| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi |
๗. มหาปชาปติโคตมีเถรีอปทานํ
7. Mahāpajāpatigotamītherīapadānaṃ
๙๗.
97.
‘‘เอกทา โลกปโชฺชโต, เวสาลิยํ มหาวเน;
‘‘Ekadā lokapajjoto, vesāliyaṃ mahāvane;
กูฎาคาเร สุสาลายํ, วสเต นรสารถิฯ
Kūṭāgāre susālāyaṃ, vasate narasārathi.
๙๘.
98.
‘‘ตทา ชินสฺส มาตุจฺฉา, มหาโคตมิ ภิกฺขุนี;
‘‘Tadā jinassa mātucchā, mahāgotami bhikkhunī;
๙๙.
99.
‘‘ภิกฺขุนีหิ วิมุตฺตาหิ, สเตหิ สห ปญฺจหิ;
‘‘Bhikkhunīhi vimuttāhi, satehi saha pañcahi;
๑๐๐.
100.
‘‘พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานํ, สาวกคฺคยุคสฺส วา;
‘‘Buddhassa parinibbānaṃ, sāvakaggayugassa vā;
ราหุลานนฺทนนฺทานํ, นาหํ ลจฺฉามิ ปสฺสิตุํฯ
Rāhulānandanandānaṃ, nāhaṃ lacchāmi passituṃ.
๑๐๑.
101.
‘‘พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานา, สาวกคฺคยุคสฺส วา;
‘‘Buddhassa parinibbānā, sāvakaggayugassa vā;
มหากสฺสปนนฺทานํ, อานนฺทราหุลาน จฯ
Mahākassapanandānaṃ, ānandarāhulāna ca.
๑๐๒.
102.
คเจฺฉยฺยํ โลกนาเถน, อนุญฺญาตา มเหสินาฯ
Gaccheyyaṃ lokanāthena, anuññātā mahesinā.
๑๐๓.
103.
‘‘ตถา ปญฺจสตานมฺปิ, ภิกฺขุนีนํ วิตกฺกิตํ;
‘‘Tathā pañcasatānampi, bhikkhunīnaṃ vitakkitaṃ;
อาสิ เขมาทิกานมฺปิ, เอตเทว วิตกฺกิตํฯ
Āsi khemādikānampi, etadeva vitakkitaṃ.
๑๐๔.
104.
‘‘ภูมิจาโล ตทา อาสิ, นาทิตา เทวทุนฺทุภี;
‘‘Bhūmicālo tadā āsi, nāditā devadundubhī;
อุปสฺสยาธิวตฺถาโย, เทวตา โสกปีฬิตาฯ
Upassayādhivatthāyo, devatā sokapīḷitā.
๑๐๕.
105.
๑๐๖.
106.
‘‘นิปจฺจ สิรสา ปาเท, อิทํ วจนมพฺรวุํ;
‘‘Nipacca sirasā pāde, idaṃ vacanamabravuṃ;
‘ตตฺถ โตยลวาสิตฺตา, มยมเยฺย รโหคตาฯ
‘Tattha toyalavāsittā, mayamayye rahogatā.
๑๐๗.
107.
‘‘‘สา จลา จลิตา ภูมิ, นาทิตา เทวทุนฺทุภี;
‘‘‘Sā calā calitā bhūmi, nāditā devadundubhī;
ปริเทวา จ สุยฺยเนฺต, กิมตฺถํ นูน โคตมี’ฯ
Paridevā ca suyyante, kimatthaṃ nūna gotamī’.
๑๐๘.
108.
‘‘ตทา อโวจ สา สพฺพํ, ยถาปริวิตกฺกิตํ;
‘‘Tadā avoca sā sabbaṃ, yathāparivitakkitaṃ;
ตาโยปิ สพฺพา อาหํสุ, ยถาปริวิตกฺกิตํฯ
Tāyopi sabbā āhaṃsu, yathāparivitakkitaṃ.
๑๐๙.
109.
‘‘‘ยทิ เต รุจิตํ อเยฺย, นิพฺพานํ ปรมํ สิวํ;
‘‘‘Yadi te rucitaṃ ayye, nibbānaṃ paramaṃ sivaṃ;
นิพฺพายิสฺสาม สพฺพาปิ, พุทฺธานุญฺญาย สุพฺพเตฯ
Nibbāyissāma sabbāpi, buddhānuññāya subbate.
๑๑๐.
110.
‘‘‘มยํ สหาว นิกฺขนฺตา, ฆราปิ จ ภวาปิ จ;
‘‘‘Mayaṃ sahāva nikkhantā, gharāpi ca bhavāpi ca;
สหาเยว คมิสฺสาม, นิพฺพานํ ปทมุตฺตมํ’ฯ
Sahāyeva gamissāma, nibbānaṃ padamuttamaṃ’.
๑๑๑.
111.
‘‘‘นิพฺพานาย วชนฺตีนํ, กิํ วกฺขามี’ติ สา วทํ;
‘‘‘Nibbānāya vajantīnaṃ, kiṃ vakkhāmī’ti sā vadaṃ;
สห สพฺพาหิ นิคฺคญฺฉิ, ภิกฺขุนีนิลยา ตทาฯ
Saha sabbāhi niggañchi, bhikkhunīnilayā tadā.
๑๑๒.
112.
‘‘อุปสฺสเย ยาธิวตฺถา, เทวตา ตา ขมนฺตุ เม;
‘‘Upassaye yādhivatthā, devatā tā khamantu me;
ภิกฺขุนีนิลยเสฺสทํ, ปจฺฉิมํ ทสฺสนํ มมฯ
Bhikkhunīnilayassedaṃ, pacchimaṃ dassanaṃ mama.
๑๑๓.
113.
‘‘น ชรา มจฺจุ วา ยตฺถ, อปฺปิเยหิ สมาคโม;
‘‘Na jarā maccu vā yattha, appiyehi samāgamo;
๑๑๔.
114.
‘‘อวีตราคา ตํ สุตฺวา, วจนํ สุคโตรสา;
‘‘Avītarāgā taṃ sutvā, vacanaṃ sugatorasā;
โสกฎฺฎา ปริเทวิํสุ, อโห โน อปฺปปุญฺญตาฯ
Sokaṭṭā parideviṃsu, aho no appapuññatā.
๑๑๕.
115.
‘‘ภิกฺขุนีนิลโย สุโญฺญ, ภูโต ตาหิ วินา อยํ;
‘‘Bhikkhunīnilayo suñño, bhūto tāhi vinā ayaṃ;
ปภาเต วิย ตาราโย, น ทิสฺสนฺติ ชิโนรสาฯ
Pabhāte viya tārāyo, na dissanti jinorasā.
๑๑๖.
116.
‘‘นิพฺพานํ โคตมี ยาติ, สเตหิ สห ปญฺจหิ;
‘‘Nibbānaṃ gotamī yāti, satehi saha pañcahi;
นทีสเตหิว สห, คงฺคา ปญฺจหิ สาครํฯ
Nadīsatehiva saha, gaṅgā pañcahi sāgaraṃ.
๑๑๗.
117.
ฆรา นิกฺขมฺม ปาเทสุ, นิปจฺจ อิทมพฺรวุํฯ
Gharā nikkhamma pādesu, nipacca idamabravuṃ.
๑๑๘.
118.
‘‘‘ปสีทสฺสุ มหาโภเค, อนาถาโย วิหาย โน;
‘‘‘Pasīdassu mahābhoge, anāthāyo vihāya no;
ตยา น ยุตฺตา 15 นิพฺพาตุํ, อิจฺฉฎฺฎา วิลปิํสุ ตา’ฯ
Tayā na yuttā 16 nibbātuṃ, icchaṭṭā vilapiṃsu tā’.
๑๑๙.
119.
‘‘ตาสํ โสกปหานตฺถํ, อโวจ มธุรํ คิรํ;
‘‘Tāsaṃ sokapahānatthaṃ, avoca madhuraṃ giraṃ;
‘รุทิเตน อลํ ปุตฺตา, หาสกาโลยมชฺช โวฯ
‘Ruditena alaṃ puttā, hāsakāloyamajja vo.
๑๒๐.
120.
‘‘‘ปริญฺญาตํ มยา ทุกฺขํ, ทุกฺขเหตุ วิวชฺชิโต;
‘‘‘Pariññātaṃ mayā dukkhaṃ, dukkhahetu vivajjito;
นิโรโธ เม สจฺฉิกโต, มโคฺค จาปิ สุภาวิโตฯ
Nirodho me sacchikato, maggo cāpi subhāvito.
ปฐมํ ภาณวารํฯ
Paṭhamaṃ bhāṇavāraṃ.
๑๒๑.
121.
‘‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;
‘‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;
โอหิโต ครุโก ภาโร, ภวเนตฺติ สมูหตาฯ
Ohito garuko bhāro, bhavanetti samūhatā.
๑๒๒.
122.
‘‘‘ยสฺสตฺถาย ปพฺพชิตา, อคารสฺมานคาริยํ;
‘‘‘Yassatthāya pabbajitā, agārasmānagāriyaṃ;
โส เม อโตฺถ อนุปฺปโตฺต, สพฺพสํโยชนกฺขโยฯ
So me attho anuppatto, sabbasaṃyojanakkhayo.
๑๒๓.
123.
‘‘‘พุโทฺธ ตสฺส จ สทฺธโมฺม, อนูโน ยาว ติฎฺฐติ;
‘‘‘Buddho tassa ca saddhammo, anūno yāva tiṭṭhati;
นิพฺพาตุํ ตาว กาโล เม, มา มํ โสจถ ปุตฺติกาฯ
Nibbātuṃ tāva kālo me, mā maṃ socatha puttikā.
๑๒๔.
124.
‘‘‘โกณฺฑญฺญานนฺทนนฺทาที , ติฎฺฐนฺติ ราหุโล ชิโน;
‘‘‘Koṇḍaññānandanandādī , tiṭṭhanti rāhulo jino;
สุขิโต สหิโต สโงฺฆ, หตทพฺพา จ ติตฺถิยาฯ
Sukhito sahito saṅgho, hatadabbā ca titthiyā.
๑๒๕.
125.
‘‘‘โอกฺกากวํสสฺส ยโส, อุสฺสิโต มารมทฺทโน;
‘‘‘Okkākavaṃsassa yaso, ussito māramaddano;
นนุ สมฺปติ กาโล เม, นิพฺพานตฺถาย ปุตฺติกาฯ
Nanu sampati kālo me, nibbānatthāya puttikā.
๑๒๖.
126.
‘‘‘จิรปฺปภุติ ยํ มยฺหํ, ปตฺถิตํ อชฺช สิชฺฌเต;
‘‘‘Cirappabhuti yaṃ mayhaṃ, patthitaṃ ajja sijjhate;
อานนฺทเภริกาโลยํ, กิํ โว อสฺสูหิ ปุตฺติกาฯ
Ānandabherikāloyaṃ, kiṃ vo assūhi puttikā.
๑๒๗.
127.
‘‘‘สเจ มยิ ทยา อตฺถิ, ยทิ จตฺถิ กตญฺญุตา;
‘‘‘Sace mayi dayā atthi, yadi catthi kataññutā;
สทฺธมฺมฎฺฐิติยา สพฺพา, กโรถ วีริยํ ทฬฺหํฯ
Saddhammaṭṭhitiyā sabbā, karotha vīriyaṃ daḷhaṃ.
๑๒๘.
128.
‘‘‘ถีนํ อทาสิ ปพฺพชฺชํ, สมฺพุโทฺธ ยาจิโต มยา;
‘‘‘Thīnaṃ adāsi pabbajjaṃ, sambuddho yācito mayā;
ตสฺมา ยถาหํ นนฺทิสฺสํ, ตถา ตมนุติฎฺฐถ’ฯ
Tasmā yathāhaṃ nandissaṃ, tathā tamanutiṭṭhatha’.
๑๒๙.
129.
‘‘ตา เอวมนุสาสิตฺวา, ภิกฺขุนีหิ ปุรกฺขตา;
‘‘Tā evamanusāsitvā, bhikkhunīhi purakkhatā;
อุเปจฺจ พุทฺธํ วนฺทิตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิฯ
Upecca buddhaṃ vanditvā, idaṃ vacanamabravi.
๑๓๐.
130.
‘‘‘อหํ สุคต เต มาตา, ตฺวญฺจ วีร ปิตา มม;
‘‘‘Ahaṃ sugata te mātā, tvañca vīra pitā mama;
๑๓๑.
131.
‘‘‘สํวทฺธิโตยํ สุคต, รูปกาโย มยา ตว;
‘‘‘Saṃvaddhitoyaṃ sugata, rūpakāyo mayā tava;
๑๓๒.
132.
‘‘‘มุหุตฺตํ ตณฺหาสมณํ, ขีรํ ตฺวํ ปายิโต มยา;
‘‘‘Muhuttaṃ taṇhāsamaṇaṃ, khīraṃ tvaṃ pāyito mayā;
๑๓๓.
133.
ปุตฺตกามา ถิโย ยาจํ, ลภนฺติ ตาทิสํ สุตํฯ
Puttakāmā thiyo yācaṃ, labhanti tādisaṃ sutaṃ.
๑๓๔.
134.
‘‘‘มนฺธาตาทินรินฺทานํ, ยา มาตา สา ภวณฺณเว;
‘‘‘Mandhātādinarindānaṃ, yā mātā sā bhavaṇṇave;
นิมุคฺคาหํ ตยา ปุตฺต, ตาริตา ภวสาคราฯ
Nimuggāhaṃ tayā putta, tāritā bhavasāgarā.
๑๓๕.
135.
‘‘‘รโญฺญ มาตา มเหสีติ, สุลภํ นามมิตฺถินํ;
‘‘‘Rañño mātā mahesīti, sulabhaṃ nāmamitthinaṃ;
พุทฺธมาตาติ ยํ นามํ, เอตํ ปรมทุลฺลภํฯ
Buddhamātāti yaṃ nāmaṃ, etaṃ paramadullabhaṃ.
๑๓๖.
136.
‘‘‘ตญฺจ ลทฺธํ มหาวีร, ปณิธานํ มมํ ตยา;
‘‘‘Tañca laddhaṃ mahāvīra, paṇidhānaṃ mamaṃ tayā;
อณุกํ วา มหนฺตํ วา, ตํ สพฺพํ ปูริตํ มยาฯ
Aṇukaṃ vā mahantaṃ vā, taṃ sabbaṃ pūritaṃ mayā.
๑๓๗.
137.
‘‘‘ปรินิพฺพาตุมิจฺฉามิ , วิหาเยมํ กเฬวรํ;
‘‘‘Parinibbātumicchāmi , vihāyemaṃ kaḷevaraṃ;
อนุชานาหิ เม วีร, ทุกฺขนฺตกร นายกฯ
Anujānāhi me vīra, dukkhantakara nāyaka.
๑๓๘.
138.
‘‘‘จกฺกงฺกุสธชากิเณฺณ, ปาเท กมลโกมเล;
‘‘‘Cakkaṅkusadhajākiṇṇe, pāde kamalakomale;
๑๓๙.
139.
‘‘‘สุวณฺณราสิสงฺกาสํ, สรีรํ กุรุ ปากฎํ;
‘‘‘Suvaṇṇarāsisaṅkāsaṃ, sarīraṃ kuru pākaṭaṃ;
กตฺวา เทหํ สุทิฎฺฐํ เต, สนฺติํ คจฺฉามิ นายก’ฯ
Katvā dehaṃ sudiṭṭhaṃ te, santiṃ gacchāmi nāyaka’.
๑๔๐.
140.
‘‘ทฺวตฺติํสลกฺขณูเปตํ, สุปฺปภาลงฺกตํ ตนุํ;
‘‘Dvattiṃsalakkhaṇūpetaṃ, suppabhālaṅkataṃ tanuṃ;
สญฺฌาฆนาว พาลกฺกํ, มาตุจฺฉํ ทสฺสยี ชิโนฯ
Sañjhāghanāva bālakkaṃ, mātucchaṃ dassayī jino.
๑๔๑.
141.
‘‘ผุลฺลารวินฺทสํกาเส, ตรุณาทิจฺจสปฺปเภ;
‘‘Phullāravindasaṃkāse, taruṇādiccasappabhe;
จกฺกงฺกิเต ปาทตเล, ตโต สา สิรสา ปติฯ
Cakkaṅkite pādatale, tato sā sirasā pati.
๑๔๒.
142.
‘‘‘ปณมามิ นราทิจฺจ, อาทิจฺจกุลเกตุกํ;
‘‘‘Paṇamāmi narādicca, ādiccakulaketukaṃ;
๑๔๓.
143.
‘‘‘อิตฺถิโย นาม โลกคฺค, สพฺพโทสากรา มตา;
‘‘‘Itthiyo nāma lokagga, sabbadosākarā matā;
ยทิ โก จตฺถิ โทโส เม, ขมสฺสุ กรุณากรฯ
Yadi ko catthi doso me, khamassu karuṇākara.
๑๔๔.
144.
‘‘‘อิตฺถิกานญฺจ ปพฺพชฺชํ, หํ ตํ ยาจิํ ปุนปฺปุนํ;
‘‘‘Itthikānañca pabbajjaṃ, haṃ taṃ yāciṃ punappunaṃ;
ตตฺถ เจ อตฺถิ โทโส เม, ตํ ขมสฺสุ นราสภฯ
Tattha ce atthi doso me, taṃ khamassu narāsabha.
๑๔๕.
145.
‘‘‘มยา ภิกฺขุนิโย วีร, ตวานุญฺญาย สาสิตา;
‘‘‘Mayā bhikkhuniyo vīra, tavānuññāya sāsitā;
๑๔๖.
146.
‘‘‘อกฺขเนฺต นาม ขนฺตพฺพํ, กิํ ภเว คุณภูสเน;
‘‘‘Akkhante nāma khantabbaṃ, kiṃ bhave guṇabhūsane;
กิมุตฺตรํ เต วกฺขามิ, นิพฺพานาย วชนฺติยาฯ
Kimuttaraṃ te vakkhāmi, nibbānāya vajantiyā.
๑๔๗.
147.
‘‘‘สุเทฺธ อนูเน มม ภิกฺขุสเงฺฆ, โลกา อิโต นิสฺสริตุํ ขมเนฺต;
‘‘‘Suddhe anūne mama bhikkhusaṅghe, lokā ito nissarituṃ khamante;
ปภาตกาเล พฺยสนงฺคตานํ, ทิสฺวาน นิยฺยาติว จนฺทเลขา’ฯ
Pabhātakāle byasanaṅgatānaṃ, disvāna niyyātiva candalekhā’.
๑๔๘.
148.
‘‘‘ตเทตรา ภิกฺขุนิโย ชินคฺคํ, ตาราว จนฺทานุคตา สุเมรุํ;
‘‘‘Tadetarā bhikkhuniyo jinaggaṃ, tārāva candānugatā sumeruṃ;
ปทกฺขิณํ กจฺจ นิปจฺจ ปาเท, ฐิตา มุขนฺตํ สมุทิกฺขมานาฯ
Padakkhiṇaṃ kacca nipacca pāde, ṭhitā mukhantaṃ samudikkhamānā.
๑๔๙.
149.
‘‘‘น ติตฺติปุพฺพํ ตว ทสฺสเนน, จกฺขุํ น โสตํ ตว ภาสิเตน;
‘‘‘Na tittipubbaṃ tava dassanena, cakkhuṃ na sotaṃ tava bhāsitena;
จิตฺตํ มมํ เกวลเมกเมว, ปปฺปุยฺย ตํ ธมฺมรเสน ติตฺติฯ
Cittaṃ mamaṃ kevalamekameva, pappuyya taṃ dhammarasena titti.
๑๕๐.
150.
‘‘‘นทโต ปริสายํ เต, วาทิตพฺพปหาริโน;
‘‘‘Nadato parisāyaṃ te, vāditabbapahārino;
เย เต ทกฺขนฺติ วทนํ, ธญฺญา เต นรปุงฺควฯ
Ye te dakkhanti vadanaṃ, dhaññā te narapuṅgava.
๑๕๑.
151.
‘‘‘ทีฆงฺคุลี ตมฺพนเข, สุเภ อายตปณฺหิเก;
‘‘‘Dīghaṅgulī tambanakhe, subhe āyatapaṇhike;
๑๕๒.
152.
‘‘‘มธุรานิ ปหฎฺฐานิ, โทสคฺฆานิ หิตานิ จ;
‘‘‘Madhurāni pahaṭṭhāni, dosagghāni hitāni ca;
เย เต วากฺยานิ สุยฺยนฺติ, เตปิ ธญฺญา นรุตฺตมฯ
Ye te vākyāni suyyanti, tepi dhaññā naruttama.
๑๕๓.
153.
ติณฺณสํสารกนฺตารา, สุวาเกฺยน สิรีมโต’ฯ
Tiṇṇasaṃsārakantārā, suvākyena sirīmato’.
๑๕๔.
154.
ราหุลานนฺทนเนฺท จ, วนฺทิตฺวา อิทมพฺรวิฯ
Rāhulānandanande ca, vanditvā idamabravi.
๑๕๕.
155.
‘‘‘อาสีวิสาลยสเม, โรคาวาเส กเฬวเร;
‘‘‘Āsīvisālayasame, rogāvāse kaḷevare;
นิพฺพินฺทา ทุกฺขสงฺฆาเฎ, ชรามรณโคจเรฯ
Nibbindā dukkhasaṅghāṭe, jarāmaraṇagocare.
๑๕๖.
156.
เตน นิพฺพาตุมิจฺฉามิ, อนุมญฺญถ ปุตฺตกา’ฯ
Tena nibbātumicchāmi, anumaññatha puttakā’.
๑๕๗.
157.
‘‘นโนฺท ราหุลภโทฺท จ, วีตโสกา นิราสวา;
‘‘Nando rāhulabhaddo ca, vītasokā nirāsavā;
ฐิตาจลฎฺฐิติ ถิรา, ธมฺมตมนุจินฺตยุํฯ
Ṭhitācalaṭṭhiti thirā, dhammatamanucintayuṃ.
๑๕๘.
158.
‘‘‘ธิรตฺถุ สงฺขตํ โลลํ, อสารํ กทลูปมํ;
‘‘‘Dhiratthu saṅkhataṃ lolaṃ, asāraṃ kadalūpamaṃ;
มายามรีจิสทิสํ, อิตรํ อนวฎฺฐิตํฯ
Māyāmarīcisadisaṃ, itaraṃ anavaṭṭhitaṃ.
๑๕๙.
159.
‘‘‘ยตฺถ นาม ชินสฺสายํ, มาตุจฺฉา พุทฺธโปสิกา;
‘‘‘Yattha nāma jinassāyaṃ, mātucchā buddhaposikā;
โคตมี นิธนํ ยาติ, อนิจฺจํ สพฺพสงฺขตํ’ฯ
Gotamī nidhanaṃ yāti, aniccaṃ sabbasaṅkhataṃ’.
๑๖๐.
160.
ตตฺถสฺสูนิ กโรโนฺต โส, กรุณํ ปริเทวติฯ
Tatthassūni karonto so, karuṇaṃ paridevati.
๑๖๑.
161.
‘‘หา สนฺติํ 43 โคตมี ยาติ, นูน พุโทฺธปิ นิพฺพุติํ;
‘‘Hā santiṃ 44 gotamī yāti, nūna buddhopi nibbutiṃ;
คจฺฉติ น จิเรเนว, อคฺคิริว นิรินฺธโนฯ
Gacchati na cireneva, aggiriva nirindhano.
๑๖๒.
162.
‘‘เอวํ วิลาปมานํ ตํ, อานนฺทํ อาห โคตมี;
‘‘Evaṃ vilāpamānaṃ taṃ, ānandaṃ āha gotamī;
สุตสาครคมฺภีร , พุโทฺธปฎฺฐานตปฺปรฯ
Sutasāgaragambhīra , buddhopaṭṭhānatappara.
๑๖๓.
163.
‘‘‘น ยุตฺตํ โสจิตุํ ปุตฺต, หาสกาเล อุปฎฺฐิเต;
‘‘‘Na yuttaṃ socituṃ putta, hāsakāle upaṭṭhite;
ตยา เม สรณํ ปุตฺต, นิพฺพานํ ตมุปาคตํฯ
Tayā me saraṇaṃ putta, nibbānaṃ tamupāgataṃ.
๑๖๔.
164.
‘‘‘ตยา ตาต สมชฺฌิโฎฺฐ, ปพฺพชฺชํ อนุชานิ โน;
‘‘‘Tayā tāta samajjhiṭṭho, pabbajjaṃ anujāni no;
มา ปุตฺต วิมโน โหหิ, สผโล เต ปริสฺสโมฯ
Mā putta vimano hohi, saphalo te parissamo.
๑๖๕.
165.
‘‘‘ยํ น ทิฎฺฐํ ปุราเณหิ, ติตฺถิกาจริเยหิปิ;
‘‘‘Yaṃ na diṭṭhaṃ purāṇehi, titthikācariyehipi;
ตํ ปทํ สุกุมารีหิ, สตฺตวสฺสาหิ เวทิตํฯ
Taṃ padaṃ sukumārīhi, sattavassāhi veditaṃ.
๑๖๖.
166.
‘‘‘พุทฺธสาสนปาเลต, ปจฺฉิมํ ทสฺสนํ ตว;
‘‘‘Buddhasāsanapāleta, pacchimaṃ dassanaṃ tava;
ตตฺถ คจฺฉามหํ ปุตฺต, คโต ยตฺถ น ทิสฺสเตฯ
Tattha gacchāmahaṃ putta, gato yattha na dissate.
๑๖๗.
167.
‘‘‘กทาจิ ธมฺมํ เทเสโนฺต, ขิปี โลกคฺคนายโก;
‘‘‘Kadāci dhammaṃ desento, khipī lokagganāyako;
ตทาหํ อาสีสวาจํ, อโวจํ อนุกมฺปิกาฯ
Tadāhaṃ āsīsavācaṃ, avocaṃ anukampikā.
๑๖๘.
168.
‘‘‘จิรํ ชีว มหาวีร, กปฺปํ ติฎฺฐ มหามุเน;
‘‘‘Ciraṃ jīva mahāvīra, kappaṃ tiṭṭha mahāmune;
สพฺพโลกสฺส อตฺถาย, ภวสฺสุ อชรามโรฯ
Sabbalokassa atthāya, bhavassu ajarāmaro.
๑๖๙.
169.
‘‘‘ตํ ตถาวาทินิํ พุโทฺธ, มมํ โส เอตทพฺรวิ;
‘‘‘Taṃ tathāvādiniṃ buddho, mamaṃ so etadabravi;
‘น เหวํ วนฺทิยา พุทฺธา, ยถา วนฺทสิ โคตมีฯ
‘Na hevaṃ vandiyā buddhā, yathā vandasi gotamī.
๑๗๐.
170.
‘‘‘กถํ จรหิ สพฺพญฺญู, วนฺทิตพฺพา ตถาคตา;
‘‘‘Kathaṃ carahi sabbaññū, vanditabbā tathāgatā;
กถํ อวนฺทิยา พุทฺธา, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตฯ
Kathaṃ avandiyā buddhā, taṃ me akkhāhi pucchito.
๑๗๑.
171.
‘‘‘อารทฺธวีริเย ปหิตเตฺต, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกเม;
‘‘‘Āraddhavīriye pahitatte, niccaṃ daḷhaparakkame;
สมเคฺค สาวเก ปสฺส, เอตํ พุทฺธานวนฺทนํฯ
Samagge sāvake passa, etaṃ buddhānavandanaṃ.
๑๗๒.
172.
‘‘‘ตโต อุปสฺสยํ คนฺตฺวา, เอกิกาหํ วิจินฺตยิํ;
‘‘‘Tato upassayaṃ gantvā, ekikāhaṃ vicintayiṃ;
สมคฺคปริสํ นาโถ, โรเธสิ ติภวนฺตโคฯ
Samaggaparisaṃ nātho, rodhesi tibhavantago.
๑๗๓.
173.
‘‘‘หนฺทาหํ ปรินิพฺพิสฺสํ, มา วิปตฺติตมทฺทสํ;
‘‘‘Handāhaṃ parinibbissaṃ, mā vipattitamaddasaṃ;
เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน, ทิสฺวาน อิสิสตฺตมํฯ
Evāhaṃ cintayitvāna, disvāna isisattamaṃ.
๑๗๔.
174.
ตโต โส สมนุญฺญาสิ, กาลํ ชานาหิ โคตมีฯ
Tato so samanuññāsi, kālaṃ jānāhi gotamī.
๑๗๕.
175.
‘‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสวาฯ
‘‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… viharāmi anāsavā.
๑๗๖.
176.
‘‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
‘‘‘Svāgataṃ vata me āsi…pe… kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
๑๗๗.
177.
‘‘‘ปฎิสมฺภิทา จตโสฺส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
‘‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
๑๗๘.
178.
‘‘‘ถีนํ ธมฺมาภิสมเย, เย พาลา วิมติํ คตา;
‘‘‘Thīnaṃ dhammābhisamaye, ye bālā vimatiṃ gatā;
เตสํ ทิฎฺฐิปฺปหานตฺถํ, อิทฺธิํ ทเสฺสหิ โคตมี’ฯ
Tesaṃ diṭṭhippahānatthaṃ, iddhiṃ dassehi gotamī’.
๑๗๙.
179.
‘‘ตทา นิปจฺจ สมฺพุทฺธํ, อุปฺปติตฺวาน อมฺพรํ;
‘‘Tadā nipacca sambuddhaṃ, uppatitvāna ambaraṃ;
อิทฺธี อเนกา ทเสฺสสิ, พุทฺธานุญฺญาย โคตมีฯ
Iddhī anekā dassesi, buddhānuññāya gotamī.
๑๘๐.
180.
‘‘เอกิกา พหุธา อาสิ, พหุกา เจติกา ตถา;
‘‘Ekikā bahudhā āsi, bahukā cetikā tathā;
๑๘๑.
181.
‘‘อสชฺชมานา อคมา, ภูมิยมฺปิ นิมุชฺชถ;
‘‘Asajjamānā agamā, bhūmiyampi nimujjatha;
อภิชฺชมาเน อุทเก, อคญฺฉิ มหิยา ยถาฯ
Abhijjamāne udake, agañchi mahiyā yathā.
๑๘๒.
182.
‘‘สกุณีว ตถากาเส, ปลฺลเงฺกน กมี ตทา;
‘‘Sakuṇīva tathākāse, pallaṅkena kamī tadā;
วสํ วเตฺตสิ กาเยน, ยาว พฺรหฺมนิเวสนํฯ
Vasaṃ vattesi kāyena, yāva brahmanivesanaṃ.
๑๘๓.
183.
‘‘สิเนรุํ ทณฺฑํ กตฺวาน, ฉตฺตํ กตฺวา มหามหิํ;
‘‘Sineruṃ daṇḍaṃ katvāna, chattaṃ katvā mahāmahiṃ;
สมูลํ ปริวเตฺตตฺวา, ธารยํ จงฺกมี นเภฯ
Samūlaṃ parivattetvā, dhārayaṃ caṅkamī nabhe.
๑๘๔.
184.
‘‘ฉสฺสูโรทยกาเลว, โลกญฺจากาสิ ธูมิกํ;
‘‘Chassūrodayakāleva, lokañcākāsi dhūmikaṃ;
ยุคเนฺต วิย โลกํ สา, ชาลามาลากุลํ อกาฯ
Yugante viya lokaṃ sā, jālāmālākulaṃ akā.
๑๘๕.
185.
สาสปาริว สพฺพานิ, เอเกนคฺคหิ มุฎฺฐินาฯ
Sāsapāriva sabbāni, ekenaggahi muṭṭhinā.
๑๘๖.
186.
‘‘องฺคุลเคฺคน ฉาเทสิ, ภากรํ สนิสากรํ;
‘‘Aṅgulaggena chādesi, bhākaraṃ sanisākaraṃ;
จนฺทสูรสหสฺสานิ, อาเวฬมิว ธารยิฯ
Candasūrasahassāni, āveḷamiva dhārayi.
๑๘๗.
187.
‘‘จตุสาครโตยานิ, ธารยี เอกปาณินา;
‘‘Catusāgaratoyāni, dhārayī ekapāṇinā;
ยุคนฺตชลทาการํ, มหาวสฺสํ ปวสฺสถฯ
Yugantajaladākāraṃ, mahāvassaṃ pavassatha.
๑๘๘.
188.
‘‘จกฺกวตฺติํ สปริสํ, มาปยี สา นภตฺตเล;
‘‘Cakkavattiṃ saparisaṃ, māpayī sā nabhattale;
ครุฬํ ทฺวิรทํ สีหํ, วินทนฺตํ ปทสฺสยิฯ
Garuḷaṃ dviradaṃ sīhaṃ, vinadantaṃ padassayi.
๑๘๙.
189.
‘‘เอกิกา อภินิมฺมิตฺวา, อปฺปเมยฺยํ ภิกฺขุนีคณํ;
‘‘Ekikā abhinimmitvā, appameyyaṃ bhikkhunīgaṇaṃ;
ปุน อนฺตรธาเปตฺวา, เอกิกา มุนิมพฺรวิฯ
Puna antaradhāpetvā, ekikā munimabravi.
๑๙๐.
190.
‘‘‘มาตุจฺฉา เต มหาวีร, ตว สาสนการิกา;
‘‘‘Mātucchā te mahāvīra, tava sāsanakārikā;
อนุปฺปตฺตา สกํ อตฺถํ, ปาเท วนฺทามิ จกฺขุม’ฯ
Anuppattā sakaṃ atthaṃ, pāde vandāmi cakkhuma’.
๑๙๑.
191.
‘‘ทเสฺสตฺวา วิวิธา อิทฺธี, โอโรหิตฺวา นภตฺตลา;
‘‘Dassetvā vividhā iddhī, orohitvā nabhattalā;
วนฺทิตฺวา โลกปโชฺชตํ, เอกมนฺตํ นิสีทิ สาฯ
Vanditvā lokapajjotaṃ, ekamantaṃ nisīdi sā.
๑๙๒.
192.
‘‘สา วีสวสฺสสติกา, ชาติยาหํ มหามุเน;
‘‘Sā vīsavassasatikā, jātiyāhaṃ mahāmune;
อลเมตฺตาวตา วีร, นิพฺพายิสฺสามิ นายกฯ
Alamettāvatā vīra, nibbāyissāmi nāyaka.
๑๙๓.
193.
‘‘ตทาติวิมฺหิตา สพฺพา, ปริสา สา กตญฺชลี;
‘‘Tadātivimhitā sabbā, parisā sā katañjalī;
อโวจเยฺย กถํ อาสิ, อตุลิทฺธิปรกฺกมาฯ
Avocayye kathaṃ āsi, atuliddhiparakkamā.
๑๙๔.
194.
‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธเมฺมสุ จกฺขุมา;
‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammesu cakkhumā;
อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กเปฺป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ
Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.
๑๙๕.
195.
‘‘ตทาหํ หํสวติยํ, ชาตามจฺจกุเล อหุํ;
‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, jātāmaccakule ahuṃ;
สโพฺพปการสมฺปเนฺน, อิเทฺธ ผีเต มหทฺธเนฯ
Sabbopakārasampanne, iddhe phīte mahaddhane.
๑๙๖.
196.
‘‘กทาจิ ปิตุนา สทฺธิํ, ทาสิคณปุรกฺขตา;
‘‘Kadāci pitunā saddhiṃ, dāsigaṇapurakkhatā;
มหตา ปริวาเรน, ตํ อุเปจฺจ นราสภํฯ
Mahatā parivārena, taṃ upecca narāsabhaṃ.
๑๙๗.
197.
๑๙๘.
198.
‘‘ทิสฺวา จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, สุตฺวา จสฺส สุภาสิตํ;
‘‘Disvā cittaṃ pasādetvā, sutvā cassa subhāsitaṃ;
มาตุจฺฉํ ภิกฺขุนิํ อเคฺค, ฐเปนฺตํ นรนายกํฯ
Mātucchaṃ bhikkhuniṃ agge, ṭhapentaṃ naranāyakaṃ.
๑๙๙.
199.
‘‘สุตฺวา ทตฺวา มหาทานํ, สตฺตาหํ ตสฺส ตาทิโน;
‘‘Sutvā datvā mahādānaṃ, sattāhaṃ tassa tādino;
สสงฺฆสฺส นรคฺคสฺส, ปจฺจยานิ พหูนิ จฯ
Sasaṅghassa naraggassa, paccayāni bahūni ca.
๒๐๐.
200.
‘‘นิปจฺจ ปาทมูลมฺหิ, ตํ ฐานมภิปตฺถยิํ;
‘‘Nipacca pādamūlamhi, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ;
ตโต มหาปริสติํ, อโวจ อิสิสตฺตโมฯ
Tato mahāparisatiṃ, avoca isisattamo.
๒๐๑.
201.
‘‘‘ยา สสงฺฆํ อโภเชสิ, สตฺตาหํ โลกนายกํ;
‘‘‘Yā sasaṅghaṃ abhojesi, sattāhaṃ lokanāyakaṃ;
ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ, สุณาถ มม ภาสโตฯ
Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.
๒๐๒.
202.
‘‘‘สตสหสฺสิโต กเปฺป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
‘‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
โคตโม นาม โคเตฺตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
๒๐๓.
203.
‘‘‘ตสฺส ธเมฺมสุ ทายาทา, โอรสา ธมฺมนิมฺมิตา;
‘‘‘Tassa dhammesu dāyādā, orasā dhammanimmitā;
โคตมี นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวิกาฯ
Gotamī nāma nāmena, hessati satthu sāvikā.
๒๐๔.
204.
รตฺตญฺญูนญฺจ อคฺคตฺตํ, ภิกฺขุนีนํ ลภิสฺสติ’ฯ
Rattaññūnañca aggattaṃ, bhikkhunīnaṃ labhissati’.
๒๐๕.
205.
ปจฺจเยหิ อุปฎฺฐิตฺวา, ตโต กาลงฺกตา อหํฯ
Paccayehi upaṭṭhitvā, tato kālaṅkatā ahaṃ.
๒๐๖.
206.
‘‘ตาวติํเสสุ เทเวสุ, สพฺพกามสมิทฺธิสุ;
‘‘Tāvatiṃsesu devesu, sabbakāmasamiddhisu;
นิพฺพตฺตา ทสหเงฺคหิ, อเญฺญ อภิภวิํ อหํฯ
Nibbattā dasahaṅgehi, aññe abhibhaviṃ ahaṃ.
๒๐๗.
207.
‘‘รูปสเทฺทหิ คเนฺธหิ, รเสหิ ผุสเนหิ จ;
‘‘Rūpasaddehi gandhehi, rasehi phusanehi ca;
อายุนาปิ จ วเณฺณน, สุเขน ยสสาปิ จฯ
Āyunāpi ca vaṇṇena, sukhena yasasāpi ca.
๒๐๘.
208.
‘‘ตเถวาธิปเตเยฺยน, อธิคยฺห วิโรจหํ;
‘‘Tathevādhipateyyena, adhigayha virocahaṃ;
อโหสิํ อมรินฺทสฺส, มเหสี ทยิตา ตหิํฯ
Ahosiṃ amarindassa, mahesī dayitā tahiṃ.
๒๐๙.
209.
‘‘สํสาเร สํสรนฺตีหํ, กมฺมวายุสเมริตา;
‘‘Saṃsāre saṃsarantīhaṃ, kammavāyusameritā;
กาสิสฺส รโญฺญ วิสเย, อชายิํ ทาสคามเกฯ
Kāsissa rañño visaye, ajāyiṃ dāsagāmake.
๒๑๐.
210.
‘‘ปญฺจทาสสตานูนา, นิวสนฺติ ตหิํ ตทา;
‘‘Pañcadāsasatānūnā, nivasanti tahiṃ tadā;
สเพฺพสํ ตตฺถ โย เชโฎฺฐ, ตสฺส ชายา อโหสหํฯ
Sabbesaṃ tattha yo jeṭṭho, tassa jāyā ahosahaṃ.
๒๑๑.
211.
‘‘สยมฺภุโน ปญฺจสตา, คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสุํ;
‘‘Sayambhuno pañcasatā, gāmaṃ piṇḍāya pāvisuṃ;
๒๑๒.
212.
๒๑๓.
213.
‘‘ตโต จุตา สพฺพาปิ ตา, ตาวติํสคตา มยํ;
‘‘Tato cutā sabbāpi tā, tāvatiṃsagatā mayaṃ;
ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ, ชาตา เทวทเห ปุเรฯ
Pacchime ca bhave dāni, jātā devadahe pure.
๒๑๔.
214.
‘‘ปิตา อญฺชนสโกฺก เม, มาตา มม สุลกฺขณา;
‘‘Pitā añjanasakko me, mātā mama sulakkhaṇā;
ตโต กปิลวตฺถุสฺมิํ, สุโทฺธทนฆรํ คตาฯ
Tato kapilavatthusmiṃ, suddhodanagharaṃ gatā.
๒๑๕.
215.
อหํ วิสิฎฺฐา สพฺพาสํ, ชินสฺสาปาทิกา อหุํฯ
Ahaṃ visiṭṭhā sabbāsaṃ, jinassāpādikā ahuṃ.
๒๑๖.
216.
ปจฺฉาหํ ปพฺพชิตฺวาน, สเตหิ สห ปญฺจหิฯ
Pacchāhaṃ pabbajitvāna, satehi saha pañcahi.
๒๑๗.
217.
‘‘สากิยานีหิ ธีราหิ, สห สนฺติสุขํ ผุสิํ;
‘‘Sākiyānīhi dhīrāhi, saha santisukhaṃ phusiṃ;
เย ตทา ปุพฺพชาติยํ, อมฺหากํ อาสุ สามิโนฯ
Ye tadā pubbajātiyaṃ, amhākaṃ āsu sāmino.
๒๑๘.
218.
‘‘สหปุญฺญสฺส กตฺตาโร, มหาสมยการกา;
‘‘Sahapuññassa kattāro, mahāsamayakārakā;
ผุสิํสุ อรหตฺตํ เต, สุคเตนานุกมฺปิตาฯ
Phusiṃsu arahattaṃ te, sugatenānukampitā.
๒๑๙.
219.
‘‘ตเทตรา ภิกฺขุนิโย, อารุหิํสุ นภตฺตลํ;
‘‘Tadetarā bhikkhuniyo, āruhiṃsu nabhattalaṃ;
๒๒๐.
220.
‘‘อิทฺธี อเนกา ทเสฺสสุํ, ปิฬนฺธวิกติํ ยถา;
‘‘Iddhī anekā dassesuṃ, piḷandhavikatiṃ yathā;
๒๒๑.
221.
โตเสตฺวา วาทิปวรํ, มุนิํ สปริสํ ตทาฯ
Tosetvā vādipavaraṃ, muniṃ saparisaṃ tadā.
๒๒๒.
222.
‘‘โอโรหิตฺวาน คคนา, วนฺทิตฺวา อิสิสตฺตมํ;
‘‘Orohitvāna gaganā, vanditvā isisattamaṃ;
อนุญฺญาตา นรเคฺคน, ยถาฐาเน นิสีทิสุํฯ
Anuññātā naraggena, yathāṭhāne nisīdisuṃ.
๒๒๓.
223.
‘‘‘อโหนุกมฺปิกา อมฺหํ, สพฺพาสํ จิร โคตมี;
‘‘‘Ahonukampikā amhaṃ, sabbāsaṃ cira gotamī;
วาสิตา ตว ปุเญฺญหิ, ปตฺตา โน อาสวกฺขยํฯ
Vāsitā tava puññehi, pattā no āsavakkhayaṃ.
๒๒๔.
224.
‘‘‘กิเลสา ฌาปิตา อมฺหํ, ภวา สเพฺพ สมูหตา;
‘‘‘Kilesā jhāpitā amhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
นาคีว พนฺธนํ เฉตฺวา, วิหราม อนาสวาฯ
Nāgīva bandhanaṃ chetvā, viharāma anāsavā.
๒๒๕.
225.
‘‘‘สฺวาคตํ วต โน อาสิ, พุทฺธเสฎฺฐสฺส สนฺติเก;
‘‘‘Svāgataṃ vata no āsi, buddhaseṭṭhassa santike;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
๒๒๖.
226.
‘‘‘ปฎิสมฺภิทา จตโสฺส, วิโมกฺขาปิ จ อฎฺฐิเม;
‘‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;
ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
๒๒๗.
227.
‘‘‘อิทฺธีสุ จ วสี โหม, ทิพฺพาย โสตธาตุยา;
‘‘‘Iddhīsu ca vasī homa, dibbāya sotadhātuyā;
เจโตปริยญาณสฺส, วสี โหม มหามุเนฯ
Cetopariyañāṇassa, vasī homa mahāmune.
๒๒๘.
228.
‘‘‘ปุเพฺพนิวาสํ ชานาม, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;
‘‘‘Pubbenivāsaṃ jānāma, dibbacakkhu visodhitaṃ;
สพฺพาสวปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ
Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi dāni punabbhavo.
๒๒๙.
229.
‘‘‘อเตฺถ ธเมฺม จ เนรุเตฺต, ปฎิภาเน 77 จ วิชฺชติ;
‘‘‘Atthe dhamme ca nerutte, paṭibhāne 78 ca vijjati;
ญาณํ อมฺหํ มหาวีร, อุปฺปนฺนํ ตว สนฺติเกฯ
Ñāṇaṃ amhaṃ mahāvīra, uppannaṃ tava santike.
๒๓๐.
230.
‘‘‘อสฺมาภิ ปริจิโณฺณสิ, เมตฺตจิตฺตาหิ นายก;
‘‘‘Asmābhi pariciṇṇosi, mettacittāhi nāyaka;
๒๓๑.
231.
‘‘นิพฺพายิสฺสาม อิเจฺจวํ, กิํ วกฺขามิ วทนฺติโย;
‘‘Nibbāyissāma iccevaṃ, kiṃ vakkhāmi vadantiyo;
ยสฺส ทานิ จ โว กาลํ, มญฺญถาติ ชิโนพฺรวิฯ
Yassa dāni ca vo kālaṃ, maññathāti jinobravi.
๒๓๒.
232.
‘‘โคตมีอาทิกา ตาโย, ตทา ภิกฺขุนิโย ชินํ;
‘‘Gotamīādikā tāyo, tadā bhikkhuniyo jinaṃ;
วนฺทิตฺวา อาสนา ตมฺหา, วุฎฺฐาย อคมิํสุ ตาฯ
Vanditvā āsanā tamhā, vuṭṭhāya agamiṃsu tā.
๒๓๓.
233.
‘‘มหตา ชนกาเยน, สห โลกคฺคนายโก;
‘‘Mahatā janakāyena, saha lokagganāyako;
๒๓๔.
234.
‘‘ตทา นิปติ ปาเทสุ, โคตมี โลกพนฺธุโน;
‘‘Tadā nipati pādesu, gotamī lokabandhuno;
สเหว ตาหิ สพฺพาหิ, ปจฺฉิมํ ปาทวนฺทนํฯ
Saheva tāhi sabbāhi, pacchimaṃ pādavandanaṃ.
๒๓๕.
235.
‘‘‘อิทํ ปจฺฉิมกํ มยฺหํ, โลกนาถสฺส ทสฺสนํ;
‘‘‘Idaṃ pacchimakaṃ mayhaṃ, lokanāthassa dassanaṃ;
น ปุโน อมตาการํ, ปสฺสิสฺสามิ มุขํ ตวฯ
Na puno amatākāraṃ, passissāmi mukhaṃ tava.
๒๓๖.
236.
สมฺผุสิสฺสติ โลกคฺค, อชฺช คจฺฉามิ นิพฺพุติํ’ฯ
Samphusissati lokagga, ajja gacchāmi nibbutiṃ’.
๒๓๗.
237.
‘‘รูเปน กิํ ตวาเนน, ทิเฎฺฐ ธเมฺม ยถาตเถ;
‘‘Rūpena kiṃ tavānena, diṭṭhe dhamme yathātathe;
สพฺพํ สงฺขตเมเวตํ, อนสฺสาสิกมิตฺตรํฯ
Sabbaṃ saṅkhatamevetaṃ, anassāsikamittaraṃ.
๒๓๘.
238.
‘‘สา สห ตาหิ คนฺตฺวาน, ภิกฺขุนุปสฺสยํ สกํ;
‘‘Sā saha tāhi gantvāna, bhikkhunupassayaṃ sakaṃ;
อฑฺฒปลฺลงฺกมาภุชฺช, นิสีทิ ปรมาสเนฯ
Aḍḍhapallaṅkamābhujja, nisīdi paramāsane.
๒๓๙.
239.
‘‘ตทา อุปาสิกา ตตฺถ, พุทฺธสาสนวจฺฉลา;
‘‘Tadā upāsikā tattha, buddhasāsanavacchalā;
ตสฺสา ปวตฺติํ สุตฺวาน, อุเปสุํ ปาทวนฺทิกาฯ
Tassā pavattiṃ sutvāna, upesuṃ pādavandikā.
๒๔๐.
240.
‘‘กเรหิ อุรํ ปหนฺตา, ฉินฺนมูลา ยถา ลตา;
‘‘Karehi uraṃ pahantā, chinnamūlā yathā latā;
โรทนฺตา กรุณํ รวํ, โสกฎฺฎา ภูมิปาติตาฯ
Rodantā karuṇaṃ ravaṃ, sokaṭṭā bhūmipātitā.
๒๔๑.
241.
‘‘มา โน สรณเท นาเถ, วิหาย คมิ นิพฺพุติํ;
‘‘Mā no saraṇade nāthe, vihāya gami nibbutiṃ;
นิปติตฺวาน ยาจาม, สพฺพาโย สิรสา มยํฯ
Nipatitvāna yācāma, sabbāyo sirasā mayaṃ.
๒๔๒.
242.
‘‘ยา ปธานตมา ตาสํ, สทฺธา ปญฺญา อุปาสิกา;
‘‘Yā padhānatamā tāsaṃ, saddhā paññā upāsikā;
ตสฺสา สีสํ ปมชฺชนฺตี, อิทํ วจนมพฺรวิฯ
Tassā sīsaṃ pamajjantī, idaṃ vacanamabravi.
๒๔๓.
243.
‘‘‘อลํ ปุตฺตา วิสาเทน, มารปาสานุวตฺตินา;
‘‘‘Alaṃ puttā visādena, mārapāsānuvattinā;
อนิจฺจํ สงฺขตํ สพฺพํ, วิโยคนฺตํ จลาจลํ’ฯ
Aniccaṃ saṅkhataṃ sabbaṃ, viyogantaṃ calācalaṃ’.
๒๔๔.
244.
‘‘ตโต สา ตา วิสชฺชิตฺวา, ปฐมํ ฌานมุตฺตมํ;
‘‘Tato sā tā visajjitvā, paṭhamaṃ jhānamuttamaṃ;
ทุติยญฺจ ตติยญฺจ, สมาปชฺชิ จตุตฺถกํฯ
Dutiyañca tatiyañca, samāpajji catutthakaṃ.
๒๔๕.
245.
‘‘อากาสายตนเญฺจว, วิญฺญาณายตนํ ตถา;
‘‘Ākāsāyatanañceva, viññāṇāyatanaṃ tathā;
อากิญฺจํ เนวสญฺญญฺจ, สมาปชฺชิ ยถากฺกมํฯ
Ākiñcaṃ nevasaññañca, samāpajji yathākkamaṃ.
๒๔๖.
246.
‘‘ปฎิโลเมน ฌานานิ, สมาปชฺชิตฺถ โคตมี;
‘‘Paṭilomena jhānāni, samāpajjittha gotamī;
ยาวตา ปฐมํ ฌานํ, ตโต ยาวจตุตฺถกํฯ
Yāvatā paṭhamaṃ jhānaṃ, tato yāvacatutthakaṃ.
๒๔๗.
247.
ภูมิจาโล มหา อาสิ, นภสา วิชฺชุตา ปติฯ
Bhūmicālo mahā āsi, nabhasā vijjutā pati.
๒๔๘.
248.
‘‘ปนาทิตา ทุนฺทุภิโย, ปริเทวิํสุ เทวตา;
‘‘Panāditā dundubhiyo, parideviṃsu devatā;
ปุปฺผวุฎฺฐี จ คคนา, อภิวสฺสถ เมทนิํฯ
Pupphavuṭṭhī ca gaganā, abhivassatha medaniṃ.
๒๔๙.
249.
‘‘กมฺปิโต เมรุราชาปิ, รงฺคมเชฺฌ ยถา นโฎ;
‘‘Kampito merurājāpi, raṅgamajjhe yathā naṭo;
โสเกน จาติทีโนว วิรโว อาสิ สาคโรฯ
Sokena cātidīnova viravo āsi sāgaro.
๒๕๐.
250.
‘‘เทวา นาคาสุรา พฺรหฺมา, สํวิคฺคาหิํสุ ตงฺขเณ;
‘‘Devā nāgāsurā brahmā, saṃviggāhiṃsu taṅkhaṇe;
‘อนิจฺจา วต สงฺขารา, ยถายํ วิลยํ คตา’ฯ
‘Aniccā vata saṅkhārā, yathāyaṃ vilayaṃ gatā’.
๒๕๑.
251.
‘‘ยา เจ มํ ปริวาริํสุ, สตฺถุ สาสนการิกา;
‘‘Yā ce maṃ parivāriṃsu, satthu sāsanakārikā;
๒๕๒.
252.
‘‘หา โยคา วิปฺปโยคนฺตา, หานิจฺจํ สพฺพสงฺขตํ;
‘‘Hā yogā vippayogantā, hāniccaṃ sabbasaṅkhataṃ;
หา ชีวิตํ วินาสนฺตํ, อิจฺจาสิ ปริเทวนาฯ
Hā jīvitaṃ vināsantaṃ, iccāsi paridevanā.
๒๕๓.
253.
‘‘ตโต เทวา จ พฺรหฺมา จ, โลกธมฺมานุวตฺตนํ;
‘‘Tato devā ca brahmā ca, lokadhammānuvattanaṃ;
กาลานุรูปํ กุพฺพนฺติ, อุเปตฺวา อิสิสตฺตมํฯ
Kālānurūpaṃ kubbanti, upetvā isisattamaṃ.
๒๕๔.
254.
‘คจฺฉานนฺท นิเวเทหิ, ภิกฺขูนํ มาตุ นิพฺพุติํ’ฯ
‘Gacchānanda nivedehi, bhikkhūnaṃ mātu nibbutiṃ’.
๒๕๕.
255.
‘‘ตทานโนฺท นิรานโนฺท, อสฺสุนา ปุณฺณโลจโน;
‘‘Tadānando nirānando, assunā puṇṇalocano;
คคฺคเรน สเรนาห, ‘สมาคจฺฉนฺตุ ภิกฺขโวฯ
Gaggarena sarenāha, ‘samāgacchantu bhikkhavo.
๒๕๖.
256.
‘‘‘ปุพฺพทกฺขิณปจฺฉาสุ, อุตฺตราย จ สนฺติเก;
‘‘‘Pubbadakkhiṇapacchāsu, uttarāya ca santike;
สุณนฺตุ ภาสิตํ มยฺหํ, ภิกฺขโว สุคโตรสาฯ
Suṇantu bhāsitaṃ mayhaṃ, bhikkhavo sugatorasā.
๒๕๗.
257.
‘‘‘ยา วฑฺฒยิ ปยเตฺตน, สรีรํ ปจฺฉิมํ มุเน;
‘‘‘Yā vaḍḍhayi payattena, sarīraṃ pacchimaṃ mune;
สา โคตมี คตา สนฺติํ, ตาราว สูริโยทเยฯ
Sā gotamī gatā santiṃ, tārāva sūriyodaye.
๒๕๘.
258.
๒๕๙.
259.
‘‘‘ยสฺสตฺถิ สุคเต สทฺธา, โย จ ปิโย มหามุเน;
‘‘‘Yassatthi sugate saddhā, yo ca piyo mahāmune;
๒๖๐.
260.
‘‘สุทูรฎฺฐาปิ ตํ สุตฺวา, สีฆมาคจฺฉุ ภิกฺขโว;
‘‘Sudūraṭṭhāpi taṃ sutvā, sīghamāgacchu bhikkhavo;
เกจิ พุทฺธานุภาเวน, เกจิ อิทฺธีสุ โกวิทาฯ
Keci buddhānubhāvena, keci iddhīsu kovidā.
๒๖๑.
261.
‘‘กูฎาคารวเร รเมฺม, สพฺพโสณฺณมเย สุเภ;
‘‘Kūṭāgāravare ramme, sabbasoṇṇamaye subhe;
มญฺจกํ สมาโรเปสุํ, ยตฺถ สุตฺตาสิ โคตมีฯ
Mañcakaṃ samāropesuṃ, yattha suttāsi gotamī.
๒๖๒.
262.
‘‘จตฺตาโร โลกปาลา เต, อํเสหิ สมธารยุํ;
‘‘Cattāro lokapālā te, aṃsehi samadhārayuṃ;
เสสา สกฺกาทิกา เทวา, กูฎาคาเร สมคฺคหุํฯ
Sesā sakkādikā devā, kūṭāgāre samaggahuṃ.
๒๖๓.
263.
‘‘กูฎาคารานิ สพฺพานิ, อาสุํ ปญฺจสตานิปิ;
‘‘Kūṭāgārāni sabbāni, āsuṃ pañcasatānipi;
สรทาทิจฺจวณฺณานิ, วิสฺสกมฺมกตานิ หิฯ
Saradādiccavaṇṇāni, vissakammakatāni hi.
๒๖๔.
264.
‘‘สพฺพา ตาปิ ภิกฺขุนิโย, อาสุํ มเญฺจสุ สายิตา;
‘‘Sabbā tāpi bhikkhuniyo, āsuṃ mañcesu sāyitā;
เทวานํ ขนฺธมารุฬฺหา, นิยฺยนฺติ อนุปุพฺพโสฯ
Devānaṃ khandhamāruḷhā, niyyanti anupubbaso.
๒๖๕.
265.
‘‘สพฺพโส ฉาทิตํ อาสิ, วิตาเนน นภตฺตลํ;
‘‘Sabbaso chāditaṃ āsi, vitānena nabhattalaṃ;
สตารา จนฺทสูรา จ, ลญฺฉิตา กนกามยาฯ
Satārā candasūrā ca, lañchitā kanakāmayā.
๒๖๖.
266.
‘‘ปฎากา อุสฺสิตาเนกา, วิตตา ปุปฺผกญฺจุกา;
‘‘Paṭākā ussitānekā, vitatā pupphakañcukā;
๒๖๗.
267.
‘‘ทสฺสนฺติ จนฺทสูริยา, ปชฺชลนฺติ จ ตารกา;
‘‘Dassanti candasūriyā, pajjalanti ca tārakā;
มชฺฌํ คโตปิ จาทิโจฺจ, น ตาเปสิ สสี ยถาฯ
Majjhaṃ gatopi cādicco, na tāpesi sasī yathā.
๒๖๘.
268.
‘‘เทวา ทิเพฺพหิ คเนฺธหิ, มาเลหิ สุรภีหิ จ;
‘‘Devā dibbehi gandhehi, mālehi surabhīhi ca;
วาทิเตหิ จ นเจฺจหิ, สงฺคีตีหิ จ ปูชยุํฯ
Vāditehi ca naccehi, saṅgītīhi ca pūjayuṃ.
๒๖๙.
269.
‘‘นาคาสุรา จ พฺรหฺมาโน, ยถาสตฺติ ยถาพลํ;
‘‘Nāgāsurā ca brahmāno, yathāsatti yathābalaṃ;
ปูชยิํสุ จ นิยฺยนฺติํ, นิพฺพุตํ พุทฺธมาตรํฯ
Pūjayiṃsu ca niyyantiṃ, nibbutaṃ buddhamātaraṃ.
๒๗๐.
270.
‘‘สพฺพาโย ปุรโต นีตา, นิพฺพุตา สุคโตรสา;
‘‘Sabbāyo purato nītā, nibbutā sugatorasā;
โคตมี นิยฺยเต ปจฺฉา, สกฺกตา พุทฺธโปสิกาฯ
Gotamī niyyate pacchā, sakkatā buddhaposikā.
๒๗๑.
271.
‘‘ปุรโต เทวมนุชา, สนาคาสุรพฺรหฺมกา;
‘‘Purato devamanujā, sanāgāsurabrahmakā;
ปจฺฉา สสาวโก พุโทฺธ, ปูชตฺถํ ยาติ มาตุยาฯ
Pacchā sasāvako buddho, pūjatthaṃ yāti mātuyā.
๒๗๒.
272.
‘‘พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานํ, เนทิสํ อาสิ ยาทิสํ;
‘‘Buddhassa parinibbānaṃ, nedisaṃ āsi yādisaṃ;
๒๗๓.
273.
๒๗๔.
274.
‘‘จิตกานิ กริตฺวาน, สพฺพคนฺธมยานิ เต;
‘‘Citakāni karitvāna, sabbagandhamayāni te;
คนฺธจุณฺณปกิณฺณานิ, ฌาปยิํสุ จ ตา ตหิํฯ
Gandhacuṇṇapakiṇṇāni, jhāpayiṃsu ca tā tahiṃ.
๒๗๕.
275.
‘‘เสสภาคานิ ฑยฺหิํสุ, อฎฺฐี เสสานิ สพฺพโส;
‘‘Sesabhāgāni ḍayhiṃsu, aṭṭhī sesāni sabbaso;
อานโนฺท จ ตทาโวจ, สํเวคชนกํ วโจฯ
Ānando ca tadāvoca, saṃvegajanakaṃ vaco.
๒๗๖.
276.
‘‘‘โคตมี นิธนํ ยาตา, ฑยฺหญฺจสฺสา สรีรกํ;
‘‘‘Gotamī nidhanaṃ yātā, ḍayhañcassā sarīrakaṃ;
สเงฺกตํ พุทฺธนิพฺพานํ, น จิเรน ภวิสฺสติ’ฯ
Saṅketaṃ buddhanibbānaṃ, na cirena bhavissati’.
๒๗๗.
277.
‘‘ตโต โคตมิธาตูนิ, ตสฺสา ปตฺตคตานิ โส;
‘‘Tato gotamidhātūni, tassā pattagatāni so;
อุปนาเมสิ นาถสฺส, อานโนฺท พุทฺธโจทิโตฯ
Upanāmesi nāthassa, ānando buddhacodito.
๒๗๘.
278.
‘‘ปาณินา ตานิ ปคฺคยฺห, อโวจ อิสิสตฺตโม;
‘‘Pāṇinā tāni paggayha, avoca isisattamo;
‘มหโต สารวนฺตสฺส, ยถา รุกฺขสฺส ติฎฺฐโตฯ
‘Mahato sāravantassa, yathā rukkhassa tiṭṭhato.
๒๗๙.
279.
‘‘‘โย โส มหตฺตโร ขโนฺธ, ปลุเชฺชยฺย อนิจฺจตา;
‘‘‘Yo so mahattaro khandho, palujjeyya aniccatā;
ตถา ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส, โคตมี ปรินิพฺพุตาฯ
Tathā bhikkhunisaṅghassa, gotamī parinibbutā.
๒๘๐.
280.
๒๘๑.
281.
‘‘‘น โสจิยา ปเรสํ สา, ติณฺณสํสารสาครา;
‘‘‘Na sociyā paresaṃ sā, tiṇṇasaṃsārasāgarā;
ปริวชฺชิตสนฺตาปา, สีติภูตา สุนิพฺพุตาฯ
Parivajjitasantāpā, sītibhūtā sunibbutā.
๒๘๒.
282.
‘‘‘ปณฺฑิตาสิ มหาปญฺญา, ปุถุปญฺญา ตเถว จ;
‘‘‘Paṇḍitāsi mahāpaññā, puthupaññā tatheva ca;
รตฺตญฺญู ภิกฺขุนีนํ สา, เอวํ ธาเรถ ภิกฺขโวฯ
Rattaññū bhikkhunīnaṃ sā, evaṃ dhāretha bhikkhavo.
๒๘๓.
283.
‘‘‘อิทฺธีสุ จ วสี อาสิ, ทิพฺพาย โสตธาตุยา;
‘‘‘Iddhīsu ca vasī āsi, dibbāya sotadhātuyā;
เจโตปริยญาณสฺส, วสี อาสิ จ โคตมีฯ
Cetopariyañāṇassa, vasī āsi ca gotamī.
๒๘๔.
284.
‘‘‘ปุเพฺพนิวาสมญฺญาสิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;
‘‘‘Pubbenivāsamaññāsi, dibbacakkhu visodhitaṃ;
สพฺพาสวปริกฺขีณา, นตฺถิ ตสฺสา ปุนพฺภโวฯ
Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi tassā punabbhavo.
๒๘๕.
285.
‘‘‘อตฺถธมฺมนิรุตฺตีสุ, ปฎิภาเน ตเถว จ;
‘‘‘Atthadhammaniruttīsu, paṭibhāne tatheva ca;
ปริสุทฺธํ อหุ ญาณํ, ตสฺมา โสจนิยา น สาฯ
Parisuddhaṃ ahu ñāṇaṃ, tasmā socaniyā na sā.
๒๘๖.
286.
‘‘‘อโยฆนหตเสฺสว, ชลโต ชาตเวทสฺส;
‘‘‘Ayoghanahatasseva, jalato jātavedassa;
อนุปุพฺพูปสนฺตสฺส, ยถา น ญายเต คติฯ
Anupubbūpasantassa, yathā na ñāyate gati.
๒๘๗.
287.
‘‘‘เอวํ สมฺมา วิมุตฺตานํ, กามพโนฺธฆตารินํ;
‘‘‘Evaṃ sammā vimuttānaṃ, kāmabandhoghatārinaṃ;
ปญฺญาเปตุํ คติ นตฺถิ, ปตฺตานํ อจลํ สุขํฯ
Paññāpetuṃ gati natthi, pattānaṃ acalaṃ sukhaṃ.
๒๘๘.
288.
‘‘‘อตฺตทีปา ตโต โหถ, สติปฎฺฐานโคจรา;
‘‘‘Attadīpā tato hotha, satipaṭṭhānagocarā;
ภาเวตฺวา สตฺตโพชฺฌเงฺค, ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสถ’’’ฯ
Bhāvetvā sattabojjhaṅge, dukkhassantaṃ karissatha’’’.
อิตฺถํ สุทํ มหาปชาปติโคตมี อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ
Itthaṃ sudaṃ mahāpajāpatigotamī imā gāthāyo abhāsitthāti.
มหาปชาปติโคตมีเถริยาปทานํ สตฺตมํฯ
Mahāpajāpatigotamītheriyāpadānaṃ sattamaṃ.
Footnotes:
