| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
၁၀. ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကံ
10. Bhikkhunikkhandhakaṃ
မဟာပဇာပတိဂောတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
၄၀၂. ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ သက္ကေသု ဝိဟရတီတိ ပဌမဂမနေန ဂန္တ္ဝာ ဝိဟရတိ။ မဟာပဇာပတိ ဂောတမီတိ ဧတ္ထ ဂောတမီတိ ဂောတ္တံ။ နာမကရဏဒိဝသေ ပနသ္သာ လဒ္ဓသက္ကာရာ ဗ္ရာဟ္မဏာ လက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ဒိသ္ဝာ ‘‘သစေ အယံ ဓီတရံ လဘိသ္သတိ, စက္ကဝတ္တိရညော မဟေသီ ဘဝိသ္သတိ။ သစေ ပုတ္တံ လဘိသ္သတိ, စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဘဝိသ္သတီတိ ဥဘယထာပိ မဟတီယေဝသ္သာ ပဇာ ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဗ္ယာကရိံသု, တသ္မာ ပုတ္တပဇာယ စေဝ ဓီတုပဇာယ စ မဟန္တတာယ ‘‘မဟာပဇာပတီ’’တိ နာမံ အကံသု, ဣဓ ပန ဂောတ္တေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတ္ဝာ ‘‘မဟာပဇာပတိ ဂောတမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမီတိ ဘဂဝာ ကပိလပုရံ ဂန္တ္ဝာ ပဌမမေဝ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသိ, သတ္တမေ ဒိဝသေ ရာဟုလကုမာရံ။ စုမ္ဗဋကကလဟေ ပန ဥဘယနဂရဝာသိကေသု ယုဒ္ဓတ္ထာယ နိက္ခန္တေသု သတ္ထာ ဂန္တ္ဝာ တေ ရာဇာနော သညာပေတ္ဝာ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တံ (သု. နိ. ၉၄၁ အာဒယော) ကထေသိ။ ရာဇာနော ပသီဒိတ္ဝာ အဍ္ဎတေယ္ယသတေ အဍ္ဎတေယ္ယသတေ ဒာရကေ အဒံသု။ တာနိ ပဉ္စ ကုမာရသတာနိ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ အထ နေသံ ပဇာပတိယော သာသနံ ပေသေတ္ဝာ အနဘိရတိံ ဥပ္ပာဒယိံသု။ သတ္ထာ တေသံ အနဘိရတိယာ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ဉတ္ဝာ တေ ပဉ္စသတေ ဒဟရဘိက္ခူ ကုဏာလဒဟံ နေတ္ဝာ အတ္တနော ကုဏာလကာလေ နိသိန္နပုဗ္ဗေ ပာသာဏတလေ နိသီဒိတ္ဝာ ကုဏာလဇာတကကထာယ (ဇာ. ၂.၂၁.ကုဏာလဇာတက) တေသံ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတ္ဝာ သဗ္ဗေပိ တေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ, ပုန မဟာဝနံ အာနေတ္ဝာ အရဟတ္တဖလေ။ တေသံ စိတ္တဇာနနတ္ထံ ပုနပိ ပဇာပတိယော သာသနံ ပဟိဏိံသု။ တေ ‘‘အဘဗ္ဗာ မယံ ဃရာဝာသသ္သာ’’တိ ပဋိသာသနံ ပဟိဏိံသု။ တာ ‘‘န ဒာနိ အမ္ဟာကံ ပရဃရံ ဂန္တုံ ယုတ္တံ, မဟာပဇာပတိယာ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိသ္သာမာ’’တိ ပဉ္စသတာပိ မဟာပဇာပတိံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ‘‘အယ္ယေ, အမ္ဟာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေထာ’’တိ အာဟံသု။ မဟာပဇာပတိ စ တာ ဣတ္ထိယော ဂဟေတ္ဝာ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ, သေတစ္ဆတ္တသ္သ ဟေဋ္ဌာ ရညော ပရိနိဗ္ဗုတကာလေ ဥပသင္ကမီတိပိ ဝဒန္တိယေဝ။ ပက္ကာမီတိ ပုန ကပိလပုရမေဝ ပာဝိသိ။
402. Bhikkhunikkhandhake sakkesu viharatīti paṭhamagamanena gantvā viharati. Mahāpajāpati gotamīti ettha gotamīti gottaṃ. Nāmakaraṇadivase panassā laddhasakkārā brāhmaṇā lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘sace ayaṃ dhītaraṃ labhissati, cakkavattirañño mahesī bhavissati. Sace puttaṃ labhissati, cakkavattirājā bhavissatīti ubhayathāpi mahatīyevassā pajā bhavissatī’’ti byākariṃsu, tasmā puttapajāya ceva dhītupajāya ca mahantatāya ‘‘mahāpajāpatī’’ti nāmaṃ akaṃsu, idha pana gottena saddhiṃ saṃsanditvā ‘‘mahāpajāpati gotamī’’ti vuttaṃ. Yena bhagavā tenupasaṅkamīti bhagavā kapilapuraṃ gantvā paṭhamameva nandaṃ pabbājesi, sattame divase rāhulakumāraṃ. Cumbaṭakakalahe pana ubhayanagaravāsikesu yuddhatthāya nikkhantesu satthā gantvā te rājāno saññāpetvā attadaṇḍasuttaṃ (su. ni. 941 ādayo) kathesi. Rājāno pasīditvā aḍḍhateyyasate aḍḍhateyyasate dārake adaṃsu. Tāni pañca kumārasatāni satthu santike pabbajiṃsu. Atha nesaṃ pajāpatiyo sāsanaṃ pesetvā anabhiratiṃ uppādayiṃsu. Satthā tesaṃ anabhiratiyā uppannabhāvaṃ ñatvā te pañcasate daharabhikkhū kuṇāladahaṃ netvā attano kuṇālakāle nisinnapubbe pāsāṇatale nisīditvā kuṇālajātakakathāya (jā. 2.21.kuṇālajātaka) tesaṃ anabhiratiṃ vinodetvā sabbepi te sotāpattiphale patiṭṭhāpesi, puna mahāvanaṃ ānetvā arahattaphale. Tesaṃ cittajānanatthaṃ punapi pajāpatiyo sāsanaṃ pahiṇiṃsu. Te ‘‘abhabbā mayaṃ gharāvāsassā’’ti paṭisāsanaṃ pahiṇiṃsu. Tā ‘‘na dāni amhākaṃ paragharaṃ gantuṃ yuttaṃ, mahāpajāpatiyā santikaṃ gantvā pabbajjaṃ anujānāpetvā pabbajissāmā’’ti pañcasatāpi mahāpajāpatiṃ upasaṅkamitvā ‘‘ayye, amhākaṃ pabbajjaṃ anujānāpethā’’ti āhaṃsu. Mahāpajāpati ca tā itthiyo gahetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, setacchattassa heṭṭhā rañño parinibbutakāle upasaṅkamītipi vadantiyeva. Pakkāmīti puna kapilapurameva pāvisi.
ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတ္ဝာတိ ဗောဓနေယ္ယသတ္တာနံ ဥပနိသ္သယံ ဩလောကေန္တော ယထာဇ္ဈာသယေန ဝိဟရိတ္ဝာ။ စာရိကံ ပက္ကာမီတိ မဟာဇနသင္ဂဟံ ကရောန္တော ဥတ္တမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ အနောပမေန ဗုဒ္ဓဝိလာသေန အတုရိတစာရိကံ ပက္ကာမိ။ သမ္ဗဟုလာဟိ သာကိယာနီဟိ သဒ္ဓိန္တိ အန္တောနိဝေသနသ္မိံယေဝ ဒသဗလံ ဥဒ္ဒိသ္သ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံ ဂဟေတ္ဝာ တာပိ ပဉ္စသတာ သာကိယာနိယော ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံယေဝ ဂာဟာပေတ္ဝာ သဗ္ဗာဟိပိ တာဟိ သမ္ဗဟုလာဟိ သာကိယာနီဟိ သဒ္ဓိံ။ ပက္ကာမီတိ ဂမနံ အဘိနီဟရိ။ ဂမနာဘိနီဟရဏကာလေ ပနသ္သာ ‘‘သုကုမာရာ ရာဇိတ္ထိယော ပဒသာ ဂန္တုံ န သက္ခိသ္သန္တီ’’တိ သာကိယကောလိယရာဇာနော သုဝဏ္ဏသိဝိကာယော ဥပဋ္ဌာပယိံသု, တာ ပန ‘‘ယာနေ အာရုယ္ဟ ဂစ္ဆန္တီဟိ သတ္ထရိ အဂာရဝော ကတော ဟောတီ’’တိ ဧကပဏ္ဏာသယောဇနိကံ မဂ္ဂံ ပဒသာဝ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ ရာဇာနောပိ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ အာရက္ခံ သံဝိဒဟာပေတ္ဝာ တဏ္ဍုလသပ္ပိတေလာဒီနံ သကဋာနိ ပူရေတ္ဝာ ‘‘ဂတဂတဋ္ဌာနေ အာဟာရံ ပဋိယာဒေထာ’’တိ ပုရိသေ ပေသယိံသု။ သူနေဟိ ပာဒေဟီတိ တာသဉ္ဟိ သုခုမာလတ္တာ ပာဒေသု ဧကော ဖောဋော ဥဋ္ဌေတိ, ဧကော ဘိဇ္ဇတိ, ဥဘော ပာဒာ ကဋကဋ္ဌိသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ ဟုတ္ဝာ ဥဒ္ဓုမာတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သူနေဟိ ပာဒေဟီ’’တိ။ ဗဟိဒ္ဝာရကောဋ္ဌကေတိ ဒ္ဝာရကောဋ္ဌကသ္သ ဗဟိ။ ကသ္မာ ပနေဝံ ဌိတာတိ? ဧဝံ ကိရသ္သာ အဟောသိ ‘‘အဟံ တထာဂတေန အနုညာတာ သယမေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံ အဂ္ဂဟေသိံ, ဧဝံ ဂဟိတဘာဝော စ ပန မေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပာကဋော ဇာတော, သစေ သတ္ထာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနိသ္သတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ သစေ နာနုဇာနိသ္သတိ, မဟတီ ဂရဟာ ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဝိဟာရံ ပဝိသိတုံ အသက္ကောန္တီ ရောဒမာနာ အဋ္ဌာသိ။ ကိံ နု တ္ဝံ ဂောတမီတိ ကိံ နု ရာဇကုလာနံ ဝိပတ္တိ ဥပ္ပန္နာ, ကေန နု တ္ဝံ ကာရဏေန ဧဝံ ဝိဝဏ္ဏဘာဝံ ပတ္တာ သူနေဟိ ပာဒေဟိ။ပေ.။ ဌိတာတိ။
Yathābhirantaṃviharitvāti bodhaneyyasattānaṃ upanissayaṃ olokento yathājjhāsayena viharitvā. Cārikaṃ pakkāmīti mahājanasaṅgahaṃ karonto uttamāya buddhasiriyā anopamena buddhavilāsena aturitacārikaṃ pakkāmi. Sambahulāhi sākiyānīhi saddhinti antonivesanasmiṃyeva dasabalaṃ uddissa pabbajjāvesaṃ gahetvā tāpi pañcasatā sākiyāniyo pabbajjāvesaṃyeva gāhāpetvā sabbāhipi tāhi sambahulāhi sākiyānīhi saddhiṃ. Pakkāmīti gamanaṃ abhinīhari. Gamanābhinīharaṇakāle panassā ‘‘sukumārā rājitthiyo padasā gantuṃ na sakkhissantī’’ti sākiyakoliyarājāno suvaṇṇasivikāyo upaṭṭhāpayiṃsu, tā pana ‘‘yāne āruyha gacchantīhi satthari agāravo kato hotī’’ti ekapaṇṇāsayojanikaṃ maggaṃ padasāva paṭipajjiṃsu. Rājānopi purato ca pacchato ca ārakkhaṃ saṃvidahāpetvā taṇḍulasappitelādīnaṃ sakaṭāni pūretvā ‘‘gatagataṭṭhāne āhāraṃ paṭiyādethā’’ti purise pesayiṃsu. Sūnehi pādehīti tāsañhi sukhumālattā pādesu eko phoṭo uṭṭheti, eko bhijjati, ubho pādā kaṭakaṭṭhisamparikiṇṇā viya hutvā uddhumātā. Tena vuttaṃ ‘‘sūnehi pādehī’’ti. Bahidvārakoṭṭhaketi dvārakoṭṭhakassa bahi. Kasmā panevaṃ ṭhitāti? Evaṃ kirassā ahosi ‘‘ahaṃ tathāgatena anuññātā sayameva pabbajjāvesaṃ aggahesiṃ, evaṃ gahitabhāvo ca pana me sakalajambudīpe pākaṭo jāto, sace satthā pabbajjaṃ anujānissati, iccetaṃ kusalaṃ. Sace nānujānissati, mahatī garahā bhavissatī’’ti vihāraṃ pavisituṃ asakkontī rodamānā aṭṭhāsi. Kiṃ nu tvaṃ gotamīti kiṃ nu rājakulānaṃ vipatti uppannā, kena nu tvaṃ kāraṇena evaṃ vivaṇṇabhāvaṃ pattā sūnehi pādehi…pe… ṭhitāti.
အညေနပိ ပရိယာယေနာတိ အညေနပိ ကာရဏေန။ အာပာဒိကာတိ သံဝဍ္ဎိကာ, တုမ္ဟာကံ ဟတ္ထပာဒေသု ဟတ္ထပာဒကိစ္စံ အသာဓေန္တေသု ဟတ္ထေ စ ပာဒေ စ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ ပဋိဇဂ္ဂိကာတိ အတ္ထော။ ပောသိကာတိ ဒိဝသသ္သ ဒ္ဝေ တယော ဝာရေ နဟာပေတ္ဝာ ဘောဇေတ္ဝာ ပာယေတ္ဝာ တုမ္ဟေ ပောသေသိ။ ထညံ ပာယေသီတိ နန္ဒကုမာရော ကိရ ဗောဓိသတ္တတော ကတိပာဟေနေဝ ဒဟရတရော။ တသ္မိံ ဇာတေ မဟာပဇာပတိ အတ္တနော ပုတ္တံ ဓာတီနံ ဒတ္ဝာ သယံ ဗောဓိသတ္တသ္သ ဓာတိကိစ္စံ သာဓယမာနာ အတ္တနော ထညံ ပာယေသိ။ တံ သန္ဓာယ ထေရော ဧဝမာဟ။ သာဓု ဘန္တေတိ ‘‘ဗဟုကာရာ’’တိအာဒီဟိ တသ္သာ ဂုဏံ ကထေတ္ဝာ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစန္တော ဧဝမာဟ။
Aññenapi pariyāyenāti aññenapi kāraṇena. Āpādikāti saṃvaḍḍhikā, tumhākaṃ hatthapādesu hatthapādakiccaṃ asādhentesu hatthe ca pāde ca vaḍḍhetvā paṭijaggikāti attho. Posikāti divasassa dve tayo vāre nahāpetvā bhojetvā pāyetvā tumhe posesi. Thaññaṃ pāyesīti nandakumāro kira bodhisattato katipāheneva daharataro. Tasmiṃ jāte mahāpajāpati attano puttaṃ dhātīnaṃ datvā sayaṃ bodhisattassa dhātikiccaṃ sādhayamānā attano thaññaṃ pāyesi. Taṃ sandhāya thero evamāha. Sādhu bhanteti ‘‘bahukārā’’tiādīhi tassā guṇaṃ kathetvā puna pabbajjaṃ yācanto evamāha.
မဟာပဇာပတိဂောတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / စူဠဝဂ္ဂပာဠိ • Cūḷavaggapāḷi / မဟာပဇာပတိဂောတမီဝတ္ထု • Mahāpajāpatigotamīvatthu
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / စူဠဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / မဟာပဇာပတိဂောတမီဝတ္ထုကထာ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / မဟာပဇာပတိဂောတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / မဟာပဇာပတိဂောတမီဝတ္ထုကထာ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā
