවංවිහාරී එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපී’’ති. කිං නු ඛො, ආවුසො, තථාගතස්‌සෙව නු ඛො එසා ධම්‌මධාතු සුප්‌පටිවිද්‌ධා, යස්‌සා ධම්‌මධාතුයා සුප්‌පටිවිද්‌ධත්‌තා තථාගතො අතීතෙ බුද්‌ධෙ පරිනිබ්‌බුතෙ ඡින්‌නපපඤ්‌චෙ ඡින්‌නවටුමෙ පරියාදින්‌නවට්‌ටෙ සබ්‌බදුක්‌ඛවීතිවත්‌තෙ ජාතිතොපි අනුස්‌සරති, නාමතොපි අනුස්‌සරති, ගොත්‌තතොපි අනුස්‌සරති, ආයුප්‌පමාණතොපි අනුස්‌සරති, සාවකයුගතොපි අනුස්‌සරති, සාවකසන්‌නිපාතතොපි අනුස්‌සරති – ‘‘එවංජච්‌චා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපි, එවංනාමා එවංගොත්‌තා එවංසීලා එවංධම්‌මා එවංපඤ්‌ඤා එවංවිහාරී එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපී’’ති. උදාහු දෙවතා තථාගතස්‌ස එතමත්‌ථං ආරොචෙසුං, යෙන තථාගතො අතීතෙ බුද්‌ධෙ පරිනිබ්‌බුතෙ ඡින්‌නපපඤ්‌චෙ ඡින්‌නවටුමෙ පරියාදින්‌නවට්‌ටෙ සබ්‌බදුක්‌ඛවීතිවත්‌තෙ ජාතිතොපි අනුස්‌සරති, නාමතොපි අනුස්‌සරති, ගොත්‌තතොපි අනුස්‌සරති, ආයුප්‌පමාණතොපි අනුස්‌සරති, සාවකයුගතොපි අනුස්‌සරති, සාවකසන්‌නිපාතතොපි අනුස්‌සරති – ‘එවංජච්‌චා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපි, එවංනාමා එවංගොත්‌තා එවංසීලා එවංධම්‌මා එවංපඤ්‌ඤා එවංවිහාරී එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපී’ති? අයං ඛො නො, භන්‌තෙ, අන්‌තරාකථා විප්‌පකතා, අථ භගවා අනුප්‌පත්‌තො’’ති.
Evaṃ vutte te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘idha, bhante, amhākaṃ acirapakkantassa bhagavato ayaṃ antarākathā udapādi – ‘acchariyaṃ, āvuso, abbhutaṃ, āvuso, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati, nāmatopi anussarissati, gottatopi anussarissati, āyuppamāṇatopi anussarissati, sāvakayugatopi anussarissati, sāvakasannipātatopi anussarissati – ‘‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi , evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’ti. Kiṃ nu kho, āvuso, tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’ti. Udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti? Ayaṃ kho no, bhante, antarākathā vippakatā, atha bhagavā anuppatto’’ti.
15. ‘‘තථාගතස්‌සෙවෙසා, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මධාතු සුප්‌පටිවිද්‌ධා, යස්‌සා ධම්‌මධාතුයා සුප්‌පටිවිද්‌ධත්‌තා තථාගතො අතීතෙ බුද්‌ධෙ පරිනිබ්‌බුතෙ ඡින්‌නපපඤ්‌චෙ ඡින්‌නවටුමෙ පරියාදින්‌නවට්‌ටෙ සබ්‌බදුක්‌ඛවීතිවත්‌තෙ ජාතිතොපි අනුස්‌සරති, නාමතොපි අනුස්‌සරති, ගොත්‌තතොපි අනුස්‌සරති, ආයුප්‌පමාණතොපි අනුස්‌සරති, සාවකයුගතොපි අනුස්‌සරති, සාවකසන්‌නිපාතතොපි අනුස්‌සරති – ‘එවංජච්‌චා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපි, එවංනාමා එවංගොත්‌තා එවංසීලා එවංධම්‌මා එවංපඤ්‌ඤා එවංවිහාරී එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපී’ති. දෙවතාපි තථාගතස්‌ස එතමත්‌ථං ආරොචෙසුං, යෙන තථාගතො අතීතෙ බුද්‌ධෙ පරිනිබ්‌බුතෙ ඡින්‌නපපඤ්‌චෙ ඡින්‌නවටුමෙ පරියාදින්‌නවට්‌ටෙ සබ්‌බදුක්‌ඛවීතිවත්‌තෙ ජාතිතොපි අනුස්‌සරති, නාමතොපි අනුස්‌සරති, ගොත්‌තතොපි අනුස්‌සරති, ආයුප්‌පමාණතොපි අනුස්‌සරති, සාවකයුගතොපි අනුස්‌සරති, සාවකසන්‌නිපාතතොපි අනුස්‌සරති – ‘එවංජච්‌චා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපි, එවංනාමා එවංගොත්‌තා එවංසීලා එවංධම්‌මා එවංපඤ්‌ඤා එවංවිහාරී එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං ඉතිපී’ති.
15. ‘‘Tathāgatassevesā, bhikkhave, dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti. Devatāpi tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti.
‘‘ඉච්‌ඡෙය්‍යාථ නො තුම්‌හෙ, භික්‌ඛවෙ, භිය්‍යොසොමත්‌තාය පුබ්‌බෙනිවාසපටිසංයුත්‌තං ධම්‌මිං කථං සොතු’’න්‌ති? ‘‘එතස්‌ස, භගවා, කාලො; එතස්‌ස, සුගත, කාලො; යං භගවා භිය්‍යොසොමත්‌තාය පුබ්‌බෙනිවාසපටිසංයුත්‌තං ධම්‌මිං කථං කරෙය්‍ය, භගවතො සුත්‌වා භික්‌ඛූ ධාරෙස්‌සන්‌තී’’ති. ‘‘තෙන හි, භික්‌ඛවෙ , සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ, භාසිස්‌සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො තෙ භික්‌ඛූ භගවතො පච්‌චස්‌සොසුං. භගවා එතදවොච –
‘‘Iccheyyātha no tumhe, bhikkhave, bhiyyosomattāya pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ sotu’’nti? ‘‘Etassa, bhagavā, kālo; etassa, sugata, kālo; yaṃ bhagavā bhiyyosomattāya pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kareyya, bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tena hi, bhikkhave , suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
16. ‘‘ඉතො සො, භික්‌ඛවෙ, එකනවුතිකප්‌පෙ යං විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උදපාදි. විපස්‌සී, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ඛත්‌තියො ජාතියා අහොසි, ඛත්‌තියකුලෙ උදපාදි. විපස්‌සී, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො කොණ්‌ඩඤ්‌ඤො ගොත්‌තෙන අහොසි. විපස්‌සිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අසීතිවස්‌සසහස්‌සානි ආයුප්‌පමාණං අහොසි. විපස්‌සී, භික්‌ඛවෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො පාටලියා මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො. විපස්‌සිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ , භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඛණ්‌ඩතිස්‌සං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං. විපස්‌සිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං. එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අට්‌ඨසට්‌ඨිභික්‌ඛුසතසහස්‌සං, එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි භික්‌ඛුසතසහස්‌සං, එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අසීතිභික්‌ඛුසහස්‌සානි. විපස්‌සිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඉමෙ තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං. විපස්‌සිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අසොකො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අහොසි අග්‌ගුපට්‌ඨාකො. විපස්‌සිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස බන්‌ධුමා නාම රාජා පිතා අහොසි. බන්‌ධුමතී නාම දෙවී මාතා අහොසි ජනෙත්‌ති. බන්‌ධුමස්‌ස රඤ්‌ඤො බන්‌ධුමතී නාම නගරං රාජධානී අහොසි.
16. ‘‘Ito so, bhikkhave, ekanavutikappe yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa, bhikkhave , bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janetti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.
බොධිසත්‌තධම්‌මතා
Bodhisattadhammatā
17. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී බොධිසත්‌තො තුසිතා කායා චවිත්‌වා සතො සම්‌පජානො මාතුකුච්‌ඡිං ඔක්‌කමි. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
17. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bodhisatto tusitā kāyā cavitvā sato sampajāno mātukucchiṃ okkami. Ayamettha dhammatā.
18. ‘‘ධම්‌මතා, එසා, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො තුසිතා කායා චවිත්‌වා මාතුකුච්‌ඡිං ඔක්‌කමති. අථ සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්‍රහ්‌මකෙ සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණියා පජාය සදෙවමනුස්‌සාය අප්‌පමාණො උළාරො ඔභාසො පාතුභවති අතික්‌කම්‌මෙව දෙවානං දෙවානුභාවං. යාපි තා ලොකන්‌තරිකා අඝා අසංවුතා අන්‌ධකාරා අන්‌ධකාරතිමිසා , යත්‌ථ පිමෙ චන්‌දිමසූරියා එවංමහිද්‌ධිකා එවංමහානුභාවා ආභාය නානුභොන්‌ති, තත්‌ථපි අප්‌පමාණො උළාරො ඔභාසො පාතුභවති අතික්‌කම්‌මෙව දෙවානං දෙවානුභාවං. යෙපි තත්‌ථ සත්‌තා උපපන්‌නා, තෙපි තෙනොභාසෙන අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සඤ්‌ජානන්‌ති – ‘අඤ්‌ඤෙපි කිර, භො, සන්‌ති සත්‌තා ඉධූපපන්‌නා’ති. අයඤ්‌ච දසසහස්‌සී ලොකධාතු සඞ්‌කම්‌පති සම්‌පකම්‌පති සම්‌පවෙධති. අප්‌පමාණො ච උළාරො ඔභාසො ලොකෙ පාතුභවති අතික්‌කම්‌මෙව දෙවානං දෙවානුභාවං. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
18. ‘‘Dhammatā, esā, bhikkhave, yadā bodhisatto tusitā kāyā cavitvā mātukucchiṃ okkamati. Atha sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yāpi tā lokantarikā aghā asaṃvutā andhakārā andhakāratimisā , yattha pime candimasūriyā evaṃmahiddhikā evaṃmahānubhāvā ābhāya nānubhonti, tatthapi appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yepi tattha sattā upapannā, tepi tenobhāsena aññamaññaṃ sañjānanti – ‘aññepi kira, bho, santi sattā idhūpapannā’ti. Ayañca dasasahassī lokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedhati. Appamāṇo ca uḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Ayamettha dhammatā.
19. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිං ඔක්‌කන්‌තො හොති, චත්‌තාරො නං දෙවපුත්‌තා චතුද්‌දිසං 17 රක්‌ඛාය උපගච්‌ඡන්‌ති – ‘මා නං බොධිසත්‌තං වා බොධිසත්‌තමාතරං වා මනුස්‌සො වා අමනුස්‌සො වා කොචි වා විහෙඨෙසී’ති. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
19. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, cattāro naṃ devaputtā catuddisaṃ 18 rakkhāya upagacchanti – ‘mā naṃ bodhisattaṃ vā bodhisattamātaraṃ vā manusso vā amanusso vā koci vā viheṭhesī’ti. Ayamettha dhammatā.
20. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිං ඔක්‌කන්‌තො හොති, පකතියා සීලවතී බොධිසත්‌තමාතා හොති, විරතා පාණාතිපාතා, විරතා අදින්‌නාදානා, විරතා කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරා , විරතා මුසාවාදා, විරතා සුරාමෙරයමජ්‌ජප්‌පමාදට්‌ඨානා. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
20. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, pakatiyā sīlavatī bodhisattamātā hoti, viratā pāṇātipātā, viratā adinnādānā, viratā kāmesumicchācārā , viratā musāvādā, viratā surāmerayamajjappamādaṭṭhānā. Ayamettha dhammatā.
21. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිං ඔක්‌කන්‌තො හොති, න බොධිසත්‌තමාතු පුරිසෙසු මානසං උප්‌පජ්‌ජති කාමගුණූපසංහිතං, අනතික්‌කමනීයා ච බොධිසත්‌තමාතා හොති කෙනචි පුරිසෙන රත්‌තචිත්‌තෙන. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
21. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, na bodhisattamātu purisesu mānasaṃ uppajjati kāmaguṇūpasaṃhitaṃ, anatikkamanīyā ca bodhisattamātā hoti kenaci purisena rattacittena. Ayamettha dhammatā.
22. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිං ඔක්‌කන්‌තො හොති, ලාභිනී බොධිසත්‌තමාතා හොති පඤ්‌චන්‌නං කාමගුණානං. සා පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතා සමඞ්‌ගීභූතා පරිචාරෙති. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
22. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, lābhinī bodhisattamātā hoti pañcannaṃ kāmaguṇānaṃ. Sā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricāreti. Ayamettha dhammatā.
23. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිං ඔක්‌කන්‌තො හොති, න බොධිසත්‌තමාතු කොචිදෙව ආබාධො උප්‌පජ්‌ජති. සුඛිනී බොධිසත්‌තමාතා හොති අකිලන්‌තකායා, බොධිසත්‌තඤ්‌ච බොධිසත්‌තමාතා තිරොකුච්‌ඡිගතං පස්‌සති සබ්‌බඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගිං අහීනින්‌ද්‍රියං. සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, මණි වෙළුරියො සුභො ජාතිමා අට්‌ඨංසො සුපරිකම්‌මකතො අච්‌ඡො විප්‌පසන්‌නො අනාවිලො සබ්‌බාකාරසම්‌පන්‌නො. තත්‍රාස්‌ස 19 සුත්‌තං ආවුතං නීලං වා පීතං වා ලොහිතං වා ඔදාතං වා පණ්‌ඩුසුත්‌තං වා. තමෙනං චක්‌ඛුමා පුරිසො හත්‌ථෙ කරිත්‌වා පච්‌චවෙක්‌ඛෙය්‍ය – ‘අයං ඛො මණි වෙළුරියො සුභො ජාතිමා අට්‌ඨංසො සුපරිකම්‌මකතො අච්‌ඡො විප්‌පසන්‌නො අනාවිලො සබ්‌බාකාරසම්‌පන්‌නො. තත්‍රිදං සුත්‌තං ආවුතං නීලං වා පීතං වා ලොහිතං වා ඔදාතං වා පණ්‌ඩුසුත්‌තං වා’ති. එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිං ඔක්‌කන්‌තො හොති, න බොධිසත්‌තමාතු කොචිදෙව ආබාධො උප්‌පජ්‌ජති, සුඛිනී බොධිසත්‌තමාතා හොති අකිලන්‌තකායා , බොධිසත්‌තඤ්‌ච බොධිසත්‌තමාතා තිරොකුච්‌ඡිගතං පස්‌සති සබ්‌බඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගිං අහීනින්‌ද්‍රියං. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
23. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, na bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati. Sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā, bodhisattañca bodhisattamātā tirokucchigataṃ passati sabbaṅgapaccaṅgiṃ ahīnindriyaṃ. Seyyathāpi, bhikkhave, maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno anāvilo sabbākārasampanno. Tatrāssa 20 suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā. Tamenaṃ cakkhumā puriso hatthe karitvā paccavekkheyya – ‘ayaṃ kho maṇi veḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno anāvilo sabbākārasampanno. Tatridaṃ suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā’ti. Evameva kho, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, na bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati, sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā , bodhisattañca bodhisattamātā tirokucchigataṃ passati sabbaṅgapaccaṅgiṃ ahīnindriyaṃ. Ayamettha dhammatā.
24. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, සත්‌තාහජාතෙ බොධිසත්‌තෙ බොධිසත්‌තමාතා කාලඞ්‌කරොති තුසිතං කායං උපපජ්‌ජති. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
24. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, sattāhajāte bodhisatte bodhisattamātā kālaṅkaroti tusitaṃ kāyaṃ upapajjati. Ayamettha dhammatā.
25. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යථා අඤ්‌ඤා ඉත්‌ථිකා නව වා දස වා මාසෙ ගබ්‌භං කුච්‌ඡිනා පරිහරිත්‌වා විජායන්‌ති, න හෙවං බොධිසත්‌තං බොධිසත්‌තමාතා විජායති. දසෙව මාසානි බොධිසත්‌තං බොධිසත්‌තමාතා කුච්‌ඡිනා පරිහරිත්‌වා විජායති. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
25. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yathā aññā itthikā nava vā dasa vā māse gabbhaṃ kucchinā pariharitvā vijāyanti, na hevaṃ bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati. Daseva māsāni bodhisattaṃ bodhisattamātā kucchinā pariharitvā vijāyati. Ayamettha dhammatā.
26. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යථා අඤ්‌ඤා ඉත්‌ථිකා නිසින්‌නා වා නිපන්‌නා වා විජායන්‌ති, න හෙවං බොධිසත්‌තං බොධිසත්‌තමාතා විජායති. ඨිතාව බොධිසත්‌තං බොධිසත්‌තමාතා විජායති. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
26. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yathā aññā itthikā nisinnā vā nipannā vā vijāyanti, na hevaṃ bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati. Ṭhitāva bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati. Ayamettha dhammatā.
27. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිම්‌හා නික්‌ඛමති, දෙවා පඨමං පටිග්‌ගණ්‌හන්‌ති, පච්‌ඡා මනුස්‌සා. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
27. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, devā paṭhamaṃ paṭiggaṇhanti, pacchā manussā. Ayamettha dhammatā.
28. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිම්‌හා නික්‌ඛමති, අප්‌පත්‌තොව බොධිසත්‌තො පථවිං හොති, චත්‌තාරො නං දෙවපුත්‌තා පටිග්‌ගහෙත්‌වා මාතු පුරතො ඨපෙන්‌ති – ‘අත්‌තමනා, දෙවි, හොහි; මහෙසක්‌ඛො තෙ පුත්‌තො උප්‌පන්‌නො’ති. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
28. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, appattova bodhisatto pathaviṃ hoti, cattāro naṃ devaputtā paṭiggahetvā mātu purato ṭhapenti – ‘attamanā, devi, hohi; mahesakkho te putto uppanno’ti. Ayamettha dhammatā.
29. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිම්‌හා නික්‌ඛමති, විසදොව නික්‌ඛමති අමක්‌ඛිතො උදෙන 21 අමක්‌ඛිතො සෙම්‌හෙන අමක්‌ඛිතො රුහිරෙන අමක්‌ඛිතො කෙනචි අසුචිනා සුද්‌ධො 22 විසදො. සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, මණිරතනං කාසිකෙ වත්‌ථෙ නික්‌ඛිත්‌තං නෙව මණිරතනං කාසිකං වත්‌ථං මක්‌ඛෙති, නාපි කාසිකං වත්‌ථං මණිරතනං මක්‌ඛෙති. තං කිස්‌ස හෙතු? උභින්‌නං සුද්‌ධත්‌තා. එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිම්‌හා නික්‌ඛමති, විසදොව නික්‌ඛමති අමක්‌ඛිතො, උදෙන අමක්‌ඛිතො සෙම්‌හෙන අමක්‌ඛිතො රුහිරෙන අමක්‌ඛිතො කෙනචි අසුචිනා සුද්‌ධො විසදො. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
29. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, visadova nikkhamati amakkhito udena 23 amakkhito semhena amakkhito ruhirena amakkhito kenaci asucinā suddho 24 visado. Seyyathāpi, bhikkhave, maṇiratanaṃ kāsike vatthe nikkhittaṃ neva maṇiratanaṃ kāsikaṃ vatthaṃ makkheti, nāpi kāsikaṃ vatthaṃ maṇiratanaṃ makkheti. Taṃ kissa hetu? Ubhinnaṃ suddhattā. Evameva kho, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, visadova nikkhamati amakkhito, udena amakkhito semhena amakkhito ruhirena amakkhito kenaci asucinā suddho visado. Ayamettha dhammatā.
30. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිම්‌හා නික්‌ඛමති, ද්‌වෙ උදකස්‌ස ධාරා අන්‌තලික්‌ඛා පාතුභවන්‌ති – එකා සීතස්‌ස එකා උණ්‌හස්‌ස යෙන බොධිසත්‌තස්‌ස උදකකිච්‌චං කරොන්‌ති මාතු ච. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
30. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, dve udakassa dhārā antalikkhā pātubhavanti – ekā sītassa ekā uṇhassa yena bodhisattassa udakakiccaṃ karonti mātu ca. Ayamettha dhammatā.
31. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, සම්‌පතිජාතො බොධිසත්‌තො සමෙහි පාදෙහි පතිට්‌ඨහිත්‌වා උත්‌තරාභිමුඛො 25 සත්‌තපදවීතිහාරෙන ගච්‌ඡති සෙතම්‌හි ඡත්‌තෙ අනුධාරියමානෙ, සබ්‌බා ච දිසා අනුවිලොකෙති, ආසභිං වාචං භාසති ‘අග්‌ගොහමස්‌මි ලොකස්‌ස, ජෙට්‌ඨොහමස්‌මි ලොකස්‌ස, සෙට්‌ඨොහමස්‌මි ලොකස්‌ස, අයමන්‌තිමා ජාති, නත්‌ථිදානි පුනබ්‌භවො’ති. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
31. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, sampatijāto bodhisatto samehi pādehi patiṭṭhahitvā uttarābhimukho 26 sattapadavītihārena gacchati setamhi chatte anudhāriyamāne, sabbā ca disā anuviloketi, āsabhiṃ vācaṃ bhāsati ‘aggohamasmi lokassa, jeṭṭhohamasmi lokassa, seṭṭhohamasmi lokassa, ayamantimā jāti, natthidāni punabbhavo’ti. Ayamettha dhammatā.
32. ‘‘ධම්‌මතා එසා, භික්‌ඛවෙ, යදා බොධිසත්‌තො මාතුකුච්‌ඡිම්‌හා නික්‌ඛමති, අථ සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්‍රහ්‌මකෙ සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණියා පජාය සදෙවමනුස්‌සාය අප්‌පමාණො උළාරො ඔභාසො පාතුභවති, අතික්‌කම්‌මෙව දෙවානං දෙවානුභාවං. යාපි තා ලොකන්‌තරිකා අඝා අසංවුතා අන්‌ධකාරා අන්‌ධකාරතිමිසා, යත්‌ථ පිමෙ චන්‌දිමසූරියා එවංමහිද්‌ධිකා එවංමහානුභාවා ආභාය නානුභොන්‌ති, තත්‌ථපි අප්‌පමාණො උළාරො ඔභාසො පාතුභවති අතික්‌කම්‌මෙව දෙවානං දෙවානුභාවං. යෙපි තත්‌ථ සත්‌තා උපපන්‌නා, තෙපි තෙනොභාසෙන අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සඤ්‌ජානන්‌ති – ‘අඤ්‌ඤෙපි කිර, භො, සන්‌ති සත්‌තා ඉධූපපන්‌නා’ති. අයඤ්‌ච දසසහස්‌සී ලොකධාතු සඞ්‌කම්‌පති සම්‌පකම්‌පති සම්‌පවෙධති අප්‌පමාණො ච උළාරො ඔභාසො ලොකෙ පාතුභවති අතික්‌කම්‌මෙව දෙවානං දෙවානුභාවං. අයමෙත්‌ථ ධම්‌මතා.
32. ‘‘Dhammatā esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, atha sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati, atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yāpi tā lokantarikā aghā asaṃvutā andhakārā andhakāratimisā, yattha pime candimasūriyā evaṃmahiddhikā evaṃmahānubhāvā ābhāya nānubhonti, tatthapi appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yepi tattha sattā upapannā, tepi tenobhāsena aññamaññaṃ sañjānanti – ‘aññepi kira, bho, santi sattā idhūpapannā’ti. Ayañca dasasahassī lokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedhati appamāṇo ca uḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Ayamettha dhammatā.
ද්‌වත්‌තිංසමහාපුරිසලක්‌ඛණා
Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇā
33. ‘‘ජාතෙ ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිම්‌හි කුමාරෙ බන්‌ධුමතො රඤ්‌ඤො පටිවෙදෙසුං – ‘පුත්‌තො තෙ, දෙව 27, ජාතො, තං දෙවො පස්‌සතූ’ති. අද්‌දසා ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමා රාජා විපස්‌සිං කුමාරං, දිස්‌වා නෙමිත්‌තෙ බ්‍රාහ්‌මණෙ ආමන්‌තාපෙත්‌වා එතදවොච – ‘පස්‌සන්‌තු භොන්‌තො නෙමිත්‌තා බ්‍රාහ්‌මණා කුමාර’න්‌ති. අද්‌දසංසු ඛො, භික්‌ඛවෙ, නෙමිත්‌තා බ්‍රාහ්‌මණා විපස්‌සිං කුමාරං, දිස්‌වා බන්‌ධුමන්‌තං රාජානං එතදවොචුං – ‘අත්‌තමනො, දෙව, හොහි, මහෙසක්‌ඛො තෙ පුත්‌තො උප්‌පන්‌නො, ලාභා තෙ, මහාරාජ, සුලද්‌ධං තෙ, මහාරාජ, යස්‌ස තෙ කුලෙ එවරූපො පුත්‌තො උප්‌පන්‌නො. අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො ද්‌වත්‌තිංසමහාපුරිසලක්‌ඛණෙහි සමන්‌නාගතො, යෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස මහාපුරිසස්‌ස ද්‌වෙව ගතියො භවන්‌ති අනඤ්‌ඤා. සචෙ අගාරං අජ්‌ඣාවසති, රාජා හොති චක්‌කවත්‌තී ධම්‌මිකො ධම්‌මරාජා චාතුරන්‌තො විජිතාවී ජනපදත්‌ථාවරියප්‌පත්‌තො සත්‌තරතනසමන්‌නාගතො. තස්‌සිමානි සත්‌තරතනානි භවන්‌ති. සෙය්‍යථිදං – චක්‌කරතනං හත්‌ථිරතනං අස්‌සරතනං මණිරතනං ඉත්‌ථිරතනං ගහපතිරතනං පරිණායකරතනමෙව සත්‌තමං. පරොසහස්‌සං ඛො පනස්‌ස පුත්‌තා භවන්‌ති සූරා වීරඞ්‌ගරූපා පරසෙනප්‌පමද්‌දනා. සො ඉමං පථවිං සාගරපරියන්‌තං අදණ්‌ඩෙන අසත්‌ථෙන ධම්‌මෙන අභිවිජිය අජ්‌ඣාවසති. සචෙ ඛො පන අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති, අරහං හොති සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ විවටච්‌ඡදො.
33. ‘‘Jāte kho pana, bhikkhave, vipassimhi kumāre bandhumato rañño paṭivedesuṃ – ‘putto te, deva 28, jāto, taṃ devo passatū’ti. Addasā kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassiṃ kumāraṃ, disvā nemitte brāhmaṇe āmantāpetvā etadavoca – ‘passantu bhonto nemittā brāhmaṇā kumāra’nti. Addasaṃsu kho, bhikkhave, nemittā brāhmaṇā vipassiṃ kumāraṃ, disvā bandhumantaṃ rājānaṃ etadavocuṃ – ‘attamano, deva, hohi, mahesakkho te putto uppanno, lābhā te, mahārāja, suladdhaṃ te, mahārāja, yassa te kule evarūpo putto uppanno. Ayañhi, deva, kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni sattaratanāni bhavanti. Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭacchado.
34. ‘කතමෙහි චායං, දෙව, කුමාරො ද්‌වත්‌තිංසමහාපුරිසලක්‌ඛණෙහි සමන්‌නාගතො, යෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස මහාපුරිසස්‌ස ද්‌වෙව ගතියො භවන්‌ති අනඤ්‌ඤා. සචෙ අගාරං අජ්‌ඣාවසති, රාජා හොති චක්‌කවත්‌තී ධම්‌මිකො ධම්‌මරාජා චාතුරන්‌තො විජිතාපී ජනපදත්‌ථාවරියප්‌පත්‌තො සත්‌තරතනසමන්‌නාගතො. තස්‌සිමානි සත්‌තරතනානි භවන්‌ති . සෙය්‍යථිදං – චක්‌කරතනං හත්‌ථිරතනං අස්‌සරතනං මණිරතනං ඉත්‌ථිරතනං ගහපතිරතනං පරිණායකරතනමෙව සත්‌තමං. පරොසහස්‌සං ඛො පනස්‌ස පුත්‌තා භවන්‌ති සූරා වීරඞ්‌ගරූපා පරසෙනප්‌පමද්‌දනා. සො ඉමං පථවිං සාගරපරියන්‌තං අදණ්‌ඩෙන අසත්‌ථෙන ධම්‌මෙන අභිවිජිය අජ්‌ඣාවසති. සචෙ ඛො පන අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති, අරහං හොති සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ විවටච්‌ඡදො.
34. ‘Katamehi cāyaṃ, deva, kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāpī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni sattaratanāni bhavanti . Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭacchado.
35. ‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො සුප්‌පතිට්‌ඨිතපාදො. යං පායං, දෙව, කුමාරො සුප්‌පතිට්‌ඨිතපාදො. ඉදම්‌පිස්‌ස මහාපුරිසස්‌ස මහාපුරිසලක්‌ඛණං භවති.
35. ‘Ayañhi, deva, kumāro suppatiṭṭhitapādo. Yaṃ pāyaṃ, deva, kumāro suppatiṭṭhitapādo. Idampissa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘ඉමස්‌ස, දෙව 29, කුමාරස්‌ස හෙට්‌ඨා පාදතලෙසු චක්‌කානි ජාතානි සහස්‌සාරානි සනෙමිකානි සනාභිකානි සබ්‌බාකාරපරිපූරානි. යම්‌පි, ඉමස්‌ස දෙව, කුමාරස්‌ස හෙට්‌ඨා පාදතලෙසු චක්‌කානි ජාතානි සහස්‌සාරානි සනෙමිකානි සනාභිකානි සබ්‌බාකාරපරිපූරානි, ඉදම්‌පිස්‌ස මහාපුරිසස්‌ස මහාපුරිසලක්‌ඛණං භවති.
‘Imassa, deva 30, kumārassa heṭṭhā pādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni. Yampi, imassa deva, kumārassa heṭṭhā pādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni, idampissa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘අයඤ්‌හි දෙව, කුමාරො ආයතපණ්‌හී…පෙ.…
‘Ayañhi deva, kumāro āyatapaṇhī…pe…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො දීඝඞ්‌ගුලී…
‘Ayañhi, deva, kumāro dīghaṅgulī…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො මුදුතලුනහත්‌ථපාදො…
‘Ayañhi, deva, kumāro mudutalunahatthapādo…
‘අයඤ්‌හි, දෙව කුමාරො ජාලහත්‌ථපාදො…
‘Ayañhi, deva kumāro jālahatthapādo…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො උස්‌සඞ්‌ඛපාදො…
‘Ayañhi, deva, kumāro ussaṅkhapādo…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො එණිජඞ්‌ඝො…
‘Ayañhi, deva, kumāro eṇijaṅgho…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො ඨිතකොව අනොනමන්‌තො උභොහි පාණිතලෙහි ජණ්‌ණුකානි පරිමසති 31 පරිමජ්‌ජති…
‘Ayañhi, deva, kumāro ṭhitakova anonamanto ubhohi pāṇitalehi jaṇṇukāni parimasati 32 parimajjati…
‘අයඤ්‌හි , දෙව, කුමාරො කොසොහිතවත්‌ථගුය්‌හො…
‘Ayañhi , deva, kumāro kosohitavatthaguyho…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො සුවණ්‌ණවණ්‌ණො කඤ්‌චනසන්‌නිභත්‌තචො…
‘Ayañhi, deva, kumāro suvaṇṇavaṇṇo kañcanasannibhattaco…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො සුඛුමච්‌ඡවී; සුඛුමත්‌තා ඡවියා රජොජල්‌ලං කායෙ න උපලිම්‌පති 33 …
‘Ayañhi, deva, kumāro sukhumacchavī; sukhumattā chaviyā rajojallaṃ kāye na upalimpati 34 …
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො එකෙකලොමො; එකෙකානි ලොමානි ලොමකූපෙසු ජාතානි…
‘Ayañhi, deva, kumāro ekekalomo; ekekāni lomāni lomakūpesu jātāni…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො උද්‌ධග්‌ගලොමො; උද්‌ධග්‌ගානි ලොමානි ජාතානි නීලානි අඤ්‌ජනවණ්‌ණානි කුණ්‌ඩලාවට්‌ටානි දක්‌ඛිණාවට්‌ටකජාතානි…
‘Ayañhi, deva, kumāro uddhaggalomo; uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvaṭṭāni dakkhiṇāvaṭṭakajātāni…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො බ්‍රහ්‌මුජුගත්‌තො…
‘Ayañhi, deva, kumāro brahmujugatto…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො සත්‌තුස්‌සදො…
‘Ayañhi, deva, kumāro sattussado…
‘අයඤ්‌හි , දෙව, කුමාරො සීහපුබ්‌බද්‌ධකායො…
‘Ayañhi , deva, kumāro sīhapubbaddhakāyo…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො නිග්‍රොධපරිමණ්‌ඩලො යාවතක්‌වස්‌ස කායො තාවතක්‌වස්‌ස බ්‍යාමො, යාවතක්‌වස්‌ස බ්‍යාමො, තාවතක්‌වස්‌ස කායො…
‘Ayañhi, deva, kumāro nigrodhaparimaṇḍalo yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa byāmo, yāvatakvassa byāmo, tāvatakvassa kāyo…
‘අයඤ්‌හි , දෙව, කුමාරො සමවට්‌ටක්‌ඛන්‌ධො…
‘Ayañhi , deva, kumāro samavaṭṭakkhandho…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො රසග්‌ගසග්‌ගී…
‘Ayañhi, deva, kumāro rasaggasaggī…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො සීහහනු…
‘Ayañhi, deva, kumāro sīhahanu…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො චත්‌තාලීසදන්‌තො…
‘Ayañhi, deva, kumāro cattālīsadanto…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො සමදන්‌තො…
‘Ayañhi, deva, kumāro samadanto…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො අවිරළදන්‌තො…
‘Ayañhi, deva, kumāro aviraḷadanto…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො සුසුක්‌කදාඨො…
‘Ayañhi, deva, kumāro susukkadāṭho…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො පහූතජිව්‌හො…
‘Ayañhi, deva, kumāro pahūtajivho…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො බ්‍රහ්‌මස්‌සරො කරවීකභාණී…
‘Ayañhi, deva, kumāro brahmassaro karavīkabhāṇī…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො අභිනීලනෙත්‌තො…
‘Ayañhi, deva, kumāro abhinīlanetto…
‘අයඤ්‌හි, දෙව, කුමාරො ගොපඛුමො…
‘Ayañhi, deva, kumāro gopakhumo…
ඉමස්‌ස, දෙව, කුමාරස්‌ස උණ්‌ණා භමුකන්‌තරෙ ජාතා ඔදාතා මුදුතූලසන්‌නිභා. යම්‌පි ඉමස්‌ස දෙව කුමාරස්‌ස උණ්‌ණා භමුකන්‌තරෙ ජාතා ඔදාතා මුදුතූලසන්‌නිභා, ඉදම්‌පිමස්‌ස මහාපුරිසස්‌ස මහාපුරිසලක්‌ඛණං භවති.
Imassa, deva, kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudutūlasannibhā. Yampi imassa deva kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudutūlasannibhā, idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘අයඤ්‌හි , දෙව, කුමාරො උණ්‌හීසසීසො. යං පායං, දෙව, කුමාරො උණ්‌හීසසීසො, ඉදම්‌පිස්‌ස මහාපුරිසස්‌ස මහාපුරිසලක්‌ඛණං භවති.
‘Ayañhi , deva, kumāro uṇhīsasīso. Yaṃ pāyaṃ, deva, kumāro uṇhīsasīso, idampissa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
36. ‘ඉමෙහි ඛො අයං, දෙව, කුමාරො ද්‌වත්‌තිංසමහාපුරිසලක්‌ඛණෙහි සමන්‌නාගතො, යෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස මහාපුරිසස්‌ස ද්‌වෙව ගතියො භවන්‌ති අනඤ්‌ඤා. සචෙ අගාරං අජ්‌ඣාවසති, රාජා හොති චක්‌කවත්‌තී ධම්‌මිකො ධම්‌මරාජා චාතුරන්‌තො විජිතාවී ජනපදත්‌ථාවරියප්‌පත්‌තො සත්‌තරතනසමන්‌නාගතො. තස්‌සිමානි සත්‌තරතනානි භවන්‌ති. සෙය්‍යථිදං – චක්‌කරතනං හත්‌ථිරතනං අස්‌සරතනං මණිරතනං ඉත්‌ථිරතනං ගහපතිරතනං පරිණායකරතනමෙව සත්‌තමං. පරොසහස්‌සං ඛො පනස්‌ස පුත්‌තා භවන්‌ති සූරා වීරඞ්‌ගරූපා පරසෙනප්‌පමද්‌දනා. සො ඉමං පථවිං සාගරපරියන්‌තං අදණ්‌ඩෙන අසත්‌ථෙන ධම්‌මෙන 37 අභිවිජිය අජ්‌ඣාවසති. සචෙ ඛො පන අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති, අරහං හොති සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ විවටච්‌ඡදො’ති.
36. ‘Imehi kho ayaṃ, deva, kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni sattaratanāni bhavanti. Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena 38 abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭacchado’ti.
විපස්‌සීසමඤ්‌ඤා
Vipassīsamaññā
37. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමා රාජා නෙමිත්‌තෙ බ්‍රාහ්‌මණෙ අහතෙහි වත්‌ථෙහි අච්‌ඡාදාපෙත්‌වා 39 සබ්‌බකාමෙහි සන්‌තප්‌පෙසි. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමා රාජා විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස ධාතියො උපට්‌ඨාපෙසි. අඤ්‌ඤා ඛීරං පායෙන්‌ති, අඤ්‌ඤා න්‌හාපෙන්‌ති, අඤ්‌ඤා ධාරෙන්‌ති, අඤ්‌ඤා අඞ්‌කෙන පරිහරන්‌ති. ජාතස්‌ස ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස සෙතච්‌ඡත්‌තං ධාරයිත්‌ථ දිවා චෙව රත්‌තිඤ්‌ච – ‘මා නං සීතං වා උණ්‌හං වා තිණං වා රජො වා උස්‌සාවො වා බාධයිත්‌ථා’ති. ජාතො ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො බහුනො ජනස්‌ස පියො අහොසි මනාපො. සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, උප්‌පලං වා පදුමං වා පුණ්‌ඩරීකං වා බහුනො ජනස්‌ස පියං මනාපං; එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො බහුනො ජනස්‌ස පියො අහොසි මනාපො. ස්‌වාස්‌සුදං අඞ්‌කෙනෙව අඞ්‌කං පරිහරියති.
37. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā nemitte brāhmaṇe ahatehi vatthehi acchādāpetvā 40 sabbakāmehi santappesi. Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa dhātiyo upaṭṭhāpesi. Aññā khīraṃ pāyenti, aññā nhāpenti, aññā dhārenti, aññā aṅkena pariharanti. Jātassa kho pana, bhikkhave, vipassissa kumārassa setacchattaṃ dhārayittha divā ceva rattiñca – ‘mā naṃ sītaṃ vā uṇhaṃ vā tiṇaṃ vā rajo vā ussāvo vā bādhayitthā’ti. Jāto kho pana, bhikkhave, vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo. Seyyathāpi, bhikkhave, uppalaṃ vā padumaṃ vā puṇḍarīkaṃ vā bahuno janassa piyaṃ manāpaṃ; evameva kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo. Svāssudaṃ aṅkeneva aṅkaṃ parihariyati.
38. ‘‘ජාතො ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො මඤ්‌ජුස්‌සරො ච 41 අහොසි වග්‌ගුස්‌සරො ච මධුරස්‌සරො ච පෙමනියස්‌සරො ච. සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, හිමවන්‌තෙ පබ්‌බතෙ කරවීකා නාම සකුණජාති මඤ්‌ජුස්‌සරා ච වග්‌ගුස්‌සරා ච මධුරස්‌සරා ච පෙමනියස්‌සරා ච; එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො මඤ්‌ජුස්‌සරො ච අහොසි වග්‌ගුස්‌සරො ච මධුරස්‌සරො ච පෙමනියස්‌සරො ච.
38. ‘‘Jāto kho pana, bhikkhave, vipassī kumāro mañjussaro ca 42 ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca pemaniyassaro ca. Seyyathāpi, bhikkhave, himavante pabbate karavīkā nāma sakuṇajāti mañjussarā ca vaggussarā ca madhurassarā ca pemaniyassarā ca; evameva kho, bhikkhave, vipassī kumāro mañjussaro ca ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca pemaniyassaro ca.
39. ‘‘ජාතස්‌ස ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස කම්‌මවිපාකජං දිබ්‌බචක්‌ඛු පාතුරහොසි යෙන සුදං 43 සමන්‌තා යොජනං පස්‌සති දිවා චෙව රත්‌තිඤ්‌ච.
39. ‘‘Jātassa kho pana, bhikkhave, vipassissa kumārassa kammavipākajaṃ dibbacakkhu pāturahosi yena sudaṃ 44 samantā yojanaṃ passati divā ceva rattiñca.
40. ‘‘ජාතො ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො අනිමිසන්‌තො පෙක්‌ඛති සෙය්‍යථාපි දෙවා තාවතිංසා. ‘අනිමිසන්‌තො කුමාරො පෙක්‌ඛතී’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ 45, විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස ‘විපස්‌සී විපස්‌සී’ ත්‌වෙව සමඤ්‌ඤා උදපාදි.
40. ‘‘Jāto kho pana, bhikkhave, vipassī kumāro animisanto pekkhati seyyathāpi devā tāvatiṃsā. ‘Animisanto kumāro pekkhatī’ti kho, bhikkhave 46, vipassissa kumārassa ‘vipassī vipassī’ tveva samaññā udapādi.
41. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමා රාජා අත්‌ථකරණෙ 47 නිසින්‌නො විපස්‌සිං කුමාරං අඞ්‌කෙ නිසීදාපෙත්‌වා අත්‌ථෙ අනුසාසති . තත්‍ර සුදං, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො පිතුඅඞ්‌කෙ නිසින්‌නො විචෙය්‍ය විචෙය්‍ය අත්‌ථෙ පනායති ඤායෙන 48. විචෙය්‍ය විචෙය්‍ය කුමාරො අත්‌ථෙ පනායති ඤායෙනාති ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස භිය්‍යොසොමත්‌තාය ‘විපස්‌සී විපස්‌සී’ ත්‌වෙව සමඤ්‌ඤා උදපාදි.
41. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā atthakaraṇe 49 nisinno vipassiṃ kumāraṃ aṅke nisīdāpetvā atthe anusāsati . Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pituaṅke nisinno viceyya viceyya atthe panāyati ñāyena 50. Viceyya viceyya kumāro atthe panāyati ñāyenāti kho, bhikkhave, vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya ‘vipassī vipassī’ tveva samaññā udapādi.
42. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමා රාජා විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස තයො පාසාදෙ කාරාපෙසි, එකං වස්‌සිකං එකං හෙමන්‌තිකං එකං ගිම්‌හිකං; පඤ්‌ච කාමගුණානි උපට්‌ඨාපෙසි. තත්‍ර සුදං, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො වස්‌සිකෙ පාසාදෙ චත්‌තාරො මාසෙ 51 නිප්‌පුරිසෙහි තූරියෙහි පරිචාරයමානො න හෙට්‌ඨාපාසාදං ඔරොහතී’’ති.
42. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa tayo pāsāde kārāpesi, ekaṃ vassikaṃ ekaṃ hemantikaṃ ekaṃ gimhikaṃ; pañca kāmaguṇāni upaṭṭhāpesi. Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro vassike pāsāde cattāro māse 52 nippurisehi tūriyehi paricārayamāno na heṭṭhāpāsādaṃ orohatī’’ti.
පඨමභාණවාරො.
Paṭhamabhāṇavāro.
ජිණ්‌ණපුරිසො
Jiṇṇapuriso
43. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො බහූනං වස්‌සානං බහූනං වස්‌සසතානං බහූනං වස්‌සසහස්‌සානං අච්‌චයෙන සාරථිං ආමන්‌තෙසි – ‘යොජෙහි, සම්‌ම සාරථි, භද්‌දානි භද්‌දානි යානානි උය්‍යානභූමිං ගච්‌ඡාම සුභූමිදස්‌සනායා’ති. ‘එවං, දෙවා’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ, සාරථි විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා භද්‌දානි භද්‌දානි යානානි යොජෙත්‌වා විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිවෙදෙසි – ‘යුත්‌තානි ඛො තෙ, දෙව, භද්‌දානි භද්‌දානි යානානි, යස්‌ස දානි කාලං මඤ්‌ඤසී’ති . අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො භද්‌දං භද්‌දං යානං 53 අභිරුහිත්‌වා භද්‌දෙහි භද්‌දෙහි යානෙහි උය්‍යානභූමිං නිය්‍යාසි.
43. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ bahūnaṃ vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi – ‘yojehi, samma sārathi, bhaddāni bhaddāni yānāni uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmidassanāyā’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā vipassissa kumārassa paṭivedesi – ‘yuttāni kho te, deva, bhaddāni bhaddāni yānāni, yassa dāni kālaṃ maññasī’ti . Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ 54 abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi.
44. ‘‘අද්‌දසා ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො උය්‍යානභූමිං නිය්‍යන්‌තො පුරිසං ජිණ්‌ණං ගොපානසිවඞ්‌කං භොග්‌ගං 55 දණ්‌ඩපරායනං පවෙධමානං ගච්‌ඡන්‌තං ආතුරං ගතයොබ්‌බනං. දිස්‌වා සාරථිං ආමන්‌තෙසි – ‘අයං පන, සම්‌ම සාරථි, පුරිසො කිංකතො? කෙසාපිස්‌ස න යථා අඤ්‌ඤෙසං, කායොපිස්‌ස න යථා අඤ්‌ඤෙස’න්‌ති. ‘එසො ඛො, දෙව, ජිණ්‌ණො නාමා’ති. ‘කිං පනෙසො, සම්‌ම සාරථි, ජිණ්‌ණො නාමා’ති? ‘එසො ඛො, දෙව, ජිණ්‌ණො නාම. න දානි තෙන චිරං ජීවිතබ්‌බං භවිස්‌සතී’ති. ‘කිං පන, සම්‌ම සාරථි, අහම්‌පි ජරාධම්‌මො, ජරං අනතීතො’ති? ‘ත්‌වඤ්‌ච, දෙව, මයඤ්‌චම්‌හ සබ්‌බෙ ජරාධම්‌මා, ජරං අනතීතා’ති. ‘තෙන හි, සම්‌ම සාරථි, අලං දානජ්‌ජ උය්‍යානභූමියා. ඉතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාහී’ති. ‘එවං, දෙවා’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ, සාරථි විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා තතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාසි. තත්‍ර සුදං, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො අන්‌තෙපුරං ගතො දුක්‌ඛී දුම්‌මනො පජ්‌ඣායති – ‘ධිරත්‌ථු කිර, භො, ජාති නාම, යත්‍ර හි නාම ජාතස්‌ස ජරා පඤ්‌ඤායිස්‌සතී’ති!
44. ‘‘Addasā kho, bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ bhoggaṃ 56 daṇḍaparāyanaṃ pavedhamānaṃ gacchantaṃ āturaṃ gatayobbanaṃ. Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato? Kesāpissa na yathā aññesaṃ, kāyopissa na yathā aññesa’nti. ‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāmā’ti. ‘Kiṃ paneso, samma sārathi, jiṇṇo nāmā’ti? ‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāma. Na dāni tena ciraṃ jīvitabbaṃ bhavissatī’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi jarādhammo, jaraṃ anatīto’ti? ‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe jarādhammā, jaraṃ anatītā’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā. Itova antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsi. Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘dhiratthu kira, bho, jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissatī’ti!
45. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමා රාජා සාරථිං ආමන්‌තාපෙත්‌වා එතදවොච – ‘කච්‌චි, සම්‌ම සාරථි, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අභිරමිත්‌ථ? කච්‌චි, සම්‌ම සාරථි, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අත්‌තමනො අහොසී’ති? ‘න ඛො, දෙව, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අභිරමිත්‌ථ, න ඛො, දෙව, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අත්‌තමනො අහොසී’ති. ‘කිං පන, සම්‌ම සාරථි, අද්‌දස කුමාරො උය්‍යානභූමිං නිය්‍යන්‌තො’ති? ‘අද්‌දසා ඛො, දෙව, කුමාරො උය්‍යානභූමිං නිය්‍යන්‌තො පුරිසං ජිණ්‌ණං ගොපානසිවඞ්‌කං භොග්‌ගං දණ්‌ඩපරායනං පවෙධමානං ගච්‌ඡන්‌තං ආතුරං ගතයොබ්‌බනං. දිස්‌වා මං එතදවොච – ‘‘අයං පන, සම්‌ම සාරථි, පුරිසො කිංකතො, කෙසාපිස්‌ස න යථා අඤ්‌ඤෙසං, කායොපිස්‌ස න යථා අඤ්‌ඤෙස’’න්‌ති? ‘‘එසො ඛො, දෙව, ජිණ්‌ණො නාමා’’ති. ‘‘කිං පනෙසො, සම්‌ම සාරථි, ජිණ්‌ණො නාමා’’ති? ‘‘එසො ඛො, දෙව, ජිණ්‌ණො නාම න දානි තෙන චිරං ජීවිතබ්‌බං භවිස්‌සතී’’ති. ‘‘කිං පන, සම්‌ම සාරථි, අහම්‌පි ජරාධම්‌මො, ජරං අනතීතො’’ති? ‘‘ත්‌වඤ්‌ච, දෙව, මයඤ්‌චම්‌හ සබ්‌බෙ ජරාධම්‌මා, ජරං අනතීතා’’ති.
45. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha? Kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti? ‘Na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, addasa kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto’ti? ‘Addasā kho, deva, kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ bhoggaṃ daṇḍaparāyanaṃ pavedhamānaṃ gacchantaṃ āturaṃ gatayobbanaṃ. Disvā maṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato, kesāpissa na yathā aññesaṃ, kāyopissa na yathā aññesa’’nti? ‘‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāmā’’ti. ‘‘Kiṃ paneso, samma sārathi, jiṇṇo nāmā’’ti? ‘‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāma na dāni tena ciraṃ jīvitabbaṃ bhavissatī’’ti. ‘‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi jarādhammo, jaraṃ anatīto’’ti? ‘‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe jarādhammā, jaraṃ anatītā’’ti.
‘‘‘තෙන හි, සම්‌ම සාරථි, අලං දානජ්‌ජ උය්‍යානභූමියා, ඉතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාහී’’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො අහං, දෙව, විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා තතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාසිං. සො ඛො, දෙව, කුමාරො අන්‌තෙපුරං ගතො දුක්‌ඛී දුම්‌මනො පජ්‌ඣායති – ‘‘ධිරත්‌ථු කිර භො ජාති නාම, යත්‍ර හි නාම ජාතස්‌ස ජරා පඤ්‌ඤායිස්‌සතී’’’ති.
‘‘‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsiṃ. So kho, deva, kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘‘dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissatī’’’ti.
බ්‍යාධිතපුරිසො
Byādhitapuriso
46. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමස්‌ස රඤ්‌ඤො එතදහොසි –
46. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi –
‘මා හෙව ඛො විපස්‌සී කුමාරො න රජ්‌ජං කාරෙසි, මා හෙව විපස්‌සී කුමාරො අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජි, මා හෙව නෙමිත්‌තානං බ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං අස්‌ස වචන’න්‌ති. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමා රාජා විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස භිය්‍යොසොමත්‌තාය පඤ්‌ච කාමගුණානි උපට්‌ඨාපෙසි – ‘යථා විපස්‌සී කුමාරො රජ්‌ජං කරෙය්‍ය, යථා විපස්‌සී කුමාරො න අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය, යථා නෙමිත්‌තානං බ්‍රාහ්‌මණානං මිච්‌ඡා අස්‌ස වචන’න්‌ති.
‘Mā heva kho vipassī kumāro na rajjaṃ kāresi, mā heva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji, mā heva nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacana’nti. Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca kāmaguṇāni upaṭṭhāpesi – ‘yathā vipassī kumāro rajjaṃ kareyya, yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya, yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacana’nti.
‘‘තත්‍ර සුදං, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතො සමඞ්‌ගීභූතො පරිචාරෙති. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො බහූනං වස්‌සානං…පෙ.…
‘‘Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ vassānaṃ…pe…
47. ‘‘අද්‌දසා ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො උය්‍යානභූමිං නිය්‍යන්‌තො පුරිසං ආබාධිකං දුක්‌ඛිතං බාළ්‌හගිලානං සකෙ මුත්‌තකරීසෙ පලිපන්‌නං සෙමානං 57 අඤ්‌ඤෙහි වුට්‌ඨාපියමානං අඤ්‌ඤෙහි සංවෙසියමානං. දිස්‌වා සාරථිං ආමන්‌තෙසි – ‘අයං පන, සම්‌ම සාරථි, පුරිසො කිංකතො? අක්‌ඛීනිපිස්‌ස න යථා අඤ්‌ඤෙසං, සරොපිස්‌ස 58 න යථා අඤ්‌ඤෙස’න්‌ති? ‘එසො ඛො, දෙව, බ්‍යාධිතො නාමා’ති. ‘කිං පනෙසො, සම්‌ම සාරථි, බ්‍යාධිතො නාමා’ති? ‘එසො ඛො, දෙව, බ්‍යාධිතො නාම අප්‌පෙව නාම තම්‌හා ආබාධා වුට්‌ඨහෙය්‍යා’ති. ‘කිං පන, සම්‌ම සාරථි, අහම්‌පි බ්‍යාධිධම්‌මො, බ්‍යාධිං අනතීතො’ති? ‘ත්‌වඤ්‌ච, දෙව, මයඤ්‌චම්‌හ සබ්‌බෙ බ්‍යාධිධම්‌මා, බ්‍යාධිං අනතීතා’ති. ‘තෙන හි, සම්‌ම සාරථි, අලං දානජ්‌ජ උය්‍යානභූමියා, ඉතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාහී’ති. ‘එවං දෙවා’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ, සාරථි විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා තතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාසි. තත්‍ර සුදං, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො අන්‌තෙපුරං ගතො දුක්‌ඛී දුම්‌මනො පජ්‌ඣායති – ‘ධිරත්‌ථු කිර භො ජාති නාම, යත්‍ර හි නාම ජාතස්‌ස ජරා පඤ්‌ඤායිස්‌සති, බ්‍යාධි පඤ්‌ඤායිස්‌සතී’ති.
47. ‘‘Addasā kho, bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ ābādhikaṃ dukkhitaṃ bāḷhagilānaṃ sake muttakarīse palipannaṃ semānaṃ 59 aññehi vuṭṭhāpiyamānaṃ aññehi saṃvesiyamānaṃ. Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato? Akkhīnipissa na yathā aññesaṃ, saropissa 60 na yathā aññesa’nti? ‘Eso kho, deva, byādhito nāmā’ti. ‘Kiṃ paneso, samma sārathi, byādhito nāmā’ti? ‘Eso kho, deva, byādhito nāma appeva nāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi byādhidhammo, byādhiṃ anatīto’ti? ‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe byādhidhammā, byādhiṃ anatītā’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘Evaṃ devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsi. Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissatī’ti.
48. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමා රාජා සාරථිං ආමන්‌තාපෙත්‌වා එතදවොච – ‘කච්‌චි, සම්‌ම සාරථි, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අභිරමිත්‌ථ, කච්‌චි, සම්‌ම සාරථි, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අත්‌තමනො අහොසී’ති? ‘න ඛො, දෙව, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අභිරමිත්‌ථ, න ඛො, දෙව, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අත්‌තමනො අහොසී’ති. ‘කිං පන, සම්‌ම සාරථි, අද්‌දස කුමාරො උය්‍යානභූමිං නිය්‍යන්‌තො’ති? ‘අද්‌දසා ඛො, දෙව, කුමාරො උය්‍යානභූමිං නිය්‍යන්‌තො පුරිසං ආබාධිකං දුක්‌ඛිතං බාළ්‌හගිලානං සකෙ මුත්‌තකරීසෙ පලිපන්‌නං සෙමානං අඤ්‌ඤෙහි වුට්‌ඨාපියමානං අඤ්‌ඤෙහි සංවෙසියමානං. දිස්‌වා මං එතදවොච – ‘‘අයං පන, සම්‌ම සාරථි, පුරිසො කිංකතො, අක්‌ඛීනිපිස්‌ස න යථා අඤ්‌ඤෙසං, සරොපිස්‌ස න යථා අඤ්‌ඤෙස’’න්‌ති? ‘‘එසො ඛො, දෙව, බ්‍යාධිතො නාමා’’ති. ‘‘කිං පනෙසො, සම්‌ම සාරථි, බ්‍යාධිතො නාමා’’ති? ‘‘එසො ඛො, දෙව, බ්‍යාධිතො නාම අප්‌පෙව නාම තම්‌හා ආබාධා වුට්‌ඨහෙය්‍යා’’ති. ‘‘කිං පන, සම්‌ම සාරථි, අහම්‌පි බ්‍යාධිධම්‌මො, බ්‍යාධිං අනතීතො’’ති? ‘‘ත්‌වඤ්‌ච, දෙව, මයඤ්‌චම්‌හ සබ්‌බෙ බ්‍යාධිධම්‌මා, බ්‍යාධිං අනතීතා’’ති. ‘‘තෙන හි, සම්‌ම සාරථි, අලං දානජ්‌ජ උය්‍යානභූමියා, ඉතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාහී’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො අහං, දෙව, විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා තතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාසිං. සො ඛො, දෙව, කුමාරො අන්‌තෙපුරං ගතො දුක්‌ඛී දුම්‌මනො පජ්‌ඣායති – ‘‘‘ධිරත්‌ථු කිර භො ජාති නාම, යත්‍ර හි නාම ජාතස්‌ස ජරා පඤ්‌ඤායිස්‌සති, බ්‍යාධි පඤ්‌ඤායිස්‌සතී’’’ති.
48. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti? ‘Na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, addasa kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto’ti? ‘Addasā kho, deva, kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ ābādhikaṃ dukkhitaṃ bāḷhagilānaṃ sake muttakarīse palipannaṃ semānaṃ aññehi vuṭṭhāpiyamānaṃ aññehi saṃvesiyamānaṃ. Disvā maṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato, akkhīnipissa na yathā aññesaṃ, saropissa na yathā aññesa’’nti? ‘‘Eso kho, deva, byādhito nāmā’’ti. ‘‘Kiṃ paneso, samma sārathi, byādhito nāmā’’ti? ‘‘Eso kho, deva, byādhito nāma appeva nāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi byādhidhammo, byādhiṃ anatīto’’ti? ‘‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe byādhidhammā, byādhiṃ anatītā’’ti. ‘‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsiṃ. So kho, deva, kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘‘‘dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissatī’’’ti.
කාලඞ්‌කතපුරිසො
Kālaṅkatapuriso
49. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමස්‌ස රඤ්‌ඤො එතදහොසි – ‘මා හෙව ඛො විපස්‌සී කුමාරො න රජ්‌ජං කාරෙසි, මා හෙව විපස්‌සී කුමාරො අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජි, මා හෙව නෙමිත්‌තානං බ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං අස්‌ස වචන’න්‌ති. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමා රාජා විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස භිය්‍යොසොමත්‌තාය පඤ්‌ච කාමගුණානි උපට්‌ඨාපෙසි – ‘යථා විපස්‌සී කුමාරො රජ්‌ජං කරෙය්‍ය, යථා විපස්‌සී කුමාරො න අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය, යථා නෙමිත්‌තානං බ්‍රාහ්‌මණානං මිච්‌ඡා අස්‌ස වචන’න්‌ති.
49. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi – ‘mā heva kho vipassī kumāro na rajjaṃ kāresi, mā heva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji, mā heva nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacana’nti. Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca kāmaguṇāni upaṭṭhāpesi – ‘yathā vipassī kumāro rajjaṃ kareyya, yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya, yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacana’nti.
‘‘තත්‍ර සුදං, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතො සමඞ්‌ගීභූතො පරිචාරෙති. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො බහූනං වස්‌සානං…පෙ.…
‘‘Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ vassānaṃ…pe…
50. ‘‘අද්‌දසා ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො උය්‍යානභූමිං නිය්‍යන්‌තො මහාජනකායං සන්‌නිපතිතං නානාරත්‌තානඤ්‌ච දුස්‌සානං විලාතං කයිරමානං. දිස්‌වා සාරථිං ආමන්‌තෙසි – ‘කිං නු ඛො, සො, සම්‌ම සාරථි, මහාජනකායො සන්‌නිපතිතො නානාරත්‌තානඤ්‌ච දුස්‌සානං විලාතං කයිරතී’ති? ‘එසො ඛො, දෙව, කාලඞ්‌කතො නාමා’ති. ‘තෙන හි, සම්‌ම සාරථි, යෙන සො කාලඞ්‌කතො තෙන රථං පෙසෙහී’ති. ‘එවං, දෙවා’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ, සාරථි විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන සො කාලඞ්‌කතො තෙන රථං පෙසෙසි. අද්‌දසා ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො පෙතං කාලඞ්‌කතං, දිස්‌වා සාරථිං ආමන්‌තෙසි – ‘කිං පනායං, සම්‌ම සාරථි, කාලඞ්‌කතො නාමා’ති? ‘එසො ඛො, දෙව, කාලඞ්‌කතො නාම. න දානි තං දක්‌ඛන්‌ති මාතා වා පිතා වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතා, සොපි න දක්‌ඛිස්‌සති මාතරං වා පිතරං වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතෙ’ති. ‘කිං පන, සම්‌ම සාරථි, අහම්‌පි මරණධම්‌මො මරණං අනතීතො; මම්‌පි න දක්‌ඛන්‌ති දෙවො වා දෙවී වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතා; අහම්‌පි න දක්‌ඛිස්‌සාමි දෙවං වා දෙවිං වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතෙ’ති? ‘ත්‌වඤ්‌ච, දෙව, මයඤ්‌චම්‌හ සබ්‌බෙ මරණධම්‌මා මරණං අනතීතා; තම්‌පි න දක්‌ඛන්‌ති දෙවො වා දෙවී වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතා; ත්‌වම්‌පි න දක්‌ඛිස්‌සසි දෙවං වා දෙවිං වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතෙ’ති. ‘තෙන හි, සම්‌ම සාරථි, අලං දානජ්‌ජ උය්‍යානභූමියා, ඉතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාහී’ති. ‘එවං, දෙවා’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ, සාරථි විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා තතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාසි. තත්‍ර සුදං, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො අන්‌තෙපුරං ගතො දුක්‌ඛී දුම්‌මනො පජ්‌ඣායති – ‘ධිරත්‌ථු කිර, භො, ජාති නාම, යත්‍ර හි නාම ජාතස්‌ස ජරා පඤ්‌ඤායිස්‌සති, බ්‍යාධි පඤ්‌ඤායිස්‌සති, මරණං පඤ්‌ඤායිස්‌සතී’ති.
50. ‘‘Addasā kho, bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto mahājanakāyaṃ sannipatitaṃ nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiramānaṃ. Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘kiṃ nu kho, so, samma sārathi, mahājanakāyo sannipatito nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiratī’ti? ‘Eso kho, deva, kālaṅkato nāmā’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, yena so kālaṅkato tena rathaṃ pesehī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so kālaṅkato tena rathaṃ pesesi. Addasā kho, bhikkhave, vipassī kumāro petaṃ kālaṅkataṃ, disvā sārathiṃ āmantesi – ‘kiṃ panāyaṃ, samma sārathi, kālaṅkato nāmā’ti? ‘Eso kho, deva, kālaṅkato nāma. Na dāni taṃ dakkhanti mātā vā pitā vā aññe vā ñātisālohitā, sopi na dakkhissati mātaraṃ vā pitaraṃ vā aññe vā ñātisālohite’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi maraṇadhammo maraṇaṃ anatīto; mampi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā; ahampi na dakkhissāmi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite’ti? ‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe maraṇadhammā maraṇaṃ anatītā; tampi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā; tvampi na dakkhissasi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsi. Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘dhiratthu kira, bho, jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissati, maraṇaṃ paññāyissatī’ti.
51. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමා රාජා සාරථිං ආමන්‌තාපෙත්‌වා එතදවොච – ‘කච්‌චි, සම්‌ම සාරථි, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අභිරමිත්‌ථ, කච්‌චි, සම්‌ම සාරථි, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අත්‌තමනො අහොසී’ති? ‘න ඛො, දෙව, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අභිරමිත්‌ථ, න ඛො, දෙව, කුමාරො උය්‍යානභූමියා අත්‌තමනො අහොසී’ති. ‘කිං පන, සම්‌ම සාරථි, අද්‌දස කුමාරො උය්‍යානභූමිං නිය්‍යන්‌තො’ති? ‘අද්‌දසා ඛො, දෙව, කුමාරො උය්‍යානභූමිං නිය්‍යන්‌තො මහාජනකායං සන්‌නිපතිතං නානාරත්‌තානඤ්‌ච දුස්‌සානං විලාතං කයිරමානං. දිස්‌වා මං එතදවොච – ‘‘කිං නු ඛො, සො , සම්‌ම සාරථි, මහාජනකායො සන්‌නිපතිතො නානාරත්‌තානඤ්‌ච දුස්‌සානං විලාතං කයිරතී’’ති? ‘‘එසො ඛො, දෙව, කාලඞ්‌කතො නාමා’’ති. ‘‘තෙන හි, සම්‌ම සාරථි, යෙන සො කාලඞ්‌කතො තෙන රථං පෙසෙහී’’ති. ‘‘එවං දෙවා’’ති ඛො අහං, දෙව, විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන සො කාලඞ්‌කතො තෙන රථං පෙසෙසිං. අද්‌දසා ඛො, දෙව, කුමාරො පෙතං කාලඞ්‌කතං, දිස්‌වා මං එතදවොච – ‘‘කිං පනායං, සම්‌ම සාරථි, කාලඞ්‌කතො නාමා’’ති ? ‘‘එසො ඛො, දෙව, කාලඞ්‌කතො නාම. න දානි තං දක්‌ඛන්‌ති මාතා වා පිතා වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතා, සොපි න දක්‌ඛිස්‌සති මාතරං වා පිතරං වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතෙ’’ති. ‘‘කිං පන, සම්‌ම සාරථි, අහම්‌පි මරණධම්‌මො මරණං අනතීතො; මම්‌පි න දක්‌ඛන්‌ති දෙවො වා දෙවී වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතා; අහම්‌පි න දක්‌ඛිස්‌සාමි දෙවං වා දෙවිං වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතෙ’’ති? ‘‘ත්‌වඤ්‌ච, දෙව, මයඤ්‌චම්‌හ සබ්‌බෙ මරණධම්‌මා මරණං අනතීතා; තම්‌පි න දක්‌ඛන්‌ති දෙවො වා දෙවී වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතා, ත්‌වම්‌පි න දක්‌ඛිස්‌සසි දෙවං වා දෙවිං වා අඤ්‌ඤෙ වා ඤාතිසාලොහිතෙ’’ති. ‘‘තෙන හි, සම්‌ම සාරථි, අලං දානජ්‌ජ උය්‍යානභූමියා, ඉතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාහී’ති. ‘‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො අහං, දෙව, විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා තතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාසිං. සො ඛො, දෙව, කුමාරො අන්‌තෙපුරං ගතො දුක්‌ඛී දුම්‌මනො පජ්‌ඣායති – ‘‘ධිරත්‌ථු කිර භො ජාති නාම, යත්‍ර හි නාම ජාතස්‌ස ජරා පඤ්‌ඤායිස්‌සති, බ්‍යාධි පඤ්‌ඤායිස්‌සති, මරණං පඤ්‌ඤායිස්‌සතී’’’ති.
51. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, kacci, samma sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti? ‘Na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, addasa kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto’ti? ‘Addasā kho, deva, kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto mahājanakāyaṃ sannipatitaṃ nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiramānaṃ. Disvā maṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, so , samma sārathi, mahājanakāyo sannipatito nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiratī’’ti? ‘‘Eso kho, deva, kālaṅkato nāmā’’ti. ‘‘Tena hi, samma sārathi, yena so kālaṅkato tena rathaṃ pesehī’’ti. ‘‘Evaṃ devā’’ti kho ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so kālaṅkato tena rathaṃ pesesiṃ. Addasā kho, deva, kumāro petaṃ kālaṅkataṃ, disvā maṃ etadavoca – ‘‘kiṃ panāyaṃ, samma sārathi, kālaṅkato nāmā’’ti ? ‘‘Eso kho, deva, kālaṅkato nāma. Na dāni taṃ dakkhanti mātā vā pitā vā aññe vā ñātisālohitā, sopi na dakkhissati mātaraṃ vā pitaraṃ vā aññe vā ñātisālohite’’ti. ‘‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi maraṇadhammo maraṇaṃ anatīto; mampi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā; ahampi na dakkhissāmi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite’’ti? ‘‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe maraṇadhammā maraṇaṃ anatītā; tampi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā, tvampi na dakkhissasi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite’’ti. ‘‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘‘‘Evaṃ, devā’’ti kho ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsiṃ. So kho, deva, kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘‘dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissati, maraṇaṃ paññāyissatī’’’ti.
පබ්‌බජිතො
Pabbajito
52. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමස්‌ස රඤ්‌ඤො එතදහොසි – ‘මා හෙව ඛො විපස්‌සී කුමාරො න රජ්‌ජං කාරෙසි, මා හෙව විපස්‌සී කුමාරො අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජි, මා හෙව නෙමිත්‌තානං බ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං අස්‌ස වචන’න්‌ති. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමා රාජා විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස භිය්‍යොසොමත්‌තාය පඤ්‌ච කාමගුණානි උපට්‌ඨාපෙසි – ‘යථා විපස්‌සී කුමාරො රජ්‌ජං කරෙය්‍ය, යථා විපස්‌සී කුමාරො න අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය, යථා නෙමිත්‌තානං බ්‍රාහ්‌මණානං මිච්‌ඡා අස්‌ස වචන’න්‌ති.
52. ‘‘Atha kho, bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi – ‘mā heva kho vipassī kumāro na rajjaṃ kāresi, mā heva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji, mā heva nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacana’nti. Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca kāmaguṇāni upaṭṭhāpesi – ‘yathā vipassī kumāro rajjaṃ kareyya, yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya, yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacana’nti.
‘‘තත්‍ර සුදං, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතො සමඞ්‌ගීභූතො පරිචාරෙති. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො බහූනං වස්‌සානං බහූනං වස්‌සසතානං බහූනං වස්‌සසහස්‌සානං අච්‌චයෙන සාරථිං ආමන්‌තෙසි – ‘යොජෙහි, සම්‌ම සාරථි, භද්‌දානි භද්‌දානි යානානි, උය්‍යානභූමිං ගච්‌ඡාම සුභූමිදස්‌සනායා’ති. ‘එවං, දෙවා’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ, සාරථි විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා භද්‌දානි භද්‌දානි යානානි යොජෙත්‌වා විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිවෙදෙසි – ‘යුත්‌තානි ඛො තෙ, දෙව, භද්‌දානි භද්‌දානි යානානි, යස්‌ස දානි කාලං මඤ්‌ඤසී’ති. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො භද්‌දං භද්‌දං යානං අභිරුහිත්‌වා භද්‌දෙහි භද්‌දෙහි යානෙහි උය්‍යානභූමිං නිය්‍යාසි.
‘‘Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ bahūnaṃ vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi – ‘yojehi, samma sārathi, bhaddāni bhaddāni yānāni, uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmidassanāyā’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā vipassissa kumārassa paṭivedesi – ‘yuttāni kho te, deva, bhaddāni bhaddāni yānāni, yassa dāni kālaṃ maññasī’ti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi.
53. ‘‘අද්‌දසා ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො උය්‍යානභූමිං නිය්‍යන්‌තො පුරිසං භණ්‌ඩුං පබ්‌බජිතං කාසායවසනං. දිස්‌වා සාරථිං ආමන්‌තෙසි – ‘අයං පන, සම්‌ම සාරථි, පුරිසො කිංකතො? සීසංපිස්‌ස න යථා අඤ්‌ඤෙසං, වත්‌ථානිපිස්‌ස න යථා අඤ්‌ඤෙස’න්‌ති? ‘එසො ඛො, දෙව, පබ්‌බජිතො නාමා’ති. ‘කිං පනෙසො, සම්‌ම සාරථි, පබ්‌බජිතො නාමා’ති? ‘එසො ඛො, දෙව, පබ්‌බජිතො නාම සාධු ධම්‌මචරියා සාධු සමචරියා 61 සාධු කුසලකිරියා 62 සාධු පුඤ්‌ඤකිරියා සාධු අවිහිංසා සාධු භූතානුකම්‌පා’ති. ‘සාධු ඛො සො, සම්‌ම සාරථි, පබ්‌බජිතො නාම, සාධු ධම්‌මචරියා සාධු සමචරියා සාධු කුසලකිරියා සාධු පුඤ්‌ඤකිරියා සාධු අවිහිංසා සාධු භූතානුකම්‌පා. තෙන හි, සම්‌ම සාරථි, යෙන සො පබ්‌බජිතො තෙන රථං පෙසෙහී’ති. ‘එවං, දෙවා’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ, සාරථි විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන සො පබ්‌බජිතො තෙන රථං පෙසෙසි. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො තං පබ්‌බජිතං එතදවොච – ‘ත්‌වං පන, සම්‌ම, කිංකතො, සීසම්‌පි තෙ න යථා අඤ්‌ඤෙසං, වත්‌ථානිපි තෙ න යථා අඤ්‌ඤෙස’න්‌ති? ‘අහං ඛො, දෙව, පබ්‌බජිතො නාමා’ති. ‘කිං පන ත්‌වං, සම්‌ම, පබ්‌බජිතො නාමා’ති? ‘අහං ඛො, දෙව, පබ්‌බජිතො නාම, සාධු ධම්‌මචරියා සාධු සමචරියා සාධු කුසලකිරියා සාධු පුඤ්‌ඤකිරියා සාධු අවිහිංසා සාධු භූතානුකම්‌පා’ති. ‘සාධු ඛො ත්‌වං, සම්‌ම, පබ්‌බජිතො නාම සාධු ධම්‌මචරියා සාධු සමචරියා සාධු කුසලකිරියා සාධු පුඤ්‌ඤකිරියා සාධු අවිහිංසා සාධු භූතානුකම්‌පා’ති.
53. ‘‘Addasā kho, bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ bhaṇḍuṃ pabbajitaṃ kāsāyavasanaṃ. Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato? Sīsaṃpissa na yathā aññesaṃ, vatthānipissa na yathā aññesa’nti? ‘Eso kho, deva, pabbajito nāmā’ti. ‘Kiṃ paneso, samma sārathi, pabbajito nāmā’ti? ‘Eso kho, deva, pabbajito nāma sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā 63 sādhu kusalakiriyā 64 sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā’ti. ‘Sādhu kho so, samma sārathi, pabbajito nāma, sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā sādhu kusalakiriyā sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā. Tena hi, samma sārathi, yena so pabbajito tena rathaṃ pesehī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so pabbajito tena rathaṃ pesesi. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro taṃ pabbajitaṃ etadavoca – ‘tvaṃ pana, samma, kiṃkato, sīsampi te na yathā aññesaṃ, vatthānipi te na yathā aññesa’nti? ‘Ahaṃ kho, deva, pabbajito nāmā’ti. ‘Kiṃ pana tvaṃ, samma, pabbajito nāmā’ti? ‘Ahaṃ kho, deva, pabbajito nāma, sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā sādhu kusalakiriyā sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā’ti. ‘Sādhu kho tvaṃ, samma, pabbajito nāma sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā sādhu kusalakiriyā sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā’ti.
බොධිසත්‌තපබ්‌බජ්‌ජා
Bodhisattapabbajjā
54. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී කුමාරො සාරථිං ආමන්‌තෙසි – ‘තෙන හි, සම්‌ම සාරථි, රථං ආදාය ඉතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාහි. අහං පන ඉධෙව කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සාමී’ති. ‘එවං, දෙවා’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ, සාරථි විපස්‌සිස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා රථං ආදාය තතොව අන්‌තෙපුරං පච්‌චනිය්‍යාසි. විපස්‌සී පන කුමාරො තත්‌ථෙව කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජි.
54. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro sārathiṃ āmantesi – ‘tena hi, samma sārathi, rathaṃ ādāya itova antepuraṃ paccaniyyāhi. Ahaṃ pana idheva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā rathaṃ ādāya tatova antepuraṃ paccaniyyāsi. Vipassī pana kumāro tattheva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji.
මහාජනකායඅනුපබ්‌බජ්‌ජා
Mahājanakāyaanupabbajjā
55. ‘‘අස්‌සොසි ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමතියා රාජධානියා මහාජනකායො චතුරාසීති පාණසහස්‌සානි – ‘විපස්‌සී කිර කුමාරො කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො’ති. සුත්‌වාන තෙසං එතදහොසි – ‘න හි නූන සො ඔරකො ධම්‌මවිනයො, න සා ඔරකා 65 පබ්‌බජ්‌ජා, යත්‌ථ විපස්‌සී කුමාරො කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො. විපස්‌සීපි නාම කුමාරො කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සති, කිමඞ්‌ගං 66 පන මය’න්‌ති.
55. ‘‘Assosi kho, bhikkhave, bandhumatiyā rājadhāniyā mahājanakāyo caturāsīti pāṇasahassāni – ‘vipassī kira kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito’ti. Sutvāna tesaṃ etadahosi – ‘na hi nūna so orako dhammavinayo, na sā orakā 67 pabbajjā, yattha vipassī kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Vipassīpi nāma kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, kimaṅgaṃ 68 pana maya’nti.
‘‘අථ ඛො, සො භික්‌ඛවෙ, මහාජනකායො 69 චතුරාසීති පාණසහස්‌සානි කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා විපස්‌සිං බොධිසත්‌තං අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතං අනුපබ්‌බජිංසු. තාය සුදං, භික්‌ඛවෙ, පරිසාය පරිවුතො විපස්‌සී බොධිසත්‌තො ගාමනිගමජනපදරාජධානීසු චාරිකං චරති.
‘‘Atha kho, so bhikkhave, mahājanakāyo 70 caturāsīti pāṇasahassāni kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā vipassiṃ bodhisattaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajitaṃ anupabbajiṃsu. Tāya sudaṃ, bhikkhave, parisāya parivuto vipassī bodhisatto gāmanigamajanapadarājadhānīsu cārikaṃ carati.
56. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස රහොගතස්‌ස පටිසල්‌ලීනස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි – ‘න ඛො මෙතං 71 පතිරූපං යොහං ආකිණ්‌ණො විහරාමි, යංනූනාහං එකො ගණම්‌හා වූපකට්‌ඨො විහරෙය්‍ය’න්‌ති. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී බොධිසත්‌තො අපරෙන සමයෙන එකො ගණම්‌හා වූපකට්‌ඨො විහාසි , අඤ්‌ඤෙනෙව තානි චතුරාසීති පබ්‌බජිතසහස්‌සානි අගමංසු, අඤ්‌ඤෙන මග්‌ගෙන විපස්‌සී බොධිසත්‌තො.
56. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘na kho metaṃ 72 patirūpaṃ yohaṃ ākiṇṇo viharāmi, yaṃnūnāhaṃ eko gaṇamhā vūpakaṭṭho vihareyya’nti. Atha kho, bhikkhave, vipassī bodhisatto aparena samayena eko gaṇamhā vūpakaṭṭho vihāsi , aññeneva tāni caturāsīti pabbajitasahassāni agamaṃsu, aññena maggena vipassī bodhisatto.
බොධිසත්‌තඅභිනිවෙසො
Bodhisattaabhiniveso
57. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස වාසූපගතස්‌ස රහොගතස්‌ස පටිසල්‌ලීනස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි – ‘කිච්‌ඡං වතායං ලොකො ආපන්‌නො, ජායති ච ජීයති ච මීයති ච 73 චවති ච උපපජ්‌ජති ච, අථ ච පනිමස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස නිස්‌සරණං නප්‌පජානාති ජරාමරණස්‌ස, කුදාස්‌සු නාම ඉමස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස නිස්‌සරණං පඤ්‌ඤායිස්‌සති ජරාමරණස්‌සා’ති?
57. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa vāsūpagatassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno, jāyati ca jīyati ca mīyati ca 74 cavati ca upapajjati ca, atha ca panimassa dukkhassa nissaraṇaṃ nappajānāti jarāmaraṇassa, kudāssu nāma imassa dukkhassa nissaraṇaṃ paññāyissati jarāmaraṇassā’ti?
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො සති ජරාමරණං හොති, කිංපච්‌චයා ජරාමරණ’න්‌ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘ජාතියා ඛො සති ජරාමරණං හොති, ජාතිපච්‌චයා ජරාමරණ’න්‌ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, kiṃpaccayā jarāmaraṇa’nti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘jātiyā kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, jātipaccayā jarāmaraṇa’nti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො සති ජාති හොති, කිංපච්‌චයා ජාතී’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘භවෙ ඛො සති ජාති හොති, භවපච්‌චයා ජාතී’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati jāti hoti, kiṃpaccayā jātī’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘bhave kho sati jāti hoti, bhavapaccayā jātī’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො සති භවො හොති, කිංපච්‌චයා භවො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘උපාදානෙ ඛො සති භවො හොති, උපාදානපච්‌චයා භවො’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati bhavo hoti, kiṃpaccayā bhavo’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘upādāne kho sati bhavo hoti, upādānapaccayā bhavo’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො සති උපාදානං හොති, කිංපච්‌චයා උපාදාන’න්‌ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘තණ්‌හාය ඛො සති උපාදානං හොති, තණ්‌හාපච්‌චයා උපාදාන’න්‌ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati upādānaṃ hoti, kiṃpaccayā upādāna’nti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘taṇhāya kho sati upādānaṃ hoti, taṇhāpaccayā upādāna’nti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො සති තණ්‌හා හොති, කිංපච්‌චයා තණ්‌හා’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘වෙදනාය ඛො සති තණ්‌හා හොති, වෙදනාපච්‌චයා තණ්‌හා’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati taṇhā hoti, kiṃpaccayā taṇhā’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘vedanāya kho sati taṇhā hoti, vedanāpaccayā taṇhā’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො සති වෙදනා හොති, කිංපච්‌චයා වෙදනා’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘ඵස්‌සෙ ඛො සති වෙදනා හොති, ඵස්‌සපච්‌චයා වෙදනා’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati vedanā hoti, kiṃpaccayā vedanā’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘phasse kho sati vedanā hoti, phassapaccayā vedanā’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො සති ඵස්‌සො හොති, කිංපච්‌චයා ඵස්‌සො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘සළායතනෙ ඛො සති ඵස්‌සො හොති, සළායතනපච්‌චයා ඵස්‌සො’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati phasso hoti, kiṃpaccayā phasso’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘saḷāyatane kho sati phasso hoti, saḷāyatanapaccayā phasso’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො සති සළායතනං හොති, කිංපච්‌චයා සළායතන’න්‌ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘නාමරූපෙ ඛො සති සළායතනං හොති, නාමරූපපච්‌චයා සළායතන’න්‌ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati saḷāyatanaṃ hoti, kiṃpaccayā saḷāyatana’nti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho sati saḷāyatanaṃ hoti, nāmarūpapaccayā saḷāyatana’nti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො සති නාමරූපං හොති, කිංපච්‌චයා නාමරූප’න්‌ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘විඤ්‌ඤාණෙ ඛො සති නාමරූපං හොති, විඤ්‌ඤාණපච්‌චයා නාමරූප’න්‌ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati nāmarūpaṃ hoti, kiṃpaccayā nāmarūpa’nti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘viññāṇe kho sati nāmarūpaṃ hoti, viññāṇapaccayā nāmarūpa’nti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො සති විඤ්‌ඤාණං හොති, කිංපච්‌චයා විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘නාමරූපෙ ඛො සති විඤ්‌ඤාණං හොති, නාමරූපපච්‌චයා විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati viññāṇaṃ hoti, kiṃpaccayā viññāṇa’nti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho sati viññāṇaṃ hoti, nāmarūpapaccayā viññāṇa’nti.
58. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘පච්‌චුදාවත්‌තති ඛො ඉදං විඤ්‌ඤාණං නාමරූපම්‌හා, නාපරං ගච්‌ඡති. එත්‌තාවතා ජායෙථ වා ජිය්‍යෙථ වා මිය්‍යෙථ වා චවෙථ වා උපපජ්‌ජෙථ වා, යදිදං නාමරූපපච්‌චයා විඤ්‌ඤාණං, විඤ්‌ඤාණපච්‌චයා නාමරූපං, නාමරූපපච්‌චයා සළායතනං, සළායතනපච්‌චයා ඵස්‌සො, ඵස්‌සපච්‌චයා වෙදනා, වෙදනාපච්‌චයා තණ්‌හා , තණ්‌හාපච්‌චයා උපාදානං, උපාදානපච්‌චයා භවො, භවපච්‌චයා ජාති, ජාතිපච්‌චයා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසා සම්‌භවන්‌ති. එවමෙතස්‌ස කෙවලස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සමුදයො හොති’.
58. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘paccudāvattati kho idaṃ viññāṇaṃ nāmarūpamhā, nāparaṃ gacchati. Ettāvatā jāyetha vā jiyyetha vā miyyetha vā cavetha vā upapajjetha vā, yadidaṃ nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā , taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’.
59. ‘‘‘සමුදයො සමුදයො’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස පුබ්‌බෙ අනනුස්‌සුතෙසු ධම්‌මෙසු චක්‌ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්‌ඤා උදපාදි, විජ්‌ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි.
59. ‘‘‘Samudayo samudayo’ti kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
60. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො අසති ජරාමරණං න හොති, කිස්‌ස නිරොධා ජරාමරණනිරොධො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘ජාතියා ඛො අසති ජරාමරණං න හොති, ජාතිනිරොධා ජරාමරණනිරොධො’ති.
60. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati jarāmaraṇaṃ na hoti, kissa nirodhā jarāmaraṇanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘jātiyā kho asati jarāmaraṇaṃ na hoti, jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො අසති ජාති න හොති, කිස්‌ස නිරොධා ජාතිනිරොධො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘භවෙ ඛො අසති ජාති න හොති, භවනිරොධා ජාතිනිරොධො’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati jāti na hoti, kissa nirodhā jātinirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘bhave kho asati jāti na hoti, bhavanirodhā jātinirodho’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො අසති භවො න හොති, කිස්‌ස නිරොධා භවනිරොධො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘උපාදානෙ ඛො අසති භවො න හොති, උපාදානනිරොධා භවනිරොධො’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati bhavo na hoti, kissa nirodhā bhavanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘upādāne kho asati bhavo na hoti, upādānanirodhā bhavanirodho’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො අසති උපාදානං න හොති, කිස්‌ස නිරොධා උපාදානනිරොධො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘තණ්‌හාය ඛො අසති උපාදානං න හොති, තණ්‌හානිරොධා උපාදානනිරොධො’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati upādānaṃ na hoti, kissa nirodhā upādānanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘taṇhāya kho asati upādānaṃ na hoti, taṇhānirodhā upādānanirodho’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො අසති තණ්‌හා න හොති, කිස්‌ස නිරොධා තණ්‌හානිරොධො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘වෙදනාය ඛො අසති තණ්‌හා න හොති, වෙදනානිරොධා තණ්‌හානිරොධො’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati taṇhā na hoti, kissa nirodhā taṇhānirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘vedanāya kho asati taṇhā na hoti, vedanānirodhā taṇhānirodho’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො අසති වෙදනා න හොති, කිස්‌ස නිරොධා වෙදනානිරොධො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘ඵස්‌සෙ ඛො අසති වෙදනා න හොති, ඵස්‌සනිරොධා වෙදනානිරොධො’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati vedanā na hoti, kissa nirodhā vedanānirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘phasse kho asati vedanā na hoti, phassanirodhā vedanānirodho’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො අසති ඵස්‌සො න හොති, කිස්‌ස නිරොධා ඵස්‌සනිරොධො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘සළායතනෙ ඛො අසති ඵස්‌සො න හොති, සළායතනනිරොධා ඵස්‌සනිරොධො’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati phasso na hoti, kissa nirodhā phassanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘saḷāyatane kho asati phasso na hoti, saḷāyatananirodhā phassanirodho’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො අසති සළායතනං න හොති, කිස්‌ස නිරොධා සළායතනනිරොධො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘නාමරූපෙ ඛො අසති සළායතනං න හොති, නාමරූපනිරොධා සළායතනනිරොධො’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati saḷāyatanaṃ na hoti, kissa nirodhā saḷāyatananirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho asati saḷāyatanaṃ na hoti, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො අසති නාමරූපං න හොති, කිස්‌ස නිරොධා නාමරූපනිරොධො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘විඤ්‌ඤාණෙ ඛො අසති නාමරූපං න හොති, විඤ්‌ඤාණනිරොධා නාමරූපනිරොධො’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati nāmarūpaṃ na hoti, kissa nirodhā nāmarūpanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘viññāṇe kho asati nāmarūpaṃ na hoti, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho’ti.
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘කිම්‌හි නු ඛො අසති විඤ්‌ඤාණං න හොති, කිස්‌ස නිරොධා විඤ්‌ඤාණනිරොධො’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස යොනිසො මනසිකාරා අහු පඤ්‌ඤාය අභිසමයො – ‘නාමරූපෙ ඛො අසති විඤ්‌ඤාණං න හොති, නාමරූපනිරොධා විඤ්‌ඤාණනිරොධො’ති.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati viññāṇaṃ na hoti, kissa nirodhā viññāṇanirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho asati viññāṇaṃ na hoti, nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho’ti.
61. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘අධිගතො ඛො ම්‍යායං මග්‌ගො සම්‌බොධාය යදිදං – නාමරූපනිරොධා විඤ්‌ඤාණනිරොධො, විඤ්‌ඤාණනිරොධා නාමරූපනිරොධො, නාමරූපනිරොධා සළායතනනිරොධො, සළායතනනිරොධා ඵස්‌සනිරොධො, ඵස්‌සනිරොධා වෙදනානිරොධො, වෙදනානිරොධා තණ්‌හානිරොධො, තණ්‌හානිරොධා උපාදානනිරොධො, උපාදානනිරොධා භවනිරොධො, භවනිරොධා ජාතිනිරොධො, ජාතිනිරොධා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසා නිරුජ්‌ඣන්‌ති. එවමෙතස්‌ස කෙවලස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌ස නිරොධො හොති’.
61. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘adhigato kho myāyaṃ maggo sambodhāya yadidaṃ – nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti’.
62. ‘‘‘නිරොධො නිරොධො’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌ස පුබ්‌බෙ අනනුස්‌සුතෙසු ධම්‌මෙසු චක්‌ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්‌ඤා උදපාදි, විජ්‌ජා උදපාදි, ආලොකො උදපාදි.
62. ‘‘‘Nirodho nirodho’ti kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
63. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී බොධිසත්‌තො අපරෙන සමයෙන පඤ්‌චසු උපාදානක්‌ඛන්‌ධෙසු උදයබ්‌බයානුපස්‌සී විහාසි – ‘ඉති රූපං, ඉති රූපස්‌ස සමුදයො, ඉති රූපස්‌ස අත්‌ථඞ්‌ගමො; ඉති වෙදනා, ඉති වෙදනාය සමුදයො, ඉති වෙදනාය අත්‌ථඞ්‌ගමො; ඉති සඤ්‌ඤා, ඉති සඤ්‌ඤාය සමුදයො, ඉති සඤ්‌ඤාය අත්‌ථඞ්‌ගමො; ඉති සඞ්‌ඛාරා, ඉති සඞ්‌ඛාරානං සමුදයො, ඉති සඞ්‌ඛාරානං අත්‌ථඞ්‌ගමො; ඉති විඤ්‌ඤාණං, ඉති විඤ්‌ඤාණස්‌ස සමුදයො, ඉති විඤ්‌ඤාණස්‌ස අත්‌ථඞ්‌ගමො’ති, තස්‌ස පඤ්‌චසු උපාදානක්‌ඛන්‌ධෙසු උදයබ්‌බයානුපස්‌සිනො විහරතො න චිරස්‌සෙව අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්‌තං විමුච්‌චී’’ති.
63. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bodhisatto aparena samayena pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassī vihāsi – ‘iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā, iti vedanāya samudayo, iti vedanāya atthaṅgamo; iti saññā, iti saññāya samudayo, iti saññāya atthaṅgamo; iti saṅkhārā, iti saṅkhārānaṃ samudayo, iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo; iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti, tassa pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato na cirasseva anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccī’’ti.
දුතියභාණවාරො.
Dutiyabhāṇavāro.
බ්‍රහ්‌මයාචනකථා
Brahmayācanakathā
64. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස එතදහොසි – ‘යංනූනාහං ධම්‌මං දෙසෙය්‍ය’න්‌ති. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස එතදහොසි – ‘අධිගතො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො ගම්‌භීරො දුද්‌දසො දුරනුබොධො සන්‌තො පණීතො අතක්‌කාවචරො නිපුණො පණ්‌ඩිතවෙදනීයො. ආලයරාමා ඛො පනායං පජා ආලයරතා ආලයසම්‌මුදිතා. ආලයරාමාය ඛො පන පජාය ආලයරතාය ආලයසම්‌මුදිතාය දුද්‌දසං ඉදං ඨානං යදිදං ඉදප්‌පච්‌චයතාපටිච්‌චසමුප්‌පාදො. ඉදම්‌පි ඛො ඨානං දුද්‌දසං යදිදං සබ්‌බසඞ්‌ඛාරසමථො සබ්‌බූපධිපටිනිස්‌සග්‌ගො තණ්‌හාක්‌ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්‌බානං. අහඤ්‌චෙව ඛො පන ධම්‌මං දෙසෙය්‍යං, පරෙ ච මෙ න ආජානෙය්‍යුං; සො මමස්‌ස කිලමථො, සා මමස්‌ස විහෙසා’ති.
64. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ dhammaṃ deseyya’nti. Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi – ‘adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo. Ālayarāmā kho panāyaṃ pajā ālayaratā ālayasammuditā. Ālayarāmāya kho pana pajāya ālayaratāya ālayasammuditāya duddasaṃ idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ idappaccayatāpaṭiccasamuppādo. Idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyuṃ; so mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā’ti.
65. ‘‘අපිස්‌සු, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං ඉමා අනච්‌ඡරියා ගාථායො පටිභංසු පුබ්‌බෙ අස්‌සුතපුබ්‌බා –
65. ‘‘Apissu, bhikkhave, vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ imā anacchariyā gāthāyo paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā –
‘කිච්‌ඡෙන මෙ අධිගතං, හලං දානි පකාසිතුං;
‘Kicchena me adhigataṃ, halaṃ dāni pakāsituṃ;
රාගදොසපරෙතෙහි, නායං ධම්‌මො සුසම්‌බුධො.
Rāgadosaparetehi, nāyaṃ dhammo susambudho.
‘පටිසොතගාමිං නිපුණං, ගම්‌භීරං දුද්‌දසං අණුං;
‘Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
රාගරත්‌තා න දක්‌ඛන්‌ති, තමොඛන්‌ධෙන ආවුටා’ති.
Rāgarattā na dakkhanti, tamokhandhena āvuṭā’ti.
‘‘ඉතිහ , භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස පටිසඤ්‌චික්‌ඛතො අප්‌පොස්‌සුක්‌කතාය චිත්‌තං නමි, නො ධම්‌මදෙසනාය.
‘‘Itiha , bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya.
66. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, අඤ්‌ඤතරස්‌ස මහාබ්‍රහ්‌මුනො විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස චෙතසා චෙතොපරිවිතක්‌කමඤ්‌ඤාය එතදහොසි – ‘නස්‌සති වත භො ලොකො, විනස්‌සති වත භො ලොකො, යත්‍ර හි නාම විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අප්‌පොස්‌සුක්‌කතාය චිත්‌තං නමති 75, නො ධම්‌මදෙසනායා’ති. අථ ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, මහාබ්‍රහ්‌මා සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්‌ජිතං වා බාහං පසාරෙය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්‌ජෙය්‍ය; එවමෙව බ්‍රහ්‌මලොකෙ අන්‌තරහිතො විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස පුරතො පාතුරහොසි. අථ ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, මහාබ්‍රහ්‌මා එකංසං උත්‌තරාසඞ්‌ගං කරිත්‌වා දක්‌ඛිණං ජාණුමණ්‌ඩලං පථවියං නිහන්‌ත්‌වා 76 යෙන විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො තෙනඤ්‌ජලිං පණාමෙත්‌වා විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං එතදවොච – ‘දෙසෙතු, භන්‌තෙ, භගවා ධම්‌මං, දෙසෙතු සුගතො ධම්‌මං, සන්‌ති 77 සත්‌තා අප්‌පරජක්‌ඛජාතිකා; අස්‌සවනතා ධම්‌මස්‌ස පරිහායන්‌ති, භවිස්‌සන්‌ති ධම්‌මස්‌ස අඤ්‌ඤාතාරො’ති.
66. ‘‘Atha kho, bhikkhave, aññatarassa mahābrahmuno vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya etadahosi – ‘nassati vata bho loko, vinassati vata bho loko, yatra hi nāma vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa appossukkatāya cittaṃ namati 78, no dhammadesanāyā’ti. Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya; evameva brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa purato pāturahosi. Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā dakkhiṇaṃ jāṇumaṇḍalaṃ pathaviyaṃ nihantvā 79 yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenañjaliṃ paṇāmetvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca – ‘desetu, bhante, bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhammaṃ, santi 80 sattā apparajakkhajātikā; assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro’ti.
67. ‘‘එවං වුත්‌තෙ 81, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො තං මහාබ්‍රහ්‌මානං එතදවොච – ‘මය්‌හම්‌පි ඛො, බ්‍රහ්‌මෙ, එතදහොසි – ‘‘යංනූනාහං ධම්‌මං දෙසෙය්‍ය’’න්‌ති. තස්‌ස මය්‌හං, බ්‍රහ්‌මෙ, එතදහොසි – ‘‘අධිගතො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො ගම්‌භීරො දුද්‌දසො දුරනුබොධො සන්‌තො පණීතො අතක්‌කාවචරො නිපුණො පණ්‌ඩිතවෙදනීයො. ආලයරාමා ඛො පනායං පජා ආලයරතා ආලයසම්‌මුදිතා. ආලයරාමාය ඛො පන පජාය ආලයරතාය ආලයසම්‌මුදිතාය දුද්‌දසං ඉදං ඨානං යදිදං ඉදප්‌පච්‌චයතාපටිච්‌චසමුප්‌පාදො. ඉදම්‌පි ඛො ඨානං දුද්‌දසං යදිදං සබ්‌බසඞ්‌ඛාරසමථො සබ්‌බූපධිපටිනිස්‌සග්‌ගො තණ්‌හාක්‌ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්‌බානං. අහඤ්‌චෙව ඛො පන ධම්‌මං දෙසෙය්‍යං, පරෙ ච මෙ න ආජානෙය්‍යුං; සො මමස්‌ස කිලමථො, සා මමස්‌ස විහෙසා’’ති. අපිස්‌සු මං, බ්‍රහ්‌මෙ , ඉමා අනච්‌ඡරියා ගාථායො පටිභංසු පුබ්‌බෙ අස්‌සුතපුබ්‌බා –
67. ‘‘Evaṃ vutte 82, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho taṃ mahābrahmānaṃ etadavoca – ‘mayhampi kho, brahme, etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ dhammaṃ deseyya’’nti. Tassa mayhaṃ, brahme, etadahosi – ‘‘adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo. Ālayarāmā kho panāyaṃ pajā ālayaratā ālayasammuditā. Ālayarāmāya kho pana pajāya ālayaratāya ālayasammuditāya duddasaṃ idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ idappaccayatāpaṭiccasamuppādo. Idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyuṃ; so mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā’’ti. Apissu maṃ, brahme , imā anacchariyā gāthāyo paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā –
‘‘කිච්‌ඡෙන මෙ අධිගතං, හලං දානි පකාසිතුං;
‘‘Kicchena me adhigataṃ, halaṃ dāni pakāsituṃ;
රාගදොසපරෙතෙහි, නායං ධම්‌මො සුසම්‌බුධො.
Rāgadosaparetehi, nāyaṃ dhammo susambudho.
‘‘පටිසොතගාමිං නිපුණං, ගම්‌භීරං දුද්‌දසං අණුං;
‘‘Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
රාගරත්‌තා න දක්‌ඛන්‌ති, තමොඛන්‌ධෙන ආවුටා’’ති.
Rāgarattā na dakkhanti, tamokhandhena āvuṭā’’ti.
‘ඉතිහ මෙ, බ්‍රහ්‌මෙ, පටිසඤ්‌චික්‌ඛතො අප්‌පොස්‌සුක්‌කතාය චිත්‌තං නමි, නො ධම්‌මදෙසනායා’ති.
‘Itiha me, brahme, paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāyā’ti.
68. ‘‘දුතියම්‌පි ඛො, භික්‌ඛවෙ, සො මහාබ්‍රහ්‌මා…පෙ.… තතියම්‌පි ඛො, භික්‌ඛවෙ, සො මහාබ්‍රහ්‌මා විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං එතදවොච – ‘දෙසෙතු, භන්‌තෙ, භගවා ධම්‌මං, දෙසෙතු සුගතො ධම්‌මං, සන්‌ති සත්‌තා අප්‌පරජක්‌ඛජාතිකා, අස්‌සවනතා ධම්‌මස්‌ස පරිහායන්‌ති, භවිස්‌සන්‌ති ධම්‌මස්‌ස අඤ්‌ඤාතාරො’ති.
68. ‘‘Dutiyampi kho, bhikkhave, so mahābrahmā…pe… tatiyampi kho, bhikkhave, so mahābrahmā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca – ‘desetu, bhante, bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhammaṃ, santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro’ti.
69. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො බ්‍රහ්‌මුනො ච අජ්‌ඣෙසනං විදිත්‌වා සත්‌තෙසු ච කාරුඤ්‌ඤතං පටිච්‌ච බුද්‌ධචක්‌ඛුනා ලොකං වොලොකෙසි. අද්‌දසා ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො බුද්‌ධචක්‌ඛුනා ලොකං වොලොකෙන්‌තො සත්‌තෙ අප්‌පරජක්‌ඛෙ මහාරජක්‌ඛෙ තික්‌ඛින්‌ද්‍රියෙ මුදින්‌ද්‍රියෙ ස්‌වාකාරෙ ද්‌වාකාරෙ සුවිඤ්‌ඤාපයෙ දුවිඤ්‌ඤාපයෙ 83 අප්‌පෙකච්‌චෙ පරලොකවජ්‌ජභයදස්‌සාවිනෙ 84 විහරන්‌තෙ, අප්‌පෙකච්‌චෙ න පරලොකවජ්‌ජභයදස්‌සාවිනෙ 85 විහරන්‌තෙ. සෙය්‍යථාපි නාම උප්‌පලිනියං වා පදුමිනියං වා පුණ්‌ඩරීකිනියං වා අප්‌පෙකච්‌චානි උප්‌පලානි වා පදුමානි වා පුණ්‌ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්‌ඪානි උදකානුග්‌ගතානි අන්‌තො නිමුග්‌ගපොසීනි. අප්‌පෙකච්‌චානි උප්‌පලානි වා පදුමානි වා පුණ්‌ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්‌ඪානි සමොදකං ඨිතානි. අප්‌පෙකච්‌චානි උප්‌පලානි වා පදුමානි වා පුණ්‌ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්‌ඪානි උදකා අච්‌චුග්‌ගම්‌ම ඨිතානි අනුපලිත්‌තානි උදකෙන. එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො බුද්‌ධචක්‌ඛුනා ලොකං වොලොකෙන්‌තො අද්‌දස සත්‌තෙ අප්‌පරජක්‌ඛෙ මහාරජක්‌ඛෙ තික්‌ඛින්‌ද්‍රියෙ මුදින්‌ද්‍රියෙ ස්‌වාකාරෙ ද්‌වාකාරෙ සුවිඤ්‌ඤාපයෙ දුවිඤ්‌ඤාපයෙ අප්‌පෙකච්‌චෙ පරලොකවජ්‌ජභයදස්‌සාවිනෙ විහරන්‌තෙ, අප්‌පෙකච්‌චෙ න පරලොකවජ්‌ජභයදස්‌සාවිනෙ විහරන්‌තෙ.
69. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brahmuno ca ajjhesanaṃ viditvā sattesu ca kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesi. Addasā kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho buddhacakkhunā lokaṃ volokento satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye 86 appekacce paralokavajjabhayadassāvine 87 viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassāvine 88 viharante. Seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni anto nimuggaposīni. Appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni samodakaṃ ṭhitāni. Appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma ṭhitāni anupalittāni udakena. Evameva kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvine viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassāvine viharante.
70. ‘‘අථ ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, මහාබ්‍රහ්‌මා විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස චෙතසා චෙතොපරිවිතක්‌කමඤ්‌ඤාය විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං ගාථාහි අජ්‌ඣභාසි –
70. ‘‘Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ gāthāhi ajjhabhāsi –
‘සෙලෙ යථා පබ්‌බතමුද්‌ධනිට්‌ඨිතො, යථාපි පස්‌සෙ ජනතං සමන්‌තතො;
‘Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito, yathāpi passe janataṃ samantato;
තථූපමං ධම්‌මමයං සුමෙධ, පාසාදමාරුය්‌හ සමන්‌තචක්‌ඛු.
Tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha, pāsādamāruyha samantacakkhu.
අවෙක්‌ඛස්‌සු ජාතිජරාභිභූතං;
Avekkhassu jātijarābhibhūtaṃ;
උට්‌ඨෙහි වීර විජිතසඞ්‌ගාම,
Uṭṭhehi vīra vijitasaṅgāma,
සත්‌ථවාහ අණණ විචර ලොකෙ.
Satthavāha aṇaṇa vicara loke.
අඤ්‌ඤාතාරො භවිස්‌සන්‌තී’ති.
Aññātāro bhavissantī’ti.
71. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො තං මහාබ්‍රහ්‌මානං ගාථාය අජ්‌ඣභාසි –
71. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho taṃ mahābrahmānaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘අපාරුතා තෙසං අමතස්‌ස ද්‌වාරා,
‘Apārutā tesaṃ amatassa dvārā,
යෙ සොතවන්‌තො පමුඤ්‌චන්‌තු සද්‌ධං;
Ye sotavanto pamuñcantu saddhaṃ;
විහිංසසඤ්‌ඤී පගුණං න භාසිං,
Vihiṃsasaññī paguṇaṃ na bhāsiṃ,
ධම්‌මං පණීතං මනුජෙසු බ්‍රහ්‌මෙ’ති.
Dhammaṃ paṇītaṃ manujesu brahme’ti.
‘‘අථ ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, මහාබ්‍රහ්‌මා ‘කතාවකාසො ඛොම්‌හි විපස්‌සිනා භගවතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන ධම්‌මදෙසනායා’ති විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා තත්‌ථෙව අන්‌තරධායි.
‘‘Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā ‘katāvakāso khomhi vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammadesanāyā’ti vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattheva antaradhāyi.
අග්‌ගසාවකයුගං
Aggasāvakayugaṃ
72. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස එතදහොසි – ‘කස්‌ස නු ඛො අහං පඨමං ධම්‌මං දෙසෙය්‍යං, කො ඉමං ධම්‌මං ඛිප්‌පමෙව ආජානිස්‌සතී’ති? අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස එතදහොසි – ‘අයං ඛො ඛණ්‌ඩො ච රාජපුත්‌තො තිස්‌සො ච පුරොහිතපුත්‌තො බන්‌ධුමතියා රාජධානියා පටිවසන්‌ති පණ්‌ඩිතා වියත්‌තා මෙධාවිනො දීඝරත්‌තං අප්‌පරජක්‌ඛජාතිකා. යංනූනාහං ඛණ්‌ඩස්‌ස ච රාජපුත්‌තස්‌ස, තිස්‌සස්‌ස ච පුරොහිතපුත්‌තස්‌ස පඨමං ධම්‌මං දෙසෙය්‍යං , තෙ ඉමං ධම්‌මං ඛිප්‌පමෙව ආජානිස්‌සන්‌තී’ති.
72. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi – ‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ, ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi – ‘ayaṃ kho khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasanti paṇḍitā viyattā medhāvino dīgharattaṃ apparajakkhajātikā. Yaṃnūnāhaṃ khaṇḍassa ca rājaputtassa, tissassa ca purohitaputtassa paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ , te imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissantī’ti.
73. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්‌ජිතං වා බාහං පසාරෙය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්‌ජෙය්‍ය; එවමෙව බොධිරුක්‌ඛමූලෙ අන්‌තරහිතො බන්‌ධුමතියා රාජධානියා ඛෙමෙ මිගදායෙ පාතුරහොසි. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො දායපාලං 93 ආමන්‌තෙසි – ‘එහි ත්‌වං, සම්‌ම දායපාල, බන්‌ධුමතිං රාජධානිං පවිසිත්‌වා ඛණ්‌ඩඤ්‌ච රාජපුත්‌තං තිස්‌සඤ්‌ච පුරොහිතපුත්‌තං එවං වදෙහි – විපස්‌සී, භන්‌තෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො බන්‌ධුමතිං රාජධානිං අනුප්‌පත්‌තො ඛෙමෙ මිගදායෙ විහරති, සො තුම්‌හාකං දස්‌සනකාමො’ති. ‘එවං, භන්‌තෙ’ති ඛො, භික්‌ඛවෙ, දායපාලො විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා බන්‌ධුමතිං රාජධානිං පවිසිත්‌වා ඛණ්‌ඩඤ්‌ච රාජපුත්‌තං තිස්‌සඤ්‌ච පුරොහිතපුත්‌තං එතදවොච – ‘විපස්‌සී, භන්‌තෙ, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො බන්‌ධුමතිං රාජධානිං අනුප්‌පත්‌තො ඛෙමෙ මිගදායෙ විහරති; සො තුම්‌හාකං දස්‌සනකාමො’ති.
73. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya; evameva bodhirukkhamūle antarahito bandhumatiyā rājadhāniyā kheme migadāye pāturahosi. Atha kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dāyapālaṃ 94 āmantesi – ‘ehi tvaṃ, samma dāyapāla, bandhumatiṃ rājadhāniṃ pavisitvā khaṇḍañca rājaputtaṃ tissañca purohitaputtaṃ evaṃ vadehi – vipassī, bhante, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati, so tumhākaṃ dassanakāmo’ti. ‘Evaṃ, bhante’ti kho, bhikkhave, dāyapālo vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭissutvā bandhumatiṃ rājadhāniṃ pavisitvā khaṇḍañca rājaputtaṃ tissañca purohitaputtaṃ etadavoca – ‘vipassī, bhante, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati; so tumhākaṃ dassanakāmo’ti.
74. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, ඛණ්‌ඩො ච රාජපුත්‌තො තිස්‌සො ච පුරොහිතපුත්‌තො භද්‌දානි භද්‌දානි යානානි යොජාපෙත්‌වා භද්‌දං භද්‌දං යානං අභිරුහිත්‌වා භද්‌දෙහි භද්‌දෙහි යානෙහි බන්‌ධුමතියා රාජධානියා නිය්‍යිංසු. යෙන ඛෙමො මිගදායො තෙන පායිංසු. යාවතිකා යානස්‌ස භූමි, යානෙන ගන්‌ත්‌වා යානා පච්‌චොරොහිත්‌වා පත්‌තිකාව 95 යෙන විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු. උපසඞ්‌කමිත්‌වා විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු.
74. ‘‘Atha kho, bhikkhave, khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi bandhumatiyā rājadhāniyā niyyiṃsu. Yena khemo migadāyo tena pāyiṃsu. Yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikāva 96 yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
75. ‘‘තෙසං විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො අනුපුබ්‌බිං කථං 97 කථෙසි, සෙය්‍යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්‌ගකථං කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා තෙ භගවා අඤ්‌ඤාසි කල්‌ලචිත්‌තෙ මුදුචිත්‌තෙ විනීවරණචිත්‌තෙ උදග්‌ගචිත්‌තෙ පසන්‌නචිත්‌තෙ, අථ යා බුද්‌ධානං සාමුක්‌කංසිකා ධම්‌මදෙසනා, තං පකාසෙසි – දුක්‌ඛං සමුදයං නිරොධං මග්‌ගං. සෙය්‍යථාපි නාම සුද්‌ධං වත්‌ථං අපගතකාළකං සම්‌මදෙව රජනං පටිග්‌ගණ්‌හෙය්‍ය, එවමෙව ඛණ්‌ඩස්‌ස ච රාජපුත්‌තස්‌ස තිස්‌සස්‌ස ච පුරොහිතපුත්‌තස්‌ස තස්‌මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්‌මචක්‌ඛුං උදපාදි – ‘යං කිඤ්‌චි සමුදයධම්‌මං, සබ්‌බං තං නිරොධධම්‌ම’න්‌ති.
75. ‘‘Tesaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbiṃ kathaṃ 98 kathesi, seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva khaṇḍassa ca rājaputtassa tissassa ca purohitaputtassa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’nti.
76. ‘‘තෙ දිට්‌ඨධම්‌මා පත්‌තධම්‌මා විදිතධම්‌මා පරියොගාළ්‌හධම්‌මා තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡා විගතකථංකථා වෙසාරජ්‌ජප්‌පත්‌තා අපරප්‌පච්‌චයා සත්‌ථුසාසනෙ විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං එතදවොචුං – ‘අභික්‌කන්‌තං, භන්‌තෙ, අභික්‌කන්‌තං, භන්‌තෙ. සෙය්‍යථාපි, භන්‌තෙ, නික්‌කුජ්‌ජිතං වා උක්‌කුජ්‌ජෙය්‍ය, පටිච්‌ඡන්‌නං වා විවරෙය්‍ය, මූළ්‌හස්‌ස වා මග්‌ගං ආචික්‌ඛෙය්‍ය, අන්‌ධකාරෙ වා තෙලපජ්‌ජොතං ධාරෙය්‍ය ‘‘චක්‌ඛුමන්‌තො රූපානි දක්‌ඛන්‌තී’’ති. එවමෙවං භගවතා අනෙකපරියායෙන ධම්‌මො පකාසිතො. එතෙ මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සරණං ගච්‌ඡාම ධම්‌මඤ්‌ච. ලභෙය්‍යාම මයං, භන්‌තෙ, භගවතො සන්‌තිකෙ පබ්‌බජ්‌ජං, ලභෙය්‍යාම උපසම්‌පද’න්‌ති.
76. ‘‘Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ – ‘abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante. Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’’ti. Evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca. Labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyāma upasampada’nti.
77. ‘‘අලත්‌ථුං ඛො , භික්‌ඛවෙ, ඛණ්‌ඩො ච රාජපුත්‌තො, තිස්‌සො ච පුරොහිතපුත්‌තො විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජ්‌ජං අලත්‌ථුං උපසම්‌පදං. තෙ විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සෙසි සමාදපෙසි සමුත්‌තෙජෙසි සම්‌පහංසෙසි; සඞ්‌ඛාරානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නිබ්‌බානෙ 99 ආනිසංසං පකාසෙසි. තෙසං විපස්‌සිනා භගවතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සියමානානං සමාදපියමානානං සමුත්‌තෙජියමානානං සම්‌පහංසියමානානං නචිරස්‌සෙව අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්‌තානි විමුච්‌චිංසු.
77. ‘‘Alatthuṃ kho , bhikkhave, khaṇḍo ca rājaputto, tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ alatthuṃ upasampadaṃ. Te vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi; saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nibbāne 100 ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.
මහාජනකායපබ්‌බජ්‌ජා
Mahājanakāyapabbajjā
78. ‘‘අස්‌සොසි ඛො, භික්‌ඛවෙ, බන්‌ධුමතියා රාජධානියා මහාජනකායො චතුරාසීතිපාණසහස්‌සානි – ‘විපස්‌සී කිර භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො බන්‌ධුමතිං රාජධානිං අනුප්‌පත්‌තො ඛෙමෙ මිගදායෙ විහරති. ඛණ්‌ඩො ච කිර රාජපුත්‌තො තිස්‌සො ච පුරොහිතපුත්‌තො විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සන්‌තිකෙ කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතා’ති. සුත්‌වාන නෙසං එතදහොසි – ‘න හි නූන සො ඔරකො ධම්‌මවිනයො, න සා ඔරකා පබ්‌බජ්‌ජා, යත්‌ථ ඛණ්‌ඩො ච රාජපුත්‌තො තිස්‌සො ච පුරොහිතපුත්‌තො කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතා. ඛණ්‌ඩො ච රාජපුත්‌තො තිස්‌සො ච පුරොහිතපුත්‌තො කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිස්‌සන්‌ති, කිමඞ්‌ගං පන මය’න්‌ති. අථ ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, මහාජනකායො චතුරාසීතිපාණසහස්‌සානි බන්‌ධුමතියා රාජධානියා නික්‌ඛමිත්‌වා යෙන ඛෙමො මිගදායො යෙන විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු.
78. ‘‘Assosi kho, bhikkhave, bandhumatiyā rājadhāniyā mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni – ‘vipassī kira bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati. Khaṇḍo ca kira rājaputto tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā’ti. Sutvāna nesaṃ etadahosi – ‘na hi nūna so orako dhammavinayo, na sā orakā pabbajjā, yattha khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā. Khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissanti, kimaṅgaṃ pana maya’nti. Atha kho so, bhikkhave, mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni bandhumatiyā rājadhāniyā nikkhamitvā yena khemo migadāyo yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
79. ‘‘තෙසං විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො අනුපුබ්‌බිං කථං කථෙසි. සෙය්‍යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්‌ගකථං කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා තෙ භගවා අඤ්‌ඤාසි කල්‌ලචිත්‌තෙ මුදුචිත්‌තෙ විනීවරණචිත්‌තෙ උදග්‌ගචිත්‌තෙ පසන්‌නචිත්‌තෙ , අථ යා බුද්‌ධානං සාමුක්‌කංසිකා ධම්‌මදෙසනා, තං පකාසෙසි – දුක්‌ඛං සමුදයං නිරොධං මග්‌ගං. සෙය්‍යථාපි නාම සුද්‌ධං වත්‌ථං අපගතකාළකං සම්‌මදෙව රජනං පටිග්‌ගණ්‌හෙය්‍ය, එවමෙව තෙසං චතුරාසීතිපාණසහස්‌සානං තස්‌මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්‌මචක්‌ඛුං උදපාදි – ‘යං කිඤ්‌චි සමුදයධම්‌මං සබ්‌බං තං නිරොධධම්‌ම’න්‌ති.
79. ‘‘Tesaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbiṃ kathaṃ kathesi. Seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte , atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva tesaṃ caturāsītipāṇasahassānaṃ tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’nti.
80. ‘‘තෙ දිට්‌ඨධම්‌මා පත්‌තධම්‌මා විදිතධම්‌මා පරියොගාළ්‌හධම්‌මා තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡා විගතකථංකථා වෙසාරජ්‌ජප්‌පත්‌තා අපරප්‌පච්‌චයා සත්‌ථුසාසනෙ විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං එතදවොචුං – ‘අභික්‌කන්‌තං, භන්‌තෙ, අභික්‌කන්‌තං, භන්‌තෙ. සෙය්‍යථාපි, භන්‌තෙ, නික්‌කුජ්‌ජිතං වා උක්‌කුජ්‌ජෙය්‍ය, පටිච්‌ඡන්‌නං වා විවරෙය්‍ය, මූළ්‌හස්‌ස වා මග්‌ගං ආචික්‌ඛෙය්‍ය, අන්‌ධකාරෙ වා තෙලපජ්‌ජොතං ධාරෙය්‍ය ‘‘චක්‌ඛුමන්‌තො රූපානි දක්‌ඛන්‌තී’’ති. එවමෙවං භගවතා අනෙකපරියායෙන ධම්‌මො පකාසිතො. එතෙ මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සරණං ගච්‌ඡාම ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච 101. ලභෙය්‍යාම මයං, භන්‌තෙ, භගවතො සන්‌තිකෙ පබ්‌බජ්‌ජං ලභෙය්‍යාම උපසම්‌පද’’න්‌ති.
80. ‘‘Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ – ‘abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante. Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’’ti. Evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca 102. Labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampada’’nti.
81. ‘‘අලත්‌ථුං ඛො, භික්‌ඛවෙ, තානි චතුරාසීතිපාණසහස්‌සානි විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජ්‌ජං, අලත්‌ථුං උපසම්‌පදං. තෙ විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සෙසි සමාදපෙසි සමුත්‌තෙජෙසි සම්‌පහංසෙසි; සඞ්‌ඛාරානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නිබ්‌බානෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. තෙසං විපස්‌සිනා භගවතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සියමානානං සමාදපියමානානං සමුත්‌තෙජියමානානං සම්‌පහංසියමානානං නචිරස්‌සෙව අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්‌තානි විමුච්‌චිංසු.
81. ‘‘Alatthuṃ kho, bhikkhave, tāni caturāsītipāṇasahassāni vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ, alatthuṃ upasampadaṃ. Te vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi; saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nibbāne ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.
පුරිමපබ්‌බජිතානං ධම්‌මාභිසමයො
Purimapabbajitānaṃ dhammābhisamayo
82. ‘‘අස්‌සොසුං ඛො, භික්‌ඛවෙ, තානි පුරිමානි චතුරාසීතිපබ්‌බජිතසහස්‌සානි – ‘විපස්‌සී කිර භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො බන්‌ධුමතිං රාජධානිං අනුප්‌පත්‌තො ඛෙමෙ මිගදායෙ විහරති, ධම්‌මඤ්‌ච කිර දෙසෙතී’ති. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, තානි චතුරාසීතිපබ්‌බජිතසහස්‌සානි යෙන බන්‌ධුමතී රාජධානී යෙන ඛෙමො මිගදායො යෙන විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු.
82. ‘‘Assosuṃ kho, bhikkhave, tāni purimāni caturāsītipabbajitasahassāni – ‘vipassī kira bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati, dhammañca kira desetī’ti. Atha kho, bhikkhave, tāni caturāsītipabbajitasahassāni yena bandhumatī rājadhānī yena khemo migadāyo yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
83. ‘‘තෙසං විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො අනුපුබ්‌බිං කථං කථෙසි. සෙය්‍යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්‌ගකථං කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා තෙ භගවා අඤ්‌ඤාසි කල්‌ලචිත්‌තෙ මුදුචිත්‌තෙ විනීවරණචිත්‌තෙ උදග්‌ගචිත්‌තෙ පසන්‌නචිත්‌තෙ, අථ යා බුද්‌ධානං සාමුක්‌කංසිකා ධම්‌මදෙසනා, තං පකාසෙසි – දුක්‌ඛං සමුදයං නිරොධං මග්‌ගං. සෙය්‍යථාපි නාම සුද්‌ධං වත්‌ථං අපගතකාළකං සම්‌මදෙව රජනං පටිග්‌ගණ්‌හෙය්‍ය, එවමෙව තෙසං චතුරාසීතිපබ්‌බජිතසහස්‌සානං තස්‌මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්‌මචක්‌ඛුං උදපාදි – ‘යං කිඤ්‌චි සමුදයධම්‌මං සබ්‌බං තං නිරොධධම්‌ම’න්‌ති.
83. ‘‘Tesaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbiṃ kathaṃ kathesi. Seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva tesaṃ caturāsītipabbajitasahassānaṃ tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’nti.
84. ‘‘තෙ දිට්‌ඨධම්‌මා පත්‌තධම්‌මා විදිතධම්‌මා පරියොගාළ්‌හධම්‌මා තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡා විගතකථංකථා වෙසාරජ්‌ජප්‌පත්‌තා අපරප්‌පච්‌චයා සත්‌ථුසාසනෙ විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං එතදවොචුං – ‘අභික්‌කන්‌තං , භන්‌තෙ, අභික්‌කන්‌තං, භන්‌තෙ. සෙය්‍යථාපි, භන්‌තෙ, නික්‌කුජ්‌ජිතං වා උක්‌කුජ්‌ජෙය්‍ය, පටිච්‌ඡන්‌නං වා විවරෙය්‍ය, මූළ්‌හස්‌ස වා මග්‌ගං ආචික්‌ඛෙය්‍ය, අන්‌ධකාරෙ වා තෙලපජ්‌ජොතං ධාරෙය්‍ය ‘‘චක්‌ඛුමන්‌තො රූපානි දක්‌ඛන්‌තී’’ති. එවමෙවං භගවතා අනෙකපරියායෙන ධම්‌මො පකාසිතො. එතෙ මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සරණං ගච්‌ඡාම ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච. ලභෙය්‍යාම මයං, භන්‌තෙ, භගවතො සන්‌තිකෙ පබ්‌බජ්‌ජං ලභෙය්‍යාම උපසම්‌පද’’න්‌ති.
84. ‘‘Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ – ‘abhikkantaṃ , bhante, abhikkantaṃ, bhante. Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’’ti. Evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampada’’nti.
85. ‘‘අලත්‌ථුං ඛො, භික්‌ඛවෙ, තානි චතුරාසීතිපබ්‌බජිතසහස්‌සානි විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජ්‌ජං අලත්‌ථුං උපසම්‌පදං. තෙ විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සෙසි සමාදපෙසි සමුත්‌තෙජෙසි සම්‌පහංසෙසි; සඞ්‌ඛාරානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නිබ්‌බානෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. තෙසං විපස්‌සිනා භගවතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සියමානානං සමාදපියමානානං සමුත්‌තෙජියමානානං සම්‌පහංසියමානානං නචිරස්‌සෙව අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්‌තානි විමුච්‌චිංසු.
85. ‘‘Alatthuṃ kho, bhikkhave, tāni caturāsītipabbajitasahassāni vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ alatthuṃ upasampadaṃ. Te vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi; saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nibbāne ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.
චාරිකාඅනුජානනං
Cārikāanujānanaṃ
86. ‘‘තෙන ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, සමයෙන බන්‌ධුමතියා රාජධානියා මහාභික්‌ඛුසඞ්‌ඝො පටිවසති අට්‌ඨසට්‌ඨිභික්‌ඛුසතසහස්‌සං. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස රහොගතස්‌ස පටිසල්‌ලීනස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි – ‘මහා ඛො එතරහි භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො බන්‌ධුමතියා රාජධානියා පටිවසති අට්‌ඨසට්‌ඨිභික්‌ඛුසතසහස්‌සං, යංනූනාහං භික්‌ඛූ අනුජානෙය්‍යං – ‘චරථ, භික්‌ඛවෙ, චාරිකං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සානං; මා එකෙන ද්‌වෙ අගමිත්‌ථ; දෙසෙථ, භික්‌ඛවෙ , ධම්‌මං ආදිකල්‍යාණං මජ්‌ඣෙකල්‍යාණං පරියොසානකල්‍යාණං සාත්‌ථං සබ්‍යඤ්‌ජනං කෙවලපරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං පකාසෙථ. සන්‌ති සත්‌තා අප්‌පරජක්‌ඛජාතිකා, අස්‌සවනතා ධම්‌මස්‌ස පරිහායන්‌ති, භවිස්‌සන්‌ති ධම්‌මස්‌ස අඤ්‌ඤාතාරො. අපි ච ඡන්‌නං ඡන්‌නං වස්‌සානං අච්‌චයෙන බන්‌ධුමතී රාජධානී උපසඞ්‌කමිතබ්‌බා පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසායා’’’ති.
86. ‘‘Tena kho pana, bhikkhave, samayena bandhumatiyā rājadhāniyā mahābhikkhusaṅgho paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘mahā kho etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, yaṃnūnāhaṃ bhikkhū anujāneyyaṃ – ‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave , dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’’’ti.
87. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, අඤ්‌ඤතරො මහාබ්‍රහ්‌මා විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස චෙතසා චෙතොපරිවිතක්‌කමඤ්‌ඤාය සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්‌ජිතං වා බාහං පසාරෙය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්‌ජෙය්‍ය. එවමෙව බ්‍රහ්‌මලොකෙ අන්‌තරහිතො විපස්‌සිස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස පුරතො පාතුරහොසි. අථ ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, මහාබ්‍රහ්‌මා එකංසං උත්‌තරාසඞ්‌ගං කරිත්‌වා යෙන විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො තෙනඤ්‌ජලිං පණාමෙත්‌වා විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං එතදවොච – ‘එවමෙතං, භගවා, එවමෙතං, සුගත. මහා ඛො, භන්‌තෙ, එතරහි භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො බන්‌ධුමතියා රාජධානියා පටිවසති අට්‌ඨසට්‌ඨිභික්‌ඛුසතසහස්‌සං, අනුජානාතු, භන්‌තෙ, භගවා භික්‌ඛූ – ‘‘චරථ, භික්‌ඛවෙ, චාරිකං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සානං; මා එකෙන ද්‌වෙ අගමිත්‌ථ; දෙසෙථ, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මං ආදිකල්‍යාණං මජ්‌ඣෙකල්‍යාණං පරියොසානකල්‍යාණං සාත්‌ථං සබ්‍යඤ්‌ජනං කෙවලපරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං පකාසෙථ. සන්‌ති සත්‌තා අප්‌පරජක්‌ඛජාතිකා, අස්‌සවනතා ධම්‌මස්‌ස පරිහායන්‌ති, භවිස්‌සන්‌ති ධම්‌මස්‌ස අඤ්‌ඤාතාරො’’ති 103. අපි ච, භන්‌තෙ, මයං තථා කරිස්‌සාම යථා භික්‌ඛූ ඡන්‌නං ඡන්‌නං වස්‌සානං අච්‌චයෙන බන්‌ධුමතිං රාජධානිං උපසඞ්‌කමිස්‌සන්‌ති පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසායා’ති. ඉදමවොච, භික්‌ඛවෙ, සො මහාබ්‍රහ්‌මා, ඉදං වත්‌වා විපස්‌සිං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා තත්‌ථෙව අන්‌තරධායි.
87. ‘‘Atha kho, bhikkhave, aññataro mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya. Evameva brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa purato pāturahosi. Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenañjaliṃ paṇāmetvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca – ‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Mahā kho, bhante, etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, anujānātu, bhante, bhagavā bhikkhū – ‘‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro’’ti 104. Api ca, bhante, mayaṃ tathā karissāma yathā bhikkhū channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamissanti pātimokkhuddesāyā’ti. Idamavoca, bhikkhave, so mahābrahmā, idaṃ vatvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattheva antaradhāyi.
88. ‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘ඉධ මය්‌හං, භික්‌ඛවෙ, රහොගතස්‌ස පටිසල්‌ලීනස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි – මහා ඛො එතරහි භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො බන්‌ධුමතියා රාජධානියා පටිවසති අට්‌ඨසට්‌ඨිභික්‌ඛුසතසහස්‌සං . යංනූනාහං භික්‌ඛූ අනුජානෙය්‍යං – ‘චරථ, භික්‌ඛවෙ, චාරිකං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සානං; මා එකෙන ද්‌වෙ අගමිත්‌ථ; දෙසෙථ, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මං ආදිකල්‍යාණං මජ්‌ඣෙකල්‍යාණං පරියොසානකල්‍යාණං සාත්‌ථං සබ්‍යඤ්‌ජනං කෙවලපරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං පකාසෙථ. සන්‌ති සත්‌තා අප්‌පරජක්‌ඛජාතිකා, අස්‌සවනතා ධම්‌මස්‌ස පරිහායන්‌ති, භවිස්‌සන්‌ති ධම්‌මස්‌ස අඤ්‌ඤාතාරො. අපි ච, ඡන්‌නං ඡන්‌නං වස්‌සානං අච්‌චයෙන බන්‌ධුමතී රාජධානී උපසඞ්‌කමිතබ්‌බා පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසායාති.
88. ‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito bhikkhū āmantesi – ‘idha mayhaṃ, bhikkhave, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – mahā kho etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ . Yaṃnūnāhaṃ bhikkhū anujāneyyaṃ – ‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca, channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti.
‘‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, අඤ්‌ඤතරො මහාබ්‍රහ්‌මා මම චෙතසා චෙතොපරිවිතක්‌කමඤ්‌ඤාය සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්‌ජිතං වා බාහං පසාරෙය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්‌ජෙය්‍ය, එවමෙව බ්‍රහ්‌මලොකෙ අන්‌තරහිතො මම පුරතො පාතුරහොසි. අථ ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, මහාබ්‍රහ්‌මා එකංසං උත්‌තරාසඞ්‌ගං කරිත්‌වා යෙනාහං තෙනඤ්‌ජලිං පණාමෙත්‌වා මං එතදවොච – ‘‘එවමෙතං, භගවා, එවමෙතං, සුගත. මහා ඛො, භන්‌තෙ, එතරහි භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො බන්‌ධුමතියා රාජධානියා පටිවසති අට්‌ඨසට්‌ඨිභික්‌ඛුසතසහස්‌සං. අනුජානාතු, භන්‌තෙ, භගවා භික්‌ඛූ – ‘චරථ, භික්‌ඛවෙ, චාරිකං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සානං; මා එකෙන ද්‌වෙ අගමිත්‌ථ; දෙසෙථ, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මං…පෙ.… සන්‌ති සත්‌තා අප්‌පරජක්‌ඛජාතිකා , අස්‌සවනතා ධම්‌මස්‌ස පරිහායන්‌ති, භවිස්‌සන්‌ති ධම්‌මස්‌ස අඤ්‌ඤාතාරො’ති. අපි ච, භන්‌තෙ, මයං තථා කරිස්‌සාම, යථා භික්‌ඛූ ඡන්‌නං ඡන්‌නං වස්‌සානං අච්‌චයෙන බන්‌ධුමතිං රාජධානිං උපසඞ්‌කමිස්‌සන්‌ති පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසායා’’ති. ඉදමවොච, භික්‌ඛවෙ, සො මහාබ්‍රහ්‌මා, ඉදං වත්‌වා මං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා තත්‌ථෙව අන්‌තරධායි’.
‘‘‘Atha kho, bhikkhave, aññataro mahābrahmā mama cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva brahmaloke antarahito mama purato pāturahosi. Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yenāhaṃ tenañjaliṃ paṇāmetvā maṃ etadavoca – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Mahā kho, bhante, etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Anujānātu, bhante, bhagavā bhikkhū – ‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ…pe… santi sattā apparajakkhajātikā , assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro’ti. Api ca, bhante, mayaṃ tathā karissāma, yathā bhikkhū channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamissanti pātimokkhuddesāyā’’ti. Idamavoca, bhikkhave, so mahābrahmā, idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattheva antaradhāyi’.
‘‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, චරථ චාරිකං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සානං; මා එකෙන ද්‌වෙ අගමිත්‌ථ; දෙසෙථ, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මං ආදිකල්‍යාණං මජ්‌ඣෙකල්‍යාණං පරියොසානකල්‍යාණං සාත්‌ථං සබ්‍යඤ්‌ජනං කෙවලපරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං පකාසෙථ. සන්‌ති සත්‌තා අප්‌පරජක්‌ඛජාතිකා, අස්‌සවනතා ධම්‌මස්‌ස පරිහායන්‌ති, භවිස්‌සන්‌ති ධම්‌මස්‌ස අඤ්‌ඤාතාරො. අපි ච, භික්‌ඛවෙ, ඡන්‌නං ඡන්‌නං වස්‌සානං අච්‌චයෙන බන්‌ධුමතී රාජධානී උපසඞ්‌කමිතබ්‌බා පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසායා’ති. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ යෙභුය්‍යෙන එකාහෙනෙව ජනපදචාරිකං පක්‌කමිංසු.
‘‘‘Anujānāmi, bhikkhave, caratha cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca, bhikkhave, channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’ti. Atha kho, bhikkhave, bhikkhū yebhuyyena ekāheneva janapadacārikaṃ pakkamiṃsu.
89. ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන ජම්‌බුදීපෙ චතුරාසීති ආවාසසහස්‌සානි හොන්‌ති. එකම්‌හි හි වස්‌සෙ නික්‌ඛන්‌තෙ දෙවතා සද්‌දමනුස්‌සාවෙසුං – ‘නික්‌ඛන්‌තං ඛො, මාරිසා, එකං වස්‌සං; පඤ්‌ච දානි වස්‌සානි සෙසානි ; පඤ්‌චන්‌නං වස්‌සානං අච්‌චයෙන බන්‌ධුමතී රාජධානී උපසඞ්‌කමිතබ්‌බා පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසායා’ති. ද්‌වීසු වස්‌සෙසු නික්‌ඛන්‌තෙසු… තීසු වස්‌සෙසු නික්‌ඛන්‌තෙසු… චතූසු වස්‌සෙසු නික්‌ඛන්‌තෙසු… පඤ්‌චසු වස්‌සෙසු නික්‌ඛන්‌තෙසු දෙවතා සද්‌දමනුස්‌සාවෙසුං – ‘නික්‌ඛන්‌තානි ඛො , මාරිසා, පඤ්‌චවස්‌සානි; එකං දානි වස්‌සං සෙසං; එකස්‌ස වස්‌සස්‌ස අච්‌චයෙන බන්‌ධුමතී රාජධානී උපසඞ්‌කමිතබ්‌බා පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසායා’ති. ඡසු වස්‌සෙසු නික්‌ඛන්‌තෙසු දෙවතා සද්‌දමනුස්‌සාවෙසුං – ‘නික්‌ඛන්‌තානි ඛො, මාරිසා, ඡබ්‌බස්‌සානි, සමයො දානි බන්‌ධුමතිං රාජධානිං උපසඞ්‌කමිතුං පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසායා’ති. අථ ඛො තෙ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ අප්‌පෙකච්‌චෙ සකෙන ඉද්‌ධානුභාවෙන අප්‌පෙකච්‌චෙ දෙවතානං ඉද්‌ධානුභාවෙන එකාහෙනෙව බන්‌ධුමතිං රාජධානිං උපසඞ්‌කමිංසු පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසායාති 105.
89. ‘‘Tena kho pana samayena jambudīpe caturāsīti āvāsasahassāni honti. Ekamhi hi vasse nikkhante devatā saddamanussāvesuṃ – ‘nikkhantaṃ kho, mārisā, ekaṃ vassaṃ; pañca dāni vassāni sesāni ; pañcannaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’ti. Dvīsu vassesu nikkhantesu… tīsu vassesu nikkhantesu… catūsu vassesu nikkhantesu… pañcasu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ – ‘nikkhantāni kho , mārisā, pañcavassāni; ekaṃ dāni vassaṃ sesaṃ; ekassa vassassa accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’ti. Chasu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ – ‘nikkhantāni kho, mārisā, chabbassāni, samayo dāni bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamituṃ pātimokkhuddesāyā’ti. Atha kho te, bhikkhave, bhikkhū appekacce sakena iddhānubhāvena appekacce devatānaṃ iddhānubhāvena ekāheneva bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamiṃsu pātimokkhuddesāyāti 106.
90. ‘‘තත්‍ර සුදං, භික්‌ඛවෙ, විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙ එවං පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසති –
90. ‘‘Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bhikkhusaṅghe evaṃ pātimokkhaṃ uddisati –
‘ඛන්‌තී පරමං තපො තිතික්‌ඛා,
‘Khantī paramaṃ tapo titikkhā,
නිබ්‌බානං පරමං වදන්‌ති බුද්‌ධා;
Nibbānaṃ paramaṃ vadanti buddhā;
න හි පබ්‌බජිතො පරූපඝාතී,
Na hi pabbajito parūpaghātī,
‘සබ්‌බපාපස්‌ස අකරණං, කුසලස්‌ස උපසම්‌පදා;
‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;
සචිත්‌තපරියොදපනං, එතං බුද්‌ධානසාසනං.
Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhānasāsanaṃ.
මත්‌තඤ්‌ඤුතා ච භත්‌තස්‌මිං, පන්‌තඤ්‌ච සයනාසනං;
Mattaññutā ca bhattasmiṃ, pantañca sayanāsanaṃ;
අධිචිත්‌තෙ ච ආයොගො, එතං බුද්‌ධානසාසන’න්‌ති.
Adhicitte ca āyogo, etaṃ buddhānasāsana’nti.
දෙවතාරොචනං
Devatārocanaṃ
91. ‘‘එකමිදාහං, භික්‌ඛවෙ, සමයං උක්‌කට්‌ඨායං විහරාමි සුභගවනෙ සාලරාජමූලෙ. තස්‌ස මය්‌හං, භික්‌ඛවෙ, රහොගතස්‌ස පටිසල්‌ලීනස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි – ‘න ඛො සො සත්‌තාවාසො සුලභරූපො, යො මයා අනාවුත්‌ථපුබ්‌බො 111 ඉමිනා දීඝෙන අද්‌ධුනා අඤ්‌ඤත්‍ර සුද්‌ධාවාසෙහි දෙවෙහි. යංනූනාහං යෙන සුද්‌ධාවාසා දෙවා තෙනුපසඞ්‌කමෙය්‍ය’න්‌ති. අථ ඛ්‌වාහං, භික්‌ඛවෙ, සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්‌ජිතං වා බාහං පසාරෙය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්‌ජෙය්‍ය, එවමෙව උක්‌කට්‌ඨායං සුභගවනෙ සාලරාජමූලෙ අන්‌තරහිතො අවිහෙසු දෙවෙසු පාතුරහොසිං . තස්‌මිං, භික්‌ඛවෙ, දෙවනිකායෙ අනෙකානි දෙවතාසහස්‌සානි අනෙකානි දෙවතාසතසහස්‌සානි 112 යෙනාහං තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨංසු. එකමන්‌තං ඨිතා ඛො, භික්‌ඛවෙ, තා දෙවතා මං එතදවොචුං – ‘ඉතො සො, මාරිසා, එකනවුතිකප්‌පෙ යං විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උදපාදි. විපස්‌සී, මාරිසා, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ඛත්‌තියො ජාතියා අහොසි, ඛත්‌තියකුලෙ උදපාදි. විපස්‌සී, මාරිසා, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො කොණ්‌ඩඤ්‌ඤො ගොත්‌තෙන අහොසි . විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අසීතිවස්‌සසහස්‌සානි ආයුප්‌පමාණං අහොසි. විපස්‌සී, මාරිසා, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො පාටලියා මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඛණ්‌ඩතිස්‌සං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං. එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අට්‌ඨසට්‌ඨිභික්‌ඛුසතසහස්‌සං. එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි භික්‌ඛුසතසහස්‌සං. එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අසීතිභික්‌ඛුසහස්‌සානි. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඉමෙ තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අසොකො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අහොසි අග්‌ගුපට්‌ඨාකො. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිස, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස බන්‌ධුමා නාම රාජා පිතා අහොසි. බන්‌ධුමතී නාම දෙවී මාතා අහොසි ජනෙත්‌ති. බන්‌ධුමස්‌ස රඤ්‌ඤො බන්‌ධුමතී නාම නගරං රාජධානී අහොසි. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා , භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස එවං අභිනික්‌ඛමනං අහොසි එවං පබ්‌බජ්‌ජා එවං පධානං එවං අභිසම්‌බොධි එවං ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනං. තෙ මයං, මාරිසා, විපස්‌සිම්‌හි භගවති බ්‍රහ්‌මචරියං චරිත්‌වා කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දං විරාජෙත්‌වා ඉධූපපන්‌නා’ති …පෙ.…
91. ‘‘Ekamidāhaṃ, bhikkhave, samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi subhagavane sālarājamūle. Tassa mayhaṃ, bhikkhave, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘na kho so sattāvāso sulabharūpo, yo mayā anāvutthapubbo 113 iminā dīghena addhunā aññatra suddhāvāsehi devehi. Yaṃnūnāhaṃ yena suddhāvāsā devā tenupasaṅkameyya’nti. Atha khvāhaṃ, bhikkhave, seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva ukkaṭṭhāyaṃ subhagavane sālarājamūle antarahito avihesu devesu pāturahosiṃ . Tasmiṃ, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni 114 yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘ito so, mārisā, ekanavutikappe yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi . Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa, mārisa, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janetti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. Vipassissa, mārisā , bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ, mārisā, vipassimhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti …pe…
‘‘තස්‌මිංයෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, දෙවනිකායෙ අනෙකානි දෙවතාසහස්‌සානි අනෙකානි දෙවතාසතසහස්‌සානි 115 යෙනාහං තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨංසු. එකමන්‌තං ඨිතා ඛො, භික්‌ඛවෙ, තා දෙවතා මං එතදවොචුං – ‘ඉමස්‌මිංයෙව ඛො, මාරිසා, භද්‌දකප්‌පෙ භගවා එතරහි අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උප්‌පන්‌නො. භගවා, මාරිසා, ඛත්‌තියො ජාතියා ඛත්‌තියකුලෙ උප්‌පන්‌නො. භගවා, මාරිසා, ගොතමො ගොත්‌තෙන. භගවතො, මාරිසා, අප්‌පකං ආයුප්‌පමාණං පරිත්‌තං ලහුකං යො චිරං ජීවති, සො වස්‌සසතං අප්‌පං වා භිය්‍යො. භගවා, මාරිසා, අස්‌සත්‌ථස්‌ස මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො. භගවතො, මාරිසා, සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං . භගවතො, මාරිසා, එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අඩ්‌ඪතෙළසානි භික්‌ඛුසතානි. භගවතො, මාරිසා, අයං එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං. භගවතො, මාරිසා, ආනන්‌දො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අහොසි අග්‌ගුපට්‌ඨාකො. භගවතො, මාරිසා, සුද්‌ධොදනො නාම රාජා පිතා අහොසි. මායා නාම දෙවී මාතා අහොසි ජනෙත්‌ති. කපිලවත්‌ථු නාම නගරං රාජධානී අහොසි. භගවතො, මාරිසා, එවං අභිනික්‌ඛමනං අහොසි එවං පබ්‌බජ්‌ජා එවං පධානං එවං අභිසම්‌බොධි එවං ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනං. තෙ මයං, මාරිසා, භගවති බ්‍රහ්‌මචරියං චරිත්‌වා කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දං විරාජෙත්‌වා ඉධූපපන්‌නා’ති.
‘‘Tasmiṃyeva kho, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni 116 yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘imasmiṃyeva kho, mārisā, bhaddakappe bhagavā etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno. Bhagavā, mārisā, khattiyo jātiyā khattiyakule uppanno. Bhagavā, mārisā, gotamo gottena. Bhagavato, mārisā, appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo. Bhagavā, mārisā, assatthassa mūle abhisambuddho. Bhagavato, mārisā, sāriputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ . Bhagavato, mārisā, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni. Bhagavato, mārisā, ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Bhagavato, mārisā, ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Bhagavato, mārisā, suddhodano nāma rājā pitā ahosi. Māyā nāma devī mātā ahosi janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. Bhagavato, mārisā, evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ, mārisā, bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti.
92. ‘‘අථ ඛ්‌වාහං, භික්‌ඛවෙ, අවිහෙහි දෙවෙහි සද්‌ධිං යෙන අතප්‌පා දෙවා තෙනුපසඞ්‌කමිං…පෙ.… අථ ඛ්‌වාහං, භික්‌ඛවෙ, අවිහෙහි ච දෙවෙහි අතප්‌පෙහි ච දෙවෙහි සද්‌ධිං යෙන සුදස්‌සා දෙවා තෙනුපසඞ්‌කමිං. අථ ඛ්‌වාහං, භික්‌ඛවෙ, අවිහෙහි ච දෙවෙහි අතප්‌පෙහි ච දෙවෙහි සුදස්‌සෙහි ච දෙවෙහි සද්‌ධිං යෙන සුදස්‌සී දෙවා තෙනුපසඞ්‌කමිං. අථ ඛ්‌වාහං, භික්‌ඛවෙ, අවිහෙහි ච දෙවෙහි අතප්‌පෙහි ච දෙවෙහි සුදස්‌සෙහි ච දෙවෙහි සුදස්‌සීහි ච දෙවෙහි සද්‌ධිං යෙන අකනිට්‌ඨා දෙවා තෙනුපසඞ්‌කමිං. තස්‌මිං, භික්‌ඛවෙ, දෙවනිකායෙ අනෙකානි දෙවතාසහස්‌සානි අනෙකානි දෙවතාසතසහස්‌සානි යෙනාහං තෙනුපසඞ්‌කමිංසු, උපසඞ්‌කමිත්‌වා මං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨංසු .
92. ‘‘Atha khvāhaṃ, bhikkhave, avihehi devehi saddhiṃ yena atappā devā tenupasaṅkamiṃ…pe… atha khvāhaṃ, bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi saddhiṃ yena sudassā devā tenupasaṅkamiṃ. Atha khvāhaṃ, bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi saddhiṃ yena sudassī devā tenupasaṅkamiṃ. Atha khvāhaṃ, bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi sudassīhi ca devehi saddhiṃ yena akaniṭṭhā devā tenupasaṅkamiṃ. Tasmiṃ, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu .
‘‘එකමන්‌තං ඨිතා ඛො, භික්‌ඛවෙ, තා දෙවතා මං එතදවොචුං – ‘ඉතො සො, මාරිසා, එකනවුතිකප්‌පෙ යං විපස්‌සී භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උදපාදි. විපස්‌සී, මාරිසා, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ඛත්‌තියො ජාතියා අහොසි. ඛත්‌තියකුලෙ උදපාදි. විපස්‌සී, මාරිසා, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො කොණ්‌ඩඤ්‌ඤො ගොත්‌තෙන අහොසි. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අසීතිවස්‌සසහස්‌සානි ආයුප්‌පමාණං අහොසි. විපස්‌සී, මාරිසා, භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො පාටලියා මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඛණ්‌ඩතිස්‌සං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං. එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අට්‌ඨසට්‌ඨිභික්‌ඛුසතසහස්‌සං. එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි භික්‌ඛුසතසහස්‌සං. එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අසීතිභික්‌ඛුසහස්‌සානි. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඉමෙ තයො සාවකානං සන්‌නිපාතා අහෙසුං සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අසොකො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අහොසි අග්‌ගුපට්‌ඨාකො. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස බන්‌ධුමා නාම රාජා පිතා අහොසි බන්‌ධුමතී නාම දෙවී මාතා අහොසි ජනෙත්‌ති. බන්‌ධුමස්‌ස රඤ්‌ඤො බන්‌ධුමතී නාම නගරං රාජධානී අහොසි. විපස්‌සිස්‌ස, මාරිසා, භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස එවං අභිනික්‌ඛමනං අහොසි එවං පබ්‌බජ්‌ජා එවං පධානං එවං අභිසම්‌බොධි, එවං ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනං. තෙ මයං, මාරිසා, විපස්‌සිම්‌හි භගවති බ්‍රහ්‌මචරියං චරිත්‌වා කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දං විරාජෙත්‌වා ඉධූපපන්‌නා’ති. තස්‌මිංයෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, දෙවනිකායෙ අනෙකානි දෙවතාසහස්‌සානි අනෙකානි දෙවතාසතසහස්‌සානි යෙනාහං තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨංසු. එකමන්‌තං ඨිතා ඛො, භික්‌ඛවෙ, තා දෙවතා මං එතදවොචුං – ‘ඉතො සො, මාරිසා, එකතිංසෙ කප්‌පෙ යං සිඛී භගවා…පෙ.… තෙ මයං, මාරිසා, සිඛිම්‌හි භගවති තස්‌මිඤ්‌ඤෙව ඛො මාරිසා, එකතිංසෙ කප්‌පෙ යං වෙස්‌සභූ භගවා…පෙ.… තෙ මයං, මාරිසා, වෙස්‌සභුම්‌හි භගවති…පෙ.… ඉමස්‌මිංයෙව ඛො, මාරිසා, භද්‌දකප්‌පෙ කකුසන්‌ධො කොණාගමනො කස්‌සපො භගවා…පෙ.… තෙ මයං, මාරිසා, කකුසන්‌ධම්‌හි කොණාගමනම්‌හි කස්‌සපම්‌හි භගවති බ්‍රහ්‌මචරියං චරිත්‌වා කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දං විරාජෙත්‌වා ඉධූපපන්‌නා’ති.
‘‘Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘ito so, mārisā, ekanavutikappe yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi. Khattiyakule udapādi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi bandhumatī nāma devī mātā ahosi janetti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi, evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ, mārisā, vipassimhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti. Tasmiṃyeva kho, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘ito so, mārisā, ekatiṃse kappe yaṃ sikhī bhagavā…pe… te mayaṃ, mārisā, sikhimhi bhagavati tasmiññeva kho mārisā, ekatiṃse kappe yaṃ vessabhū bhagavā…pe… te mayaṃ, mārisā, vessabhumhi bhagavati…pe… imasmiṃyeva kho, mārisā, bhaddakappe kakusandho koṇāgamano kassapo bhagavā…pe… te mayaṃ, mārisā, kakusandhamhi koṇāgamanamhi kassapamhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti.
93. ‘‘තස්‌මිංයෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, දෙවනිකායෙ අනෙකානි දෙවතාසහස්‌සානි අනෙකානි දෙවතාසතසහස්‌සානි යෙනාහං තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨංසු. එකමන්‌තං ඨිතා ඛො, භික්‌ඛවෙ, තා දෙවතා මං එතදවොචුං – ‘ඉමස්‌මිංයෙව ඛො, මාරිසා, භද්‌දකප්‌පෙ භගවා එතරහි අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උප්‌පන්‌නො. භගවා, මාරිසා, ඛත්‌තියො ජාතියා, ඛත්‌තියකුලෙ උප්‌පන්‌නො. භගවා, මාරිසා, ගොතමො ගොත්‌තෙන. භගවතො, මාරිසා, අප්‌පකං ආයුප්‌පමාණං පරිත්‌තං ලහුකං යො චිරං ජීවති, සො වස්‌සසතං අප්‌පං වා භිය්‍යො. භගවා, මාරිසා, අස්‌සත්‌ථස්‌ස මූලෙ අභිසම්‌බුද්‌ධො. භගවතො, මාරිසා, සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්‌ගං භද්‌දයුගං. භගවතො , මාරිසා, එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි අඩ්‌ඪතෙළසානි භික්‌ඛුසතානි. භගවතො, මාරිසා, අයං එකො සාවකානං සන්‌නිපාතො අහොසි සබ්‌බෙසංයෙව ඛීණාසවානං. භගවතො, මාරිසා, ආනන්‌දො නාම භික්‌ඛු උපට්‌ඨාකො අග්‌ගුපට්‌ඨාකො අහොසි. භගවතො, මාරිසා, සුද්‌ධොදනො නාම රාජා පිතා අහොසි. මායා නාම දෙවී මාතා අහොසි ජනෙත්‌ති. කපිලවත්‌ථු නාම නගරං රාජධානී අහොසි. භගවතො, මාරිසා, එවං අභිනික්‌ඛමනං අහොසි, එවං පබ්‌බජ්‌ජා, එවං පධානං, එවං අභිසම්‌බොධි, එවං ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනං. තෙ මයං, මාරිසා, භගවති බ්‍රහ්‌මචරියං චරිත්‌වා කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දං විරාජෙත්‌වා ඉධූපපන්‌නා’ති.
93. ‘‘Tasmiṃyeva kho, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘imasmiṃyeva kho, mārisā, bhaddakappe bhagavā etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno. Bhagavā, mārisā, khattiyo jātiyā, khattiyakule uppanno. Bhagavā, mārisā, gotamo gottena. Bhagavato, mārisā, appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo. Bhagavā, mārisā, assatthassa mūle abhisambuddho. Bhagavato, mārisā, sāriputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Bhagavato , mārisā, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni. Bhagavato, mārisā, ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Bhagavato, mārisā, ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko aggupaṭṭhāko ahosi. Bhagavato, mārisā, suddhodano nāma rājā pitā ahosi. Māyā nāma devī mātā ahosi janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. Bhagavato, mārisā, evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ, evaṃ abhisambodhi, evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ, mārisā, bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti.
94. ‘‘ඉති ඛො, භික්‌ඛවෙ, තථාගතස්‌සෙවෙසා ධම්‌මධාතු සුප්‌පටිවිද්‌ධා, යස්‌සා ධම්‌මධාතුයා සුප්‌පටිවිද්‌ධත්‌තා තථාගතො අතීතෙ බුද්‌ධෙ පරිනිබ්‌බුතෙ ඡින්‌නපපඤ්‌චෙ ඡින්‌නවටුමෙ පරියාදින්‌නවට්‌ටෙ සබ්‌බදුක්‌ඛවීතිවත්‌තෙ ජාතිතොපි අනුස්‌සරති, නාමතොපි අනුස්‌සරති, ගොත්‌තතොපි අනුස්‌සරති, ආයුප්‌පමාණතොපි අනුස්‌සරති, සාවකයුගතොපි අනුස්‌සරති, සාවකසන්‌නිපාතතොපි අනුස්‌සරති ‘එවංජච්‌චා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං’ ඉතිපි. ‘එවංනාමා එවංගොත්‌තා එවංසීලා එවංධම්‌මා එවංපඤ්‌ඤා එවංවිහාරී එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං’ ඉතිපීති.
94. ‘‘Iti kho, bhikkhave, tathāgatassevesā dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ’ itipi. ‘Evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ’ itipīti.
‘‘දෙවතාපි තථාගතස්‌ස එතමත්‌ථං ආරොචෙසුං, යෙන තථාගතො අතීතෙ බුද්‌ධෙ පරිනිබ්‌බුතෙ ඡින්‌නපපඤ්‌චෙ ඡින්‌නවටුමෙ පරියාදින්‌නවට්‌ටෙ සබ්‌බදුක්‌ඛවීතිවත්‌තෙ ජාතිතොපි අනුස්‌සරති, නාමතොපි අනුස්‌සරති, ගොත්‌තතොපි අනුස්‌සරති, ආයුප්‌පමාණතොපි අනුස්‌සරති, සාවකයුගතොපි අනුස්‌සරති, සාවකසන්‌නිපාතතොපි අනුස්‌සරති ‘එවංජච්‌චා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං’ ඉතිපි. ‘එවංනාමා එවංගොත්‌තා එවංසීලා එවංධම්‌මා එවංපඤ්‌ඤා එවංවිහාරී එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං’ ඉතිපී’’ති.
‘‘Devatāpi tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ’ itipi. ‘Evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ’ itipī’’ti.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනා තෙ භික්‌ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දුන්‌ති.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
මහාපදානසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං පඨමං.
Mahāpadānasuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / දීඝ නිකාය (අට්‌ඨකථා) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / 1. මහාපදානසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Mahāpadānasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / දීඝනිකාය (ටීකා) • Dīghanikāya (ṭīkā) / 1. මහාපදානසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Mahāpadānasuttavaṇṇanā
