| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
೧೦. ಭಿಕ್ಖುನಿಕ್ಖನ್ಧಕಂ
10. Bhikkhunikkhandhakaṃ
ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
೪೦೨. ಭಿಕ್ಖುನಿಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಸಕ್ಕೇಸು ವಿಹರತೀತಿ ಪಠಮಗಮನೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹರತಿ। ಮಹಾಪಜಾಪತಿ ಗೋತಮೀತಿ ಏತ್ಥ ಗೋತಮೀತಿ ಗೋತ್ತಂ। ನಾಮಕರಣದಿವಸೇ ಪನಸ್ಸಾ ಲದ್ಧಸಕ್ಕಾರಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಅಯಂ ಧೀತರಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಮಹೇಸೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಚೇ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಉಭಯಥಾಪಿ ಮಹತೀಯೇವಸ್ಸಾ ಪಜಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕರಿಂಸು, ತಸ್ಮಾ ಪುತ್ತಪಜಾಯ ಚೇವ ಧೀತುಪಜಾಯ ಚ ಮಹನ್ತತಾಯ ‘‘ಮಹಾಪಜಾಪತೀ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು, ಇಧ ಪನ ಗೋತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಪಜಾಪತಿ ಗೋತಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಭಗವಾ ಕಪಿಲಪುರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಠಮಮೇವ ನನ್ದಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ, ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ರಾಹುಲಕುಮಾರಂ। ಚುಮ್ಬಟಕಕಲಹೇ ಪನ ಉಭಯನಗರವಾಸಿಕೇಸು ಯುದ್ಧತ್ಥಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತೇಸು ಸತ್ಥಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ರಾಜಾನೋ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತದಣ್ಡಸುತ್ತಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೯೪೧ ಆದಯೋ) ಕಥೇಸಿ। ರಾಜಾನೋ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತೇ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಸತೇ ದಾರಕೇ ಅದಂಸು। ತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಕುಮಾರಸತಾನಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ಅಥ ನೇಸಂ ಪಜಾಪತಿಯೋ ಸಾಸನಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅನಭಿರತಿಂ ಉಪ್ಪಾದಯಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತೇ ಪಞ್ಚಸತೇ ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ಕುಣಾಲದಹಂ ನೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕುಣಾಲಕಾಲೇ ನಿಸಿನ್ನಪುಬ್ಬೇ ಪಾಸಾಣತಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕುಣಾಲಜಾತಕಕಥಾಯ (ಜಾ॰ ೨.೨೧.ಕುಣಾಲಜಾತಕ) ತೇಸಂ ಅನಭಿರತಿಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ಪುನ ಮಹಾವನಂ ಆನೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಫಲೇ। ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಜಾನನತ್ಥಂ ಪುನಪಿ ಪಜಾಪತಿಯೋ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು। ತೇ ‘‘ಅಭಬ್ಬಾ ಮಯಂ ಘರಾವಾಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಟಿಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು। ತಾ ‘‘ನ ದಾನಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪರಘರಂ ಗನ್ತುಂ ಯುತ್ತಂ, ಮಹಾಪಜಾಪತಿಯಾ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಮಹಾಪಜಾಪತಿ ಚ ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಸೇತಚ್ಛತ್ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ರಞ್ಞೋ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಕಾಲೇ ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿಪಿ ವದನ್ತಿಯೇವ। ಪಕ್ಕಾಮೀತಿ ಪುನ ಕಪಿಲಪುರಮೇವ ಪಾವಿಸಿ।
402. Bhikkhunikkhandhake sakkesu viharatīti paṭhamagamanena gantvā viharati. Mahāpajāpati gotamīti ettha gotamīti gottaṃ. Nāmakaraṇadivase panassā laddhasakkārā brāhmaṇā lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘sace ayaṃ dhītaraṃ labhissati, cakkavattirañño mahesī bhavissati. Sace puttaṃ labhissati, cakkavattirājā bhavissatīti ubhayathāpi mahatīyevassā pajā bhavissatī’’ti byākariṃsu, tasmā puttapajāya ceva dhītupajāya ca mahantatāya ‘‘mahāpajāpatī’’ti nāmaṃ akaṃsu, idha pana gottena saddhiṃ saṃsanditvā ‘‘mahāpajāpati gotamī’’ti vuttaṃ. Yena bhagavā tenupasaṅkamīti bhagavā kapilapuraṃ gantvā paṭhamameva nandaṃ pabbājesi, sattame divase rāhulakumāraṃ. Cumbaṭakakalahe pana ubhayanagaravāsikesu yuddhatthāya nikkhantesu satthā gantvā te rājāno saññāpetvā attadaṇḍasuttaṃ (su. ni. 941 ādayo) kathesi. Rājāno pasīditvā aḍḍhateyyasate aḍḍhateyyasate dārake adaṃsu. Tāni pañca kumārasatāni satthu santike pabbajiṃsu. Atha nesaṃ pajāpatiyo sāsanaṃ pesetvā anabhiratiṃ uppādayiṃsu. Satthā tesaṃ anabhiratiyā uppannabhāvaṃ ñatvā te pañcasate daharabhikkhū kuṇāladahaṃ netvā attano kuṇālakāle nisinnapubbe pāsāṇatale nisīditvā kuṇālajātakakathāya (jā. 2.21.kuṇālajātaka) tesaṃ anabhiratiṃ vinodetvā sabbepi te sotāpattiphale patiṭṭhāpesi, puna mahāvanaṃ ānetvā arahattaphale. Tesaṃ cittajānanatthaṃ punapi pajāpatiyo sāsanaṃ pahiṇiṃsu. Te ‘‘abhabbā mayaṃ gharāvāsassā’’ti paṭisāsanaṃ pahiṇiṃsu. Tā ‘‘na dāni amhākaṃ paragharaṃ gantuṃ yuttaṃ, mahāpajāpatiyā santikaṃ gantvā pabbajjaṃ anujānāpetvā pabbajissāmā’’ti pañcasatāpi mahāpajāpatiṃ upasaṅkamitvā ‘‘ayye, amhākaṃ pabbajjaṃ anujānāpethā’’ti āhaṃsu. Mahāpajāpati ca tā itthiyo gahetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, setacchattassa heṭṭhā rañño parinibbutakāle upasaṅkamītipi vadantiyeva. Pakkāmīti puna kapilapurameva pāvisi.
ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಿತ್ವಾತಿ ಬೋಧನೇಯ್ಯಸತ್ತಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯೇನ ವಿಹರಿತ್ವಾ। ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮೀತಿ ಮಹಾಜನಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಉತ್ತಮಾಯ ಬುದ್ಧಸಿರಿಯಾ ಅನೋಪಮೇನ ಬುದ್ಧವಿಲಾಸೇನ ಅತುರಿತಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸಮ್ಬಹುಲಾಹಿ ಸಾಕಿಯಾನೀಹಿ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನಸ್ಮಿಂಯೇವ ದಸಬಲಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಾಪಿ ಪಞ್ಚಸತಾ ಸಾಕಿಯಾನಿಯೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವೇಸಂಯೇವ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಹಿಪಿ ತಾಹಿ ಸಮ್ಬಹುಲಾಹಿ ಸಾಕಿಯಾನೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ। ಪಕ್ಕಾಮೀತಿ ಗಮನಂ ಅಭಿನೀಹರಿ। ಗಮನಾಭಿನೀಹರಣಕಾಲೇ ಪನಸ್ಸಾ ‘‘ಸುಕುಮಾರಾ ರಾಜಿತ್ಥಿಯೋ ಪದಸಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸಾಕಿಯಕೋಲಿಯರಾಜಾನೋ ಸುವಣ್ಣಸಿವಿಕಾಯೋ ಉಪಟ್ಠಾಪಯಿಂಸು, ತಾ ಪನ ‘‘ಯಾನೇ ಆರುಯ್ಹ ಗಚ್ಛನ್ತೀಹಿ ಸತ್ಥರಿ ಅಗಾರವೋ ಕತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏಕಪಣ್ಣಾಸಯೋಜನಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಪದಸಾವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಂಸು। ರಾಜಾನೋಪಿ ಪುರತೋ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಚ ಆರಕ್ಖಂ ಸಂವಿದಹಾಪೇತ್ವಾ ತಣ್ಡುಲಸಪ್ಪಿತೇಲಾದೀನಂ ಸಕಟಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಯಾದೇಥಾ’’ತಿ ಪುರಿಸೇ ಪೇಸಯಿಂಸು। ಸೂನೇಹಿ ಪಾದೇಹೀತಿ ತಾಸಞ್ಹಿ ಸುಖುಮಾಲತ್ತಾ ಪಾದೇಸು ಏಕೋ ಫೋಟೋ ಉಟ್ಠೇತಿ, ಏಕೋ ಭಿಜ್ಜತಿ, ಉಭೋ ಪಾದಾ ಕಟಕಟ್ಠಿಸಮ್ಪರಿಕಿಣ್ಣಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉದ್ಧುಮಾತಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೂನೇಹಿ ಪಾದೇಹೀ’’ತಿ। ಬಹಿದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇತಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಸ್ಸ ಬಹಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇವಂ ಠಿತಾತಿ? ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸಾ ಅಹೋಸಿ ‘‘ಅಹಂ ತಥಾಗತೇನ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಸಯಮೇವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವೇಸಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿಂ, ಏವಂ ಗಹಿತಭಾವೋ ಚ ಪನ ಮೇ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ, ಸಚೇ ಸತ್ಥಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ। ಸಚೇ ನಾನುಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಮಹತೀ ಗರಹಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ರೋದಮಾನಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಕಿಂ ನು ತ್ವಂ ಗೋತಮೀತಿ ಕಿಂ ನು ರಾಜಕುಲಾನಂ ವಿಪತ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ಕೇನ ನು ತ್ವಂ ಕಾರಣೇನ ಏವಂ ವಿವಣ್ಣಭಾವಂ ಪತ್ತಾ ಸೂನೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ…ಪೇ॰… ಠಿತಾತಿ।
Yathābhirantaṃviharitvāti bodhaneyyasattānaṃ upanissayaṃ olokento yathājjhāsayena viharitvā. Cārikaṃ pakkāmīti mahājanasaṅgahaṃ karonto uttamāya buddhasiriyā anopamena buddhavilāsena aturitacārikaṃ pakkāmi. Sambahulāhi sākiyānīhi saddhinti antonivesanasmiṃyeva dasabalaṃ uddissa pabbajjāvesaṃ gahetvā tāpi pañcasatā sākiyāniyo pabbajjāvesaṃyeva gāhāpetvā sabbāhipi tāhi sambahulāhi sākiyānīhi saddhiṃ. Pakkāmīti gamanaṃ abhinīhari. Gamanābhinīharaṇakāle panassā ‘‘sukumārā rājitthiyo padasā gantuṃ na sakkhissantī’’ti sākiyakoliyarājāno suvaṇṇasivikāyo upaṭṭhāpayiṃsu, tā pana ‘‘yāne āruyha gacchantīhi satthari agāravo kato hotī’’ti ekapaṇṇāsayojanikaṃ maggaṃ padasāva paṭipajjiṃsu. Rājānopi purato ca pacchato ca ārakkhaṃ saṃvidahāpetvā taṇḍulasappitelādīnaṃ sakaṭāni pūretvā ‘‘gatagataṭṭhāne āhāraṃ paṭiyādethā’’ti purise pesayiṃsu. Sūnehi pādehīti tāsañhi sukhumālattā pādesu eko phoṭo uṭṭheti, eko bhijjati, ubho pādā kaṭakaṭṭhisamparikiṇṇā viya hutvā uddhumātā. Tena vuttaṃ ‘‘sūnehi pādehī’’ti. Bahidvārakoṭṭhaketi dvārakoṭṭhakassa bahi. Kasmā panevaṃ ṭhitāti? Evaṃ kirassā ahosi ‘‘ahaṃ tathāgatena anuññātā sayameva pabbajjāvesaṃ aggahesiṃ, evaṃ gahitabhāvo ca pana me sakalajambudīpe pākaṭo jāto, sace satthā pabbajjaṃ anujānissati, iccetaṃ kusalaṃ. Sace nānujānissati, mahatī garahā bhavissatī’’ti vihāraṃ pavisituṃ asakkontī rodamānā aṭṭhāsi. Kiṃ nu tvaṃ gotamīti kiṃ nu rājakulānaṃ vipatti uppannā, kena nu tvaṃ kāraṇena evaṃ vivaṇṇabhāvaṃ pattā sūnehi pādehi…pe… ṭhitāti.
ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಕಾರಣೇನ। ಆಪಾದಿಕಾತಿ ಸಂವಡ್ಢಿಕಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಹತ್ಥಪಾದೇಸು ಹತ್ಥಪಾದಕಿಚ್ಚಂ ಅಸಾಧೇನ್ತೇಸು ಹತ್ಥೇ ಚ ಪಾದೇ ಚ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪೋಸಿಕಾತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾರೇ ನಹಾಪೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಪಾಯೇತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ಪೋಸೇಸಿ। ಥಞ್ಞಂ ಪಾಯೇಸೀತಿ ನನ್ದಕುಮಾರೋ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತತೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ದಹರತರೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಜಾತೇ ಮಹಾಪಜಾಪತಿ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ಧಾತೀನಂ ದತ್ವಾ ಸಯಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಧಾತಿಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಅತ್ತನೋ ಥಞ್ಞಂ ಪಾಯೇಸಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಥೇರೋ ಏವಮಾಹ। ಸಾಧು ಭನ್ತೇತಿ ‘‘ಬಹುಕಾರಾ’’ತಿಆದೀಹಿ ತಸ್ಸಾ ಗುಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪುನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚನ್ತೋ ಏವಮಾಹ।
Aññenapi pariyāyenāti aññenapi kāraṇena. Āpādikāti saṃvaḍḍhikā, tumhākaṃ hatthapādesu hatthapādakiccaṃ asādhentesu hatthe ca pāde ca vaḍḍhetvā paṭijaggikāti attho. Posikāti divasassa dve tayo vāre nahāpetvā bhojetvā pāyetvā tumhe posesi. Thaññaṃ pāyesīti nandakumāro kira bodhisattato katipāheneva daharataro. Tasmiṃ jāte mahāpajāpati attano puttaṃ dhātīnaṃ datvā sayaṃ bodhisattassa dhātikiccaṃ sādhayamānā attano thaññaṃ pāyesi. Taṃ sandhāya thero evamāha. Sādhu bhanteti ‘‘bahukārā’’tiādīhi tassā guṇaṃ kathetvā puna pabbajjaṃ yācanto evamāha.
ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಚೂಳವಗ್ಗಪಾಳಿ • Cūḷavaggapāḷi / ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀವತ್ಥು • Mahāpajāpatigotamīvatthu
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಚೂಳವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀವತ್ಥುಕಥಾ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ಮಹಾಪಜಾಪತಿಗೋತಮೀವತ್ಥುಕಥಾ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā
