Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรีคาถา-อฎฺฐกถา • Therīgāthā-aṭṭhakathā

    ๖. มหาปชาปติโคตมีเถรีคาถาวณฺณนา

    6. Mahāpajāpatigotamītherīgāthāvaṇṇanā

    พุทฺธ วีร นโม ตฺยตฺถูติอาทิกา มหาปชาปติโคตมิยา คาถาฯ อยมฺปิ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุนิํ รตฺตญฺญูนํ อคฺคฎฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา, อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปเตฺถตฺวา ยาวชีวํ ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุเสฺสสุ สํสริตฺวา, กสฺสปสฺส จ ภควโต อนฺตเร อมฺหากญฺจ ภควโต พุทฺธสุเญฺญ โลเก พาราณสิยํ ปญฺจนฺนํ ทาสิสตานํ เชฎฺฐิกา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ อถ สา วสฺสูปนายิกสมเย ปญฺจ ปเจฺจกพุเทฺธ นนฺทมูลกปพฺภารโต อิสิปตเน โอตริตฺวา, นคเร ปิณฺฑาย จริตฺวา อิสิปตนเมว คนฺตฺวา, วสฺสูปนายิกสมเย กุฎิยา อตฺถาย หตฺถกมฺมํ ปริเยสเนฺต ทิสฺวา, ตา ทาสิโย ตาสํ อตฺตโน จ สามิเก สมาทเปตฺวา จงฺกมาทิปริวารสมฺปนฺนา ปญฺจ กุฎิโย กาเรตฺวา, มญฺจปีฐปานียปริโภชนียภาชนาทีนิ อุปฎฺฐเปตฺวา ปเจฺจกพุเทฺธ เตมาสํ ตเตฺถว วสนตฺถาย ปฎิญฺญํ กาเรตฺวา วารภิกฺขํ ปฎฺฐเปสุํฯ ยา อตฺตโน วารทิวเส ภิกฺขํ ทาตุํ น สโกฺกติ, ตสฺสา สยํ สกเคหโต นีหริตฺวา เทติฯ เอวํ เตมาสํ ปฎิชคฺคิตฺวา ปวารณาย สมฺปตฺตาย เอเกกํ ทาสิํ เอเกกํ สาฎกํ วิสฺสชฺชาเปสิฯ ปญฺจถูลสาฎกสตานิ อเหสุํฯ ตานิ ปริวตฺตาเปตฺวา ปญฺจนฺนํ ปเจฺจกพุทฺธานํ ติจีวรานิ กตฺวา อทาสิฯ ปเจฺจกพุทฺธา ตาสํ ปสฺสนฺตีนํเยว อากาเสน คนฺธมาทนปพฺพตํ อคมํสุฯ

    Buddhavīra namo tyatthūtiādikā mahāpajāpatigotamiyā gāthā. Ayampi kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā satthu santike dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ rattaññūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā, adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ dānādīni puññāni katvā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā, kassapassa ca bhagavato antare amhākañca bhagavato buddhasuññe loke bārāṇasiyaṃ pañcannaṃ dāsisatānaṃ jeṭṭhikā hutvā nibbatti. Atha sā vassūpanāyikasamaye pañca paccekabuddhe nandamūlakapabbhārato isipatane otaritvā, nagare piṇḍāya caritvā isipatanameva gantvā, vassūpanāyikasamaye kuṭiyā atthāya hatthakammaṃ pariyesante disvā, tā dāsiyo tāsaṃ attano ca sāmike samādapetvā caṅkamādiparivārasampannā pañca kuṭiyo kāretvā, mañcapīṭhapānīyaparibhojanīyabhājanādīni upaṭṭhapetvā paccekabuddhe temāsaṃ tattheva vasanatthāya paṭiññaṃ kāretvā vārabhikkhaṃ paṭṭhapesuṃ. Yā attano vāradivase bhikkhaṃ dātuṃ na sakkoti, tassā sayaṃ sakagehato nīharitvā deti. Evaṃ temāsaṃ paṭijaggitvā pavāraṇāya sampattāya ekekaṃ dāsiṃ ekekaṃ sāṭakaṃ vissajjāpesi. Pañcathūlasāṭakasatāni ahesuṃ. Tāni parivattāpetvā pañcannaṃ paccekabuddhānaṃ ticīvarāni katvā adāsi. Paccekabuddhā tāsaṃ passantīnaṃyeva ākāsena gandhamādanapabbataṃ agamaṃsu.

    ตาปิ สพฺพา ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติํสุฯ ตาสํ เชฎฺฐิกา ตโต จวิตฺวา พาราณสิยา อวิทูเร เปสการคาเม เปสการเชฎฺฐกสฺส เคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺวา, ปทุมวติยา ปุเตฺต ปญฺจสเต ปเจฺจกพุเทฺธ ทิสฺวา สมฺปิยายมานา สเพฺพ วนฺทิตฺวา ภิกฺขํ อทาสิฯ เต ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา คนฺธมาทนเมว อคมํสุฯ สาปิ ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุเสฺสสุ สํสรนฺตี อมฺหากํ สตฺถุ นิพฺพตฺติโต ปุเรตรเมว เทวทหนคเร มหาสุปฺปพุทฺธสฺส เคเห ปฎิสนฺธิํ คณฺหิ, โคตมีติสฺสา โคตฺตาคตเมว นามํ อโหสิ; มหามายาย กนิฎฺฐภคินีฯ ลกฺขณปาฐกาปิ ‘‘อิมาสํ ทฺวินฺนมฺปิ กุจฺฉิยํ วสิตา ทารกา จกฺกวตฺติโน ภวิสฺสนฺตี’’ติ พฺยากริํสุฯ สุโทฺธทนมหาราชา วยปฺปตฺตกาเล เทฺวปิ มงฺคลํ กตฺวา อตฺตโน ฆรํ อภิเนสิฯ

    Tāpi sabbā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbattiṃsu. Tāsaṃ jeṭṭhikā tato cavitvā bārāṇasiyā avidūre pesakāragāme pesakārajeṭṭhakassa gehe nibbattitvā viññutaṃ patvā, padumavatiyā putte pañcasate paccekabuddhe disvā sampiyāyamānā sabbe vanditvā bhikkhaṃ adāsi. Te bhattakiccaṃ katvā gandhamādanameva agamaṃsu. Sāpi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsarantī amhākaṃ satthu nibbattito puretarameva devadahanagare mahāsuppabuddhassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi, gotamītissā gottāgatameva nāmaṃ ahosi; mahāmāyāya kaniṭṭhabhaginī. Lakkhaṇapāṭhakāpi ‘‘imāsaṃ dvinnampi kucchiyaṃ vasitā dārakā cakkavattino bhavissantī’’ti byākariṃsu. Suddhodanamahārājā vayappattakāle dvepi maṅgalaṃ katvā attano gharaṃ abhinesi.

    อปรภาเค อมฺหากํ สตฺถริ อุปฺปชฺชิตฺวา ปวตฺติตวรธมฺมจเกฺก อนุปุเพฺพน ตตฺถ ตตฺถ เวเนยฺยานํ อนุคฺคหํ กโรเนฺต เวสาลิํ อุปนิสฺสาย กูฎาคารสาลายํ วิหรเนฺต สุโทฺธทนมหาราชา เสตจฺฉตฺตสฺส เหฎฺฐา อรหตฺตํ สจฺฉิกตฺวา ปรินิพฺพายิฯ อถ มหาปชาปติโคตมี ปพฺพชิตุกามา หุตฺวา สตฺถารํ เอกวารํ ปพฺพชฺชํ ยาจมานา อลภิตฺวา ทุติยวารํ เกเส ฉินฺทาเปตฺวา กาสายานิ อจฺฉาเทตฺวา กลหวิวาทสุตฺตนฺตเทสนาปริโยสาเน (สุ. นิ. ๘๖๘ อาทโย) นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตานํ ปญฺจนฺนํ สกฺยกุมารสตานํ ปาทปริจาริกาหิ สทฺธิํ เวสาลิํ คนฺตฺวา อานนฺทเตฺถรํ สตฺถารํ ยาจาเปตฺวา อฎฺฐหิ ครุธเมฺมหิ (อ. นิ. ๘.๕๑; จูฬว. ๔๐๓) ปพฺพชฺชญฺจ อุปสมฺปทญฺจ ปฎิลภิฯ อิตรา ปน สพฺพาปิ เอกโตอุปสมฺปนฺนา อเหสุํฯ อยเมตฺถ สเงฺขโป, วิตฺถารโต ปเนตํ วตฺถุ ปาฬิยํ อาคตเมวฯ

    Aparabhāge amhākaṃ satthari uppajjitvā pavattitavaradhammacakke anupubbena tattha tattha veneyyānaṃ anuggahaṃ karonte vesāliṃ upanissāya kūṭāgārasālāyaṃ viharante suddhodanamahārājā setacchattassa heṭṭhā arahattaṃ sacchikatvā parinibbāyi. Atha mahāpajāpatigotamī pabbajitukāmā hutvā satthāraṃ ekavāraṃ pabbajjaṃ yācamānā alabhitvā dutiyavāraṃ kese chindāpetvā kāsāyāni acchādetvā kalahavivādasuttantadesanāpariyosāne (su. ni. 868 ādayo) nikkhamitvā pabbajitānaṃ pañcannaṃ sakyakumārasatānaṃ pādaparicārikāhi saddhiṃ vesāliṃ gantvā ānandattheraṃ satthāraṃ yācāpetvā aṭṭhahi garudhammehi (a. ni. 8.51; cūḷava. 403) pabbajjañca upasampadañca paṭilabhi. Itarā pana sabbāpi ekatoupasampannā ahesuṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panetaṃ vatthu pāḷiyaṃ āgatameva.

    เอวํ อุปสมฺปนฺนา ปน มหาปชาปติโคตมี สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฎฺฐาสิฯ อถสฺสา สตฺถา ธมฺมํ เทเสสิฯ สา สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฎฺฐานํ คเหตฺวา ภาวนมนุยุญฺชนฺตี น จิรเสฺสว อภิญฺญาปฎิสมฺภิทาปริวารํ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เสสา ปน ปญฺจสตา ภิกฺขุนิโย นนฺทโกวาทปริโยสาเน (ม. นิ. ๓.๓๙๘ อาทโย) ฉฬภิญฺญา อเหสุํฯ อเถกทิวสํ สตฺถา เชตวนมหาวิหาเร อริยคณมเชฺฌ นิสิโนฺน ภิกฺขุนิโย ฐานนฺตเร ฐเปโนฺต มหาปชาปติโคตมิํ รตฺตญฺญูนํ ภิกฺขุนีนํ อคฺคฎฺฐาเน ฐเปสิฯ สา ผลสุเขน นิพฺพานสุเขน จ วีตินาเมนฺตี กตญฺญุตาย ฐตฺวา เอกทิวสํ สตฺถุ คุณาภิตฺถวนปุพฺพกอุปการกวิภาวนามุเขน อญฺญํ พฺยากโรนฺตี –

    Evaṃ upasampannā pana mahāpajāpatigotamī satthāraṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Athassā satthā dhammaṃ desesi. Sā satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā bhāvanamanuyuñjantī na cirasseva abhiññāpaṭisambhidāparivāraṃ arahattaṃ pāpuṇi. Sesā pana pañcasatā bhikkhuniyo nandakovādapariyosāne (ma. ni. 3.398 ādayo) chaḷabhiññā ahesuṃ. Athekadivasaṃ satthā jetavanamahāvihāre ariyagaṇamajjhe nisinno bhikkhuniyo ṭhānantare ṭhapento mahāpajāpatigotamiṃ rattaññūnaṃ bhikkhunīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Sā phalasukhena nibbānasukhena ca vītināmentī kataññutāya ṭhatvā ekadivasaṃ satthu guṇābhitthavanapubbakaupakārakavibhāvanāmukhena aññaṃ byākarontī –

    ๑๕๗.

    157.

    ‘‘พุทฺธวีร นโม ตฺยตฺถุ, สพฺพสตฺตานมุตฺตม;

    ‘‘Buddhavīra namo tyatthu, sabbasattānamuttama;

    โย มํ ทุกฺขา ปโมเจสิ, อญฺญญฺจ พหุกํ ชนํฯ

    Yo maṃ dukkhā pamocesi, aññañca bahukaṃ janaṃ.

    ๑๕๘.

    158.

    ‘‘สพฺพทุกฺขํ ปริญฺญาตํ, เหตุตณฺหา วิโสสิตา;

    ‘‘Sabbadukkhaṃ pariññātaṃ, hetutaṇhā visositā;

    ภาวิโต อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค, นิโรโธ ผุสิโต มยาฯ

    Bhāvito aṭṭhaṅgiko maggo, nirodho phusito mayā.

    ๑๕๙.

    159.

    ‘‘มาตา ปุโตฺต ปิตา ภาตา, อยฺยกา จ ปุเร อหุํ;

    ‘‘Mātā putto pitā bhātā, ayyakā ca pure ahuṃ;

    ยถาภุจฺจมชานนฺตี, สํสริํหํ อนิพฺพิสํฯ

    Yathābhuccamajānantī, saṃsariṃhaṃ anibbisaṃ.

    ๑๖๐.

    160.

    ‘‘ทิโฎฺฐ หิ เม โส ภควา, อนฺติโมยํ สมุสฺสโย;

    ‘‘Diṭṭho hi me so bhagavā, antimoyaṃ samussayo;

    วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ

    Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo.

    ๑๖๑.

    161.

    ‘‘อารทฺธวีริเย ปหิตเตฺต, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกเม;

    ‘‘Āraddhavīriye pahitatte, niccaṃ daḷhaparakkame;

    สมเคฺค สาวเก ปเสฺส, เอสา พุทฺธาน วนฺทนาฯ

    Samagge sāvake passe, esā buddhāna vandanā.

    ๑๖๒.

    162.

    ‘‘พหูนํ วต อตฺถาย, มายา ชนยิ โคตมํ;

    ‘‘Bahūnaṃ vata atthāya, māyā janayi gotamaṃ;

    พฺยาธิมรณตุนฺนานํ, ทุกฺขกฺขนฺธํ พฺยปานุที’’ติฯ – อิมา คาถา อภาสิ;

    Byādhimaraṇatunnānaṃ, dukkhakkhandhaṃ byapānudī’’ti. – imā gāthā abhāsi;

    ตตฺถ พุทฺธวีราติ จตุสจฺจพุเทฺธสุ วีร, สพฺพพุทฺธา หิ อุตฺตมวีริเยหิ จตุสจฺจพุเทฺธหิ วา จตุพฺพิธสมฺมปฺปธานวีริยนิปฺผตฺติยา วิชิตวิชยตฺตา วีรา นามฯ ภควา ปน วีริยปารมิปาริปูริยา จตุรงฺคสมนฺนาคตวีริยาธิฎฺฐาเนน สาติสยจตุพฺพิธสมฺมปฺปธานกิจฺจนิปฺผตฺติยา ตสฺสา จ เวเนยฺยสนฺตาเน สมฺมเทว ปติฎฺฐาปิตตฺตา วิเสสโต วีริยยุตฺตตาย วีโรติ วตฺตพฺพตํ อรหติฯ นโม ตฺยตฺถูติ นโม นมกฺกาโร เต โหตุฯ สพฺพสตฺตานมุตฺตมาติ อปทาทิเภเทสุ สเตฺตสุ สีลาทิคุเณหิ อุตฺตโม ภควาฯ ตเทกเทสํ สตฺถุปการคุณํ ทเสฺสตุํ, ‘‘โย มํ ทุกฺขา ปโมเจสิ, อญฺญญฺจ พหุกํ ชน’’นฺติ วตฺวา อตฺตโน ทุกฺขา ปมุตฺตภาวํ วิภาเวนฺตี ‘‘สพฺพทุกฺข’’นฺติ คาถมาหฯ

    Tattha buddhavīrāti catusaccabuddhesu vīra, sabbabuddhā hi uttamavīriyehi catusaccabuddhehi vā catubbidhasammappadhānavīriyanipphattiyā vijitavijayattā vīrā nāma. Bhagavā pana vīriyapāramipāripūriyā caturaṅgasamannāgatavīriyādhiṭṭhānena sātisayacatubbidhasammappadhānakiccanipphattiyā tassā ca veneyyasantāne sammadeva patiṭṭhāpitattā visesato vīriyayuttatāya vīroti vattabbataṃ arahati. Namo tyatthūti namo namakkāro te hotu. Sabbasattānamuttamāti apadādibhedesu sattesu sīlādiguṇehi uttamo bhagavā. Tadekadesaṃ satthupakāraguṇaṃ dassetuṃ, ‘‘yo maṃ dukkhā pamocesi, aññañca bahukaṃ jana’’nti vatvā attano dukkhā pamuttabhāvaṃ vibhāventī ‘‘sabbadukkha’’nti gāthamāha.

    ปุน ยโต ปโมเจสิ, ตํ วฎฺฎทุกฺขํ เอกเทเสน ทเสฺสนฺตี ‘‘มาตา ปุโตฺต’’ติ คาถมาหฯ ตตฺถ ยถาภุจฺจมชานนฺตีติ ปวตฺติเหตุอาทิํ ยถาภูตํ อนวพุชฺฌนฺตีฯ สํสริํหํ อนิพฺพิสนฺติ สํสารสมุเทฺท ปติฎฺฐํ อวินฺทนฺตี อลภนฺตี ภวาทีสุ อปราปรุปฺปตฺติวเสน สํสริํ อหนฺติ กเถนฺตี อาห ‘‘มาตา ปุโตฺต’’ติอาทิฯ ยสฺมิํ ภเว เอตสฺส มาตา อโหสิ, ตโต อญฺญสฺมิํ ภเว ตเสฺสว ปุโตฺต, ตโต อญฺญสฺมิํ ภเว ปิตา ภาตา อหูติ อโตฺถฯ

    Puna yato pamocesi, taṃ vaṭṭadukkhaṃ ekadesena dassentī ‘‘mātā putto’’ti gāthamāha. Tattha yathābhuccamajānantīti pavattihetuādiṃ yathābhūtaṃ anavabujjhantī. Saṃsariṃhaṃ anibbisanti saṃsārasamudde patiṭṭhaṃ avindantī alabhantī bhavādīsu aparāparuppattivasena saṃsariṃ ahanti kathentī āha ‘‘mātā putto’’tiādi. Yasmiṃ bhave etassa mātā ahosi, tato aññasmiṃ bhave tasseva putto, tato aññasmiṃ bhave pitā bhātā ahūti attho.

    ‘‘ทิโฎฺฐ หิ เม’’ติ คาถายปิ อตฺตโน ทุกฺขโต ปมุตฺตภาวเมว วิภาเวติฯ ตตฺถ ทิโฎฺฐ หิ เม โส ภควาติ โส ภควา สมฺมาสมฺพุโทฺธ อตฺตนา ทิฎฺฐโลกุตฺตรธมฺมทสฺสเนน ญาณจกฺขุนา มยา ปจฺจกฺขโต ทิโฎฺฐฯ โย หิ ธมฺมํ ปสฺสติ, โส ภควนฺตํ ปสฺสติ นามฯ ยถาห – ‘‘โย โข, วกฺกลิ, ธมฺมํ ปสฺสติ, โส มํ ปสฺสตี’’ติอาทิ (สํ. นิ. ๓.๘๗)ฯ

    ‘‘Diṭṭhohi me’’ti gāthāyapi attano dukkhato pamuttabhāvameva vibhāveti. Tattha diṭṭho hi me so bhagavāti so bhagavā sammāsambuddho attanā diṭṭhalokuttaradhammadassanena ñāṇacakkhunā mayā paccakkhato diṭṭho. Yo hi dhammaṃ passati, so bhagavantaṃ passati nāma. Yathāha – ‘‘yo kho, vakkali, dhammaṃ passati, so maṃ passatī’’tiādi (saṃ. ni. 3.87).

    อารทฺธวีริเยติ ปคฺคหิตวีริเยฯ ปหิตเตฺตติ นิพฺพานํ เปสิตจิเตฺตฯ นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกเมติ อปตฺตสฺส ปตฺติยา ปตฺตสฺส เวปุลฺลตฺถาย สพฺพกาลํ ถิรปรกฺกเมฯ สมเคฺคติ สีลทิฎฺฐิสามเญฺญน สํหตภาเวน สมเคฺคฯ สตฺถุเทสนาย สวนเนฺต ชาตตฺตา สาวเก, ‘‘อิเม มคฺคฎฺฐา อิเม ผลฎฺฐา’’ติ ยาถาวโต ปสฺสติฯ เอสา พุทฺธาน วนฺทนาติ ยา สตฺถุ ธมฺมสรีรภูตสฺส อริยสาวกานํ อริยภาวภูตสฺส จ โลกุตฺตรธมฺมสฺส อตฺตปจฺจกฺขกิริยา, เอสา สมฺมาสมฺพุทฺธานํ สาวกพุทฺธานญฺจ วนฺทนา ยาถาวโต คุณนินฺนตาฯ

    Āraddhavīriyeti paggahitavīriye. Pahitatteti nibbānaṃ pesitacitte. Niccaṃ daḷhaparakkameti apattassa pattiyā pattassa vepullatthāya sabbakālaṃ thiraparakkame. Samaggeti sīladiṭṭhisāmaññena saṃhatabhāvena samagge. Satthudesanāya savanante jātattā sāvake, ‘‘ime maggaṭṭhā ime phalaṭṭhā’’ti yāthāvato passati. Esā buddhāna vandanāti yā satthu dhammasarīrabhūtassa ariyasāvakānaṃ ariyabhāvabhūtassa ca lokuttaradhammassa attapaccakkhakiriyā, esā sammāsambuddhānaṃ sāvakabuddhānañca vandanā yāthāvato guṇaninnatā.

    ‘‘พหูนํ วต อตฺถายา’’ติ โอสานคาถายปิ สตฺถุ โลกสฺส พหูปการตํเยว วิภาเวติฯ ยํ ปเนตฺถ อตฺถโต น วิภตฺตํ, ตํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ

    ‘‘Bahūnaṃ vata atthāyā’’ti osānagāthāyapi satthu lokassa bahūpakārataṃyeva vibhāveti. Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.

    อเถกทา มหาปชาปติโคตมี สตฺถริ เวสาลิยํ วิหรเนฺต มหาวเน กูฎาคารสาลายํ สยํ เวสาลิยํ ภิกฺขุนุปสฺสเย วิหรนฺตี ปุพฺพณฺหสมยํ เวสาลิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา อตฺตโน ทิวาฎฺฐาเน ยถาปริจฺฉินฺนกาลํ ผลสมาปตฺติสุเขน วีตินาเมตฺวา ผลสมาปตฺติโต วุฎฺฐาย อตฺตโน ปฎิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา โสมนสฺสชาตา อตฺตโน อายุสงฺขาเร อาวเชฺชนฺตี เตสํ ขีณภาวํ ญตฺวา เอวํ จิเนฺตสิ – ‘‘ยํนูนาหํ วิหารํ คนฺตฺวา ภควนฺตํ อนุชานาเปตฺวา มโนภาวนีเย จ เถเร สเพฺพว สพฺรหฺมจริเย อาปุจฺฉิตฺวา อิเธว อาคนฺตฺวา ปรินิพฺพาเยยฺย’’นฺติฯ ยถา จ เถริยา, เอวํ ตสฺสา ปริวารภูตานํ ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุนิสตานํ ปริวิตโกฺก อโหสิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถรี ๒.๒.๙๗-๒๘๘) –

    Athekadā mahāpajāpatigotamī satthari vesāliyaṃ viharante mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ sayaṃ vesāliyaṃ bhikkhunupassaye viharantī pubbaṇhasamayaṃ vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā bhattaṃ bhuñjitvā attano divāṭṭhāne yathāparicchinnakālaṃ phalasamāpattisukhena vītināmetvā phalasamāpattito vuṭṭhāya attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā somanassajātā attano āyusaṅkhāre āvajjentī tesaṃ khīṇabhāvaṃ ñatvā evaṃ cintesi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ anujānāpetvā manobhāvanīye ca there sabbeva sabrahmacariye āpucchitvā idheva āgantvā parinibbāyeyya’’nti. Yathā ca theriyā, evaṃ tassā parivārabhūtānaṃ pañcannaṃ bhikkhunisatānaṃ parivitakko ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.2.97-288) –

    ‘‘เอกทา โลกปโชฺชโต, เวสาลิยํ มหาวเน;

    ‘‘Ekadā lokapajjoto, vesāliyaṃ mahāvane;

    กูฎาคาเร กุสาลายํ, วสเต นรสารถิฯ

    Kūṭāgāre kusālāyaṃ, vasate narasārathi.

    ‘‘ตทา ชินสฺส มาตุจฺฉา, มหาโคตมิ ภิกฺขุนี;

    ‘‘Tadā jinassa mātucchā, mahāgotami bhikkhunī;

    ตหิํ กเต ปุเร รเมฺม, วสี ภิกฺขุนุปสฺสเยฯ

    Tahiṃ kate pure ramme, vasī bhikkhunupassaye.

    ‘‘ภิกฺขุนีหิ วิมุตฺตาหิ, สเตหิ สห ปญฺจหิ;

    ‘‘Bhikkhunīhi vimuttāhi, satehi saha pañcahi;

    รโหคตาย ตเสฺสวํ, จิตสฺสาสิ วิตกฺกิตํฯ

    Rahogatāya tassevaṃ, citassāsi vitakkitaṃ.

    ‘‘พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานํ, สาวกคฺคยุคสฺส วา;

    ‘‘Buddhassa parinibbānaṃ, sāvakaggayugassa vā;

    ราหุลานนฺทนนฺทานํ, นาหํ ลจฺฉามิ ปสฺสิตุํฯ

    Rāhulānandanandānaṃ, nāhaṃ lacchāmi passituṃ.

    ‘‘พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานา, สาวกคฺคยุคสฺส วา;

    ‘‘Buddhassa parinibbānā, sāvakaggayugassa vā;

    มหากสฺสปนนฺทานํ, อานนฺทราหุลาน จฯ

    Mahākassapanandānaṃ, ānandarāhulāna ca.

    ‘‘ปฎิกจฺจายุสงฺขารํ, โอสชฺชิตฺวาน นิพฺพุติํ;

    ‘‘Paṭikaccāyusaṅkhāraṃ, osajjitvāna nibbutiṃ;

    คเจฺฉยฺยํ โลกนาเถน, อนุญฺญาตา มเหสินาฯ

    Gaccheyyaṃ lokanāthena, anuññātā mahesinā.

    ‘‘ตถา ปญฺจสตานมฺปิ, ภิกฺขุนีนํ วิตกฺกิตํ;

    ‘‘Tathā pañcasatānampi, bhikkhunīnaṃ vitakkitaṃ;

    อาสิ เขมาทิกานมฺปิ, เอตเทว วิตกฺกิตํฯ

    Āsi khemādikānampi, etadeva vitakkitaṃ.

    ‘‘ภูมิจาโล ตทา อสิ, นาทิตา เทวทุนฺทุภี;

    ‘‘Bhūmicālo tadā asi, nāditā devadundubhī;

    อุปสฺสยาธิวตฺถาโย, เทวตา โสกปีฬิตาฯ

    Upassayādhivatthāyo, devatā sokapīḷitā.

    ‘‘วิลปนฺตา สุกรุณํ, ตตฺถสฺสูนิ ปวตฺตยุํ;

    ‘‘Vilapantā sukaruṇaṃ, tatthassūni pavattayuṃ;

    มิตฺตา ภิกฺขุนิโย ตาหิ, อุปคนฺตฺวาน โคตมิํฯ

    Mittā bhikkhuniyo tāhi, upagantvāna gotamiṃ.

    ‘‘นิปจฺจ สิรสา ปาเท, อิทํ วจนมพฺรวุํ;

    ‘‘Nipacca sirasā pāde, idaṃ vacanamabravuṃ;

    ตตฺถ โตยลวาสิตฺตา, มยมเยฺย รโหคตาฯ

    Tattha toyalavāsittā, mayamayye rahogatā.

    ‘‘สา จลา จลิตา ภูมิ, นาทิตา เทวทุนฺทุภี;

    ‘‘Sā calā calitā bhūmi, nāditā devadundubhī;

    ปริเทวา จ สุยฺยเนฺต, กิมตฺถํ นูน โคตมีฯ

    Paridevā ca suyyante, kimatthaṃ nūna gotamī.

    ‘‘ตทา อโวจ สา สพฺพํ, ยถาปริวิตกฺกิตํ;

    ‘‘Tadā avoca sā sabbaṃ, yathāparivitakkitaṃ;

    ตาโยปิ สพฺพา อาหํสุ, ยถาปริวิตกฺกิตํฯ

    Tāyopi sabbā āhaṃsu, yathāparivitakkitaṃ.

    ‘‘ยทิ เต รุจิตํ อเยฺย, นิพฺพานํ ปรมํ สิวํ;

    ‘‘Yadi te rucitaṃ ayye, nibbānaṃ paramaṃ sivaṃ;

    นิพฺพายิสฺสาม สพฺพาปิ, พุทฺธานุญฺญาย สุพฺพเตฯ

    Nibbāyissāma sabbāpi, buddhānuññāya subbate.

    ‘‘มยํ สหาว นิกฺขนฺตา, ฆราปิ จ ภวาปิ จ;

    ‘‘Mayaṃ sahāva nikkhantā, gharāpi ca bhavāpi ca;

    สหาเยว คมิสฺสาม, นิพฺพานํ ปทมุตฺตมํฯ

    Sahāyeva gamissāma, nibbānaṃ padamuttamaṃ.

    ‘‘นิพฺพานาย วชนฺตีนํ, กิํ วกฺขามีติ สา วทํ;

    ‘‘Nibbānāya vajantīnaṃ, kiṃ vakkhāmīti sā vadaṃ;

    สห สพฺพาหิ นิคฺคญฺฉิ, ภิกฺขุนีนิลยา ตทาฯ

    Saha sabbāhi niggañchi, bhikkhunīnilayā tadā.

    ‘‘อุปสฺสเย ยาธิวตฺถา, เทวตา ตา ขมนฺตุ เม;

    ‘‘Upassaye yādhivatthā, devatā tā khamantu me;

    ภิกฺขุนีนิลยเสฺสทํ, ปจฺฉิมํ ทสฺสนํ มมฯ

    Bhikkhunīnilayassedaṃ, pacchimaṃ dassanaṃ mama.

    ‘‘น ชรา มจฺจุ วา ยตฺถ, อปฺปิเยหิ สมาคโม;

    ‘‘Na jarā maccu vā yattha, appiyehi samāgamo;

    ปิเยหิ น วิโยโคตฺถิ, ตํ วชิสฺสํ อสงฺขตํฯ

    Piyehi na viyogotthi, taṃ vajissaṃ asaṅkhataṃ.

    ‘‘อวีตราคา ตํ สุตฺวา, วจนํ สุคโตรสา;

    ‘‘Avītarāgā taṃ sutvā, vacanaṃ sugatorasā;

    โสกฎฺฎา ปริเทวิํสุ, อโห โน อปฺปปุญฺญตาฯ

    Sokaṭṭā parideviṃsu, aho no appapuññatā.

    ‘‘ภิกฺขุนีนิลโย สุโญฺญ, ภูโต ตาหิ วินา อยํ;

    ‘‘Bhikkhunīnilayo suñño, bhūto tāhi vinā ayaṃ;

    ปภาเต วิย ตาราโย, น ทิสฺสนฺติ ชิโนรสาฯ

    Pabhāte viya tārāyo, na dissanti jinorasā.

    ‘‘นิพฺพานํ โคตมี ยาติ, สเตหิ สห ปญฺจหิ;

    ‘‘Nibbānaṃ gotamī yāti, satehi saha pañcahi;

    นทีสเตหิว สห, คงฺคา ปญฺจหิ สาครํฯ

    Nadīsatehiva saha, gaṅgā pañcahi sāgaraṃ.

    ‘‘รถิยาย วชนฺติโย, ทิสฺวา สทฺธา อุปาสิกา;

    ‘‘Rathiyāya vajantiyo, disvā saddhā upāsikā;

    ฆรา นิกฺขมฺม ปาเทสุ, นิปจฺจ อิทมพฺรวุํฯ

    Gharā nikkhamma pādesu, nipacca idamabravuṃ.

    ‘‘ปสีทสฺสุ มหาโภเค, อนาถาโย วิหาย โน;

    ‘‘Pasīdassu mahābhoge, anāthāyo vihāya no;

    ตยา น ยุตฺตา นิพฺพาตุํ, อิจฺฉฎฺฎา วิลปิํสุ ตาฯ

    Tayā na yuttā nibbātuṃ, icchaṭṭā vilapiṃsu tā.

    ‘‘ตาสํ โสกปหานตฺถํ, อโวจ มธุรํ คิรํ;

    ‘‘Tāsaṃ sokapahānatthaṃ, avoca madhuraṃ giraṃ;

    รุทิเตน อลํ ปุตฺตา, หาสกาโลยมชฺช โวฯ

    Ruditena alaṃ puttā, hāsakāloyamajja vo.

    ‘‘ปริญฺญาตํ มยา ทุกฺขํ, ทุกฺขเหตุ วิวชฺชิโต;

    ‘‘Pariññātaṃ mayā dukkhaṃ, dukkhahetu vivajjito;

    นิโรโธ เม สจฺฉิกโต, มโคฺค จาปิ สุภาวิโตฯ

    Nirodho me sacchikato, maggo cāpi subhāvito.

    ‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;

    ‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;

    โอหิโต ครุโก ภาโร, ภวเนตฺติ สมูหตาฯ

    Ohito garuko bhāro, bhavanetti samūhatā.

    ‘‘ยสฺสตฺถาย ปพฺพชิตา, อคารสฺมานคาริยํ;

    ‘‘Yassatthāya pabbajitā, agārasmānagāriyaṃ;

    โส เม อโตฺถ อนุปฺปโตฺต, สพฺพสํโยชนกฺขโยฯ

    So me attho anuppatto, sabbasaṃyojanakkhayo.

    ‘‘พุโทฺธ ตสฺส จ สทฺธโมฺม, อนูโน ยาว ติฎฺฐติ;

    ‘‘Buddho tassa ca saddhammo, anūno yāva tiṭṭhati;

    นิพฺพาตุํ ตาว กาโล เม, มา มํ โสจถ ปุตฺติกาฯ

    Nibbātuṃ tāva kālo me, mā maṃ socatha puttikā.

    ‘‘โกณฺฑญฺญานนฺทนนฺทาที , ติฎฺฐนฺติ ราหุโล ชิโน;

    ‘‘Koṇḍaññānandanandādī , tiṭṭhanti rāhulo jino;

    สุขิโต สหิโต สโงฺฆ, หตทพฺพา จ ติตฺถิยาฯ

    Sukhito sahito saṅgho, hatadabbā ca titthiyā.

    ‘‘โอกฺกากวํสสฺส ยโส, อุสฺสิโต มารมทฺทโน;

    ‘‘Okkākavaṃsassa yaso, ussito māramaddano;

    นนุ สมฺปติ กาโล เม, นิพฺพานตฺถาย ปุตฺติกาฯ

    Nanu sampati kālo me, nibbānatthāya puttikā.

    ‘‘จิรปฺปภุติ ยํ มยฺหํ, ปตฺถิตํ อชฺช สิชฺฌเต;

    ‘‘Cirappabhuti yaṃ mayhaṃ, patthitaṃ ajja sijjhate;

    อานนฺทเภริกาโลยํ, กิํ โว อสฺสูหิ ปุตฺติกาฯ

    Ānandabherikāloyaṃ, kiṃ vo assūhi puttikā.

    ‘‘สเจ มยิ ทยา อตฺถิ, ยทิ จตฺถิ กตญฺญุตา;

    ‘‘Sace mayi dayā atthi, yadi catthi kataññutā;

    สทฺธมฺมฎฺฐิติยา สพฺพา, กโรถ วีริยํ ทฬฺหํฯ

    Saddhammaṭṭhitiyā sabbā, karotha vīriyaṃ daḷhaṃ.

    ‘‘ถีนํ อทาสิ ปพฺพชฺชํ, สมฺพุโทฺธ ยาจิโต มยา;

    ‘‘Thīnaṃ adāsi pabbajjaṃ, sambuddho yācito mayā;

    ตสฺมา ยถาหํ นนฺทิสฺสํ, ตถา ตมนุติฎฺฐถฯ

    Tasmā yathāhaṃ nandissaṃ, tathā tamanutiṭṭhatha.

    ‘‘ตา เอวมนุสาสิตฺวา, ภิกฺขุนีหิ ปุรกฺขตา;

    ‘‘Tā evamanusāsitvā, bhikkhunīhi purakkhatā;

    อุเปจฺจ พุทฺธํ วนฺทิตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

    Upecca buddhaṃ vanditvā, idaṃ vacanamabravi.

    ‘‘อหํ สุคต เต มาตา, ตฺวญฺจ วีร ปิตา มม;

    ‘‘Ahaṃ sugata te mātā, tvañca vīra pitā mama;

    สทฺธมฺมสุขท นาถ, ตยิ ชาตามฺหิ โคตมฯ

    Saddhammasukhada nātha, tayi jātāmhi gotama.

    ‘‘สํวทฺธิโตยํ สุคต, รูปกาโย มยา ตว;

    ‘‘Saṃvaddhitoyaṃ sugata, rūpakāyo mayā tava;

    อนินฺทิโต ธมฺมกาโย, มม สํวทฺธิโต ตยาฯ

    Anindito dhammakāyo, mama saṃvaddhito tayā.

    ‘‘มุหุตฺตํ ตณฺหาสมณํ, ขีรํ ตฺวํ ปายิโต มยา;

    ‘‘Muhuttaṃ taṇhāsamaṇaṃ, khīraṃ tvaṃ pāyito mayā;

    ตยาหํ สนฺตมจฺจนฺตํ, ธมฺมขีรญฺหิ ปายิตาฯ

    Tayāhaṃ santamaccantaṃ, dhammakhīrañhi pāyitā.

    ‘‘พนฺธนารกฺขเณ มยฺหํ, อณโณ ตฺวํ มหามุเน;

    ‘‘Bandhanārakkhaṇe mayhaṃ, aṇaṇo tvaṃ mahāmune;

    ปุตฺตกามา ถิโย ยาจํ, ลภนฺติ ตาทิสํ สุตํฯ

    Puttakāmā thiyo yācaṃ, labhanti tādisaṃ sutaṃ.

    ‘‘มนฺธาตาทินรินฺทานํ, ยา มาตา สา ภวณฺณเว;

    ‘‘Mandhātādinarindānaṃ, yā mātā sā bhavaṇṇave;

    นิมุคฺคาหํ ตยา ปุตฺต, ตาริตา ภวสาคราฯ

    Nimuggāhaṃ tayā putta, tāritā bhavasāgarā.

    ‘‘รโญฺญ มาตา มเหสีติ, สุลภํ นามมิตฺถินํ;

    ‘‘Rañño mātā mahesīti, sulabhaṃ nāmamitthinaṃ;

    พุทฺธมาตาติ ยํ นามํ, เอตํ ปรมทุลฺลภํฯ

    Buddhamātāti yaṃ nāmaṃ, etaṃ paramadullabhaṃ.

    ‘‘ตญฺจ ลทฺธํ มหาวีร, ปณิธานํ มมํ ตยา;

    ‘‘Tañca laddhaṃ mahāvīra, paṇidhānaṃ mamaṃ tayā;

    อณุกํ วา มหนฺตํ วา, ตํ สพฺพํ ปูริตํ มยาฯ

    Aṇukaṃ vā mahantaṃ vā, taṃ sabbaṃ pūritaṃ mayā.

    ‘‘ปรินิพฺพาตุมิจฺฉามิ , วิหาเยมํ กเฬวรํ;

    ‘‘Parinibbātumicchāmi , vihāyemaṃ kaḷevaraṃ;

    อนุชานาหิ เม วีร, ทุกฺขนฺตกร นายกฯ

    Anujānāhi me vīra, dukkhantakara nāyaka.

    ‘‘จกฺกงฺกุสธชากิเณฺณ, ปาเท กมลโกมเล;

    ‘‘Cakkaṅkusadhajākiṇṇe, pāde kamalakomale;

    ปสาเรหิ ปณามํ เต, กริสฺสํ ปุตฺตอุตฺตเมฯ

    Pasārehi paṇāmaṃ te, karissaṃ puttauttame.

    ‘‘สุวณฺณราสิสงฺกาสํ, สรีรํ กุรุ ปากฎํ;

    ‘‘Suvaṇṇarāsisaṅkāsaṃ, sarīraṃ kuru pākaṭaṃ;

    กตฺวา เทหํ สุทิฎฺฐํ เต, สนฺติํ คจฺฉามิ นายกฯ

    Katvā dehaṃ sudiṭṭhaṃ te, santiṃ gacchāmi nāyaka.

    ‘‘ทฺวตฺติํสลกฺขณูเปตํ, สุปฺปภาลงฺกตํ ตนุํ;

    ‘‘Dvattiṃsalakkhaṇūpetaṃ, suppabhālaṅkataṃ tanuṃ;

    สญฺฌาฆนาว พาลกฺกํ, มาตุจฺฉํ ทสฺสยี ชิโนฯ

    Sañjhāghanāva bālakkaṃ, mātucchaṃ dassayī jino.

    ‘‘ผุลฺลารวินฺทสํกาเส , ตรุณาทิจฺจสปฺปเภ;

    ‘‘Phullāravindasaṃkāse , taruṇādiccasappabhe;

    จกฺกงฺกิเต ปาทตเล, ตโต สา สิรสา ปติฯ

    Cakkaṅkite pādatale, tato sā sirasā pati.

    ‘‘ปณมามิ นราทิจฺจ, อาทิจฺจกุลเกตุกํ;

    ‘‘Paṇamāmi narādicca, ādiccakulaketukaṃ;

    ปจฺฉิเม มรเณ มยฺหํ, น ตํ อิกฺขามหํ ปุโนฯ

    Pacchime maraṇe mayhaṃ, na taṃ ikkhāmahaṃ puno.

    ‘‘อิตฺถิโย นาม โลกคฺค, สพฺพโทสากรา มตา;

    ‘‘Itthiyo nāma lokagga, sabbadosākarā matā;

    ยทิ โก จตฺถิ โทโส เม, ขมสฺสุ กรุณากรฯ

    Yadi ko catthi doso me, khamassu karuṇākara.

    ‘‘อิตฺถิกานญฺจ ปพฺพชฺชํ, หํ ตํ ยาจิํ ปุนปฺปุนํ;

    ‘‘Itthikānañca pabbajjaṃ, haṃ taṃ yāciṃ punappunaṃ;

    ตตฺถ เจ อตฺถิ โทโส เม, ตํ ขมสฺสุ นราสภฯ

    Tattha ce atthi doso me, taṃ khamassu narāsabha.

    ‘‘มยา ภิกฺขุนิโย วีร, ตวานุญฺญาย สาสิตา;

    ‘‘Mayā bhikkhuniyo vīra, tavānuññāya sāsitā;

    ตตฺร เจ อตฺถิ ทุนฺนีตํ, ตํ ขมสฺสุ ขมาธิปฯ

    Tatra ce atthi dunnītaṃ, taṃ khamassu khamādhipa.

    ‘‘อกฺขเนฺต นาม ขนฺตพฺพํ, กิํ ภเว คุณภูสเน;

    ‘‘Akkhante nāma khantabbaṃ, kiṃ bhave guṇabhūsane;

    กิมุตฺตรํ เต วตฺถามิ, นิพฺพานาย วชนฺติยาฯ

    Kimuttaraṃ te vatthāmi, nibbānāya vajantiyā.

    ‘‘สุเทฺธ อนูเน มม ภิกฺขุสเงฺฆ, โลกา อิโต นิสฺสริตุํ ขมเนฺต;

    ‘‘Suddhe anūne mama bhikkhusaṅghe, lokā ito nissarituṃ khamante;

    ปภาตกาเล พฺยสนงฺคตานํ, ทิสฺวาน นิยฺยาติว จนฺทเลขาฯ

    Pabhātakāle byasanaṅgatānaṃ, disvāna niyyātiva candalekhā.

    ‘‘ตเทตรา ภิกฺขุนิโย ชินคฺคํ, ตาราว จนฺทานุคตา สุเมรุํ;

    ‘‘Tadetarā bhikkhuniyo jinaggaṃ, tārāva candānugatā sumeruṃ;

    ปทกฺขิณํ กจฺจ นิปจฺจ ปาเท, ฐิตา มุขนฺตํ สมุทิกฺขมานาฯ

    Padakkhiṇaṃ kacca nipacca pāde, ṭhitā mukhantaṃ samudikkhamānā.

    ‘‘น ติตฺติปุพฺพํ ตว ทสฺสเนน, จกฺขุํ น โสตํ ตว ภาสิเตน;

    ‘‘Na tittipubbaṃ tava dassanena, cakkhuṃ na sotaṃ tava bhāsitena;

    จิตฺตํ มมํ เกวลเมกเมว, ปปฺปุยฺย ตํ ธมฺมรเสน ติตฺติฯ

    Cittaṃ mamaṃ kevalamekameva, pappuyya taṃ dhammarasena titti.

    ‘‘นทโต ปริสายํ เต, วาทิตพฺพปหาริโน;

    ‘‘Nadato parisāyaṃ te, vāditabbapahārino;

    เย เต ทกฺขนฺติ วทนํ, ธญฺญา เต นรปุงฺควฯ

    Ye te dakkhanti vadanaṃ, dhaññā te narapuṅgava.

    ‘‘ทีฆงฺคุลี ตมฺพนเข, สุเภ อายตปณฺหิเก;

    ‘‘Dīghaṅgulī tambanakhe, subhe āyatapaṇhike;

    เย ปาเท ปณมิสฺสนฺติ, เตปิ ธญฺญา คุณนฺธรฯ

    Ye pāde paṇamissanti, tepi dhaññā guṇandhara.

    ‘‘มธุรานิ ปหฎฺฐานิ, โทสคฺฆานิ หิตานิ จ;

    ‘‘Madhurāni pahaṭṭhāni, dosagghāni hitāni ca;

    เย เต วากฺยานิ สุยฺยนฺติ, เตปิ ธญฺญา นรุตฺตมฯ

    Ye te vākyāni suyyanti, tepi dhaññā naruttama.

    ‘‘ธญฺญาหํ เต มหาวีร, ปาทปูชนตปฺปรา;

    ‘‘Dhaññāhaṃ te mahāvīra, pādapūjanatapparā;

    ติณฺณสํสารกนฺตารา, สุวาเกฺยน สิรีมโตฯ

    Tiṇṇasaṃsārakantārā, suvākyena sirīmato.

    ‘‘ตโต สา อนุสาเวตฺวา, ภิกฺขุสงฺฆมฺปิ สุพฺพตา;

    ‘‘Tato sā anusāvetvā, bhikkhusaṅghampi subbatā;

    ราหุลานนฺทนเนฺท จ, วนฺทิตฺวา อิทมพฺรวิฯ

    Rāhulānandanande ca, vanditvā idamabravi.

    ‘‘อาสีวิสาลยสเม, โรคาวาเส กเฬวเร;

    ‘‘Āsīvisālayasame, rogāvāse kaḷevare;

    นิพฺพินฺทา ทุกฺขสงฺฆาเฎ, ชรามรณโคจเรฯ

    Nibbindā dukkhasaṅghāṭe, jarāmaraṇagocare.

    ‘‘นานากลิมลากิเณฺณ, ปรายเตฺต นิรีหเก;

    ‘‘Nānākalimalākiṇṇe, parāyatte nirīhake;

    เตน นิพฺพาตุมิจฺฉามิ, อนุมญฺญถ ปุตฺตกาฯ

    Tena nibbātumicchāmi, anumaññatha puttakā.

    ‘‘นโนฺท ราหุลภโทฺท จ, วีตโสกา นิราสวา;

    ‘‘Nando rāhulabhaddo ca, vītasokā nirāsavā;

    ฐิตาจลฎฺฐิติ ถิรา, ธมฺมตมนุจินฺตยุํฯ

    Ṭhitācalaṭṭhiti thirā, dhammatamanucintayuṃ.

    ‘‘ธิรตฺถุ สงฺขตํ โลลํ, อสารํ กทลูปมํ;

    ‘‘Dhiratthu saṅkhataṃ lolaṃ, asāraṃ kadalūpamaṃ;

    มายามรีจิสทิสํ, อิตฺตรํ อนวฎฺฐิตํฯ

    Māyāmarīcisadisaṃ, ittaraṃ anavaṭṭhitaṃ.

    ‘‘ยตฺถ นาม ชินสฺสายํ, มาตุจฺฉา พุทฺธโปสิกา;

    ‘‘Yattha nāma jinassāyaṃ, mātucchā buddhaposikā;

    โคตมี นิธนํ ยาติ, อนิจฺจํ สพฺพสงฺขตํฯ

    Gotamī nidhanaṃ yāti, aniccaṃ sabbasaṅkhataṃ.

    ‘‘อานโนฺท จ ตทา เสโข, โสกโฎฺฎ ชินวจฺฉโล;

    ‘‘Ānando ca tadā sekho, sokaṭṭo jinavacchalo;

    ตตฺถสฺสูนิ กโรโนฺต โส, กรุณํ ปริเทวติฯ

    Tatthassūni karonto so, karuṇaṃ paridevati.

    ‘‘หา สนฺติํ โคตมี ยาติ, นูน พุโทฺธปิ นิพฺพุติํ;

    ‘‘Hā santiṃ gotamī yāti, nūna buddhopi nibbutiṃ;

    คจฺฉติ น จิเรเนว, อคฺคิริว นิรินฺธโนฯ

    Gacchati na cireneva, aggiriva nirindhano.

    ‘‘เอวํ วิลาปมานํ ตํ, อานนฺทํ อาห โคตมี;

    ‘‘Evaṃ vilāpamānaṃ taṃ, ānandaṃ āha gotamī;

    สุตสาครคมฺภีร, พุโทฺธปฎฺฐาน ตปฺปรฯ

    Sutasāgaragambhīra, buddhopaṭṭhāna tappara.

    ‘‘น ยุตฺตํ โสจิตุํ ปุตฺต, หาสกาเล อุปฎฺฐิเต;

    ‘‘Na yuttaṃ socituṃ putta, hāsakāle upaṭṭhite;

    ตยา เม สรณํ ปุตฺต, นิพฺพานํ ตมุปาคตํฯ

    Tayā me saraṇaṃ putta, nibbānaṃ tamupāgataṃ.

    ‘‘ตยา ตาต สมชฺฌิโฎฺฐ, ปพฺพชฺชํ อนุชานิ โน;

    ‘‘Tayā tāta samajjhiṭṭho, pabbajjaṃ anujāni no;

    มา ปุตฺต วิมโน โหหิ, สผโล เต ปริสฺสโมฯ

    Mā putta vimano hohi, saphalo te parissamo.

    ‘‘ยํ น ทิฎฺฐํ ปุราเณหิ, ติตฺถิกาจริเยหิปิ;

    ‘‘Yaṃ na diṭṭhaṃ purāṇehi, titthikācariyehipi;

    ตํ ปทํ สุกุมารีหิ, สตฺตวสฺสาหิ เวทิตํฯ

    Taṃ padaṃ sukumārīhi, sattavassāhi veditaṃ.

    ‘‘พุทฺธสาสนปาเลต, ปจฺฉิมํ ทสฺสนํ ตว;

    ‘‘Buddhasāsanapāleta, pacchimaṃ dassanaṃ tava;

    ตตฺถ คจฺฉามหํ ปุตฺต, คโต ยตฺถ น ทิสฺสเตฯ

    Tattha gacchāmahaṃ putta, gato yattha na dissate.

    ‘‘กทาจิ ธมฺมํ เทเสโนฺต, ขิปี โลกคฺคนายโก;

    ‘‘Kadāci dhammaṃ desento, khipī lokagganāyako;

    ตทาหํ อาสีสวาจํ, อโวจํ อนุกมฺปิกาฯ

    Tadāhaṃ āsīsavācaṃ, avocaṃ anukampikā.

    ‘‘จิรํ ชีว มหาวีร, กปฺปํ ติฎฺฐ มหามุเน;

    ‘‘Ciraṃ jīva mahāvīra, kappaṃ tiṭṭha mahāmune;

    สพฺพโลกสฺส อตฺถาย, ภวสฺสุ อชรามโรฯ

    Sabbalokassa atthāya, bhavassu ajarāmaro.

    ‘‘ตํ ตถาวาทินิํ พุโทฺธ, มมํ โส เอตทพฺรวิ;

    ‘‘Taṃ tathāvādiniṃ buddho, mamaṃ so etadabravi;

    น เหวํ วนฺทิยา พุทฺธา, ยถา วนฺทสิ โคตมีฯ

    Na hevaṃ vandiyā buddhā, yathā vandasi gotamī.

    ‘‘กถํ จรหิ สพฺพญฺญู, วนฺทิตพฺพา ตถาคตา;

    ‘‘Kathaṃ carahi sabbaññū, vanditabbā tathāgatā;

    กถํ อวนฺทิยา พุทฺธา, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตฯ

    Kathaṃ avandiyā buddhā, taṃ me akkhāhi pucchito.

    ‘‘อารทฺธวีริเย ปหิตเตฺต, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกเม;

    ‘‘Āraddhavīriye pahitatte, niccaṃ daḷhaparakkame;

    สมเคฺค สาวเก ปสฺส, เอตํ พุทฺธานวนฺทนํฯ

    Samagge sāvake passa, etaṃ buddhānavandanaṃ.

    ‘‘ตโต อุปสฺสยํ คนฺตฺวา, เอกิกาหํ วิจินฺตยิํ;

    ‘‘Tato upassayaṃ gantvā, ekikāhaṃ vicintayiṃ;

    สมคฺคปริสํ นาโถ, โรเธสิ ติภวนฺตโคฯ

    Samaggaparisaṃ nātho, rodhesi tibhavantago.

    ‘‘หนฺทาหํ ปรินิพฺพิสฺสํ, มา วิปตฺติตมทฺทสํ;

    ‘‘Handāhaṃ parinibbissaṃ, mā vipattitamaddasaṃ;

    เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน, ทิสฺวาน อิสิสตฺตมํฯ

    Evāhaṃ cintayitvāna, disvāna isisattamaṃ.

    ‘‘ปรินิพฺพานกาลํ เม, อาโรเจสิํ วินายกํ;

    ‘‘Parinibbānakālaṃ me, ārocesiṃ vināyakaṃ;

    ตโต โส สมนุญฺญาสิ, กาลํ ชานาหิ โคตมีฯ

    Tato so samanuññāsi, kālaṃ jānāhi gotamī.

    ‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สเพฺพ สมูหตา;

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา, วิหรามิ อนาสวาฯ

    Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavā.

    ‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ, มม พุทฺธสฺส สนฺติเก;

    ‘‘Svāgataṃ vata me āsi, mama buddhassa santike;

    ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ‘‘ปฎิสมฺภิทา จตโสฺส, วิโมกฺขาปิ จ อฎฺฐิเม;

    ‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;

    ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

    Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ‘‘ถีนํ ธมฺมาภิสมเย, เย พาลา วิมติํ คตา;

    ‘‘Thīnaṃ dhammābhisamaye, ye bālā vimatiṃ gatā;

    เตสํ ทิฎฺฐิปฺปหานตฺถํ, อิทฺธิํ ทเสฺสหิ โคตมีฯ

    Tesaṃ diṭṭhippahānatthaṃ, iddhiṃ dassehi gotamī.

    ‘‘ตทา นิปจฺจ สมฺพุทฺธํ, อุปฺปติตฺวาน อมฺพรํ;

    ‘‘Tadā nipacca sambuddhaṃ, uppatitvāna ambaraṃ;

    อิทฺธี อเนกา ทเสฺสสิ, พุทฺธานุญฺญาย โคตมีฯ

    Iddhī anekā dassesi, buddhānuññāya gotamī.

    ‘‘เอกิกา พหุธา อาสิ, พหุธา เจกิกา ตถา;

    ‘‘Ekikā bahudhā āsi, bahudhā cekikā tathā;

    อาวิภาวํ ติโรภาวํ, ติโรกุฎฺฎํ ติโรนคํฯ

    Āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ, tirokuṭṭaṃ tironagaṃ.

    ‘‘อสชฺชมานา อคมา, ภูมิยมฺปิ นิมุชฺชถ;

    ‘‘Asajjamānā agamā, bhūmiyampi nimujjatha;

    อภิชฺชมาเน อุทเก, อคญฺฉิ มหิยา ยถาฯ

    Abhijjamāne udake, agañchi mahiyā yathā.

    ‘‘สกุณีว ตถากาเส, ปลฺลเงฺกน กมี ตทา;

    ‘‘Sakuṇīva tathākāse, pallaṅkena kamī tadā;

    วสํ วเตฺตสิ กาเยน, ยาว พฺรหฺมนิเวสนํฯ

    Vasaṃ vattesi kāyena, yāva brahmanivesanaṃ.

    ‘‘สิเนรุํ ทณฺฑํ กตฺวาน, ฉตฺตํ กตฺวา มหามหิํ;

    ‘‘Sineruṃ daṇḍaṃ katvāna, chattaṃ katvā mahāmahiṃ;

    สมูลํ ปริวเตฺตตฺวา, ธารยํ จงฺกมี นเภฯ

    Samūlaṃ parivattetvā, dhārayaṃ caṅkamī nabhe.

    ‘‘ฉสฺสูโรทยกาเลว, โลกญฺจากาสิ ธูมิกํ;

    ‘‘Chassūrodayakāleva, lokañcākāsi dhūmikaṃ;

    ยุคเนฺต วิย โลกํ สา, ชาลามาลากุลํ อกาฯ

    Yugante viya lokaṃ sā, jālāmālākulaṃ akā.

    ‘‘มุจลินฺทํ มหาเสลํ, เมรุมูลนทนฺตเร;

    ‘‘Mucalindaṃ mahāselaṃ, merumūlanadantare;

    สาสปาริว สพฺพานิ, เอเกนคฺคหิ มุฎฺฐินาฯ

    Sāsapāriva sabbāni, ekenaggahi muṭṭhinā.

    ‘‘องฺคุลเคฺคน ฉาเทสิ, ภากรํ สนิสากรํ;

    ‘‘Aṅgulaggena chādesi, bhākaraṃ sanisākaraṃ;

    จนฺทสูรสหสฺสานิ, อาเวฬมิว ธารยิฯ

    Candasūrasahassāni, āveḷamiva dhārayi.

    ‘‘จตุสาครโตยานิ, ธารยี เอกปาณินา;

    ‘‘Catusāgaratoyāni, dhārayī ekapāṇinā;

    ยุคนฺตชลทาการํ, มหาวสฺสํ ปวสฺสถฯ

    Yugantajaladākāraṃ, mahāvassaṃ pavassatha.

    ‘‘จกฺกวตฺติํ สปริสํ, มาปยี สา นภตฺตเล;

    ‘‘Cakkavattiṃ saparisaṃ, māpayī sā nabhattale;

    ครุฬํ ทฺวิรทํ สีหํ, วินทนฺตํ ปทสฺสยิฯ

    Garuḷaṃ dviradaṃ sīhaṃ, vinadantaṃ padassayi.

    ‘‘เอกิกา อภินิมฺมิตฺวา, อปฺปเมยฺยํ ภิกฺขุนีคณํ;

    ‘‘Ekikā abhinimmitvā, appameyyaṃ bhikkhunīgaṇaṃ;

    ปุน อนฺตรธาเปตฺวา, เอกิกา มุนิมพฺรวิฯ

    Puna antaradhāpetvā, ekikā munimabravi.

    ‘‘มาตุจฺฉา เต มหาวีร, ตว สาสนการิกา;

    ‘‘Mātucchā te mahāvīra, tava sāsanakārikā;

    อนุปฺปตฺตา สกํ อตฺถํ, ปาเท วนฺทามิ จกฺขุมฯ

    Anuppattā sakaṃ atthaṃ, pāde vandāmi cakkhuma.

    ‘‘ทเสฺสตฺวา วิวิธา อิทฺธี, โอโรหิตฺวา นภตฺตลา;

    ‘‘Dassetvā vividhā iddhī, orohitvā nabhattalā;

    วนฺทิตฺวา โลกปโชฺชตํ, เอกมนฺตํ นิสีทิ สาฯ

    Vanditvā lokapajjotaṃ, ekamantaṃ nisīdi sā.

    ‘‘สา วีสวสฺสสติกา, ชาติยาหํ มหามุเน;

    ‘‘Sā vīsavassasatikā, jātiyāhaṃ mahāmune;

    อลเมตฺตาวตา วีร, นิพฺพายิสฺสามิ นายกฯ

    Alamettāvatā vīra, nibbāyissāmi nāyaka.

    ‘‘ตทาติวิมฺหิตา สพฺพา, ปริสา สา กตญฺชลี;

    ‘‘Tadātivimhitā sabbā, parisā sā katañjalī;

    อโวจเยฺย กถํ อาสิ, อตุลิทฺธิปรกฺกมาฯ

    Avocayye kathaṃ āsi, atuliddhiparakkamā.

    ‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธเมฺมสุ จกฺขุมา;

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammesu cakkhumā;

    อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กเปฺป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ

    Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.

    ‘‘ตทาหํ หํสวติยํ, ชาตามจฺจกุเล อหุํ;

    ‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, jātāmaccakule ahuṃ;

    สโพฺพปการสมฺปเนฺน, อิเทฺธ ผีเต มหทฺธเนฯ

    Sabbopakārasampanne, iddhe phīte mahaddhane.

    ‘‘กทาจิ ปิตุนา สทฺธิํ, ทาสีคณปุรกฺขตา;

    ‘‘Kadāci pitunā saddhiṃ, dāsīgaṇapurakkhatā;

    มหตา ปริวาเรน, ตํ อุเปจฺจ นราสภํฯ

    Mahatā parivārena, taṃ upecca narāsabhaṃ.

    ‘‘วาสวํ วิย วสฺสนฺตํ, ธมฺมเมฆํ อนาสวํ;

    ‘‘Vāsavaṃ viya vassantaṃ, dhammameghaṃ anāsavaṃ;

    สรทาทิจฺจสทิสํ, รํสิชาลสมุชฺชลํฯ

    Saradādiccasadisaṃ, raṃsijālasamujjalaṃ.

    ‘‘ทิสฺวา จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, สุตฺวา จสฺส สุภาสิตํ;

    ‘‘Disvā cittaṃ pasādetvā, sutvā cassa subhāsitaṃ;

    มาตุจฺฉํ ภิกฺขุนิํ อเคฺค, ฐเปนฺตํ นรนายกํฯ

    Mātucchaṃ bhikkhuniṃ agge, ṭhapentaṃ naranāyakaṃ.

    ‘‘สุตฺวา ทตฺวา มหาทานํ, สตฺตาหํ ตสฺส ตาทิโน;

    ‘‘Sutvā datvā mahādānaṃ, sattāhaṃ tassa tādino;

    สสงฺฆสฺส นรคฺคสฺส, ปจฺจยานิ พหูนิ จฯ

    Sasaṅghassa naraggassa, paccayāni bahūni ca.

    ‘‘นิปจฺจ ปาทมูลมฺหิ, ตํ ฐานมภิปตฺถยิํ;

    ‘‘Nipacca pādamūlamhi, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ;

    ตโต มหาปริสติํ, อโวจ อิสิสตฺตโมฯ

    Tato mahāparisatiṃ, avoca isisattamo.

    ‘‘ยา สสงฺฆํ อโภเชสิ, สตฺตาหํ โลกนายกํ;

    ‘‘Yā sasaṅghaṃ abhojesi, sattāhaṃ lokanāyakaṃ;

    ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ, สุณาถ มม ภาสโตฯ

    Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.

    ‘‘สตสหสฺสิโต กเปฺป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    โคตโม นาม โคเตฺตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ตสฺส ธเมฺมสุ ทายาทา, โอรสา ธมฺมนิมฺมิตา;

    Tassa dhammesu dāyādā, orasā dhammanimmitā;

    โคตมี นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวิกาฯ

    Gotamī nāma nāmena, hessati satthu sāvikā.

    ‘‘ตสฺส พุทฺธสฺส มาตุจฺฉา, ชีวิตาปาทิกา อยํ;

    ‘‘Tassa buddhassa mātucchā, jīvitāpādikā ayaṃ;

    รตฺตญฺญูนญฺจ อคฺคตฺตํ, ภิกฺขุนีนํ ลภิสฺสติฯ

    Rattaññūnañca aggattaṃ, bhikkhunīnaṃ labhissati.

    ‘‘ตํ สุตฺวาน ปโมทิตฺวา, ยาวชีวํ ตทา ชินํ;

    ‘‘Taṃ sutvāna pamoditvā, yāvajīvaṃ tadā jinaṃ;

    ปจฺจเยหิ อุปฎฺฐิตฺวา, ตโต กาลงฺกตา อหํฯ

    Paccayehi upaṭṭhitvā, tato kālaṅkatā ahaṃ.

    ‘‘ตาวติํเสสุ เทเวสุ, สพฺพกามสมิทฺธิสุ;

    ‘‘Tāvatiṃsesu devesu, sabbakāmasamiddhisu;

    นิพฺพตฺตา ทสหเงฺคหิ, อเญฺญ อภิภวิํ อหํฯ

    Nibbattā dasahaṅgehi, aññe abhibhaviṃ ahaṃ.

    ‘‘รูปสเทฺทหิ คเนฺธหิ, รเสหิ ผุสเนหิ จ;

    ‘‘Rūpasaddehi gandhehi, rasehi phusanehi ca;

    อายุนาปิ จ วเณฺณน, สุเขน ยสสาปิ จฯ

    Āyunāpi ca vaṇṇena, sukhena yasasāpi ca.

    ‘‘ตเถวาธิปเตเยฺยน, อธิคยฺห วิโรจหํ;

    ‘‘Tathevādhipateyyena, adhigayha virocahaṃ;

    อโหสิํ อมรินฺทสฺส, มเหสี ทยิตา ตหิํฯ

    Ahosiṃ amarindassa, mahesī dayitā tahiṃ.

    ‘‘สํสาเร สํสรนฺตีหํ, กมฺมวายุสเมริตา;

    ‘‘Saṃsāre saṃsarantīhaṃ, kammavāyusameritā;

    กาสิสฺส รโญฺญ วิสเย, อชายิํ ทาสคามเกฯ

    Kāsissa rañño visaye, ajāyiṃ dāsagāmake.

    ‘‘ปญฺจทาสสตานูนา, นิวสนฺติ ตหิํ ตทา;

    ‘‘Pañcadāsasatānūnā, nivasanti tahiṃ tadā;

    สเพฺพสํ ตตฺถ โย เชโฎฺฐ, ตสฺส ชายา อโหสหํฯ

    Sabbesaṃ tattha yo jeṭṭho, tassa jāyā ahosahaṃ.

    ‘‘สยมฺภุโน ปญฺจสตา, คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสุํ;

    ‘‘Sayambhuno pañcasatā, gāmaṃ piṇḍāya pāvisuṃ;

    เต ทิสฺวาน อหํ ตุฎฺฐา, สห สพฺพาหิ อิตฺถิภิฯ

    Te disvāna ahaṃ tuṭṭhā, saha sabbāhi itthibhi.

    ‘‘ปูคา หุตฺวาว สพฺพาโย, จตุมาเส อุปฎฺฐหุํ;

    ‘‘Pūgā hutvāva sabbāyo, catumāse upaṭṭhahuṃ;

    ติจีวรานิ ทตฺวาน, สํสริมฺห สสามิกาฯ

    Ticīvarāni datvāna, saṃsarimha sasāmikā.

    ‘‘ตโต จุตา สพฺพาปิ ตา, ตาวติํสคตา มยํ;

    ‘‘Tato cutā sabbāpi tā, tāvatiṃsagatā mayaṃ;

    ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ, ชาตา เทวทเห ปุเรฯ

    Pacchime ca bhave dāni, jātā devadahe pure.

    ‘‘ปิตา อญฺชนสโกฺก เม, มาตา มม สุลกฺขณา;

    ‘‘Pitā añjanasakko me, mātā mama sulakkhaṇā;

    ตโต กปิลวตฺถุสฺมิํ, สุโทฺธทนฆรํ คตาฯ

    Tato kapilavatthusmiṃ, suddhodanagharaṃ gatā.

    ‘‘เสสา สกฺยกุเล ชาตา, สกฺยานํ ฆรมาคมุํ;

    ‘‘Sesā sakyakule jātā, sakyānaṃ gharamāgamuṃ;

    อหํ วิสิฎฺฐา สพฺพาสํ, ชินสฺสาปาทิกา อหุํฯ

    Ahaṃ visiṭṭhā sabbāsaṃ, jinassāpādikā ahuṃ.

    ‘‘มม ปุโตฺตภินิกฺขมฺม, พุโทฺธ อาสิ วินายโก;

    ‘‘Mama puttobhinikkhamma, buddho āsi vināyako;

    ปจฺฉาหํ ปพฺพชิตฺวาน, สเตหิ สห ปญฺจหิฯ

    Pacchāhaṃ pabbajitvāna, satehi saha pañcahi.

    ‘‘สากิยานีหิ ธีราหิ, สห สนฺติสุขํ ผุสิํ;

    ‘‘Sākiyānīhi dhīrāhi, saha santisukhaṃ phusiṃ;

    เย ตทา ปุพฺพชาติยํ, อมฺหากํ อาสุ สามิโนฯ

    Ye tadā pubbajātiyaṃ, amhākaṃ āsu sāmino.

    ‘‘สหปุญฺญสฺส กตฺตาโร, มหาสมยการกา;

    ‘‘Sahapuññassa kattāro, mahāsamayakārakā;

    ผุสิํสุ อรหตฺตํ เต, สุคเตนานุกมฺปิตาฯ

    Phusiṃsu arahattaṃ te, sugatenānukampitā.

    ‘‘ตเทตรา ภิกฺขุนิโย, อารุหิํสุ นภตฺตลํ;

    ‘‘Tadetarā bhikkhuniyo, āruhiṃsu nabhattalaṃ;

    สํคตา วิย ตาราโย, วิโรจิํสุ มหิทฺธิกาฯ

    Saṃgatā viya tārāyo, virociṃsu mahiddhikā.

    ‘‘อิทฺธี อเนกา ทเสฺสสุํ, ปิฬนฺธวิกติํ ยถา;

    ‘‘Iddhī anekā dassesuṃ, piḷandhavikatiṃ yathā;

    กมฺมาโร กนกเสฺสว, กมฺมญฺญสฺส สุสิกฺขิโตฯ

    Kammāro kanakasseva, kammaññassa susikkhito.

    ‘‘ทเสฺสตฺวา ปาฎิหีรานิ, วิจิตฺตานิ พหูนิ จ;

    ‘‘Dassetvā pāṭihīrāni, vicittāni bahūni ca;

    โตเสตฺวา วาทิปวรํ, มุนิํ สปริสํ ตทาฯ

    Tosetvā vādipavaraṃ, muniṃ saparisaṃ tadā.

    ‘‘โอโรหิตฺวาน คคนา, วนฺทิตฺวา อิสิสตฺตมํ;

    ‘‘Orohitvāna gaganā, vanditvā isisattamaṃ;

    อนุญฺญาตา นรเคฺคน, ยถาฐาเน นิสีทิสุํฯ

    Anuññātā naraggena, yathāṭhāne nisīdisuṃ.

    ‘‘อโหนุกมฺปิกา อมฺหํ, สพฺพาสํ จิร โคตมี;

    ‘‘Ahonukampikā amhaṃ, sabbāsaṃ cira gotamī;

    วาสิตา ตว ปุเญฺญหิ, ปตฺตา โน อาสวกฺขยํฯ

    Vāsitā tava puññehi, pattā no āsavakkhayaṃ.

    ‘‘กิเลสา ฌาปิตา อมฺหํ, ภวา สเพฺพ สมูหตา;

    ‘‘Kilesā jhāpitā amhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    นาคีว พนฺธนํ เฉตฺวา, วิหราม อนาสวาฯ

    Nāgīva bandhanaṃ chetvā, viharāma anāsavā.

    ‘‘สฺวาคตํ วต โน อาสิ, พุทฺธเสฎฺฐสฺส สนฺติเก;

    ‘‘Svāgataṃ vata no āsi, buddhaseṭṭhassa santike;

    ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ‘‘ปฎิสมฺภิทา จตโสฺส, วิโมกฺขาปิ จ อฎฺฐิเม;

    ‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;

    ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

    Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ‘‘อิทฺธีสุ จ วสี โหม, ทิพฺพาย โสตธาตุยา;

    ‘‘Iddhīsu ca vasī homa, dibbāya sotadhātuyā;

    เจโตปริยญาณสฺส, วสี โหม มหามุเนฯ

    Cetopariyañāṇassa, vasī homa mahāmune.

    ‘‘ปุเพฺพนิวาสํ ชานาม, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;

    ‘‘Pubbenivāsaṃ jānāma, dibbacakkhu visodhitaṃ;

    สพฺพาสวปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภวาฯ

    Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi dāni punabbhavā.

    ‘‘อเตฺถ ธเมฺม จ เนรุเตฺต, ปฎิภาเน จ วิชฺชติ;

    ‘‘Atthe dhamme ca nerutte, paṭibhāne ca vijjati;

    ญาณํ อมฺหํ มหาวีร, อุปฺปนฺนํ ตว สนฺติเกฯ

    Ñāṇaṃ amhaṃ mahāvīra, uppannaṃ tava santike.

    ‘‘อสฺมาภิ ปริจิโณฺณสิ, เมตฺตจิตฺตา หิ นายก;

    ‘‘Asmābhi pariciṇṇosi, mettacittā hi nāyaka;

    อนุชานาหิ สพฺพาสํ, นิพฺพานาย มหามุเนฯ

    Anujānāhi sabbāsaṃ, nibbānāya mahāmune.

    ‘‘นิพฺพายิสฺสาม อิเจฺจวํ, กิํ วกฺขามิ วทนฺติโย;

    ‘‘Nibbāyissāma iccevaṃ, kiṃ vakkhāmi vadantiyo;

    ยสฺส ทานิ จ โว กาลํ, มญฺญถาติ ชิโนพฺรวิฯ

    Yassa dāni ca vo kālaṃ, maññathāti jinobravi.

    ‘‘โคตมีอาทิกา ตาโย, ตทา ภิกฺขุนิโย ชินํ;

    ‘‘Gotamīādikā tāyo, tadā bhikkhuniyo jinaṃ;

    วนฺทิตฺวา อาสนา ตมฺหา, วุฎฺฐาย อาคมิํสุ ตาฯ

    Vanditvā āsanā tamhā, vuṭṭhāya āgamiṃsu tā.

    ‘‘มหตา ชนกาเยน, สห โลกคฺคนายโก;

    ‘‘Mahatā janakāyena, saha lokagganāyako;

    อนุสํยายี โส วีโร, มาตุจฺฉํ ยาวโกฎฺฐกํฯ

    Anusaṃyāyī so vīro, mātucchaṃ yāvakoṭṭhakaṃ.

    ‘‘ตทา นิปติ ปาเทสุ, โคตมี โลกพนฺธุโน;

    ‘‘Tadā nipati pādesu, gotamī lokabandhuno;

    สเหว ตาหิ สพฺพาหิ, ปจฺฉิมํ ปาทวนฺทนํฯ

    Saheva tāhi sabbāhi, pacchimaṃ pādavandanaṃ.

    ‘‘อิทํ ปจฺฉิมกํ มยฺหํ, โลกนาถสฺส ทสฺสนํ;

    ‘‘Idaṃ pacchimakaṃ mayhaṃ, lokanāthassa dassanaṃ;

    น ปุโน อมตาการํ, ปสฺสิสฺสามิ มุขํ ตวฯ

    Na puno amatākāraṃ, passissāmi mukhaṃ tava.

    ‘‘น จ เม วนฺทนํ วีร, ตว ปาเท สุโกมเล;

    ‘‘Na ca me vandanaṃ vīra, tava pāde sukomale;

    สมฺผุสิสฺสติ โลกคฺค, อชฺช คจฺฉามิ นิพฺพุติํฯ

    Samphusissati lokagga, ajja gacchāmi nibbutiṃ.

    ‘‘รูเปน กิํ ตวาเนน, ทิเฎฺฐ ธเมฺม ยถาตเถ;

    ‘‘Rūpena kiṃ tavānena, diṭṭhe dhamme yathātathe;

    สพฺพํ สงฺขตเมเวตํ, อนสฺสาสิกมิตฺตรํฯ

    Sabbaṃ saṅkhatamevetaṃ, anassāsikamittaraṃ.

    ‘‘สา สห ตาหิ คนฺตฺวาน, ภิกฺขุนุปสฺสยํ สกํ;

    ‘‘Sā saha tāhi gantvāna, bhikkhunupassayaṃ sakaṃ;

    อฑฺฒปลฺลงฺกมาภุชฺช, นิสีทิ ปรมาสเนฯ

    Aḍḍhapallaṅkamābhujja, nisīdi paramāsane.

    ‘‘ตทา อุปาสิกา ตตฺถ, พุทฺธสาสนวจฺฉลา;

    ‘‘Tadā upāsikā tattha, buddhasāsanavacchalā;

    ตสฺสา ปวตฺติํ สุตฺวาน, อุเปสุํ ปาทวนฺทิกาฯ

    Tassā pavattiṃ sutvāna, upesuṃ pādavandikā.

    ‘‘กเรหิ อุรํ ปหนฺตา, ฉินฺนมูลา ยถา ลตา;

    ‘‘Karehi uraṃ pahantā, chinnamūlā yathā latā;

    โรทนฺตา กรุณํ รวํ, โสกฎฺฎา ภูมิปาติตาฯ

    Rodantā karuṇaṃ ravaṃ, sokaṭṭā bhūmipātitā.

    ‘‘มา โน สรณเท นาเถ, วิหาย คมิ นิพฺพุติํ;

    ‘‘Mā no saraṇade nāthe, vihāya gami nibbutiṃ;

    นิปติตฺวาน ยาจาม, สพฺพาโย สิรสา มยํฯ

    Nipatitvāna yācāma, sabbāyo sirasā mayaṃ.

    ‘‘ยา ปธานตมา ตาสํ, สทฺธา ปญฺญา อุปาสิกา;

    ‘‘Yā padhānatamā tāsaṃ, saddhā paññā upāsikā;

    ตสฺสา สีสํ ปมชฺชนฺตี, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

    Tassā sīsaṃ pamajjantī, idaṃ vacanamabravi.

    ‘‘อลํ ปุตฺตา วิสาเทน, มารปาสานุวตฺตินา;

    ‘‘Alaṃ puttā visādena, mārapāsānuvattinā;

    อนิจฺจํ สงฺขตํ สพฺพํ, วิโยคนฺตํ จลาจลํฯ

    Aniccaṃ saṅkhataṃ sabbaṃ, viyogantaṃ calācalaṃ.

    ‘‘ตโต สา ตา วิสชฺชิตฺวา, ปฐมํ ฌานมุตฺตมํ;

    ‘‘Tato sā tā visajjitvā, paṭhamaṃ jhānamuttamaṃ;

    ทุติยญฺจ ตติยญฺจ, สมาปชฺชิ จตุตฺถกํฯ

    Dutiyañca tatiyañca, samāpajji catutthakaṃ.

    ‘‘อากาสายตนเญฺจว, วิญฺญาณายตนํ ตถา;

    ‘‘Ākāsāyatanañceva, viññāṇāyatanaṃ tathā;

    อากิญฺจํ เนวสญฺญญฺจ, สมาปชฺชิ ยถากฺกมํฯ

    Ākiñcaṃ nevasaññañca, samāpajji yathākkamaṃ.

    ‘‘ปฎิโลเมน ฌานานิ, สมาปชฺชิตฺถ โคตมี;

    ‘‘Paṭilomena jhānāni, samāpajjittha gotamī;

    ยาวตา ปฐมํ ฌานํ, ตโต ยาวจตุตฺถกํฯ

    Yāvatā paṭhamaṃ jhānaṃ, tato yāvacatutthakaṃ.

    ‘‘ตโต วุฎฺฐาย นิพฺพายิ, ทีปจฺจีว นิราสวา;

    ‘‘Tato vuṭṭhāya nibbāyi, dīpaccīva nirāsavā;

    ภูมิจาโล มหา อาสิ, นภสา วิชฺชุตา ปติฯ

    Bhūmicālo mahā āsi, nabhasā vijjutā pati.

    ‘‘ปนาทิตา ทุนฺทุภิโย, ปริเทวิํสุ เทวตา;

    ‘‘Panāditā dundubhiyo, parideviṃsu devatā;

    ปุปฺผวุฎฺฐี จ คคนา, อภิวสฺสถ เมทนิํฯ

    Pupphavuṭṭhī ca gaganā, abhivassatha medaniṃ.

    ‘‘กมฺปิโต เมรุราชาปิ, รงฺคมเชฺฌ ยถา นโฎ;

    ‘‘Kampito merurājāpi, raṅgamajjhe yathā naṭo;

    โสเกน จาติทีโนว, วิรโว อาสิ สาคโรฯ

    Sokena cātidīnova, viravo āsi sāgaro.

    ‘‘เทวา นาคาสุรา พฺรหฺมา, สํวิคฺคาหิํสุ ตงฺขเณ;

    ‘‘Devā nāgāsurā brahmā, saṃviggāhiṃsu taṅkhaṇe;

    อนิจฺจา วต สงฺขารา, ยถายํ วิลยํ คตาฯ

    Aniccā vata saṅkhārā, yathāyaṃ vilayaṃ gatā.

    ‘‘ยา เจ มํ ปริวาริํสุ, สตฺถุ สาสนการิกา;

    ‘‘Yā ce maṃ parivāriṃsu, satthu sāsanakārikā;

    ตโยปิ อนุปาทานา, ทีปจฺจิ วิย นิพฺพุตาฯ

    Tayopi anupādānā, dīpacci viya nibbutā.

    ‘‘หา โยคา วิปฺปโยคนฺตา, หานิจฺจํ สพฺพสงฺขตํ;

    ‘‘Hā yogā vippayogantā, hāniccaṃ sabbasaṅkhataṃ;

    หา ชีวิตํ วินาสนฺตํ, อิจฺจาสิ ปริเทวนาฯ

    Hā jīvitaṃ vināsantaṃ, iccāsi paridevanā.

    ‘‘ตโต เทวา จ พฺรหฺมา จ, โลกธมฺมานุวตฺตนํ;

    ‘‘Tato devā ca brahmā ca, lokadhammānuvattanaṃ;

    กาลานุรูปํ กุพฺพนฺติ, อุเปตฺวา อิสิสตฺตมํฯ

    Kālānurūpaṃ kubbanti, upetvā isisattamaṃ.

    ‘‘ตทา อามนฺตยี สตฺถา, อานนฺทํ สุตสาครํ;

    ‘‘Tadā āmantayī satthā, ānandaṃ sutasāgaraṃ;

    คจฺฉานนฺท นิเวเทหิ, ภิกฺขูนํ มาตุ นิพฺพุติํฯ

    Gacchānanda nivedehi, bhikkhūnaṃ mātu nibbutiṃ.

    ‘‘ตทานโนฺท นิรานโนฺท, อสฺสุนา ปุณฺณโลจโน;

    ‘‘Tadānando nirānando, assunā puṇṇalocano;

    คคฺคเรน สเรนาห, สมาคจฺฉนฺตุ ภิกฺขโวฯ

    Gaggarena sarenāha, samāgacchantu bhikkhavo.

    ‘‘ปุพฺพทกฺขิณปจฺฉาสุ, อุตฺตราย จ สนฺติเก;

    ‘‘Pubbadakkhiṇapacchāsu, uttarāya ca santike;

    สุณนฺตุ ภาสิตํ มยฺหํ, ภิกฺขโว สุคโตรสาฯ

    Suṇantu bhāsitaṃ mayhaṃ, bhikkhavo sugatorasā.

    ‘‘ยา วฑฺฒยิ ปยเตฺตน, สรีรํ ปจฺฉิมํ มุเน;

    ‘‘Yā vaḍḍhayi payattena, sarīraṃ pacchimaṃ mune;

    สา โคตมี คตา สนฺติํ, ตาราว สูริโยทเยฯ

    Sā gotamī gatā santiṃ, tārāva sūriyodaye.

    ‘‘พุทฺธมาตาปิ ปญฺญตฺติํ, ฐปยิตฺวา คตาสมํ;

    ‘‘Buddhamātāpi paññattiṃ, ṭhapayitvā gatāsamaṃ;

    น ยตฺถ ปญฺจเนโตฺตปิ, คติํ ทกฺขติ นายโกฯ

    Na yattha pañcanettopi, gatiṃ dakkhati nāyako.

    ‘‘ยสฺสตฺถิ สุคเต สทฺธา, โย จ ปิโย มหามุเน;

    ‘‘Yassatthi sugate saddhā, yo ca piyo mahāmune;

    พุทฺธมาตุสฺส สกฺการํ, กโรตุ สุคโตรโสฯ

    Buddhamātussa sakkāraṃ, karotu sugatoraso.

    ‘‘สุทูรฎฺฐาปิ ตํ สุตฺวา, สีฆมาคจฺฉุ ภิกฺขโว;

    ‘‘Sudūraṭṭhāpi taṃ sutvā, sīghamāgacchu bhikkhavo;

    เกจิ พุทฺธานุภาเวน, เกจิ อิทฺธีสุ โกวิทาฯ

    Keci buddhānubhāvena, keci iddhīsu kovidā.

    ‘‘กูฎาคารวเร รเมฺม, สพฺพโสณฺณมเย สุเภ;

    ‘‘Kūṭāgāravare ramme, sabbasoṇṇamaye subhe;

    มญฺจกํ สมาโรเปสุํ, ยตฺถ สุตฺตาสิ โคตมีฯ

    Mañcakaṃ samāropesuṃ, yattha suttāsi gotamī.

    ‘‘จตฺตาโร โลกปาลา เต, อํเสหิ สมธารยุํ;

    ‘‘Cattāro lokapālā te, aṃsehi samadhārayuṃ;

    เสสา สกฺกาทิกา เทวา, กูฎาคาเร สมคฺคหุํฯ

    Sesā sakkādikā devā, kūṭāgāre samaggahuṃ.

    ‘‘กูฎาคารานิ สพฺพานิ, อาสุํ ปญฺจสตานิปิ;

    ‘‘Kūṭāgārāni sabbāni, āsuṃ pañcasatānipi;

    สรทาทิจฺจวณฺณานิ, วิสฺสกมฺมกตานิ หิฯ

    Saradādiccavaṇṇāni, vissakammakatāni hi.

    ‘‘สพฺพา ตาปิ ภิกฺขุนิโย, อาสุํ มเญฺจสุ สายิตา;

    ‘‘Sabbā tāpi bhikkhuniyo, āsuṃ mañcesu sāyitā;

    เทวานํ ขนฺธมารุฬฺหา, นิยฺยนฺติ อนุปุพฺพโสฯ

    Devānaṃ khandhamāruḷhā, niyyanti anupubbaso.

    ‘‘สพฺพโส ฉาทิตํ อาสิ, วิตาเนน นภตฺตลํ;

    ‘‘Sabbaso chāditaṃ āsi, vitānena nabhattalaṃ;

    สตารา จนฺทสูรา จ, ลญฺฉิตา กนกามยาฯ

    Satārā candasūrā ca, lañchitā kanakāmayā.

    ‘‘ปฎากา อุสฺสิตาเนกา, วิตตา ปุปฺผกญฺจุกา;

    ‘‘Paṭākā ussitānekā, vitatā pupphakañcukā;

    โอคตากาสปทุมา, มหิยา ปุปฺผมุคฺคตํฯ

    Ogatākāsapadumā, mahiyā pupphamuggataṃ.

    ‘‘ทิสฺสนฺติ จนฺทสูริยา, ปชฺชลนฺติ จ ตารกา;

    ‘‘Dissanti candasūriyā, pajjalanti ca tārakā;

    มชฺฌํ คโตปิ จาทิโจฺจ, น ตาเปสิ สสี ยถาฯ

    Majjhaṃ gatopi cādicco, na tāpesi sasī yathā.

    ‘‘เทวา ทิเพฺพหิ คเนฺธหิ, มาเลหิ สุรภีหิ จ;

    ‘‘Devā dibbehi gandhehi, mālehi surabhīhi ca;

    วาทิเตหิ จ นเจฺจหิ, สงฺคีตีหิ จ ปูชยุํฯ

    Vāditehi ca naccehi, saṅgītīhi ca pūjayuṃ.

    ‘‘นาคาสุรา จ พฺรหฺมาโน, ยถาสตฺติ ยถาพลํ;

    ‘‘Nāgāsurā ca brahmāno, yathāsatti yathābalaṃ;

    ปูชยิํสุ จ นิยฺยนฺติํ, นิพฺพุตํ พุทฺธมาตรํฯ

    Pūjayiṃsu ca niyyantiṃ, nibbutaṃ buddhamātaraṃ.

    ‘‘สพฺพาโย ปุรโต นีตา, นิพฺพุตา สุคโตรสา;

    ‘‘Sabbāyo purato nītā, nibbutā sugatorasā;

    โคตมี นิยฺยเต ปจฺฉา, สกฺกตา พุทฺธโปสิกาฯ

    Gotamī niyyate pacchā, sakkatā buddhaposikā.

    ‘‘ปุรโต เทวมนุชา, สนาคาสุรพฺรหฺมกา;

    ‘‘Purato devamanujā, sanāgāsurabrahmakā;

    ปจฺฉา สสาวโก พุโทฺธ, ปูชตฺถํ ยาติ มาตุยาฯ

    Pacchā sasāvako buddho, pūjatthaṃ yāti mātuyā.

    ‘‘พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานํ, เนทิสํ อาสิ ยาทิสํ;

    ‘‘Buddhassa parinibbānaṃ, nedisaṃ āsi yādisaṃ;

    โคตมีปรินิพฺพานํ, อเตวจฺฉริยํ อหุฯ

    Gotamīparinibbānaṃ, atevacchariyaṃ ahu.

    ‘‘พุโทฺธ พุทฺธสฺส นิพฺพาเน, โนปฎิยาทิ ภิกฺขโว;

    ‘‘Buddho buddhassa nibbāne, nopaṭiyādi bhikkhavo;

    พุโทฺธ โคตมินิพฺพาเน, สาริปุตฺตาทิกา ตถาฯ

    Buddho gotaminibbāne, sāriputtādikā tathā.

    ‘‘จิตกานิ กริตฺวาน, สพฺพคนฺธมยานิ เต;

    ‘‘Citakāni karitvāna, sabbagandhamayāni te;

    คนฺธจุณฺณปกิณฺณานิ, ฌาปยิํสุ จ ตา ตหิํฯ

    Gandhacuṇṇapakiṇṇāni, jhāpayiṃsu ca tā tahiṃ.

    ‘‘เสสภาคานิ ฑยฺหิํสุ, อฎฺฐี เสสานิ สพฺพโส;

    ‘‘Sesabhāgāni ḍayhiṃsu, aṭṭhī sesāni sabbaso;

    อานโนฺท จ ตทาโวจ, สํเวคชนกํ วโจฯ

    Ānando ca tadāvoca, saṃvegajanakaṃ vaco.

    ‘‘โคตมี นิธนํ ยาตา, ฑยฺหญฺจสฺส สรีรกํ;

    ‘‘Gotamī nidhanaṃ yātā, ḍayhañcassa sarīrakaṃ;

    สเงฺกตํ พุทฺธนิพฺพานํ, น จิเรน ภวิสฺสติฯ

    Saṅketaṃ buddhanibbānaṃ, na cirena bhavissati.

    ‘‘ตโต โคตมิธาตูนิ, ตสฺสา ปตฺตคตานิ โส;

    ‘‘Tato gotamidhātūni, tassā pattagatāni so;

    อุปนาเมสิ นาถสฺส, อานโนฺท พุทฺธโจทิโตฯ

    Upanāmesi nāthassa, ānando buddhacodito.

    ‘‘ปาณินา ตานิ ปคฺคยฺห, อโวจ อิสิสตฺตโม;

    ‘‘Pāṇinā tāni paggayha, avoca isisattamo;

    มหโต สารวนฺตสฺส, ยถา รุกฺขสฺส ติฎฺฐโตฯ

    Mahato sāravantassa, yathā rukkhassa tiṭṭhato.

    ‘‘โย โส มหตฺตโร ขโนฺธ, ปลุเชฺชยฺย อนิจฺจตา;

    ‘‘Yo so mahattaro khandho, palujjeyya aniccatā;

    ตถา ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส, โคตมี ปรินิพฺพุตาฯ

    Tathā bhikkhunisaṅghassa, gotamī parinibbutā.

    ‘‘อโห อจฺฉริยํ มยฺหํ, นิพฺพุตายปิ มาตุยา;

    ‘‘Aho acchariyaṃ mayhaṃ, nibbutāyapi mātuyā;

    สารีรมตฺตเสสาย, นตฺถิ โสกปริทฺทโวฯ

    Sārīramattasesāya, natthi sokapariddavo.

    ‘‘น โสจิยา ปเรสํ สา, ติณฺณสํสารสาครา;

    ‘‘Na sociyā paresaṃ sā, tiṇṇasaṃsārasāgarā;

    ปริวชฺชิตสนฺตาปา, สีติภูตา สุนิพฺพุตาฯ

    Parivajjitasantāpā, sītibhūtā sunibbutā.

    ‘‘ปณฺฑิตาสิ มหาปญฺญา, ปุถุปญฺญา ตเถว จ;

    ‘‘Paṇḍitāsi mahāpaññā, puthupaññā tatheva ca;

    รตฺตญฺญู ภิกฺขุนีนํ สา, เอวํ ธาเรถ ภิกฺขโวฯ

    Rattaññū bhikkhunīnaṃ sā, evaṃ dhāretha bhikkhavo.

    ‘‘อิทฺธีสุ จ วสี อาสิ, ทิพฺพาย โสตธาตุยา;

    ‘‘Iddhīsu ca vasī āsi, dibbāya sotadhātuyā;

    เจโตปริยญาณสฺส, วสี อาสิ จ โคตมีฯ

    Cetopariyañāṇassa, vasī āsi ca gotamī.

    ‘‘ปุเพฺพนิวาสมญฺญาสิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;

    ‘‘Pubbenivāsamaññāsi, dibbacakkhu visodhitaṃ;

    สพฺพาสวปริกฺขีณา, นตฺถิ ตสฺสา ปุนพฺภโวฯ

    Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi tassā punabbhavo.

    ‘‘อตฺถธมฺมนิรุตฺตีสุ , ปฎิภาเน ตเถว จ;

    ‘‘Atthadhammaniruttīsu , paṭibhāne tatheva ca;

    ปริสุทฺธํ อหุ ญาณํ, ตสฺมา โสจนิยา น สาฯ

    Parisuddhaṃ ahu ñāṇaṃ, tasmā socaniyā na sā.

    ‘‘อโยฆนหตเสฺสว , ชลโต ชาตเวทสฺส;

    ‘‘Ayoghanahatasseva , jalato jātavedassa;

    อนุปุพฺพูปสนฺตสฺส, ยถา น ญายเต คติฯ

    Anupubbūpasantassa, yathā na ñāyate gati.

    ‘‘เอวํ สมฺมา วิมุตฺตานํ, กามพโนฺธฆตารินํ;

    ‘‘Evaṃ sammā vimuttānaṃ, kāmabandhoghatārinaṃ;

    ปญฺญาเปตุํ คติ นตฺถิ, ปตฺตานํ อจลํ สุขํฯ

    Paññāpetuṃ gati natthi, pattānaṃ acalaṃ sukhaṃ.

    ‘‘อตฺตทีปา ตโต โหถ, สติปฎฺฐานโคจรา;

    ‘‘Attadīpā tato hotha, satipaṭṭhānagocarā;

    ภาเวตฺวา สตฺตโพชฺฌเงฺค, ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสถา’’ติฯ (อป. เถรี ๒.๒.๙๗-๒๘๘);

    Bhāvetvā sattabojjhaṅge, dukkhassantaṃ karissathā’’ti. (apa. therī 2.2.97-288);

    มหาปชาปติโคตมีเถรีคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ

    Mahāpajāpatigotamītherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรีคาถาปาฬิ • Therīgāthāpāḷi / ๖. มหาปชาปติโคตมีเถรีคาถา • 6. Mahāpajāpatigotamītherīgāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact