| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
១០. ភិក្ខុនិក្ខន្ធកំ
10. Bhikkhunikkhandhakaṃ
មហាបជាបតិគោតមីវត្ថុកថាវណ្ណនា
Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
៤០២. ភិក្ខុនិក្ខន្ធកេ សក្កេសុ វិហរតីតិ បឋមគមនេន គន្ត្វា វិហរតិ។ មហាបជាបតិ គោតមីតិ ឯត្ថ គោតមីតិ គោត្តំ។ នាមករណទិវសេ បនស្សា លទ្ធសក្ការា ព្រាហ្មណា លក្ខណសម្បត្តិំ ទិស្វា ‘‘សចេ អយំ ធីតរំ លភិស្សតិ, ចក្កវត្តិរញ្ញោ មហេសី ភវិស្សតិ។ សចេ បុត្តំ លភិស្សតិ, ចក្កវត្តិរាជា ភវិស្សតីតិ ឧភយថាបិ មហតីយេវស្សា បជា ភវិស្សតី’’តិ ព្យាករិំសុ, តស្មា បុត្តបជាយ ចេវ ធីតុបជាយ ច មហន្តតាយ ‘‘មហាបជាបតី’’តិ នាមំ អកំសុ, ឥធ បន គោត្តេន សទ្ធិំ សំសន្ទិត្វា ‘‘មហាបជាបតិ គោតមី’’តិ វុត្តំ។ យេន ភគវា តេនុបសង្កមីតិ ភគវា កបិលបុរំ គន្ត្វា បឋមមេវ នន្ទំ បព្ពាជេសិ, សត្តមេ ទិវសេ រាហុលកុមារំ។ ចុម្ពដកកលហេ បន ឧភយនគរវាសិកេសុ យុទ្ធត្ថាយ និក្ខន្តេសុ សត្ថា គន្ត្វា តេ រាជានោ សញ្ញាបេត្វា អត្តទណ្ឌសុត្តំ (សុ. និ. ៩៤១ អាទយោ) កថេសិ។ រាជានោ បសីទិត្វា អឌ្ឍតេយ្យសតេ អឌ្ឍតេយ្យសតេ ទារកេ អទំសុ។ តានិ បញ្ច កុមារសតានិ សត្ថុ សន្តិកេ បព្ពជិំសុ។ អថ នេសំ បជាបតិយោ សាសនំ បេសេត្វា អនភិរតិំ ឧប្បាទយិំសុ។ សត្ថា តេសំ អនភិរតិយា ឧប្បន្នភាវំ ញត្វា តេ បញ្ចសតេ ទហរភិក្ខូ កុណាលទហំ នេត្វា អត្តនោ កុណាលកាលេ និសិន្នបុព្ពេ បាសាណតលេ និសីទិត្វា កុណាលជាតកកថាយ (ជា. ២.២១.កុណាលជាតក) តេសំ អនភិរតិំ វិនោទេត្វា សព្ពេបិ តេ សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋាបេសិ, បុន មហាវនំ អានេត្វា អរហត្តផលេ។ តេសំ ចិត្តជាននត្ថំ បុនបិ បជាបតិយោ សាសនំ បហិណិំសុ។ តេ ‘‘អភព្ពា មយំ ឃរាវាសស្សា’’តិ បដិសាសនំ បហិណិំសុ។ តា ‘‘ន ទានិ អម្ហាកំ បរឃរំ គន្តុំ យុត្តំ, មហាបជាបតិយា សន្តិកំ គន្ត្វា បព្ពជ្ជំ អនុជានាបេត្វា បព្ពជិស្សាមា’’តិ បញ្ចសតាបិ មហាបជាបតិំ ឧបសង្កមិត្វា ‘‘អយ្យេ, អម្ហាកំ បព្ពជ្ជំ អនុជានាបេថា’’តិ អាហំសុ។ មហាបជាបតិ ច តា ឥត្ថិយោ គហេត្វា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ, សេតច្ឆត្តស្ស ហេដ្ឋា រញ្ញោ បរិនិព្ពុតកាលេ ឧបសង្កមីតិបិ វទន្តិយេវ។ បក្កាមីតិ បុន កបិលបុរមេវ បាវិសិ។
402. Bhikkhunikkhandhake sakkesu viharatīti paṭhamagamanena gantvā viharati. Mahāpajāpati gotamīti ettha gotamīti gottaṃ. Nāmakaraṇadivase panassā laddhasakkārā brāhmaṇā lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘sace ayaṃ dhītaraṃ labhissati, cakkavattirañño mahesī bhavissati. Sace puttaṃ labhissati, cakkavattirājā bhavissatīti ubhayathāpi mahatīyevassā pajā bhavissatī’’ti byākariṃsu, tasmā puttapajāya ceva dhītupajāya ca mahantatāya ‘‘mahāpajāpatī’’ti nāmaṃ akaṃsu, idha pana gottena saddhiṃ saṃsanditvā ‘‘mahāpajāpati gotamī’’ti vuttaṃ. Yena bhagavā tenupasaṅkamīti bhagavā kapilapuraṃ gantvā paṭhamameva nandaṃ pabbājesi, sattame divase rāhulakumāraṃ. Cumbaṭakakalahe pana ubhayanagaravāsikesu yuddhatthāya nikkhantesu satthā gantvā te rājāno saññāpetvā attadaṇḍasuttaṃ (su. ni. 941 ādayo) kathesi. Rājāno pasīditvā aḍḍhateyyasate aḍḍhateyyasate dārake adaṃsu. Tāni pañca kumārasatāni satthu santike pabbajiṃsu. Atha nesaṃ pajāpatiyo sāsanaṃ pesetvā anabhiratiṃ uppādayiṃsu. Satthā tesaṃ anabhiratiyā uppannabhāvaṃ ñatvā te pañcasate daharabhikkhū kuṇāladahaṃ netvā attano kuṇālakāle nisinnapubbe pāsāṇatale nisīditvā kuṇālajātakakathāya (jā. 2.21.kuṇālajātaka) tesaṃ anabhiratiṃ vinodetvā sabbepi te sotāpattiphale patiṭṭhāpesi, puna mahāvanaṃ ānetvā arahattaphale. Tesaṃ cittajānanatthaṃ punapi pajāpatiyo sāsanaṃ pahiṇiṃsu. Te ‘‘abhabbā mayaṃ gharāvāsassā’’ti paṭisāsanaṃ pahiṇiṃsu. Tā ‘‘na dāni amhākaṃ paragharaṃ gantuṃ yuttaṃ, mahāpajāpatiyā santikaṃ gantvā pabbajjaṃ anujānāpetvā pabbajissāmā’’ti pañcasatāpi mahāpajāpatiṃ upasaṅkamitvā ‘‘ayye, amhākaṃ pabbajjaṃ anujānāpethā’’ti āhaṃsu. Mahāpajāpati ca tā itthiyo gahetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, setacchattassa heṭṭhā rañño parinibbutakāle upasaṅkamītipi vadantiyeva. Pakkāmīti puna kapilapurameva pāvisi.
យថាភិរន្តំ វិហរិត្វាតិ ពោធនេយ្យសត្តានំ ឧបនិស្សយំ ឱលោកេន្តោ យថាជ្ឈាសយេន វិហរិត្វា។ ចារិកំ បក្កាមីតិ មហាជនសង្គហំ ករោន្តោ ឧត្តមាយ ពុទ្ធសិរិយា អនោបមេន ពុទ្ធវិលាសេន អតុរិតចារិកំ បក្កាមិ។ សម្ពហុលាហិ សាកិយានីហិ សទ្ធិន្តិ អន្តោនិវេសនស្មិំយេវ ទសពលំ ឧទ្ទិស្ស បព្ពជ្ជាវេសំ គហេត្វា តាបិ បញ្ចសតា សាកិយានិយោ បព្ពជ្ជាវេសំយេវ គាហាបេត្វា សព្ពាហិបិ តាហិ សម្ពហុលាហិ សាកិយានីហិ សទ្ធិំ។ បក្កាមីតិ គមនំ អភិនីហរិ។ គមនាភិនីហរណកាលេ បនស្សា ‘‘សុកុមារា រាជិត្ថិយោ បទសា គន្តុំ ន សក្ខិស្សន្តី’’តិ សាកិយកោលិយរាជានោ សុវណ្ណសិវិកាយោ ឧបដ្ឋាបយិំសុ, តា បន ‘‘យានេ អារុយ្ហ គច្ឆន្តីហិ សត្ថរិ អគារវោ កតោ ហោតី’’តិ ឯកបណ្ណាសយោជនិកំ មគ្គំ បទសាវ បដិបជ្ជិំសុ។ រាជានោបិ បុរតោ ច បច្ឆតោ ច អារក្ខំ សំវិទហាបេត្វា តណ្ឌុលសប្បិតេលាទីនំ សកដានិ បូរេត្វា ‘‘គតគតដ្ឋានេ អាហារំ បដិយាទេថា’’តិ បុរិសេ បេសយិំសុ។ សូនេហិ បាទេហីតិ តាសញ្ហិ សុខុមាលត្តា បាទេសុ ឯកោ ផោដោ ឧដ្ឋេតិ, ឯកោ ភិជ្ជតិ, ឧភោ បាទា កដកដ្ឋិសម្បរិកិណ្ណា វិយ ហុត្វា ឧទ្ធុមាតា។ តេន វុត្តំ ‘‘សូនេហិ បាទេហី’’តិ។ ពហិទ្វារកោដ្ឋកេតិ ទ្វារកោដ្ឋកស្ស ពហិ។ កស្មា បនេវំ ឋិតាតិ? ឯវំ កិរស្សា អហោសិ ‘‘អហំ តថាគតេន អនុញ្ញាតា សយមេវ បព្ពជ្ជាវេសំ អគ្គហេសិំ, ឯវំ គហិតភាវោ ច បន មេ សកលជម្ពុទីបេ បាកដោ ជាតោ, សចេ សត្ថា បព្ពជ្ជំ អនុជានិស្សតិ, ឥច្ចេតំ កុសលំ។ សចេ នានុជានិស្សតិ, មហតី គរហា ភវិស្សតី’’តិ វិហារំ បវិសិតុំ អសក្កោន្តី រោទមានា អដ្ឋាសិ។ កិំ នុ ត្វំ គោតមីតិ កិំ នុ រាជកុលានំ វិបត្តិ ឧប្បន្នា, កេន នុ ត្វំ ការណេន ឯវំ វិវណ្ណភាវំ បត្តា សូនេហិ បាទេហិ…បេ.… ឋិតាតិ។
Yathābhirantaṃviharitvāti bodhaneyyasattānaṃ upanissayaṃ olokento yathājjhāsayena viharitvā. Cārikaṃ pakkāmīti mahājanasaṅgahaṃ karonto uttamāya buddhasiriyā anopamena buddhavilāsena aturitacārikaṃ pakkāmi. Sambahulāhi sākiyānīhi saddhinti antonivesanasmiṃyeva dasabalaṃ uddissa pabbajjāvesaṃ gahetvā tāpi pañcasatā sākiyāniyo pabbajjāvesaṃyeva gāhāpetvā sabbāhipi tāhi sambahulāhi sākiyānīhi saddhiṃ. Pakkāmīti gamanaṃ abhinīhari. Gamanābhinīharaṇakāle panassā ‘‘sukumārā rājitthiyo padasā gantuṃ na sakkhissantī’’ti sākiyakoliyarājāno suvaṇṇasivikāyo upaṭṭhāpayiṃsu, tā pana ‘‘yāne āruyha gacchantīhi satthari agāravo kato hotī’’ti ekapaṇṇāsayojanikaṃ maggaṃ padasāva paṭipajjiṃsu. Rājānopi purato ca pacchato ca ārakkhaṃ saṃvidahāpetvā taṇḍulasappitelādīnaṃ sakaṭāni pūretvā ‘‘gatagataṭṭhāne āhāraṃ paṭiyādethā’’ti purise pesayiṃsu. Sūnehi pādehīti tāsañhi sukhumālattā pādesu eko phoṭo uṭṭheti, eko bhijjati, ubho pādā kaṭakaṭṭhisamparikiṇṇā viya hutvā uddhumātā. Tena vuttaṃ ‘‘sūnehi pādehī’’ti. Bahidvārakoṭṭhaketi dvārakoṭṭhakassa bahi. Kasmā panevaṃ ṭhitāti? Evaṃ kirassā ahosi ‘‘ahaṃ tathāgatena anuññātā sayameva pabbajjāvesaṃ aggahesiṃ, evaṃ gahitabhāvo ca pana me sakalajambudīpe pākaṭo jāto, sace satthā pabbajjaṃ anujānissati, iccetaṃ kusalaṃ. Sace nānujānissati, mahatī garahā bhavissatī’’ti vihāraṃ pavisituṃ asakkontī rodamānā aṭṭhāsi. Kiṃ nu tvaṃ gotamīti kiṃ nu rājakulānaṃ vipatti uppannā, kena nu tvaṃ kāraṇena evaṃ vivaṇṇabhāvaṃ pattā sūnehi pādehi…pe… ṭhitāti.
អញ្ញេនបិ បរិយាយេនាតិ អញ្ញេនបិ ការណេន។ អាបាទិកាតិ សំវឌ្ឍិកា, តុម្ហាកំ ហត្ថបាទេសុ ហត្ថបាទកិច្ចំ អសាធេន្តេសុ ហត្ថេ ច បាទេ ច វឌ្ឍេត្វា បដិជគ្គិកាតិ អត្ថោ។ បោសិកាតិ ទិវសស្ស ទ្វេ តយោ វារេ នហាបេត្វា ភោជេត្វា បាយេត្វា តុម្ហេ បោសេសិ។ ថញ្ញំ បាយេសីតិ នន្ទកុមារោ កិរ ពោធិសត្តតោ កតិបាហេនេវ ទហរតរោ។ តស្មិំ ជាតេ មហាបជាបតិ អត្តនោ បុត្តំ ធាតីនំ ទត្វា សយំ ពោធិសត្តស្ស ធាតិកិច្ចំ សាធយមានា អត្តនោ ថញ្ញំ បាយេសិ។ តំ សន្ធាយ ថេរោ ឯវមាហ។ សាធុ ភន្តេតិ ‘‘ពហុការា’’តិអាទីហិ តស្សា គុណំ កថេត្វា បុន បព្ពជ្ជំ យាចន្តោ ឯវមាហ។
Aññenapi pariyāyenāti aññenapi kāraṇena. Āpādikāti saṃvaḍḍhikā, tumhākaṃ hatthapādesu hatthapādakiccaṃ asādhentesu hatthe ca pāde ca vaḍḍhetvā paṭijaggikāti attho. Posikāti divasassa dve tayo vāre nahāpetvā bhojetvā pāyetvā tumhe posesi. Thaññaṃ pāyesīti nandakumāro kira bodhisattato katipāheneva daharataro. Tasmiṃ jāte mahāpajāpati attano puttaṃ dhātīnaṃ datvā sayaṃ bodhisattassa dhātikiccaṃ sādhayamānā attano thaññaṃ pāyesi. Taṃ sandhāya thero evamāha. Sādhu bhanteti ‘‘bahukārā’’tiādīhi tassā guṇaṃ kathetvā puna pabbajjaṃ yācanto evamāha.
មហាបជាបតិគោតមីវត្ថុកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / ចូឡវគ្គបាឡិ • Cūḷavaggapāḷi / មហាបជាបតិគោតមីវត្ថុ • Mahāpajāpatigotamīvatthu
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ចូឡវគ្គ-អដ្ឋកថា • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / មហាបជាបតិគោតមីវត្ថុកថា • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / មហាបជាបតិគោតមីវត្ថុកថាវណ្ណនា • Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi / មហាបជាបតិគោតមីវត្ថុកថា • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā
