| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๑๐. มหาปเทสสุตฺตวณฺณนา
10. Mahāpadesasuttavaṇṇanā
๑๘๐. ทสเม โภคนคเร วิหรตีติ ปรินิพฺพานสมเย จาริกํ จรโนฺต ตํ นครํ ปตฺวา ตตฺถ วิหรติฯ อานนฺทเจติเยติ อานนฺทยกฺขสฺส ภวนฎฺฐาเน ปติฎฺฐิตวิหาเรฯ มหาปเทเสติ มหาโอกาเส มหาอปเทเส วา, พุทฺธาทโย มหเนฺต มหเนฺต อปทิสิตฺวา วุตฺตานิ มหาการณานีติ อโตฺถฯ เนว อภินนฺทิตพฺพนฺติ หฎฺฐตุเฎฺฐหิ สาธุการํ ทตฺวา ปุเพฺพว น โสตพฺพํฯ เอวํ กเต หิ ปจฺฉา ‘‘อิทํ น สเมตี’’ติ วุจฺจมาโนปิ ‘‘กิํ ปุเพฺพว อยํ ธโมฺม, อิทานิ น ธโมฺม’’ติ วตฺวา ลทฺธิํ น วิสฺสเชฺชติฯ นปฺปฎิโกฺกสิตพฺพนฺติ ‘‘กิํ เอส พาโล วทตี’’ติ เอวํ ปุเพฺพว น วตฺตพฺพํฯ เอวํ วุเตฺต หิ วตฺตุํ ยุตฺตมฺปิ น วกฺขติฯ เตนาห – อนภินนฺทิตฺวา อปฺปฎิโกฺกสิตฺวาติฯ ปทพฺยญฺชนานีติ ปทสงฺขาตานิ พฺยญฺชนานิฯ สาธุกํ อุคฺคเหตฺวาติ ‘‘อิมสฺมิํ ฐาเน ปาฬิ วุตฺตา, อิมสฺมิํ ฐาเน อโตฺถ วุโตฺต, อิมสฺมิํ ฐาเน อนุสนฺธิ กถิตา , อิมสฺมิํ ฐาเน ปุพฺพาปรํ กถิต’’นฺติ สุฎฺฐุ คเหตฺวาฯ สุเตฺต โอตาเรตพฺพานีติ สุเตฺต โอตริตพฺพานิฯ วินเย สนฺทเสฺสตพฺพานีติ วินเย สํสเนฺทตพฺพานิฯ
180. Dasame bhoganagare viharatīti parinibbānasamaye cārikaṃ caranto taṃ nagaraṃ patvā tattha viharati. Ānandacetiyeti ānandayakkhassa bhavanaṭṭhāne patiṭṭhitavihāre. Mahāpadeseti mahāokāse mahāapadese vā, buddhādayo mahante mahante apadisitvā vuttāni mahākāraṇānīti attho. Neva abhinanditabbanti haṭṭhatuṭṭhehi sādhukāraṃ datvā pubbeva na sotabbaṃ. Evaṃ kate hi pacchā ‘‘idaṃ na sametī’’ti vuccamānopi ‘‘kiṃ pubbeva ayaṃ dhammo, idāni na dhammo’’ti vatvā laddhiṃ na vissajjeti. Nappaṭikkositabbanti ‘‘kiṃ esa bālo vadatī’’ti evaṃ pubbeva na vattabbaṃ. Evaṃ vutte hi vattuṃ yuttampi na vakkhati. Tenāha – anabhinanditvā appaṭikkositvāti. Padabyañjanānīti padasaṅkhātāni byañjanāni. Sādhukaṃ uggahetvāti ‘‘imasmiṃ ṭhāne pāḷi vuttā, imasmiṃ ṭhāne attho vutto, imasmiṃ ṭhāne anusandhi kathitā , imasmiṃ ṭhāne pubbāparaṃ kathita’’nti suṭṭhu gahetvā. Sutte otāretabbānīti sutte otaritabbāni. Vinaye sandassetabbānīti vinaye saṃsandetabbāni.
เอตฺถ จ สุตฺตนฺติ วินโย วุโตฺตฯ ยถาห – ‘‘กตฺถ ปฎิกฺขิตฺตํ, สาวตฺถิยํ สุตฺตวิภเงฺค’’ติ (จูฬว. ๔๕๗) วินโยติ ขนฺธโกฯ ยถาห – ‘‘วินยาติสาเร’’ติฯ เอวํ วินยปิฎกมฺปิ น ปริยาทิยติฯ อุภโตวิภงฺคา ปน สุตฺตํ, ขนฺธกปริวารา วินโยติ เอวํ วินยปิฎกํ ปริยาทิยติฯ อถ วา สุตฺตนฺตปิฎกํ สุตฺตํ, วินยปิฎกํ วินโยติ เอวํ เทฺวเยว ปิฎกานิ ปริยาทิยนฺติฯ สุตฺตนฺตาภิธมฺมปิฎกานิ วา สุตฺตํ, วินยปิฎกํ วินโยติ เอวมฺปิ ตีณิ ปิฎกานิ น ตาว ปริยาทิยนฺติฯ อสุตฺตนามกญฺหิ พุทฺธวจนํ นาม อตฺถิฯ เสยฺยถิทํ – ชาตกํ ปฎิสมฺภิทา นิเทฺทโส สุตฺตนิปาโต ธมฺมปทํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ วิมานวตฺถุ เปตวตฺถุ เถรคาถา เถรีคาถา อปทานนฺติฯ
Ettha ca suttanti vinayo vutto. Yathāha – ‘‘kattha paṭikkhittaṃ, sāvatthiyaṃ suttavibhaṅge’’ti (cūḷava. 457) vinayoti khandhako. Yathāha – ‘‘vinayātisāre’’ti. Evaṃ vinayapiṭakampi na pariyādiyati. Ubhatovibhaṅgā pana suttaṃ, khandhakaparivārā vinayoti evaṃ vinayapiṭakaṃ pariyādiyati. Atha vā suttantapiṭakaṃ suttaṃ, vinayapiṭakaṃ vinayoti evaṃ dveyeva piṭakāni pariyādiyanti. Suttantābhidhammapiṭakāni vā suttaṃ, vinayapiṭakaṃ vinayoti evampi tīṇi piṭakāni na tāva pariyādiyanti. Asuttanāmakañhi buddhavacanaṃ nāma atthi. Seyyathidaṃ – jātakaṃ paṭisambhidā niddeso suttanipāto dhammapadaṃ udānaṃ itivuttakaṃ vimānavatthu petavatthu theragāthā therīgāthā apadānanti.
สุทินฺนเตฺถโร ปน ‘‘อสุตฺตนามกํ พุทฺธวจนํ นตฺถี’’ติ ตํ สพฺพํ ปฎิกฺขิปิตฺวา ‘‘ตีณิ ปิฎกานิ สุตฺตํ, วินโย ปน การณ’’นฺติ อาหฯ ตโต ตํ การณํ ทเสฺสโนฺต อิทํ สุตฺตมาหริ –
Sudinnatthero pana ‘‘asuttanāmakaṃ buddhavacanaṃ natthī’’ti taṃ sabbaṃ paṭikkhipitvā ‘‘tīṇi piṭakāni suttaṃ, vinayo pana kāraṇa’’nti āha. Tato taṃ kāraṇaṃ dassento idaṃ suttamāhari –
‘‘เย โข ตฺวํ, โคตมิ, ธเมฺม ชาเนยฺยาสิ, อิเม ธมฺมา สราคาย สํวตฺตนฺติ โน วิราคาย, สํโยคาย สํวตฺตนฺติ โน วิสํโยคาย, สอุปาทานาย สํวตฺตนฺติ โน อนุปาทานาย, มหิจฺฉตาย สํวตฺตนฺติ โน อปฺปิจฺฉตาย, อสนฺตุฎฺฐิยา สํวตฺตนฺติ โน สนฺตุฎฺฐิยา, โกสชฺชาย สํวตฺตนฺติ โน วีริยารมฺภาย, สงฺคณิกาย สํวตฺตนฺติ โน ปวิเวกาย, อาจยาย สํวตฺตนฺติ โน อปจยายฯ เอกํเสน, โคตมิ, ชาเนยฺยาสิ ‘เนโส ธโมฺม เนโส วินโย เนตํ สตฺถุ สาสน’นฺติฯ
‘‘Ye kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi, ime dhammā sarāgāya saṃvattanti no virāgāya, saṃyogāya saṃvattanti no visaṃyogāya, saupādānāya saṃvattanti no anupādānāya, mahicchatāya saṃvattanti no appicchatāya, asantuṭṭhiyā saṃvattanti no santuṭṭhiyā, kosajjāya saṃvattanti no vīriyārambhāya, saṅgaṇikāya saṃvattanti no pavivekāya, ācayāya saṃvattanti no apacayāya. Ekaṃsena, gotami, jāneyyāsi ‘neso dhammo neso vinayo netaṃ satthu sāsana’nti.
‘‘เย จ โข ตฺวํ, โคตมิ, ธเมฺม ชาเนยฺยาสิ, อิเม ธมฺมา วิราคาย สํวตฺตนฺติ โน สราคาย, วิสํโยคาย สํวตฺตนฺติ โน สํโยคายฯ อนุปาทานาย สํวตฺตนฺติ โน สอุปาทานาย, อปฺปิจฺฉตาย สํวตฺตนฺติ โน มหิจฺฉตาย, สนฺตุฎฺฐิยา สํวตฺตนฺติ โน อสนฺตุฎฺฐิยา, วีริยารมฺภาย สํวตฺตนฺติ โน โกสชฺชาย, ปวิเวกาย สํวตฺตนฺติ โน สงฺคณิกาย, อปจยาย สํวตฺตนฺติ โน อาจยายฯ เอกํเสน, โคตมิ , ชาเนยฺยาสิ ‘เอโส ธโมฺม เอโส วินโย เอตํ สตฺถุ สาสน’’’นฺติ (จูฬว. ๔๐๖; อ. นิ. ๘.๕๓)ฯ
‘‘Ye ca kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi, ime dhammā virāgāya saṃvattanti no sarāgāya, visaṃyogāya saṃvattanti no saṃyogāya. Anupādānāya saṃvattanti no saupādānāya, appicchatāya saṃvattanti no mahicchatāya, santuṭṭhiyā saṃvattanti no asantuṭṭhiyā, vīriyārambhāya saṃvattanti no kosajjāya, pavivekāya saṃvattanti no saṅgaṇikāya, apacayāya saṃvattanti no ācayāya. Ekaṃsena, gotami , jāneyyāsi ‘eso dhammo eso vinayo etaṃ satthu sāsana’’’nti (cūḷava. 406; a. ni. 8.53).
ตสฺมา สุเตฺตติ เตปิฎกพุทฺธวจเน โอตาเรตพฺพานิฯ วินเยติ เอตสฺมิํ ราคาทิวินยการเณ สํสเนฺทตพฺพานีติ อยเมตฺถ อโตฺถฯ น เจว สุเตฺต โอตรนฺตีติ สุตฺตปฎิปาฎิยา กตฺถจิ อนาคนฺตฺวา ฉลฺลิํ อุฎฺฐเปตฺวา คุฬฺหเวสฺสนฺตร-คุฬฺหอุมฺมคฺค-คุฬฺหวินยเวทลฺลปิฎกานํ อญฺญตรโต อาคตานิ ปญฺญายนฺตีติ อโตฺถฯ เอวํ อาคตานิ หิ ราคาทิวินเย จ อปญฺญายมานานิ ฉเฑฺฑตพฺพานิ โหนฺติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อิติ หิทํ, ภิกฺขเว, ฉเฑฺฑยฺยาถา’’ติฯ เอเตนุปาเยน สพฺพตฺถ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ อิทํ, ภิกฺขเว, จตุตฺถํ มหาปเทสํ ธาเรยฺยาถาติ อิมํ, ภิกฺขเว, จตุตฺถํ ธมฺมสฺส ปติฎฺฐาโนกาสํ ธาเรยฺยาถาติฯ
Tasmā sutteti tepiṭakabuddhavacane otāretabbāni. Vinayeti etasmiṃ rāgādivinayakāraṇe saṃsandetabbānīti ayamettha attho. Na ceva sutte otarantīti suttapaṭipāṭiyā katthaci anāgantvā challiṃ uṭṭhapetvā guḷhavessantara-guḷhaummagga-guḷhavinayavedallapiṭakānaṃ aññatarato āgatāni paññāyantīti attho. Evaṃ āgatāni hi rāgādivinaye ca apaññāyamānāni chaḍḍetabbāni honti. Tena vuttaṃ – ‘‘iti hidaṃ, bhikkhave, chaḍḍeyyāthā’’ti. Etenupāyena sabbattha attho veditabbo. Idaṃ, bhikkhave, catutthaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyāthāti imaṃ, bhikkhave, catutthaṃ dhammassa patiṭṭhānokāsaṃ dhāreyyāthāti.
สเญฺจตนิยวโคฺค ตติโยฯ
Sañcetaniyavaggo tatiyo.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑๐. มหาปเทสสุตฺตํ • 10. Mahāpadesasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๑๐. มหาปเทสสุตฺตวณฺณนา • 10. Mahāpadesasuttavaṇṇanā
