| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[५०७] ११. महापलोभनजातकवण्णना
[507] 11. Mahāpalobhanajātakavaṇṇanā
ब्रह्मलोका चवित्वानाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो विसुद्धसंकिलेसं आरब्भ कथेसि। वत्थु हेट्ठा वित्थारितमेव। इध पन सत्था ‘‘भिक्खु मातुगामो नामेस विसुद्धसत्तेपि संकिलिट्ठे करोती’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Brahmalokā cavitvānāti idaṃ satthā jetavane viharanto visuddhasaṃkilesaṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā vitthāritameva. Idha pana satthā ‘‘bhikkhu mātugāmo nāmesa visuddhasattepi saṃkiliṭṭhe karotī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियन्ति चूळपलोभने (जा॰ १.३.३७ आदयो) वुत्तनयेनेव अतीतवत्थु वित्थारितब्बं। तदा पन महासत्तो ब्रह्मलोका चवित्वा कासिरञ्ञो पुत्तो हुत्वा निब्बत्ति, अनित्थिगन्धकुमारो नाम अहोसि। इत्थीनं हत्थे न सण्ठाति, पुरिसवेसेन नं थञ्ञं पायेन्ति, झानागारे वसति, इत्थियो न पस्सति। तमत्थं पकासेन्तो सत्था चतस्सो गाथा अभासि –
Atīte bārāṇasiyanti cūḷapalobhane (jā. 1.3.37 ādayo) vuttanayeneva atītavatthu vitthāritabbaṃ. Tadā pana mahāsatto brahmalokā cavitvā kāsirañño putto hutvā nibbatti, anitthigandhakumāro nāma ahosi. Itthīnaṃ hatthe na saṇṭhāti, purisavesena naṃ thaññaṃ pāyenti, jhānāgāre vasati, itthiyo na passati. Tamatthaṃ pakāsento satthā catasso gāthā abhāsi –
२८४.
284.
‘‘ब्रह्मलोका चवित्वान, देवपुत्तो महिद्धिको।
‘‘Brahmalokā cavitvāna, devaputto mahiddhiko;
रञ्ञो पुत्तो उदपादि, सब्बकामसमिद्धिसु॥
Rañño putto udapādi, sabbakāmasamiddhisu.
२८५.
285.
‘‘कामा वा कामसञ्ञा वा, ब्रह्मलोके न विज्जति।
‘‘Kāmā vā kāmasaññā vā, brahmaloke na vijjati;
स्वास्सु तायेव सञ्ञाय, कामेहि विजिगुच्छथ॥
Svāssu tāyeva saññāya, kāmehi vijigucchatha.
२८६.
286.
‘‘तस्स चन्तेपुरे आसि, झानागारं सुमापितं।
‘‘Tassa cantepure āsi, jhānāgāraṃ sumāpitaṃ;
सो तत्थ पटिसल्लीनो, एको रहसि झायथ॥
So tattha paṭisallīno, eko rahasi jhāyatha.
२८७.
287.
‘‘स राजा परिदेवेसि, पुत्तसोकेन अट्टितो।
‘‘Sa rājā paridevesi, puttasokena aṭṭito;
एकपुत्तो चयं मय्हं, न च कामानि भुञ्जती’’ति॥
Ekaputto cayaṃ mayhaṃ, na ca kāmāni bhuñjatī’’ti.
तत्थ सब्बकामसमिद्धिसूति सब्बकामानं समिद्धीसु सम्पत्तीसु ठितस्स रञ्ञो पुत्तो हुत्वा एको देवपुत्तो निब्बत्ति। स्वास्सूति सो कुमारो। तायेवाति ताय ब्रह्मलोके निब्बत्तिताय झानसञ्ञाय एव। सुमापितन्ति पितरा सुट्ठु मनापं कत्वा मापितं। रहसि झायथाति मातुगामं अपस्सन्तो वसि। परिदेवेसीति विलपि।
Tattha sabbakāmasamiddhisūti sabbakāmānaṃ samiddhīsu sampattīsu ṭhitassa rañño putto hutvā eko devaputto nibbatti. Svāssūti so kumāro. Tāyevāti tāya brahmaloke nibbattitāya jhānasaññāya eva. Sumāpitanti pitarā suṭṭhu manāpaṃ katvā māpitaṃ. Rahasi jhāyathāti mātugāmaṃ apassanto vasi. Paridevesīti vilapi.
पञ्चमा रञ्ञो परिदेवनगाथा –
Pañcamā rañño paridevanagāthā –
२८८.
288.
‘‘को नु ख्वेत्थ उपायो सो, को वा जानाति किञ्चनं।
‘‘Ko nu khvettha upāyo so, ko vā jānāti kiñcanaṃ;
यो मे पुत्तं पलोभेय्य, यथा कामानि पत्थये’’ति॥
Yo me puttaṃ palobheyya, yathā kāmāni patthaye’’ti.
तत्थ को नु ख्वेत्थ उपायोति को नु खो एत्थ एतस्स कामानं भुञ्जनउपायो। ‘‘को नु खो इधुपायो सो’’तिपि पाठो, अट्ठकथायं पन ‘‘को नु खो एतं उपवसित्वा उपलापनकारणं जानाती’’ति वुत्तं। को वा जानाति किञ्चनन्ति को वा एतस्स पलिबोधकारणं जानातीति अत्थो।
Tattha ko nu khvettha upāyoti ko nu kho ettha etassa kāmānaṃ bhuñjanaupāyo. ‘‘Ko nu kho idhupāyo so’’tipi pāṭho, aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘ko nu kho etaṃ upavasitvā upalāpanakāraṇaṃ jānātī’’ti vuttaṃ. Ko vā jānāti kiñcananti ko vā etassa palibodhakāraṇaṃ jānātīti attho.
ततो परं दियड्ढगाथा अभिसम्बुद्धगाथा –
Tato paraṃ diyaḍḍhagāthā abhisambuddhagāthā –
२८९.
289.
‘‘अहु कुमारी तत्थेव, वण्णरूपसमाहिता।
‘‘Ahu kumārī tattheva, vaṇṇarūpasamāhitā;
कुसला नच्चगीतस्स, वादिते च पदक्खिणा॥
Kusalā naccagītassa, vādite ca padakkhiṇā.
२९०.
290.
‘‘सा तत्थ उपसङ्कम्म, राजानं एतदब्रवी’’ति।
‘‘Sā tattha upasaṅkamma, rājānaṃ etadabravī’’ti;
तत्थ अहूति भिक्खवे, तत्थेव अन्तेपुरे चूळनाटकानं अन्तरे एका तरुणकुमारिका अहोसि। पदक्खिणाति सुसिक्खिता।
Tattha ahūti bhikkhave, tattheva antepure cūḷanāṭakānaṃ antare ekā taruṇakumārikā ahosi. Padakkhiṇāti susikkhitā.
‘‘अहं खो नं पलोभेय्यं, सचे भत्ता भविस्सती’’ति॥ –
‘‘Ahaṃ kho naṃ palobheyyaṃ, sace bhattā bhavissatī’’ti. –
उपड्ढगाथा कुमारिकाय वुत्ता।
Upaḍḍhagāthā kumārikāya vuttā.
तत्थ सचे भत्ताति सचे एस मय्हं पति भविस्सतीति।
Tattha sace bhattāti sace esa mayhaṃ pati bhavissatīti.
२९१.
291.
‘‘तं तथावादिनिं राजा, कुमारिं एतदब्रवि।
‘‘Taṃ tathāvādiniṃ rājā, kumāriṃ etadabravi;
त्वञ्ञेव नं पलोभेहि, तव भत्ता भविस्सतीति॥
Tvaññeva naṃ palobhehi, tava bhattā bhavissatīti.
तत्थ तव भत्ताति तवेस पति भविस्सति, त्वञ्ञेव तस्स अग्गमहेसी भविस्ससि, गच्छ नं पलोभेहि, कामरसं जानापेहीति।
Tattha tava bhattāti tavesa pati bhavissati, tvaññeva tassa aggamahesī bhavissasi, gaccha naṃ palobhehi, kāmarasaṃ jānāpehīti.
एवं वत्वा राजा ‘‘इमिस्सा किर ओकासं करोन्तू’’ति कुमारस्स उपट्ठाकानं पेसेसि। सा पच्चूसकाले वीणं आदाय गन्त्वा कुमारस्स सयनगब्भस्स बहि अविदूरे ठत्वा अग्गनखेहि वीणं वादेन्ती मधुरसरेन गायित्वा तं पलोभेसि। तमत्थं पकासेन्तो सत्था आह –
Evaṃ vatvā rājā ‘‘imissā kira okāsaṃ karontū’’ti kumārassa upaṭṭhākānaṃ pesesi. Sā paccūsakāle vīṇaṃ ādāya gantvā kumārassa sayanagabbhassa bahi avidūre ṭhatvā agganakhehi vīṇaṃ vādentī madhurasarena gāyitvā taṃ palobhesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
२९२.
292.
‘‘सा च अन्तेपुरं गन्त्वा, बहुं कामुपसंहितं।
‘‘Sā ca antepuraṃ gantvā, bahuṃ kāmupasaṃhitaṃ;
हदयङ्गमा पेमनीया, चित्रा गाथा अभासथ॥
Hadayaṅgamā pemanīyā, citrā gāthā abhāsatha.
२९३.
293.
‘‘तस्सा च गायमानाय, सद्दं सुत्वान नारिया।
‘‘Tassā ca gāyamānāya, saddaṃ sutvāna nāriyā;
कामच्छन्दस्स उप्पज्जि, जनं सो परिपुच्छथ॥
Kāmacchandassa uppajji, janaṃ so paripucchatha.
२९४.
294.
‘‘कस्सेसो सद्दो को वा सो, भणति उच्चावचं बहुं।
‘‘Kasseso saddo ko vā so, bhaṇati uccāvacaṃ bahuṃ;
हदयङ्गमं पेमनीयं, अहो कण्णसुखं मम॥
Hadayaṅgamaṃ pemanīyaṃ, aho kaṇṇasukhaṃ mama.
२९५.
295.
‘‘एसा खो पमदा देव, खिड्डा एसा अनप्पिका।
‘‘Esā kho pamadā deva, khiḍḍā esā anappikā;
सचे त्वं कामे भुञ्जेय्य, भिय्यो भिय्यो छादेय्यु तं॥
Sace tvaṃ kāme bhuñjeyya, bhiyyo bhiyyo chādeyyu taṃ.
२९६.
296.
‘‘इङ्घ आगच्छतोरेन, अविदूरम्हि गायतु।
‘‘Iṅgha āgacchatorena, avidūramhi gāyatu;
अस्समस्स समीपम्हि, सन्तिके मय्ह गायतु॥
Assamassa samīpamhi, santike mayha gāyatu.
२९७.
297.
‘‘तिरोकुट्टम्हि गायित्वा, झानागारम्हि पाविसि।
‘‘Tirokuṭṭamhi gāyitvā, jhānāgāramhi pāvisi;
बन्धि नं अनुपुब्बेन, आरञ्ञमिव कुञ्जरं॥
Bandhi naṃ anupubbena, āraññamiva kuñjaraṃ.
२९८.
298.
‘‘तस्स कामरसं ञत्वा, इस्साधम्मो अजायथ।
‘‘Tassa kāmarasaṃ ñatvā, issādhammo ajāyatha;
‘अहमेव कामे भुञ्जेय्यं, मा अञ्ञो पुरिसो अहु’॥
‘Ahameva kāme bhuñjeyyaṃ, mā añño puriso ahu’.
२९९.
299.
‘‘ततो असिं गहेत्वान, पुरिसे हन्तुं उपक्कमि।
‘‘Tato asiṃ gahetvāna, purise hantuṃ upakkami;
अहमेवेको भुञ्जिस्सं, मा अञ्ञो पुरिसो सिया॥
Ahameveko bhuñjissaṃ, mā añño puriso siyā.
३००.
300.
‘‘ततो जानपदा सब्बे, विक्कन्दिंसु समागता।
‘‘Tato jānapadā sabbe, vikkandiṃsu samāgatā;
पुत्तो त्यायं महाराज, जनं हेठेत्यदूसकं॥
Putto tyāyaṃ mahārāja, janaṃ heṭhetyadūsakaṃ.
३०१.
301.
‘‘तञ्च राजा विवाहेसि, सम्हा रट्ठा च खत्तियो।
‘‘Tañca rājā vivāhesi, samhā raṭṭhā ca khattiyo;
यावता विजितं मय्हं, न ते वत्थब्ब तावदे॥
Yāvatā vijitaṃ mayhaṃ, na te vatthabba tāvade.
३०२.
302.
‘‘ततो सो भरियमादाय, समुद्दं उपसङ्कमि।
‘‘Tato so bhariyamādāya, samuddaṃ upasaṅkami;
पण्णसालं करित्वान, वनमुञ्छाय पाविसि॥
Paṇṇasālaṃ karitvāna, vanamuñchāya pāvisi.
३०३.
303.
‘‘अथेत्थ इसि मागच्छि, समुद्दं उपरूपरि।
‘‘Athettha isi māgacchi, samuddaṃ uparūpari;
सो तस्स गेहं पावेक्खि, भत्तकाले उपट्ठिते॥
So tassa gehaṃ pāvekkhi, bhattakāle upaṭṭhite.
३०४.
304.
‘‘तञ्च भरिया पलोभेसि, पस्स याव सुदारुणं।
‘‘Tañca bhariyā palobhesi, passa yāva sudāruṇaṃ;
चुतो सो ब्रह्मचरियम्हा, इद्धिया परिहायथ॥
Cuto so brahmacariyamhā, iddhiyā parihāyatha.
३०५.
305.
‘‘राजपुत्तो च उञ्छातो, वनमूलफलं बहुं।
‘‘Rājaputto ca uñchāto, vanamūlaphalaṃ bahuṃ;
सायं काजेन आदाय, अस्समं उपसङ्कमि॥
Sāyaṃ kājena ādāya, assamaṃ upasaṅkami.
३०६.
306.
‘‘इसी च खत्तियं दिस्वा, समुद्दं उपसङ्कमि।
‘‘Isī ca khattiyaṃ disvā, samuddaṃ upasaṅkami;
‘वेहायसं गमिस्स’न्ति, सीदते सो महण्णवे॥
‘Vehāyasaṃ gamissa’nti, sīdate so mahaṇṇave.
३०७.
307.
‘‘खत्तियो च इसिं दिस्वा, सीदमानं महण्णवे।
‘‘Khattiyo ca isiṃ disvā, sīdamānaṃ mahaṇṇave;
तस्सेव अनुकम्पाय, इमा गाथा अभासथ॥
Tasseva anukampāya, imā gāthā abhāsatha.
३०८.
308.
‘‘अभिज्जमाने वारिस्मिं, सयं आगम्म इद्धिया।
‘‘Abhijjamāne vārismiṃ, sayaṃ āgamma iddhiyā;
मिस्सीभावित्थिया गन्त्वा, संसीदसि महण्णवे॥
Missībhāvitthiyā gantvā, saṃsīdasi mahaṇṇave.
३०९.
309.
‘‘आवट्टनी महामाया, ब्रह्मचरियविकोपना।
‘‘Āvaṭṭanī mahāmāyā, brahmacariyavikopanā;
सीदन्ति नं विदित्वान, आरका परिवज्जये॥
Sīdanti naṃ viditvāna, ārakā parivajjaye.
३१०.
310.
‘‘अनला मुदुसम्भासा, दुप्पूरा ता नदीसमा।
‘‘Analā mudusambhāsā, duppūrā tā nadīsamā;
सीदन्ति नं विदित्वान, आरका परिवज्जये॥
Sīdanti naṃ viditvāna, ārakā parivajjaye.
३११.
311.
‘‘यं एता उपसेवन्ति, छन्दसा वा धनेन वा।
‘‘Yaṃ etā upasevanti, chandasā vā dhanena vā;
जातवेदोव सं ठानं, खिप्पं अनुदहन्ति तं॥
Jātavedova saṃ ṭhānaṃ, khippaṃ anudahanti taṃ.
३१२.
312.
‘‘खत्तियस्स वचो सुत्वा, इसिस्स निब्बिदा अहु।
‘‘Khattiyassa vaco sutvā, isissa nibbidā ahu;
लद्धा पोराणकं मग्गं, गच्छते सो विहायसं॥
Laddhā porāṇakaṃ maggaṃ, gacchate so vihāyasaṃ.
३१३.
313.
‘‘खत्तियो च इसिं दिस्वा, गच्छमानं विहायसं।
‘‘Khattiyo ca isiṃ disvā, gacchamānaṃ vihāyasaṃ;
संवेगं अलभी धीरो, पब्बज्जं समरोचयि॥
Saṃvegaṃ alabhī dhīro, pabbajjaṃ samarocayi.
३१४.
314.
‘‘ततो सो पब्बजित्वान, कामरागं विराजयि।
‘‘Tato so pabbajitvāna, kāmarāgaṃ virājayi;
कामरागं विराजेत्वा, ब्राह्मलोकूपगो अहू’’ति॥
Kāmarāgaṃ virājetvā, brāhmalokūpago ahū’’ti.
