| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
१०. महापदेससुत्तवण्णना
10. Mahāpadesasuttavaṇṇanā
१८०. दसमे भोगनगरे विहरतीति परिनिब्बानसमये चारिकं चरन्तो तं नगरं पत्वा तत्थ विहरति। आनन्दचेतियेति आनन्दयक्खस्स भवनट्ठाने पतिट्ठितविहारे। महापदेसेति महाओकासे महाअपदेसे वा, बुद्धादयो महन्ते महन्ते अपदिसित्वा वुत्तानि महाकारणानीति अत्थो। नेव अभिनन्दितब्बन्ति हट्ठतुट्ठेहि साधुकारं दत्वा पुब्बेव न सोतब्बं। एवं कते हि पच्छा ‘‘इदं न समेती’’ति वुच्चमानोपि ‘‘किं पुब्बेव अयं धम्मो, इदानि न धम्मो’’ति वत्वा लद्धिं न विस्सज्जेति। नप्पटिक्कोसितब्बन्ति ‘‘किं एस बालो वदती’’ति एवं पुब्बेव न वत्तब्बं। एवं वुत्ते हि वत्तुं युत्तम्पि न वक्खति। तेनाह – अनभिनन्दित्वा अप्पटिक्कोसित्वाति। पदब्यञ्जनानीति पदसङ्खातानि ब्यञ्जनानि। साधुकं उग्गहेत्वाति ‘‘इमस्मिं ठाने पाळि वुत्ता, इमस्मिं ठाने अत्थो वुत्तो, इमस्मिं ठाने अनुसन्धि कथिता , इमस्मिं ठाने पुब्बापरं कथित’’न्ति सुट्ठु गहेत्वा। सुत्ते ओतारेतब्बानीति सुत्ते ओतरितब्बानि। विनये सन्दस्सेतब्बानीति विनये संसन्देतब्बानि।
180. Dasame bhoganagare viharatīti parinibbānasamaye cārikaṃ caranto taṃ nagaraṃ patvā tattha viharati. Ānandacetiyeti ānandayakkhassa bhavanaṭṭhāne patiṭṭhitavihāre. Mahāpadeseti mahāokāse mahāapadese vā, buddhādayo mahante mahante apadisitvā vuttāni mahākāraṇānīti attho. Neva abhinanditabbanti haṭṭhatuṭṭhehi sādhukāraṃ datvā pubbeva na sotabbaṃ. Evaṃ kate hi pacchā ‘‘idaṃ na sametī’’ti vuccamānopi ‘‘kiṃ pubbeva ayaṃ dhammo, idāni na dhammo’’ti vatvā laddhiṃ na vissajjeti. Nappaṭikkositabbanti ‘‘kiṃ esa bālo vadatī’’ti evaṃ pubbeva na vattabbaṃ. Evaṃ vutte hi vattuṃ yuttampi na vakkhati. Tenāha – anabhinanditvā appaṭikkositvāti. Padabyañjanānīti padasaṅkhātāni byañjanāni. Sādhukaṃ uggahetvāti ‘‘imasmiṃ ṭhāne pāḷi vuttā, imasmiṃ ṭhāne attho vutto, imasmiṃ ṭhāne anusandhi kathitā , imasmiṃ ṭhāne pubbāparaṃ kathita’’nti suṭṭhu gahetvā. Sutte otāretabbānīti sutte otaritabbāni. Vinaye sandassetabbānīti vinaye saṃsandetabbāni.
एत्थ च सुत्तन्ति विनयो वुत्तो। यथाह – ‘‘कत्थ पटिक्खित्तं, सावत्थियं सुत्तविभङ्गे’’ति (चूळव॰ ४५७) विनयोति खन्धको। यथाह – ‘‘विनयातिसारे’’ति। एवं विनयपिटकम्पि न परियादियति। उभतोविभङ्गा पन सुत्तं, खन्धकपरिवारा विनयोति एवं विनयपिटकं परियादियति। अथ वा सुत्तन्तपिटकं सुत्तं, विनयपिटकं विनयोति एवं द्वेयेव पिटकानि परियादियन्ति। सुत्तन्ताभिधम्मपिटकानि वा सुत्तं, विनयपिटकं विनयोति एवम्पि तीणि पिटकानि न ताव परियादियन्ति। असुत्तनामकञ्हि बुद्धवचनं नाम अत्थि। सेय्यथिदं – जातकं पटिसम्भिदा निद्देसो सुत्तनिपातो धम्मपदं उदानं इतिवुत्तकं विमानवत्थु पेतवत्थु थेरगाथा थेरीगाथा अपदानन्ति।
Ettha ca suttanti vinayo vutto. Yathāha – ‘‘kattha paṭikkhittaṃ, sāvatthiyaṃ suttavibhaṅge’’ti (cūḷava. 457) vinayoti khandhako. Yathāha – ‘‘vinayātisāre’’ti. Evaṃ vinayapiṭakampi na pariyādiyati. Ubhatovibhaṅgā pana suttaṃ, khandhakaparivārā vinayoti evaṃ vinayapiṭakaṃ pariyādiyati. Atha vā suttantapiṭakaṃ suttaṃ, vinayapiṭakaṃ vinayoti evaṃ dveyeva piṭakāni pariyādiyanti. Suttantābhidhammapiṭakāni vā suttaṃ, vinayapiṭakaṃ vinayoti evampi tīṇi piṭakāni na tāva pariyādiyanti. Asuttanāmakañhi buddhavacanaṃ nāma atthi. Seyyathidaṃ – jātakaṃ paṭisambhidā niddeso suttanipāto dhammapadaṃ udānaṃ itivuttakaṃ vimānavatthu petavatthu theragāthā therīgāthā apadānanti.
सुदिन्नत्थेरो पन ‘‘असुत्तनामकं बुद्धवचनं नत्थी’’ति तं सब्बं पटिक्खिपित्वा ‘‘तीणि पिटकानि सुत्तं, विनयो पन कारण’’न्ति आह। ततो तं कारणं दस्सेन्तो इदं सुत्तमाहरि –
Sudinnatthero pana ‘‘asuttanāmakaṃ buddhavacanaṃ natthī’’ti taṃ sabbaṃ paṭikkhipitvā ‘‘tīṇi piṭakāni suttaṃ, vinayo pana kāraṇa’’nti āha. Tato taṃ kāraṇaṃ dassento idaṃ suttamāhari –
‘‘ये खो त्वं, गोतमि, धम्मे जानेय्यासि, इमे धम्मा सरागाय संवत्तन्ति नो विरागाय, संयोगाय संवत्तन्ति नो विसंयोगाय, सउपादानाय संवत्तन्ति नो अनुपादानाय, महिच्छताय संवत्तन्ति नो अप्पिच्छताय, असन्तुट्ठिया संवत्तन्ति नो सन्तुट्ठिया, कोसज्जाय संवत्तन्ति नो वीरियारम्भाय, सङ्गणिकाय संवत्तन्ति नो पविवेकाय, आचयाय संवत्तन्ति नो अपचयाय। एकंसेन, गोतमि, जानेय्यासि ‘नेसो धम्मो नेसो विनयो नेतं सत्थु सासन’न्ति।
‘‘Ye kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi, ime dhammā sarāgāya saṃvattanti no virāgāya, saṃyogāya saṃvattanti no visaṃyogāya, saupādānāya saṃvattanti no anupādānāya, mahicchatāya saṃvattanti no appicchatāya, asantuṭṭhiyā saṃvattanti no santuṭṭhiyā, kosajjāya saṃvattanti no vīriyārambhāya, saṅgaṇikāya saṃvattanti no pavivekāya, ācayāya saṃvattanti no apacayāya. Ekaṃsena, gotami, jāneyyāsi ‘neso dhammo neso vinayo netaṃ satthu sāsana’nti.
‘‘ये च खो त्वं, गोतमि, धम्मे जानेय्यासि, इमे धम्मा विरागाय संवत्तन्ति नो सरागाय, विसंयोगाय संवत्तन्ति नो संयोगाय। अनुपादानाय संवत्तन्ति नो सउपादानाय, अप्पिच्छताय संवत्तन्ति नो महिच्छताय, सन्तुट्ठिया संवत्तन्ति नो असन्तुट्ठिया, वीरियारम्भाय संवत्तन्ति नो कोसज्जाय, पविवेकाय संवत्तन्ति नो सङ्गणिकाय, अपचयाय संवत्तन्ति नो आचयाय। एकंसेन, गोतमि , जानेय्यासि ‘एसो धम्मो एसो विनयो एतं सत्थु सासन’’’न्ति (चूळव॰ ४०६; अ॰ नि॰ ८.५३)।
‘‘Ye ca kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi, ime dhammā virāgāya saṃvattanti no sarāgāya, visaṃyogāya saṃvattanti no saṃyogāya. Anupādānāya saṃvattanti no saupādānāya, appicchatāya saṃvattanti no mahicchatāya, santuṭṭhiyā saṃvattanti no asantuṭṭhiyā, vīriyārambhāya saṃvattanti no kosajjāya, pavivekāya saṃvattanti no saṅgaṇikāya, apacayāya saṃvattanti no ācayāya. Ekaṃsena, gotami , jāneyyāsi ‘eso dhammo eso vinayo etaṃ satthu sāsana’’’nti (cūḷava. 406; a. ni. 8.53).
तस्मा सुत्तेति तेपिटकबुद्धवचने ओतारेतब्बानि। विनयेति एतस्मिं रागादिविनयकारणे संसन्देतब्बानीति अयमेत्थ अत्थो। न चेव सुत्ते ओतरन्तीति सुत्तपटिपाटिया कत्थचि अनागन्त्वा छल्लिं उट्ठपेत्वा गुळ्हवेस्सन्तर-गुळ्हउम्मग्ग-गुळ्हविनयवेदल्लपिटकानं अञ्ञतरतो आगतानि पञ्ञायन्तीति अत्थो। एवं आगतानि हि रागादिविनये च अपञ्ञायमानानि छड्डेतब्बानि होन्ति। तेन वुत्तं – ‘‘इति हिदं, भिक्खवे, छड्डेय्याथा’’ति। एतेनुपायेन सब्बत्थ अत्थो वेदितब्बो। इदं, भिक्खवे, चतुत्थं महापदेसं धारेय्याथाति इमं, भिक्खवे, चतुत्थं धम्मस्स पतिट्ठानोकासं धारेय्याथाति।
Tasmā sutteti tepiṭakabuddhavacane otāretabbāni. Vinayeti etasmiṃ rāgādivinayakāraṇe saṃsandetabbānīti ayamettha attho. Na ceva sutte otarantīti suttapaṭipāṭiyā katthaci anāgantvā challiṃ uṭṭhapetvā guḷhavessantara-guḷhaummagga-guḷhavinayavedallapiṭakānaṃ aññatarato āgatāni paññāyantīti attho. Evaṃ āgatāni hi rāgādivinaye ca apaññāyamānāni chaḍḍetabbāni honti. Tena vuttaṃ – ‘‘iti hidaṃ, bhikkhave, chaḍḍeyyāthā’’ti. Etenupāyena sabbattha attho veditabbo. Idaṃ, bhikkhave, catutthaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyāthāti imaṃ, bhikkhave, catutthaṃ dhammassa patiṭṭhānokāsaṃ dhāreyyāthāti.
सञ्चेतनियवग्गो ततियो।
Sañcetaniyavaggo tatiyo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १०. महापदेससुत्तं • 10. Mahāpadesasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १०. महापदेससुत्तवण्णना • 10. Mahāpadesasuttavaṇṇanā
