Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౪౭౨] ౯. మహాపదుమజాతకవణ్ణనా
[472] 9. Mahāpadumajātakavaṇṇanā
నాదట్ఠా పరతో దోసన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో చిఞ్చమాణవికం ఆరబ్భ కథేసి. పఠమబోధియఞ్హి దసబలస్స పుథుభూతేసు సావకేసు అపరిమాణేసు దేవమనుస్సేసు అరియభూమిం ఓక్కన్తేసు పత్థటేసు గుణసముదయేసు మహాలాభసక్కారో ఉదపాది. తిత్థియా సూరియుగ్గమనే ఖజ్జోపనకసదిసా అహేసుం హతలాభసక్కారా. తే అన్తరవీథియం ఠత్వా ‘‘కిం సమణో గోతమోవ బుద్ధో, మయమ్పి బుద్ధా, కిం తస్సేవ దిన్నం మహప్ఫలం, అమ్హాకమ్పి దిన్నం మహప్ఫలమేవ, అమ్హాకమ్పి దేథ కరోథా’’తి ఏవం మనుస్సే విఞ్ఞాపేన్తాపి లాభసక్కారం అలభన్తా రహో సన్నిపతిత్వా ‘‘కేన ను ఖో ఉపాయేన సమణస్స గోతమస్స మనుస్సానం అన్తరే అవణ్ణం ఉప్పాదేత్వా లాభసక్కారం నాసేయ్యామా’’తి మన్తయింసు. తదా సావత్థియం చిఞ్చమాణవికా నామేకా పరిబ్బాజికా ఉత్తమరూపధరా సోభగ్గప్పత్తా దేవచ్ఛరా వియ. తస్సా సరీరతో రస్మియో నిచ్ఛరన్తి. అథేకో ఖరమన్తీ ఏవమాహ – ‘‘చిఞ్చమాణవికం పటిచ్చ సమణస్స గోతమస్స అవణ్ణం ఉప్పాదేత్వా లాభసక్కారం నాసేస్సామా’’తి. తే ‘‘అత్థేసో ఉపాయో’’తి సమ్పటిచ్ఛింసు. అథ సా తిత్థియారామం గన్త్వా వన్దిత్వా అట్ఠాసి, తిత్థియా తాయ సద్ధిం న కథేసుం. సా ‘‘కో ను ఖో మే దోసో’’తి యావతతియం ‘‘వన్దామి అయ్యా’’తి వత్వా ‘‘అయ్యా, కో ను ఖో మే దోసో, కిం మయా సద్ధిం న కథేథా’’తి ఆహ. ‘‘భగిని, సమణం గోతమం అమ్హే విహేఠేన్తం హతలాభసక్కారే కత్వా విచరన్తం న జానాసీ’’తి. ‘‘నాహం జానామి అయ్యా, మయా కిం పనేత్థ కత్తబ్బన్తి. సచే త్వం భగిని, అమ్హాకం సుఖమిచ్ఛసి, అత్తానం పటిచ్చ సమణస్స్స గోతమస్స అవణ్ణం ఉప్పాదేత్వా లాభసక్కారం నాసేహీ’’తి.
Nādaṭṭhāparato dosanti idaṃ satthā jetavane viharanto ciñcamāṇavikaṃ ārabbha kathesi. Paṭhamabodhiyañhi dasabalassa puthubhūtesu sāvakesu aparimāṇesu devamanussesu ariyabhūmiṃ okkantesu patthaṭesu guṇasamudayesu mahālābhasakkāro udapādi. Titthiyā sūriyuggamane khajjopanakasadisā ahesuṃ hatalābhasakkārā. Te antaravīthiyaṃ ṭhatvā ‘‘kiṃ samaṇo gotamova buddho, mayampi buddhā, kiṃ tasseva dinnaṃ mahapphalaṃ, amhākampi dinnaṃ mahapphalameva, amhākampi detha karothā’’ti evaṃ manusse viññāpentāpi lābhasakkāraṃ alabhantā raho sannipatitvā ‘‘kena nu kho upāyena samaṇassa gotamassa manussānaṃ antare avaṇṇaṃ uppādetvā lābhasakkāraṃ nāseyyāmā’’ti mantayiṃsu. Tadā sāvatthiyaṃ ciñcamāṇavikā nāmekā paribbājikā uttamarūpadharā sobhaggappattā devaccharā viya. Tassā sarīrato rasmiyo niccharanti. Atheko kharamantī evamāha – ‘‘ciñcamāṇavikaṃ paṭicca samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ uppādetvā lābhasakkāraṃ nāsessāmā’’ti. Te ‘‘attheso upāyo’’ti sampaṭicchiṃsu. Atha sā titthiyārāmaṃ gantvā vanditvā aṭṭhāsi, titthiyā tāya saddhiṃ na kathesuṃ. Sā ‘‘ko nu kho me doso’’ti yāvatatiyaṃ ‘‘vandāmi ayyā’’ti vatvā ‘‘ayyā, ko nu kho me doso, kiṃ mayā saddhiṃ na kathethā’’ti āha. ‘‘Bhagini, samaṇaṃ gotamaṃ amhe viheṭhentaṃ hatalābhasakkāre katvā vicarantaṃ na jānāsī’’ti. ‘‘Nāhaṃ jānāmi ayyā, mayā kiṃ panettha kattabbanti. Sace tvaṃ bhagini, amhākaṃ sukhamicchasi, attānaṃ paṭicca samaṇasssa gotamassa avaṇṇaṃ uppādetvā lābhasakkāraṃ nāsehī’’ti.
సా ‘‘సాధు అయ్యా, మయ్హమేవేసో భారో, మా చిన్తయిత్థా’’తి వత్వా పక్కమిత్వా ఇత్థిమాయాసు కుసలతాయ తతో పట్ఠాయ సావత్థివాసీనం ధమ్మకథం సుత్వా జేతవనా నిక్ఖమనసమయే ఇన్దగోపకవణ్ణం పటం పారుపిత్వా గన్ధమాలాదిహత్థా జేతవనాభిముఖీ గచ్ఛన్తీ ‘‘ఇమాయ వేలాయ కుహిం గచ్ఛసీ’’తి వుత్తే ‘‘కిం తుమ్హాకం మమ గమనట్ఠానేనా’’తి వత్వా జేతవనసమీపే తిత్థియారామే వసిత్వా పాతోవ ‘‘అగ్గవన్దనం వన్దిస్సామా’’తి నగరా నిక్ఖమన్తే ఉపాసకజనే జేతవనే వుత్థా వియ హుత్వా నగరం పవిసతి. ‘‘కుహిం వుత్థాసీ’’తి వుత్తే ‘‘కిం తుమ్హాకం మమ వుత్థట్ఠానేనా’’తి వత్వా మాసడ్ఢమాసచ్చయేన పుచ్ఛియమానా ‘‘జేతవనే సమణేన గోతమేన సద్ధిం ఏకగన్ధకుటియా వుత్థామ్హీ’’తి ఆహ. పుథుజ్జనానం ‘‘సచ్చం ను ఖో ఏతం, నో’’తి కఙ్ఖం ఉప్పాదేత్వా తేమాసచతుమాసచ్చయేన పిలోతికాహి ఉదరం వేఠేత్వా గబ్భినివణ్ణం దస్సేత్వా ఉపరి రత్తపటం పారుపిత్వా ‘‘సమణం గోతమం పటిచ్చ గబ్భో మే లద్ధో’’తి అన్ధబాలే గాహాపేత్వా అట్ఠనవమాసచ్చయేన ఉదరే దారుమణ్డలికం బన్ధిత్వా ఉపరి రత్తపటం పారుపిత్వా హత్థపాదపిట్ఠియో గోహనుకేన కోట్టాపేత్వా ఉస్సదే దస్సేత్వా కిలన్తిన్ద్రియా హుత్వా సాయన్హసమయే తథాగతే అలఙ్కతధమ్మాసనే నిసీదిత్వా ధమ్మం దేసేన్తే ధమ్మసభం గన్త్వా తథాగతస్స పురతో ఠత్వా ‘‘మహాసమణ, మహాజనస్స తావ ధమ్మం దేసేసి, మధురో తే సద్దో, సుఫుసితం దన్తావరణం, అహం పన తం పటిచ్చ గబ్భం లభిత్వా పరిపుణ్ణగబ్భా జాతా, నేవ మే సూతిఘరం జానాసి, న సప్పితేలాదీని, సయం అకరోన్తో ఉపట్ఠాకానమ్పి అఞ్ఞతరం కోసలరాజానం వా అనాథపిణ్డికం వా విసాఖం ఉపాసికం వా ‘‘ఇమిస్సా చిఞ్చమాణవికాయ కత్తబ్బయుత్తం కరోహీ’తి న వదసి, అభిరమితుంయేవ జానాసి, గబ్భపరిహారం న జానాసీ’’తి గూథపిణ్డం గహేత్వా చన్దమణ్డలం దూసేతుం వాయమన్తీ వియ పరిసమజ్ఝే తథాగతం అక్కోసి. తథాగతో ధమ్మకథం ఠపేత్వా సీహో వియ అభినదన్తో ‘‘భగిని, తయా కథితస్స తథభావం వా అతథభావం వా అహఞ్చేవ త్వఞ్చ జానామా’’తి ఆహ. ఆమ, సమణ, తయా చ మయా చ ఞాతభావేనేతం జాతన్తి.
Sā ‘‘sādhu ayyā, mayhameveso bhāro, mā cintayitthā’’ti vatvā pakkamitvā itthimāyāsu kusalatāya tato paṭṭhāya sāvatthivāsīnaṃ dhammakathaṃ sutvā jetavanā nikkhamanasamaye indagopakavaṇṇaṃ paṭaṃ pārupitvā gandhamālādihatthā jetavanābhimukhī gacchantī ‘‘imāya velāya kuhiṃ gacchasī’’ti vutte ‘‘kiṃ tumhākaṃ mama gamanaṭṭhānenā’’ti vatvā jetavanasamīpe titthiyārāme vasitvā pātova ‘‘aggavandanaṃ vandissāmā’’ti nagarā nikkhamante upāsakajane jetavane vutthā viya hutvā nagaraṃ pavisati. ‘‘Kuhiṃ vutthāsī’’ti vutte ‘‘kiṃ tumhākaṃ mama vutthaṭṭhānenā’’ti vatvā māsaḍḍhamāsaccayena pucchiyamānā ‘‘jetavane samaṇena gotamena saddhiṃ ekagandhakuṭiyā vutthāmhī’’ti āha. Puthujjanānaṃ ‘‘saccaṃ nu kho etaṃ, no’’ti kaṅkhaṃ uppādetvā temāsacatumāsaccayena pilotikāhi udaraṃ veṭhetvā gabbhinivaṇṇaṃ dassetvā upari rattapaṭaṃ pārupitvā ‘‘samaṇaṃ gotamaṃ paṭicca gabbho me laddho’’ti andhabāle gāhāpetvā aṭṭhanavamāsaccayena udare dārumaṇḍalikaṃ bandhitvā upari rattapaṭaṃ pārupitvā hatthapādapiṭṭhiyo gohanukena koṭṭāpetvā ussade dassetvā kilantindriyā hutvā sāyanhasamaye tathāgate alaṅkatadhammāsane nisīditvā dhammaṃ desente dhammasabhaṃ gantvā tathāgatassa purato ṭhatvā ‘‘mahāsamaṇa, mahājanassa tāva dhammaṃ desesi, madhuro te saddo, suphusitaṃ dantāvaraṇaṃ, ahaṃ pana taṃ paṭicca gabbhaṃ labhitvā paripuṇṇagabbhā jātā, neva me sūtigharaṃ jānāsi, na sappitelādīni, sayaṃ akaronto upaṭṭhākānampi aññataraṃ kosalarājānaṃ vā anāthapiṇḍikaṃ vā visākhaṃ upāsikaṃ vā ‘‘imissā ciñcamāṇavikāya kattabbayuttaṃ karohī’ti na vadasi, abhiramituṃyeva jānāsi, gabbhaparihāraṃ na jānāsī’’ti gūthapiṇḍaṃ gahetvā candamaṇḍalaṃ dūsetuṃ vāyamantī viya parisamajjhe tathāgataṃ akkosi. Tathāgato dhammakathaṃ ṭhapetvā sīho viya abhinadanto ‘‘bhagini, tayā kathitassa tathabhāvaṃ vā atathabhāvaṃ vā ahañceva tvañca jānāmā’’ti āha. Āma, samaṇa, tayā ca mayā ca ñātabhāvenetaṃ jātanti.
తస్మిం ఖణే సక్కస్స భవనం ఉణ్హాకారం దస్సేసి. సో ఆవజ్జమానో ‘‘చిఞ్చమాణవికా తథాగతం అభూతేన అక్కోసతీ’’తి ఞత్వా ‘‘ఇమం వత్థుం సోధేస్సామీ’’తి చతూహి దేవపుత్తేహి సద్ధిం ఆగమి. దేవపుత్తా మూసికపోతకా హుత్వా దారుమణ్డలికస్స బన్ధనరజ్జుకే ఏకప్పహారేనేవ ఛిన్దింసు, పారుతపటం వాతో ఉక్ఖిపి, దారుమణ్డలికం పతమానం తస్సా పాదపిట్ఠియం పతి, ఉభో అగ్గపాదా ఛిజ్జింసు. మనుస్సా ఉట్ఠాయ ‘‘కాళకణ్ణి, సమ్మాసమ్బుద్ధం అక్కోససీ’’తి సీసే ఖేళం పాతేత్వా లేడ్డుదణ్డాదిహత్థా జేతవనా నీహరింసు. అథస్సా తథాగతస్స చక్ఖుపథం అతిక్కన్తకాలే మహాపథవీ భిజ్జిత్వా వివరమదాసి, అవీచితో అగ్గిజాలా ఉట్ఠహి. సా కులదత్తియం కమ్బలం పారుపమానా వియ గన్త్వా అవీచిమ్హి నిబ్బత్తి. అఞ్ఞతిత్థియానం లాభసక్కారో పరిహాయి, దసబలస్స భియ్యోసోమత్తాయ వడ్ఢి. పునదివసే ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం ‘‘ఆవుసో, చిఞ్చమాణవికా ఏవం ఉళారగుణం అగ్గదక్ఖిణేయ్యం సమ్మాసమ్బుద్ధం అభూతేన అక్కోసిత్వా మహావినాసం పత్తా’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ, పుబ్బేపి ఏసా మం అభూతేన అక్కోసిత్వా మహావినాసం పత్తా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Tasmiṃ khaṇe sakkassa bhavanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So āvajjamāno ‘‘ciñcamāṇavikā tathāgataṃ abhūtena akkosatī’’ti ñatvā ‘‘imaṃ vatthuṃ sodhessāmī’’ti catūhi devaputtehi saddhiṃ āgami. Devaputtā mūsikapotakā hutvā dārumaṇḍalikassa bandhanarajjuke ekappahāreneva chindiṃsu, pārutapaṭaṃ vāto ukkhipi, dārumaṇḍalikaṃ patamānaṃ tassā pādapiṭṭhiyaṃ pati, ubho aggapādā chijjiṃsu. Manussā uṭṭhāya ‘‘kāḷakaṇṇi, sammāsambuddhaṃ akkosasī’’ti sīse kheḷaṃ pātetvā leḍḍudaṇḍādihatthā jetavanā nīhariṃsu. Athassā tathāgatassa cakkhupathaṃ atikkantakāle mahāpathavī bhijjitvā vivaramadāsi, avīcito aggijālā uṭṭhahi. Sā kuladattiyaṃ kambalaṃ pārupamānā viya gantvā avīcimhi nibbatti. Aññatitthiyānaṃ lābhasakkāro parihāyi, dasabalassa bhiyyosomattāya vaḍḍhi. Punadivase dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, ciñcamāṇavikā evaṃ uḷāraguṇaṃ aggadakkhiṇeyyaṃ sammāsambuddhaṃ abhūtena akkositvā mahāvināsaṃ pattā’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi esā maṃ abhūtena akkositvā mahāvināsaṃ pattā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో తస్స అగ్గమహేసియా కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తి, ఫుల్లపదుమసస్సిరికముఖత్తా పనస్స ‘‘పదుమకుమారో’’త్వేవ నామం కరింసు. సో వయప్పత్తో తక్కసిలాయం గన్త్వా సబ్బసిప్పాని ఉగ్గణ్హిత్వా ఆగమి. అథస్స మాతా కాలమకాసి. రాజా అఞ్ఞం అగ్గమహేసిం కత్వా పుత్తస్స ఉపరజ్జం అదాసి. అపరభాగే రాజా పచ్చన్తం కుపితం వూపసమేతుం అగ్గమహేసిం ఆహ ‘‘భద్దే, ఇధేవ వస, అహం పచ్చన్తం కుపితం వూపసమేతుం గచ్ఛామీ’’తి వత్వా ‘‘నాహం ఇధేవ వసిస్సామి, అహమ్పి గమిస్సామీ’’తి వుత్తే యుద్ధభూమియా ఆదీనవం దస్సేత్వా ‘‘యావ మమాగమనా అనుక్కణ్ఠమానా వస, అహం పదుమకుమారం యథా తవ కత్తబ్బకిచ్చేసు అప్పమత్తో హోతి, ఏవం ఆణాపేత్వా గమిస్సామీ’’తి వత్వా తథా కత్వా గన్త్వా పచ్చామిత్తే పలాపేత్వా జనపదం సన్తప్పేత్వా పచ్చాగన్త్వా బహినగరే ఖన్ధావారం నివాసేసి . బోధిసత్తో పితు ఆగతభావం ఞత్వా నగరం అలఙ్కారాపేత్వా రాజగేహం పటిజగ్గాపేత్వా ఏకకోవ తస్సా సన్తికం అగమాసి.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa aggamahesiyā kucchimhi nibbatti, phullapadumasassirikamukhattā panassa ‘‘padumakumāro’’tveva nāmaṃ kariṃsu. So vayappatto takkasilāyaṃ gantvā sabbasippāni uggaṇhitvā āgami. Athassa mātā kālamakāsi. Rājā aññaṃ aggamahesiṃ katvā puttassa uparajjaṃ adāsi. Aparabhāge rājā paccantaṃ kupitaṃ vūpasametuṃ aggamahesiṃ āha ‘‘bhadde, idheva vasa, ahaṃ paccantaṃ kupitaṃ vūpasametuṃ gacchāmī’’ti vatvā ‘‘nāhaṃ idheva vasissāmi, ahampi gamissāmī’’ti vutte yuddhabhūmiyā ādīnavaṃ dassetvā ‘‘yāva mamāgamanā anukkaṇṭhamānā vasa, ahaṃ padumakumāraṃ yathā tava kattabbakiccesu appamatto hoti, evaṃ āṇāpetvā gamissāmī’’ti vatvā tathā katvā gantvā paccāmitte palāpetvā janapadaṃ santappetvā paccāgantvā bahinagare khandhāvāraṃ nivāsesi . Bodhisatto pitu āgatabhāvaṃ ñatvā nagaraṃ alaṅkārāpetvā rājagehaṃ paṭijaggāpetvā ekakova tassā santikaṃ agamāsi.
సా తస్స రూపసమ్పత్తిం దిస్వా పటిబద్ధచిత్తా అహోసి. బోధిసత్తో తం వన్దిత్వా ‘‘అమ్మ, కిం అమ్హాకం కత్తబ్బ’’న్తి పుచ్ఛి. అథ నం ‘‘అమ్మాతి మం వదసీ’’తి ఉట్ఠాయ హత్థే గహేత్వా ‘‘సయనం అభిరుహా’’తి ఆహ. ‘‘కింకారణా’’తి? ‘‘యావ రాజా న ఆగచ్ఛతి, తావ ఉభోపి కిలేసరతియా రమిస్సామా’’తి. ‘‘అమ్మ, త్వం మమ మాతా చ ససామికా చ, మయా సపరిగ్గహో మాతుగామో నామ కిలేసవసేన ఇన్ద్రియాని భిన్దిత్వా న ఓలోకితపుబ్బో, కథం తయా సద్ధిం ఏవరూపం కిలిట్ఠకమ్మం కరిస్సామీ’’తి. సా ద్వే తయో వారే కథేత్వా తస్మిం అనిచ్ఛమానే ‘‘మమ వచనం న కరోసీ’’తి ఆహ. ‘‘ఆమ, న కరోమీ’’తి. ‘‘తేన హి రఞ్ఞో కథేత్వా సీసం తే ఛిన్దాపేస్సామీ’’తి. మహాసత్తో ‘‘తవ రుచిం కరోహీ’’తి వత్వా తం లజ్జాపేత్వా పక్కామి.
Sā tassa rūpasampattiṃ disvā paṭibaddhacittā ahosi. Bodhisatto taṃ vanditvā ‘‘amma, kiṃ amhākaṃ kattabba’’nti pucchi. Atha naṃ ‘‘ammāti maṃ vadasī’’ti uṭṭhāya hatthe gahetvā ‘‘sayanaṃ abhiruhā’’ti āha. ‘‘Kiṃkāraṇā’’ti? ‘‘Yāva rājā na āgacchati, tāva ubhopi kilesaratiyā ramissāmā’’ti. ‘‘Amma, tvaṃ mama mātā ca sasāmikā ca, mayā sapariggaho mātugāmo nāma kilesavasena indriyāni bhinditvā na olokitapubbo, kathaṃ tayā saddhiṃ evarūpaṃ kiliṭṭhakammaṃ karissāmī’’ti. Sā dve tayo vāre kathetvā tasmiṃ anicchamāne ‘‘mama vacanaṃ na karosī’’ti āha. ‘‘Āma, na karomī’’ti. ‘‘Tena hi rañño kathetvā sīsaṃ te chindāpessāmī’’ti. Mahāsatto ‘‘tava ruciṃ karohī’’ti vatvā taṃ lajjāpetvā pakkāmi.
సా భీతతసితా చిన్తేసి ‘‘సచే అయం పఠమం పితు ఆరోచేస్సతి, జీవితం మే నత్థి, అహమేవ పురేతరం కథేస్సామీ’’తి భత్తం అభుఞ్జిత్వా కిలిట్ఠలోమవత్థం నివాసేత్వా సరీరే నఖరాజియో దస్సేత్వా ‘‘కుహిం దేవీతి రఞ్ఞో పుచ్ఛనకాలే ‘‘గిలానా’తి కథేయ్యాథా’’తి పరిచారికానం సఞ్ఞం దత్వా గిలానాలయం కత్వా నిపజ్జి. రాజాపి నగరం పదక్ఖిణం కత్వా నివేసనం ఆరుయ్హ తం అపస్సన్తో ‘‘కుహిం దేవీ’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘గిలానా’’తి సుత్వా సిరిగబ్భం పవిసిత్వా ‘‘కిం తే దేవి, అఫాసుక’’న్తి పుచ్ఛి. సా తస్స వచనం అసుణన్తీ వియ హుత్వా ద్వే తయో వారే పుచ్ఛితా ‘‘మహారాజ, కస్మా కథేసి, తుణ్హీ హోహి, ససామికఇత్థియో నామ మాదిసా న హోన్తీ’’తి వత్వా ‘‘కేన త్వం విహేఠితాసి, సీఘం మే కథేహి , సీసమస్స ఛిన్దిస్సామీ’’తి వుత్తే ‘‘కంసి త్వం, మహారాజ, నగరే ఠపేత్వా గతో’’తి వత్వా ‘‘పదుమకుమార’’న్తి వుత్తే ‘‘సో మయ్హం వసనట్ఠానం ఆగన్త్వా ‘తాత, మా ఏవం కరోహి, అహం తవ మాతా’తి వుచ్చమానోపి ‘ఠపేత్వా మం అఞ్ఞో రాజా నత్థి, అహం తం గేహే కరిత్వా కిలేసరతియా రమిస్సామీ’తి మం కేసేసు గహేత్వా అపరాపరం లుఞ్చిత్వా అత్తనో వచనం అకరోన్తిం మం పాతేత్వా కోట్టేత్వా గతో’’తి ఆహ.
Sā bhītatasitā cintesi ‘‘sace ayaṃ paṭhamaṃ pitu ārocessati, jīvitaṃ me natthi, ahameva puretaraṃ kathessāmī’’ti bhattaṃ abhuñjitvā kiliṭṭhalomavatthaṃ nivāsetvā sarīre nakharājiyo dassetvā ‘‘kuhiṃ devīti rañño pucchanakāle ‘‘gilānā’ti katheyyāthā’’ti paricārikānaṃ saññaṃ datvā gilānālayaṃ katvā nipajji. Rājāpi nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā nivesanaṃ āruyha taṃ apassanto ‘‘kuhiṃ devī’’ti pucchitvā ‘‘gilānā’’ti sutvā sirigabbhaṃ pavisitvā ‘‘kiṃ te devi, aphāsuka’’nti pucchi. Sā tassa vacanaṃ asuṇantī viya hutvā dve tayo vāre pucchitā ‘‘mahārāja, kasmā kathesi, tuṇhī hohi, sasāmikaitthiyo nāma mādisā na hontī’’ti vatvā ‘‘kena tvaṃ viheṭhitāsi, sīghaṃ me kathehi , sīsamassa chindissāmī’’ti vutte ‘‘kaṃsi tvaṃ, mahārāja, nagare ṭhapetvā gato’’ti vatvā ‘‘padumakumāra’’nti vutte ‘‘so mayhaṃ vasanaṭṭhānaṃ āgantvā ‘tāta, mā evaṃ karohi, ahaṃ tava mātā’ti vuccamānopi ‘ṭhapetvā maṃ añño rājā natthi, ahaṃ taṃ gehe karitvā kilesaratiyā ramissāmī’ti maṃ kesesu gahetvā aparāparaṃ luñcitvā attano vacanaṃ akarontiṃ maṃ pātetvā koṭṭetvā gato’’ti āha.
రాజా అనుపపరిక్ఖిత్వావ ఆసీవిసో వియ కుద్ధో పురిసే ఆణాపేసి ‘‘గచ్ఛథ, భణే, పదుమకుమారం బన్ధిత్వా ఆనేథా’’తి. తే నగరం అవత్థరన్తా వియ తస్స గేహం గన్త్వా తం బన్ధిత్వా పహరిత్వా పచ్ఛాబాహం గాళ్హబన్ధనం బన్ధిత్వా రత్తకణవేరమాలం గీవాయం పటిముఞ్చిత్వా వజ్ఝం కత్వా ఆనయింసు . సో ‘‘దేవియా ఇదం కమ్మ’’న్తి ఞత్వా ‘‘భో పురిసా, నాహం రఞ్ఞో దోసకారకో, నిప్పరాధోహమస్మీ’’తి విలపన్తో ఆగచ్ఛతి. సకలనగరం సంఖుబ్భిత్వా ‘‘రాజా కిర మాతుగామస్స వచనం గహేత్వా మహాపదుమకుమారం ఘాతాపేసీ’’తి సన్నిపతిత్వా రాజకుమారస్స పాదమూలే నిపతిత్వా ‘‘ఇదం తే సామి, అననుచ్ఛవిక’’న్తి మహాసద్దేన పరిదేవి. అథ నం నేత్వా రఞ్ఞో దస్సేసుం. రాజా దిస్వావ చిత్తం నిగ్గణ్హితుం అసక్కోన్తో ‘‘అయం అరాజావ రాజలీళం కరోతి, మమ పుత్తో హుత్వా అగ్గమహేసియా అపరజ్ఝతి, గచ్ఛథ నం చోరపపాతే పాతేత్వా వినాసం పాపేథా’’తి ఆహ. మహాసత్తో ‘‘న మయ్హం, తాత, ఏవరూపో అపరాధో అత్థి, మాతుగామస్స వచనం గహేత్వా మా మం నాసేహీ’’తి పితరం యాచి. సో తస్స కథం న గణ్హి.
Rājā anupaparikkhitvāva āsīviso viya kuddho purise āṇāpesi ‘‘gacchatha, bhaṇe, padumakumāraṃ bandhitvā ānethā’’ti. Te nagaraṃ avattharantā viya tassa gehaṃ gantvā taṃ bandhitvā paharitvā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā rattakaṇaveramālaṃ gīvāyaṃ paṭimuñcitvā vajjhaṃ katvā ānayiṃsu . So ‘‘deviyā idaṃ kamma’’nti ñatvā ‘‘bho purisā, nāhaṃ rañño dosakārako, nipparādhohamasmī’’ti vilapanto āgacchati. Sakalanagaraṃ saṃkhubbhitvā ‘‘rājā kira mātugāmassa vacanaṃ gahetvā mahāpadumakumāraṃ ghātāpesī’’ti sannipatitvā rājakumārassa pādamūle nipatitvā ‘‘idaṃ te sāmi, ananucchavika’’nti mahāsaddena paridevi. Atha naṃ netvā rañño dassesuṃ. Rājā disvāva cittaṃ niggaṇhituṃ asakkonto ‘‘ayaṃ arājāva rājalīḷaṃ karoti, mama putto hutvā aggamahesiyā aparajjhati, gacchatha naṃ corapapāte pātetvā vināsaṃ pāpethā’’ti āha. Mahāsatto ‘‘na mayhaṃ, tāta, evarūpo aparādho atthi, mātugāmassa vacanaṃ gahetvā mā maṃ nāsehī’’ti pitaraṃ yāci. So tassa kathaṃ na gaṇhi.
తతో సోళససహస్సా అన్తేపురికా ‘‘తాత మహాపదుమకుమార, అత్తనో అననుచ్ఛవికం ఇదం లద్ధ’’న్తి మహావిరవం విరవింసు. సబ్బే ఖత్తియమహాసాలాదయోపి అమచ్చపరిజనాపి ‘‘దేవ, కుమారో సీలాచారగుణసమ్పన్నో వంసానురక్ఖితో రజ్జదాయాదో, మా నం మాతుగామస్స వచనం గహేత్వా అనుపపరిక్ఖిత్వావ వినాసేహి, రఞ్ఞా నామ నిసమ్మకారినా భవితబ్బ’’న్తి వత్వా సత్త గాథా అభాసింసు –
Tato soḷasasahassā antepurikā ‘‘tāta mahāpadumakumāra, attano ananucchavikaṃ idaṃ laddha’’nti mahāviravaṃ viraviṃsu. Sabbe khattiyamahāsālādayopi amaccaparijanāpi ‘‘deva, kumāro sīlācāraguṇasampanno vaṃsānurakkhito rajjadāyādo, mā naṃ mātugāmassa vacanaṃ gahetvā anupaparikkhitvāva vināsehi, raññā nāma nisammakārinā bhavitabba’’nti vatvā satta gāthā abhāsiṃsu –
౧౦౬.
106.
‘‘నాదట్ఠా పరతో దోసం, అణుం థూలాని సబ్బసో;
‘‘Nādaṭṭhā parato dosaṃ, aṇuṃ thūlāni sabbaso;
ఇస్సరో పణయే దణ్డం, సామం అప్పటివేక్ఖియ.
Issaro paṇaye daṇḍaṃ, sāmaṃ appaṭivekkhiya.
౧౦౭.
107.
‘‘యో చ అప్పటివేక్ఖిత్వా, దణ్డం కుబ్బతి ఖత్తియో;
‘‘Yo ca appaṭivekkhitvā, daṇḍaṃ kubbati khattiyo;
సకణ్టకం సో గిలతి, జచ్చన్ధోవ సమక్ఖికం.
Sakaṇṭakaṃ so gilati, jaccandhova samakkhikaṃ.
౧౦౮.
108.
‘‘అదణ్డియం దణ్డయతి, దణ్డియఞ్చ అదణ్డియం;
‘‘Adaṇḍiyaṃ daṇḍayati, daṇḍiyañca adaṇḍiyaṃ;
అన్ధోవ విసమం మగ్గం, న జానాతి సమాసమం.
Andhova visamaṃ maggaṃ, na jānāti samāsamaṃ.
౧౦౯.
109.
‘‘యో చ ఏతాని ఠానాని, అణుం థూలాని సబ్బసో;
‘‘Yo ca etāni ṭhānāni, aṇuṃ thūlāni sabbaso;
సుదిట్ఠమనుసాసేయ్య, స వే వోహరితు మరహతి.
Sudiṭṭhamanusāseyya, sa ve voharitu marahati.
౧౧౦.
110.
‘‘నేకన్తముదునా సక్కా, ఏకన్తతిఖిణేన వా;
‘‘Nekantamudunā sakkā, ekantatikhiṇena vā;
అత్తం మహన్తే ఠపేతుం, తస్మా ఉభయమాచరే.
Attaṃ mahante ṭhapetuṃ, tasmā ubhayamācare.
౧౧౧.
111.
‘‘పరిభూతో ముదు హోతి, అతితిక్ఖో చ వేరవా;
‘‘Paribhūto mudu hoti, atitikkho ca veravā;
ఏతఞ్చ ఉభయం ఞత్వా, అనుమజ్ఝం సమాచరే.
Etañca ubhayaṃ ñatvā, anumajjhaṃ samācare.
౧౧౨.
112.
‘‘బహుమ్పి రత్తో భాసేయ్య, దుట్ఠోపి బహు భాసతి;
‘‘Bahumpi ratto bhāseyya, duṭṭhopi bahu bhāsati;
న ఇత్థికారణా రాజ, పుత్తం ఘాతేతుమరహసీ’’తి.
Na itthikāraṇā rāja, puttaṃ ghātetumarahasī’’ti.
తత్థ నాదట్ఠాతి న అదిస్వా. పరతోతి పరస్స. సబ్బసోతి సబ్బాని. అణుంథూలానీతి ఖుద్దకమహన్తాని వజ్జాని. సామం అప్పటివేక్ఖియాతి పరస్స వచనం గహేత్వా అత్తనో పచ్చక్ఖం అకత్వా పథవిస్సరో రాజా దణ్డం న పణయే న పట్ఠపేయ్య. మహాసమ్మతరాజకాలస్మిఞ్హి సతతో ఉత్తరి దణ్డో నామ నత్థి, తాళనగరహణపబ్బాజనతో ఉద్ధం హత్థపాదచ్ఛేదనఘాతనం నామ నత్థి, పచ్ఛా కక్ఖళరాజూనంయేవ కాలే ఏతం ఉప్పన్నం, తం సన్ధాయ తే అమచ్చా ‘‘ఏకన్తేనేవ పరస్స దోసం సామం అదిస్వా కాతుం న యుత్త’’న్తి కథేన్తా ఏవమాహంసు.
Tattha nādaṭṭhāti na adisvā. Paratoti parassa. Sabbasoti sabbāni. Aṇuṃthūlānīti khuddakamahantāni vajjāni. Sāmaṃ appaṭivekkhiyāti parassa vacanaṃ gahetvā attano paccakkhaṃ akatvā pathavissaro rājā daṇḍaṃ na paṇaye na paṭṭhapeyya. Mahāsammatarājakālasmiñhi satato uttari daṇḍo nāma natthi, tāḷanagarahaṇapabbājanato uddhaṃ hatthapādacchedanaghātanaṃ nāma natthi, pacchā kakkhaḷarājūnaṃyeva kāle etaṃ uppannaṃ, taṃ sandhāya te amaccā ‘‘ekanteneva parassa dosaṃ sāmaṃ adisvā kātuṃ na yutta’’nti kathentā evamāhaṃsu.
యో చ అప్పటివేక్ఖిత్వాతి మహారాజ, ఏవం అప్పటివేక్ఖిత్వా దోసానుచ్ఛవికే దణ్డే పణేతబ్బే యో రాజా అగతిగమనే ఠితో తం దోసం అప్పటివేక్ఖిత్వా హత్థచ్ఛేదాదిదణ్డం కరోతి, సో అత్తనో దుక్ఖకారణం కరోన్తో సకణ్టకం భోజనం గిలతి నామ, జచ్చన్ధో వియ చ సమక్ఖికం భుఞ్జతి నామ. అదణ్డియన్తి యో అదణ్డియం అదణ్డపణేతబ్బఞ్చ దణ్డేత్వా దణ్డియఞ్చ దణ్డపణేతబ్బం అదణ్డేత్వా అత్తనో రుచిమేవ కరోతి, సో అన్ధో వియ విసమం మగ్గం పటిపన్నో, న జానాతి సమాసమం, తతో పాసాణాదీసు పక్ఖలన్తో అన్ధో వియ చతూసు అపాయేసు మహాదుక్ఖం పాపుణాతీతి అత్థో. ఏతాని ఠానానీతి ఏతాని దణ్డియాదణ్డియకారణాని చేవ దణ్డియకారణేసుపి అణుంథూలాని చ సబ్బాని సుదిట్ఠం దిస్వా అనుసాసేయ్య, స వే వోహరితుం రజ్జమనుసాసితుం అరహతీతి అత్థో.
Yo ca appaṭivekkhitvāti mahārāja, evaṃ appaṭivekkhitvā dosānucchavike daṇḍe paṇetabbe yo rājā agatigamane ṭhito taṃ dosaṃ appaṭivekkhitvā hatthacchedādidaṇḍaṃ karoti, so attano dukkhakāraṇaṃ karonto sakaṇṭakaṃ bhojanaṃ gilati nāma, jaccandho viya ca samakkhikaṃ bhuñjati nāma. Adaṇḍiyanti yo adaṇḍiyaṃ adaṇḍapaṇetabbañca daṇḍetvā daṇḍiyañca daṇḍapaṇetabbaṃ adaṇḍetvā attano rucimeva karoti, so andho viya visamaṃ maggaṃ paṭipanno, na jānāti samāsamaṃ, tato pāsāṇādīsu pakkhalanto andho viya catūsu apāyesu mahādukkhaṃ pāpuṇātīti attho. Etāni ṭhānānīti etāni daṇḍiyādaṇḍiyakāraṇāni ceva daṇḍiyakāraṇesupi aṇuṃthūlāni ca sabbāni sudiṭṭhaṃ disvā anusāseyya, sa ve voharituṃ rajjamanusāsituṃ arahatīti attho.
అత్తం మహన్తే ఠపేతున్తి ఏవరూపో అనుప్పన్నే భోగే ఉప్పాదేత్వా ఉప్పన్నే థావరే కత్వా అత్తానం మహన్తే ఉళారే ఇస్సరియే ఠపేతుం న సక్కోతీతి అత్థో. ముదూతి ముదురాజా రట్ఠవాసీనం పరిభూతో హోతి అవఞ్ఞాతో, సో రజ్జం నిచ్చోరం కాతుం న సక్కోతి. వేరవాతి అతితిక్ఖస్స పన సబ్బేపి రట్ఠవాసినో వేరినో హోన్తీతి సో వేరవా నామ హోతి. అనుమజ్ఝన్తి అనుభూతం ముదుతిఖిణభావానం మజ్ఝం సమాచరే, అముదు అతిక్ఖో హుత్వా రజ్జం కారేయ్యాతి అత్థో. న ఇత్థికారణాతి పాపం లామకం మాతుగామం నిస్సాయ వంసానురక్ఖకం ఛత్తదాయాదం పుత్తం ఘాతేతుం నారహసి, మహారాజాతి.
Attaṃ mahante ṭhapetunti evarūpo anuppanne bhoge uppādetvā uppanne thāvare katvā attānaṃ mahante uḷāre issariye ṭhapetuṃ na sakkotīti attho. Mudūti mudurājā raṭṭhavāsīnaṃ paribhūto hoti avaññāto, so rajjaṃ niccoraṃ kātuṃ na sakkoti. Veravāti atitikkhassa pana sabbepi raṭṭhavāsino verino hontīti so veravā nāma hoti. Anumajjhanti anubhūtaṃ mudutikhiṇabhāvānaṃ majjhaṃ samācare, amudu atikkho hutvā rajjaṃ kāreyyāti attho. Na itthikāraṇāti pāpaṃ lāmakaṃ mātugāmaṃ nissāya vaṃsānurakkhakaṃ chattadāyādaṃ puttaṃ ghātetuṃ nārahasi, mahārājāti.
ఏవం నానాకారణేహి కథేన్తాపి అమచ్చా అత్తనో కథం గాహాపేతుం నాసక్ఖింసు. బోధిసత్తోపి యాచన్తో అత్తనో కథం గాహాపేతుం నాసక్ఖి. అన్ధబాలో పన రాజా ‘‘గచ్ఛథ నం చోరపపాతే ఖిపథా’’తి ఆణాపేన్తో అట్ఠమం గాథమాహ –
Evaṃ nānākāraṇehi kathentāpi amaccā attano kathaṃ gāhāpetuṃ nāsakkhiṃsu. Bodhisattopi yācanto attano kathaṃ gāhāpetuṃ nāsakkhi. Andhabālo pana rājā ‘‘gacchatha naṃ corapapāte khipathā’’ti āṇāpento aṭṭhamaṃ gāthamāha –
౧౧౩.
113.
‘‘సబ్బోవ లోకో ఏకతో, ఇత్థీ చ అయమేకికా;
‘‘Sabbova loko ekato, itthī ca ayamekikā;
తేనాహం పటిపజ్జిస్సం, గచ్ఛథ పక్ఖిపథేవ త’’న్తి.
Tenāhaṃ paṭipajjissaṃ, gacchatha pakkhipatheva ta’’nti.
తత్థ తేనాహన్తి యేన కారణేన సబ్బో లోకో ఏకతో కుమారస్సేవ పక్ఖో హుత్వా ఠితో, అయఞ్చ ఇత్థీ ఏకికావ, తేన కారణేన అహం ఇమిస్సా వచనం పటిపజ్జిస్సం, గచ్ఛథ తం పబ్బతం ఆరోపేత్వా పపాతే ఖిపథేవాతి.
Tattha tenāhanti yena kāraṇena sabbo loko ekato kumārasseva pakkho hutvā ṭhito, ayañca itthī ekikāva, tena kāraṇena ahaṃ imissā vacanaṃ paṭipajjissaṃ, gacchatha taṃ pabbataṃ āropetvā papāte khipathevāti.
ఏవం వుత్తే సోళససహస్సాసు రాజఇత్థీసు ఏకాపి సకభావేన సణ్ఠాతుం నాసక్ఖి, సకలనగరవాసినో బాహా పగ్గయ్హ కన్దిత్వా కేసే వికిరయమానా విలపింసు. రాజా ‘‘ఇమే ఇమస్స పపాతే ఖిపనం పటిబాహేయ్యు’’న్తి సపరివారో గన్త్వా మహాజనస్స పరిదేవన్తస్సేవ నం ఉద్ధంపాదం అవంసిరం కత్వా గాహాపేత్వా పపాతే ఖిపాపేసి. అథస్స మేత్తానుభావేన పబ్బతే అధివత్థా దేవతా ‘‘మా భాయి మహాపదుమా’’తి తం సమస్సాసేత్వా ఉభోహి హత్థేహి గహేత్వా హదయే ఠపేత్వా దిబ్బసమ్ఫస్సం ఫరాపేత్వా ఓతరిత్వా పబ్బతపాదే పతిట్ఠితనాగరాజస్స ఫణగబ్భే ఠపేసి. నాగరాజా బోధిసత్తం నాగభవనం నేత్వా అత్తనో యసం మజ్ఝే భిన్దిత్వా అదాసి. సో తత్థ ఏకసంవచ్ఛరం వసిత్వా ‘‘మనుస్సపథం గమిస్సామీ’’తి వత్వా ‘‘కతరం ఠాన’’న్తి వుత్తే ‘‘హిమవన్తం గన్త్వా పబ్బజిస్సామీ’’తి ఆహ. నాగరాజా ‘‘సాధూ’’తి తం గహేత్వా మనుస్సపథే పతిట్ఠాపేత్వా పబ్బజితపరిక్ఖారే దత్వా సకట్ఠానమేవ గతో. సోపి హిమవన్తం పవిసిత్వా ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా ఝానాభిఞ్ఞం నిబ్బత్తేత్వా వనమూలఫలాహారో తత్థ పటివసతి.
Evaṃ vutte soḷasasahassāsu rājaitthīsu ekāpi sakabhāvena saṇṭhātuṃ nāsakkhi, sakalanagaravāsino bāhā paggayha kanditvā kese vikirayamānā vilapiṃsu. Rājā ‘‘ime imassa papāte khipanaṃ paṭibāheyyu’’nti saparivāro gantvā mahājanassa paridevantasseva naṃ uddhaṃpādaṃ avaṃsiraṃ katvā gāhāpetvā papāte khipāpesi. Athassa mettānubhāvena pabbate adhivatthā devatā ‘‘mā bhāyi mahāpadumā’’ti taṃ samassāsetvā ubhohi hatthehi gahetvā hadaye ṭhapetvā dibbasamphassaṃ pharāpetvā otaritvā pabbatapāde patiṭṭhitanāgarājassa phaṇagabbhe ṭhapesi. Nāgarājā bodhisattaṃ nāgabhavanaṃ netvā attano yasaṃ majjhe bhinditvā adāsi. So tattha ekasaṃvaccharaṃ vasitvā ‘‘manussapathaṃ gamissāmī’’ti vatvā ‘‘kataraṃ ṭhāna’’nti vutte ‘‘himavantaṃ gantvā pabbajissāmī’’ti āha. Nāgarājā ‘‘sādhū’’ti taṃ gahetvā manussapathe patiṭṭhāpetvā pabbajitaparikkhāre datvā sakaṭṭhānameva gato. Sopi himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā jhānābhiññaṃ nibbattetvā vanamūlaphalāhāro tattha paṭivasati.
అథేకో బారాణసివాసీ వనచరకో తం ఠానం పత్తో మహాసత్తం సఞ్జానిత్వా ‘‘నను త్వం దేవ, మహాపదుమకుమారో’’తి వత్వా ‘‘ఆమ, సమ్మా’’తి వుత్తే తం వన్దిత్వా కతిపాహం తత్థ వసిత్వా బారాణసిం గన్త్వా రఞ్ఞో ఆరోచేసి ‘‘దేవ, పుత్తో తే హిమవన్తపదేసే ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా పణ్ణసాలాయం వసతి, అహం తస్స సన్తికే వసిత్వా ఆగతో’’తి. ‘‘పచ్చక్ఖతో తే దిట్ఠో’’తి? ‘‘ఆమ దేవా’’తి. రాజా మహాబలకాయపరివుతో తత్థ గన్త్వా వనపరియన్తే ఖన్ధావారం బన్ధిత్వా అమచ్చగణపరివుతో పణ్ణసాలం గన్త్వా కఞ్చనరూపసదిసం పణ్ణసాలద్వారే నిసిన్నం మహాసత్తం దిస్వా వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసీది. అమచ్చాపి వన్దిత్వా పటిసన్థారం కత్వా నిసీదింసు. బోధిసత్తోపి రాజానం పటిపుచ్ఛిత్వా పటిసన్థారమకాసి. అథ నం రాజా ‘‘తాత, మయా త్వం గమ్భీరే పపాతే ఖిపాపితో, కథం సజీవితోసీ’’తి పుచ్ఛన్తో నవమం గాథమాహ –
Atheko bārāṇasivāsī vanacarako taṃ ṭhānaṃ patto mahāsattaṃ sañjānitvā ‘‘nanu tvaṃ deva, mahāpadumakumāro’’ti vatvā ‘‘āma, sammā’’ti vutte taṃ vanditvā katipāhaṃ tattha vasitvā bārāṇasiṃ gantvā rañño ārocesi ‘‘deva, putto te himavantapadese isipabbajjaṃ pabbajitvā paṇṇasālāyaṃ vasati, ahaṃ tassa santike vasitvā āgato’’ti. ‘‘Paccakkhato te diṭṭho’’ti? ‘‘Āma devā’’ti. Rājā mahābalakāyaparivuto tattha gantvā vanapariyante khandhāvāraṃ bandhitvā amaccagaṇaparivuto paṇṇasālaṃ gantvā kañcanarūpasadisaṃ paṇṇasāladvāre nisinnaṃ mahāsattaṃ disvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Amaccāpi vanditvā paṭisanthāraṃ katvā nisīdiṃsu. Bodhisattopi rājānaṃ paṭipucchitvā paṭisanthāramakāsi. Atha naṃ rājā ‘‘tāta, mayā tvaṃ gambhīre papāte khipāpito, kathaṃ sajīvitosī’’ti pucchanto navamaṃ gāthamāha –
౧౧౪.
114.
‘‘అనేకతాలే నరకే, గమ్భీరే చ సుదుత్తరే;
‘‘Anekatāle narake, gambhīre ca suduttare;
పాతితో గిరిదుగ్గస్మిం, కేన త్వం తత్థ నామరీ’’తి.
Pātito giriduggasmiṃ, kena tvaṃ tattha nāmarī’’ti.
తత్థ అనేకతాలేతి అనేకతాలప్పమాణే. నామరీతి న అమరి.
Tattha anekatāleti anekatālappamāṇe. Nāmarīti na amari.
తతోపరం –
Tatoparaṃ –
౧౧౫.
115.
‘‘నాగో జాతఫణో తత్థ, థామవా గిరిసానుజో;
‘‘Nāgo jātaphaṇo tattha, thāmavā girisānujo;
పచ్చగ్గహి మం భోగేహి, తేనాహం తత్థ నామరిం.
Paccaggahi maṃ bhogehi, tenāhaṃ tattha nāmariṃ.
౧౧౬.
116.
‘‘ఏహి తం పటినేస్సామి, రాజపుత్త సకం ఘరం;
‘‘Ehi taṃ paṭinessāmi, rājaputta sakaṃ gharaṃ;
రజ్జం కారేహి భద్దన్తే, కిం అరఞ్ఞే కరిస్ససి.
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi.
౧౧౭.
117.
‘‘యథా గిలిత్వా బళిసం, ఉద్ధరేయ్య సలోహితం;
‘‘Yathā gilitvā baḷisaṃ, uddhareyya salohitaṃ;
ఉద్ధరిత్వా సుఖీ అస్స, ఏవం పస్సామి అత్తనం.
Uddharitvā sukhī assa, evaṃ passāmi attanaṃ.
౧౧౮.
118.
‘‘కిం ను త్వం బళిసం బ్రూసి, కిం త్వం బ్రూసి సలోహితం;
‘‘Kiṃ nu tvaṃ baḷisaṃ brūsi, kiṃ tvaṃ brūsi salohitaṃ;
కిం ను త్వం ఉబ్భతం బ్రూసి, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
Kiṃ nu tvaṃ ubbhataṃ brūsi, taṃ me akkhāhi pucchito.
౧౧౯.
119.
‘‘కామాహం బళిసం బ్రూమి, హత్థిఅస్సం సలోహితం;
‘‘Kāmāhaṃ baḷisaṃ brūmi, hatthiassaṃ salohitaṃ;
చత్తాహం ఉబ్భతం బ్రూమి, ఏవం జానాహి ఖత్తియా’’తి. –
Cattāhaṃ ubbhataṃ brūmi, evaṃ jānāhi khattiyā’’ti. –
ఇమాసు పఞ్చసు ఏకన్తరికా తిస్సో గాథా బోధిసత్తస్స, ద్వే రఞ్ఞో.
Imāsu pañcasu ekantarikā tisso gāthā bodhisattassa, dve rañño.
తత్థ పచ్చగ్గహి మన్తి పబ్బతపతనకాలే దేవతాయ పరిగ్గహేత్వా దిబ్బసమ్ఫస్సేన సమస్సాసేత్వా ఉపనీతం మం పటిగ్గణ్హి, గహేత్వా చ పన నాగభవనం ఆనేత్వా మహన్తం యసం దత్వా ‘‘మనుస్సపథం మం నేహీ’’తి వుత్తో మం మనుస్సపథం ఆనేసి. అహం ఇధాగన్త్వా పబ్బజితో, ఇతి తేన దేవతాయ చ నాగరాజస్స చ ఆనుభావేన అహం తత్థ నామరిన్తి సబ్బం ఆరోచేసి.
Tattha paccaggahi manti pabbatapatanakāle devatāya pariggahetvā dibbasamphassena samassāsetvā upanītaṃ maṃ paṭiggaṇhi, gahetvā ca pana nāgabhavanaṃ ānetvā mahantaṃ yasaṃ datvā ‘‘manussapathaṃ maṃ nehī’’ti vutto maṃ manussapathaṃ ānesi. Ahaṃ idhāgantvā pabbajito, iti tena devatāya ca nāgarājassa ca ānubhāvena ahaṃ tattha nāmarinti sabbaṃ ārocesi.
ఏహీతి రాజా తస్స వచనం సుత్వా సోమనస్సప్పత్తో హుత్వా ‘‘తాత, అహం బాలభావేన ఇత్థియా వచనం గహేత్వా ఏవం సీలాచారసమ్పన్నే తయి అపరజ్ఝిం, ఖమాహి మే దోస’’న్తి పాదేసు నిపతిత్వా ‘‘ఉట్ఠేహి, మహారాజ, ఖమామ తే దోసం, ఇతో పరం పున మా ఏవం అనిసమ్మకారీ భవేయ్యాసీ’’తి వుత్తే ‘‘తాత, త్వం అత్తనో కులసన్తకం సేతచ్ఛత్తం ఉస్సాపేత్వా రజ్జం అనుసాసన్తో మయ్హం ఖమసి నామా’’తి ఏవమాహ.
Ehīti rājā tassa vacanaṃ sutvā somanassappatto hutvā ‘‘tāta, ahaṃ bālabhāvena itthiyā vacanaṃ gahetvā evaṃ sīlācārasampanne tayi aparajjhiṃ, khamāhi me dosa’’nti pādesu nipatitvā ‘‘uṭṭhehi, mahārāja, khamāma te dosaṃ, ito paraṃ puna mā evaṃ anisammakārī bhaveyyāsī’’ti vutte ‘‘tāta, tvaṃ attano kulasantakaṃ setacchattaṃ ussāpetvā rajjaṃ anusāsanto mayhaṃ khamasi nāmā’’ti evamāha.
ఉద్ధరిత్వాతి హదయవక్కాదీని అసమ్పత్తమేవ తం ఉద్ధరిత్వా సుఖీ అస్స. ఏవం పస్సామి అత్తనన్తి అత్తానం మహారాజ, ఏవం అహమ్పి పున సోత్థిభావప్పత్తం గిలితబళిసం పురిసమివ అత్తానం పస్సామీతి. ‘‘కిం ను త్వ’’న్తి ఇదం రాజా తమత్థం విత్థారతో సోతుం పుచ్ఛతి. కామాహన్తి పఞ్చ కామగుణే అహం. హత్థిఅస్సం సలోహితన్తి ఏవం హత్థిఅస్సరథవాహనం సత్తరతనాదివిభవం ‘‘సలోహిత’’న్తి బ్రూమి. చత్తాహన్తి చత్తం అహం, యదా తం సబ్బమ్పి చత్తం హోతి పరిచ్చత్తం, తం దానాహం ‘‘ఉబ్భత’’న్తి బ్రూమి.
Uddharitvāti hadayavakkādīni asampattameva taṃ uddharitvā sukhī assa. Evaṃ passāmi attananti attānaṃ mahārāja, evaṃ ahampi puna sotthibhāvappattaṃ gilitabaḷisaṃ purisamiva attānaṃ passāmīti. ‘‘Kiṃ nu tva’’nti idaṃ rājā tamatthaṃ vitthārato sotuṃ pucchati. Kāmāhanti pañca kāmaguṇe ahaṃ. Hatthiassaṃ salohitanti evaṃ hatthiassarathavāhanaṃ sattaratanādivibhavaṃ ‘‘salohita’’nti brūmi. Cattāhanti cattaṃ ahaṃ, yadā taṃ sabbampi cattaṃ hoti pariccattaṃ, taṃ dānāhaṃ ‘‘ubbhata’’nti brūmi.
‘‘ఇతి ఖో, మహారాజ, మయ్హం రజ్జేన కిచ్చం నత్థి, త్వం పన దస రాజధమ్మే అకోపేత్వా అగతిగమనం పహాయ ధమ్మేన రజ్జం కారేహీ’’తి మహాసత్తో పితు ఓవాదం అదాసి. సో రాజా రోదిత్వా పరిదేవిత్వా నగరం గచ్ఛన్తో అన్తరామగ్గే అమచ్చే పుచ్ఛి. ‘‘అహం కం నిస్సాయ ఏవరూపేన ఆచారగుణసమ్పన్నేన పుత్తేన వియోగం పత్తో’’తి? ‘‘అగ్గమహేసిం, దేవా’’తి. రాజా తం ఉద్ధంపాదం గాహాపేత్వా చోరపపాతే ఖిపాపేత్వా నగరం పవిసిత్వా ధమ్మేన రజ్జం కారేసి.
‘‘Iti kho, mahārāja, mayhaṃ rajjena kiccaṃ natthi, tvaṃ pana dasa rājadhamme akopetvā agatigamanaṃ pahāya dhammena rajjaṃ kārehī’’ti mahāsatto pitu ovādaṃ adāsi. So rājā roditvā paridevitvā nagaraṃ gacchanto antarāmagge amacce pucchi. ‘‘Ahaṃ kaṃ nissāya evarūpena ācāraguṇasampannena puttena viyogaṃ patto’’ti? ‘‘Aggamahesiṃ, devā’’ti. Rājā taṃ uddhaṃpādaṃ gāhāpetvā corapapāte khipāpetvā nagaraṃ pavisitvā dhammena rajjaṃ kāresi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా ‘‘ఏవం, భిక్ఖవే, పుబ్బేపేసా మం అక్కోసిత్వా మహావినాసం పత్తా’’తి వత్వా –
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbepesā maṃ akkositvā mahāvināsaṃ pattā’’ti vatvā –
౧౨౦.
120.
‘‘చిఞ్చమాణవికా మాతా, దేవదత్తో చ మే పితా;
‘‘Ciñcamāṇavikā mātā, devadatto ca me pitā;
ఆనన్దో పణ్డితో నాగో, సారిపుత్తో చ దేవతా;
Ānando paṇḍito nāgo, sāriputto ca devatā;
రాజపుత్తో అహం ఆసిం, ఏవం ధారేథ జాతక’’న్తి. –
Rājaputto ahaṃ āsiṃ, evaṃ dhāretha jātaka’’nti. –
ఓసానగాథాయ జాతకం సమోధానేసి.
Osānagāthāya jātakaṃ samodhānesi.
మహాపదుమజాతకవణ్ణనా నవమా.
Mahāpadumajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౭౨. మహాపదుమజాతకం • 472. Mahāpadumajātakaṃ