| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
១០. មហាបទេសសុត្តវណ្ណនា
10. Mahāpadesasuttavaṇṇanā
១៨០. ទសមេ មហាឱកាសេតិ មហន្តេ ឱកាសេ មហន្តានិ ធម្មស្ស បតិដ្ឋាបនដ្ឋានានិ។ យេសុ បតិដ្ឋាបិតោ ធម្មោ និច្ឆីយតិ អសន្ទេហតោ។ កានិ បន តានិ? អាគមនវិសិដ្ឋានិ សុត្តោតរណាទីនិ។ ទុតិយវិកប្បេ អបទិសីយន្តីតិ អបទេសា, មហន្តា អបទេសា ឯតេសន្តិ មហាបទេសា។ ‘‘សម្មុខា មេតំ, អាវុសោ, ភគវតោ សុត’’ន្តិអាទិនា កេនចិ អាភតស្ស ធម្មោតិ វិនិច្ឆយនេ ការណំ។ កិំ បន តន្តិ? តស្ស យថាភតស្ស សុត្តោតរណាទិ ឯវ។ យទិ ឯវំ កថំ ចត្តារោតិ? យស្មា ធម្មស្ស ទ្វេ សម្បទាយោ សត្ថា សាវកោ ច។ តេសុ សាវកា សង្ឃគណបុគ្គលវសេន តិវិធា។ ឯវមិមម្ហា មយាយំ ធម្មោ បដិគ្គហិតោតិ អបទិសិតព្ពានំ ភេទេន ចត្តារោ។ តេនាហ ‘‘សម្មុខា មេតំ, អាវុសោ, ភគវតោ សុត’’ន្តិអាទិ។ តថា ច វុត្តំ នេត្តិយំ (នេត្តិ. ៤.១៨) ‘‘ចត្តារោ មហាបទេសា ពុទ្ធាបទេសោ, សង្ឃាបទេសោ, គណាបទេសោ, បុគ្គលាបទេសោ។ ឥមេ ចត្តារោ មហាបទេសា’’តិ។ ពុទ្ធោ អបទេសោ ឯតស្សាតិ ពុទ្ធាបទេសោ។ ឯស នយោ សេសេសុបិ។ តេនាហ ‘‘ពុទ្ធាទយោ…បេ.… មហាការណានី’’តិ។
180. Dasame mahāokāseti mahante okāse mahantāni dhammassa patiṭṭhāpanaṭṭhānāni. Yesu patiṭṭhāpito dhammo nicchīyati asandehato. Kāni pana tāni? Āgamanavisiṭṭhāni suttotaraṇādīni. Dutiyavikappe apadisīyantīti apadesā, mahantā apadesā etesanti mahāpadesā. ‘‘Sammukhā metaṃ, āvuso, bhagavato suta’’ntiādinā kenaci ābhatassa dhammoti vinicchayane kāraṇaṃ. Kiṃ pana tanti? Tassa yathābhatassa suttotaraṇādi eva. Yadi evaṃ kathaṃ cattāroti? Yasmā dhammassa dve sampadāyo satthā sāvako ca. Tesu sāvakā saṅghagaṇapuggalavasena tividhā. Evamimamhā mayāyaṃ dhammo paṭiggahitoti apadisitabbānaṃ bhedena cattāro. Tenāha ‘‘sammukhā metaṃ, āvuso, bhagavato suta’’ntiādi. Tathā ca vuttaṃ nettiyaṃ (netti. 4.18) ‘‘cattāro mahāpadesā buddhāpadeso, saṅghāpadeso, gaṇāpadeso, puggalāpadeso. Ime cattāro mahāpadesā’’ti. Buddho apadeso etassāti buddhāpadeso. Esa nayo sesesupi. Tenāha ‘‘buddhādayo…pe… mahākāraṇānī’’ti.
នេវ អភិនន្ទិតព្ពន្តិ ន សម្បដិច្ឆិតព្ពំ, គន្ថស្ស សម្បដិច្ឆនំ នាម សវនន្តិ អាហ ‘‘ន សោតព្ព’’ន្តិ។ បទព្យញ្ជនានីតិ បទានិ ច ព្យញ្ជនានិ ច, អត្ថបទានិ ព្យញ្ជនបទានិ ចាតិ អត្ថោ។ បជ្ជតិ អត្ថោ ឯតេហីតិ បទានិ, អក្ខរាទីនិ ព្យញ្ជនបទានិ។ បជ្ជិតព្ពតោ បទានិ, សង្កាសនាទីនិ អត្ថបទានិ។ ‘‘អដ្ឋកថាយំ បទសង្ខាតានិ ព្យញ្ជនានីតិ ព្យញ្ជនបទានេវ វុត្តានី’’តិ កេចិ។ អត្ថំ ព្យញ្ជេន្តីតិ ព្យញ្ជនានិ, ព្យញ្ជនបទានិ។ តេហិ ព្យញ្ជិតព្ពតោ ព្យញ្ជនានិ, អត្ថបទានីតិ ឧភយសង្គហតោ។ ឥមស្មិំ ឋានេតិ តេនាភតសុត្តស្ស ឥមស្មិំ បទេសេ។ បាឡិ វុត្តាតិ កេវលោ បាឡិធម្មោ វុត្តោ។ អត្ថោ វុត្តោតិ បាឡិយា អត្ថោ វុត្តោ និទ្ទិដ្ឋោ។ អនុសន្ធិ កថិតោតិ យថារទ្ធទេសនាយ ឧបរិទេសនាយ ច អនុសន្ធានំ កថិតំ, សម្ពន្ធោ កថិតោ។ បុព្ពាបរំ កថិតន្តិ បុព្ពេន បរំ អវិរុជ្ឈនញ្ចេវ វិសេសដ្ឋានញ្ច កថិតំ បកាសិតំ។ ឯវំ បាឡិធម្មាទីនិ សម្មទេវ សល្លក្ខេត្វា គហណំ សាធុកំ ឧគ្គហណន្តិ អាហ ‘‘សុដ្ឋុ គហេត្វា’’តិ។ សុត្តេ ឱតារេតព្ពានីតិ ញាណេន សុត្តេ ឱគាហេត្វា តារេតព្ពានិ។ តំ បន ឱគាហេត្វា តរណំ តត្ថ ឱតរណំ អនុប្បវេសនំ ហោតីតិ វុត្តំ ‘‘ឱតរិតព្ពានី’’តិ។ សំសន្ទេត្វា ទស្សនំ សន្ទស្សនន្តិ អាហ ‘‘វិនយេ សំសន្ទេតព្ពានី’’តិ។
Neva abhinanditabbanti na sampaṭicchitabbaṃ, ganthassa sampaṭicchanaṃ nāma savananti āha ‘‘na sotabba’’nti. Padabyañjanānīti padāni ca byañjanāni ca, atthapadāni byañjanapadāni cāti attho. Pajjati attho etehīti padāni, akkharādīni byañjanapadāni. Pajjitabbato padāni, saṅkāsanādīni atthapadāni. ‘‘Aṭṭhakathāyaṃ padasaṅkhātāni byañjanānīti byañjanapadāneva vuttānī’’ti keci. Atthaṃ byañjentīti byañjanāni, byañjanapadāni. Tehi byañjitabbato byañjanāni, atthapadānīti ubhayasaṅgahato. Imasmiṃ ṭhāneti tenābhatasuttassa imasmiṃ padese. Pāḷi vuttāti kevalo pāḷidhammo vutto. Attho vuttoti pāḷiyā attho vutto niddiṭṭho. Anusandhi kathitoti yathāraddhadesanāya uparidesanāya ca anusandhānaṃ kathitaṃ, sambandho kathito. Pubbāparaṃ kathitanti pubbena paraṃ avirujjhanañceva visesaṭṭhānañca kathitaṃ pakāsitaṃ. Evaṃ pāḷidhammādīni sammadeva sallakkhetvā gahaṇaṃ sādhukaṃ uggahaṇanti āha ‘‘suṭṭhu gahetvā’’ti. Sutte otāretabbānīti ñāṇena sutte ogāhetvā tāretabbāni. Taṃ pana ogāhetvā taraṇaṃ tattha otaraṇaṃ anuppavesanaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘otaritabbānī’’ti. Saṃsandetvā dassanaṃ sandassananti āha ‘‘vinaye saṃsandetabbānī’’ti.
‘‘កិំ បន តំ សុត្តំ, កោ វា វិនយោ’’តិ វិចារណាយំ អាចរិយានំ មតិភេទមុខេន តមត្ថំ ទស្សេតុំ ‘‘ឯត្ថ ចា’’តិអាទិ វុត្តំ។ វិនយោតិ វិភង្គបាឋមាហ។ សោ ហិ មាតិកាសញ្ញិតស្ស សុត្តស្ស អត្ថេ សូចនតោ ‘‘សុត្ត’’ន្តិ វត្តព្ពតំ អរហតិ។ វិវិធនយត្តា វិសិដ្ឋនយត្តា ច វិនយោ, ខន្ធកបាឋោ។ ឯវន្តិ ឯវំ សុត្តវិនយេសុ បរិគ្គយ្ហមានេសុ វិនយបិដកម្បិ ន បរិយាទិយតិ បរិវារបាឡិយា អសង្គហិតត្តា។ សុត្តន្តាភិធម្មបិដកានិ វា សុត្តំ អត្ថសូចនាទិអត្ថសម្ភវតោ។ ឯវម្បីតិ សុត្តន្តាភិធម្មបិដកានិ សុត្តំ, វិនយបិដកំ វិនយោតិ ឯវំ សុត្តវិនយវិភាគេ វុច្ចមានេបិ។ ន តាវ បរិយាទិយន្តីតិ ន តាវ អនវសេសតោ បរិគ្គយ្ហន្តិ ។ កស្មាតិ ចេតិ អាហ ‘‘អសុត្តនាមកញ្ហី’’តិអាទិ។ យស្មា សុត្តន្តិ ឥមំ នាមំ អនារោបេត្វា សង្គីតំ ជាតកាទិពុទ្ធវចនំ អត្ថិ, តស្មា វុត្តនយេន តីណិ បិដកានិ ន បរិយាទិយន្តីតិ។ សុត្តនិបាតឧទានឥតិវុត្តកានិ ទីឃនិកាយាទយោ វិយ សុត្តន្តិ នាមំ អារោបេត្វា អសង្គីតានីតិ អធិប្បាយេនេត្ថ ជាតកាទីហិ សទ្ធិំ តានិបិ គហិតានិ។ ពុទ្ធវំសចរិយាបិដកានំ បនេត្ថ អគ្គហណេ ការណំ មគ្គិតព្ពំ, កិំ វា ឯតេន មគ្គនេន។ សព្ពោបាយំ វណ្ណនានយោ ថេរវាទទស្សនមុខេន បដិក្ខិត្តោ ឯវាតិ។
‘‘Kiṃ pana taṃ suttaṃ, ko vā vinayo’’ti vicāraṇāyaṃ ācariyānaṃ matibhedamukhena tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādi vuttaṃ. Vinayoti vibhaṅgapāṭhamāha. So hi mātikāsaññitassa suttassa atthe sūcanato ‘‘sutta’’nti vattabbataṃ arahati. Vividhanayattā visiṭṭhanayattā ca vinayo, khandhakapāṭho. Evanti evaṃ suttavinayesu pariggayhamānesu vinayapiṭakampi na pariyādiyati parivārapāḷiyā asaṅgahitattā. Suttantābhidhammapiṭakāni vā suttaṃ atthasūcanādiatthasambhavato. Evampīti suttantābhidhammapiṭakāni suttaṃ, vinayapiṭakaṃ vinayoti evaṃ suttavinayavibhāge vuccamānepi. Na tāva pariyādiyantīti na tāva anavasesato pariggayhanti . Kasmāti ceti āha ‘‘asuttanāmakañhī’’tiādi. Yasmā suttanti imaṃ nāmaṃ anāropetvā saṅgītaṃ jātakādibuddhavacanaṃ atthi, tasmā vuttanayena tīṇi piṭakāni na pariyādiyantīti. Suttanipātaudānaitivuttakāni dīghanikāyādayo viya suttanti nāmaṃ āropetvā asaṅgītānīti adhippāyenettha jātakādīhi saddhiṃ tānipi gahitāni. Buddhavaṃsacariyāpiṭakānaṃ panettha aggahaṇe kāraṇaṃ maggitabbaṃ, kiṃ vā etena magganena. Sabbopāyaṃ vaṇṇanānayo theravādadassanamukhena paṭikkhitto evāti.
កិំ អត្ថីតិ អសុត្តនាមកំ ពុទ្ធវចនំ នត្ថិយេវាតិ ទស្សេតិ។ តំ សព្ពំ បដិក្ខិបិត្វាតិ ‘‘សុត្តន្តិ វិនយោ’’តិអាទិនា វុត្តសំវណ្ណនាយំ ‘‘នាយមត្ថោ ឥធាធិប្បេតោ’’តិ បដិសេធេត្វា។ វិនេតិ ឯតេន កិលេសេតិ វិនយោ, កិលេសវិនយនូបាយោ, សោ ឯវ ការណន្តិ អាហ ‘‘វិនយោ បន ការណ’’ន្តិ។
Kiṃ atthīti asuttanāmakaṃ buddhavacanaṃ natthiyevāti dasseti. Taṃ sabbaṃ paṭikkhipitvāti ‘‘suttanti vinayo’’tiādinā vuttasaṃvaṇṇanāyaṃ ‘‘nāyamattho idhādhippeto’’ti paṭisedhetvā. Vineti etena kileseti vinayo, kilesavinayanūpāyo, so eva kāraṇanti āha ‘‘vinayo pana kāraṇa’’nti.
ធម្មេតិ បរិយត្តិធម្មេ។ សរាគាយាតិ សរាគភាវាយ កាមរាគភវរាគបរិព្រូហនាយ។ សំយោគាយាតិ ភវសំយោជនាយ។ សឧបាទានាយាតិ ចតុរូបាទានូបសំហិតតាយ។ មហិច្ឆតាយាតិ មហិច្ឆភាវាយ។ អសន្តុដ្ឋិយាតិ អសន្តុដ្ឋភាវាយ។ កោសជ្ជាយាតិ កុសីតភាវាយ។ សង្គណិកាយាតិ កិលេសសង្គណិកវិហារាយ។ អាចយាយាតិ តិវិធវដ្ដាចយាយ។ វិរាគាយាតិ សកលវដ្ដតោ វិរជ្ជនត្ថាយ។ វិសំយោគាយាតិ កាមរាគាទីហិ វិសំយុជ្ជនត្ថាយ។ អនុបាទានាយាតិ សព្ពស្សបិ កម្មភវស្ស អគ្គហណាយ។ អប្បិច្ឆតាយាតិ បច្ចយប្បិច្ឆតាទិវសេន សព្ពសោ ឥច្ឆាយ អបគមាយ។ សន្តុដ្ឋិយាតិ ទ្វាទសវិធសន្តុដ្ឋភាវាយ។ វីរិយារម្ភាយាតិ កាយិកស្ស ចេវ ចេតសិកស្ស ច វីរិយស្ស បគ្គណ្ហនត្ថាយ។ វិវេកាយាតិ បវិវិត្តភាវាយ កាមវិវេកាទិតទង្គវិវេកាទិវិវេកសិទ្ធិយា។ អបចយាយាតិ សព្ពស្សបិ វដ្ដស្ស អបចយនាយ, និព្ពានាយាតិ អត្ថោ។ ឯវំ យោ បរិយត្តិធម្មោ ឧគ្គហណធារណបរិបុច្ឆាមនសិការវសេន យោនិសោ បដិបជ្ជន្តស្ស សរាគាទិភាវបរិវជ្ជនស្ស ការណំ ហុត្វា វិរាគាទិភាវាយ សំវត្តតិ, ឯកំសតោ ឯសោ ធម្មោ, ឯសោ វិនយោ សម្មទេវ អបាយាទីសុ អបតនវសេន ធារណតោ កិលេសានំ វិនយនតោ ច។ សត្ថុ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឱវាទានុរូបប្បវត្តិភាវតោ ឯតំ សត្ថុសាសនន្តិ ច ជានេយ្យាសីតិ អត្ថោ។
Dhammeti pariyattidhamme. Sarāgāyāti sarāgabhāvāya kāmarāgabhavarāgaparibrūhanāya. Saṃyogāyāti bhavasaṃyojanāya. Saupādānāyāti caturūpādānūpasaṃhitatāya. Mahicchatāyāti mahicchabhāvāya. Asantuṭṭhiyāti asantuṭṭhabhāvāya. Kosajjāyāti kusītabhāvāya. Saṅgaṇikāyāti kilesasaṅgaṇikavihārāya. Ācayāyāti tividhavaṭṭācayāya. Virāgāyāti sakalavaṭṭato virajjanatthāya. Visaṃyogāyāti kāmarāgādīhi visaṃyujjanatthāya. Anupādānāyāti sabbassapi kammabhavassa aggahaṇāya. Appicchatāyāti paccayappicchatādivasena sabbaso icchāya apagamāya. Santuṭṭhiyāti dvādasavidhasantuṭṭhabhāvāya. Vīriyārambhāyāti kāyikassa ceva cetasikassa ca vīriyassa paggaṇhanatthāya. Vivekāyāti pavivittabhāvāya kāmavivekāditadaṅgavivekādivivekasiddhiyā. Apacayāyāti sabbassapi vaṭṭassa apacayanāya, nibbānāyāti attho. Evaṃ yo pariyattidhammo uggahaṇadhāraṇaparipucchāmanasikāravasena yoniso paṭipajjantassa sarāgādibhāvaparivajjanassa kāraṇaṃ hutvā virāgādibhāvāya saṃvattati, ekaṃsato eso dhammo, eso vinayo sammadeva apāyādīsu apatanavasena dhāraṇato kilesānaṃ vinayanato ca. Satthu sammāsambuddhassa ovādānurūpappavattibhāvato etaṃ satthusāsananti ca jāneyyāsīti attho.
ចតុសច្ចត្ថសូចនំ សុត្តន្តិ អាហ ‘‘សុត្តេតិ តេបិដកេ ពុទ្ធវចនេ’’តិ។ តេបិដកញ្ហិ ពុទ្ធវចនំ សច្ចវិនិមុត្តំ នត្ថិ។ រាគាទិវិនយការណំ យថា តេន សុត្តបទេន បកាសិតន្តិ អាហ ‘‘វិនយេតិ ឯតស្មិំ រាគាទិវិនយការណេ’’តិ។ សុត្តេ ឱតរណញ្ចេត្ថ តេបិដកពុទ្ធវចនបរិយាបន្នតាវសេនេវ វេទិតព្ពំ, ន អញ្ញថាតិ អាហ ‘‘សុត្តប្បដិបាដិយា កត្ថចិ អនាគន្ត្វា’’តិ។ ឆល្លិំ ឧដ្ឋបេត្វាតិ អរោគស្ស មហតោ រុក្ខស្ស តិដ្ឋតោ ឧបក្កមេន ឆល្លិកាយ សកលិកាយ បបដិកាយ វា ឧដ្ឋាបនំ វិយ អរោគស្ស សាសនធម្មស្ស តិដ្ឋតោ ព្យញ្ជនមត្តេន តប្បរិយាបន្នំ វិយ ហុត្វា ឆល្លិសទិសំ បុព្ពាបរវិរុទ្ធតាទិទោសំ ឧដ្ឋបេត្វា បរិទីបេត្វា។ តាទិសានិ បន ឯកំសតោ គុឡ្ហវេស្សន្តរាទិបរិយាបន្នានិ ហោន្តីតិ អាហ ‘‘គុឡ្ហវេស្សន្តរ…បេ.… បញ្ញាយន្តីតិ អត្ថោ’’តិ។ រាគាទិវិនយេតិ រាគាទិវិនយនត្ថេន អតទាការតាយ អបញ្ញាយមានានិ ឆឌ្ឌេតព្ពានិ ចជិតព្ពានិ ន គហេតព្ពានិ។ សព្ពត្ថាតិ សព្ពវារេសុ។
Catusaccatthasūcanaṃ suttanti āha ‘‘sutteti tepiṭake buddhavacane’’ti. Tepiṭakañhi buddhavacanaṃ saccavinimuttaṃ natthi. Rāgādivinayakāraṇaṃ yathā tena suttapadena pakāsitanti āha ‘‘vinayeti etasmiṃ rāgādivinayakāraṇe’’ti. Sutte otaraṇañcettha tepiṭakabuddhavacanapariyāpannatāvaseneva veditabbaṃ, na aññathāti āha ‘‘suttappaṭipāṭiyā katthaci anāgantvā’’ti. Challiṃ uṭṭhapetvāti arogassa mahato rukkhassa tiṭṭhato upakkamena challikāya sakalikāya papaṭikāya vā uṭṭhāpanaṃ viya arogassa sāsanadhammassa tiṭṭhato byañjanamattena tappariyāpannaṃ viya hutvā challisadisaṃ pubbāparaviruddhatādidosaṃ uṭṭhapetvā paridīpetvā. Tādisāni pana ekaṃsato guḷhavessantarādipariyāpannāni hontīti āha ‘‘guḷhavessantara…pe… paññāyantīti attho’’ti. Rāgādivinayeti rāgādivinayanatthena atadākāratāya apaññāyamānāni chaḍḍetabbāni cajitabbāni na gahetabbāni. Sabbatthāti sabbavāresu.
មហាបទេសសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Mahāpadesasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
សញ្ចេតនិយវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sañcetaniyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១០. មហាបទេសសុត្តំ • 10. Mahāpadesasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១០. មហាបទេសសុត្តវណ្ណនា • 10. Mahāpadesasuttavaṇṇanā