तत्थ अन्तेपुरन्ति कुमारस्स वसनट्ठानं। बहुन्ति बहुं नानप्पकारं। कामुपसंहितन्ति कामनिस्सितं गीतं पवत्तयमाना। कामच्छन्दस्साति अस्स अनित्थिगन्धकुमारस्स कामच्छन्दो उप्पज्जि। जनन्ति अत्तनो सन्तिकावचरं परिचारिकजनं। उच्चावचन्ति उग्गतञ्च अनुग्गतञ्च। भुञ्जेय्याति सचे भुञ्जेय्यासि। छादेय्यु तन्ति एते कामा नाम तव रुच्चेय्युं। सो ‘‘पमदा’’ति वचनं सुत्वा तुण्ही अहोसि। इतरा पुनदिवसेपि गायि। एवं कुमारो पटिबद्धचित्तो हुत्वा तस्सा आगमनं रोचेन्तो परिचारिके आमन्तेत्वा ‘‘इङ्घा’’ति गाथमाह।
Tattha antepuranti kumārassa vasanaṭṭhānaṃ. Bahunti bahuṃ nānappakāraṃ. Kāmupasaṃhitanti kāmanissitaṃ gītaṃ pavattayamānā. Kāmacchandassāti assa anitthigandhakumārassa kāmacchando uppajji. Jananti attano santikāvacaraṃ paricārikajanaṃ. Uccāvacanti uggatañca anuggatañca. Bhuñjeyyāti sace bhuñjeyyāsi. Chādeyyu tanti ete kāmā nāma tava rucceyyuṃ. So ‘‘pamadā’’ti vacanaṃ sutvā tuṇhī ahosi. Itarā punadivasepi gāyi. Evaṃ kumāro paṭibaddhacitto hutvā tassā āgamanaṃ rocento paricārike āmantetvā ‘‘iṅghā’’ti gāthamāha.
तिरोकुट्टम्हीति सयनगब्भकुट्टस्स बहि। मा अञ्ञोति अञ्ञो कामे परिभुञ्जन्तो पुरिसो नाम मा सिया। हन्तुं उपक्कमीति अन्तरवीथिं ओतरित्वा मारेतुं आरभि। विकन्दिंसूति कुमारेन कतिपयेसु पुरिसेसु पहतेसु पुरिसा पलायित्वा गेहानि पविसिंसु। सो पुरिसे अलभन्तो थोकं विस्समि। तस्मिं खणे राजङ्गणे सन्निपतित्वा उपक्कोसिंसु। जनं हेठेत्यदूसकन्ति निरपराधं जनं हेठेति, तं गण्हापेथाति वदिंसु। राजा उपायेन कुमारं गण्हापेत्वा ‘‘इमस्स किं कत्तब्ब’’न्ति पुच्छि। ‘‘देव, अञ्ञं नत्थि, इमं पन कुमारं ताय कुमारिकाय सद्धिं रट्ठा पब्बाजेतुं वट्टती’’ति वुत्ते तथा अकासि। तमत्थं पकासेन्तो सत्था ‘‘तञ्चा’’तिआदिमाह। तत्थ विवाहेसीति पब्बाजेसि। न ते वत्थब्ब तावदेति यत्तकं मय्हं विजितं, तत्तके तया न वत्थब्बं। उञ्छायाति फलाफलत्थाय।
Tirokuṭṭamhīti sayanagabbhakuṭṭassa bahi. Mā aññoti añño kāme paribhuñjanto puriso nāma mā siyā. Hantuṃ upakkamīti antaravīthiṃ otaritvā māretuṃ ārabhi. Vikandiṃsūti kumārena katipayesu purisesu pahatesu purisā palāyitvā gehāni pavisiṃsu. So purise alabhanto thokaṃ vissami. Tasmiṃ khaṇe rājaṅgaṇe sannipatitvā upakkosiṃsu. Janaṃ heṭhetyadūsakanti niraparādhaṃ janaṃ heṭheti, taṃ gaṇhāpethāti vadiṃsu. Rājā upāyena kumāraṃ gaṇhāpetvā ‘‘imassa kiṃ kattabba’’nti pucchi. ‘‘Deva, aññaṃ natthi, imaṃ pana kumāraṃ tāya kumārikāya saddhiṃ raṭṭhā pabbājetuṃ vaṭṭatī’’ti vutte tathā akāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā ‘‘tañcā’’tiādimāha. Tattha vivāhesīti pabbājesi. Na te vatthabba tāvadeti yattakaṃ mayhaṃ vijitaṃ, tattake tayā na vatthabbaṃ. Uñchāyāti phalāphalatthāya.
तस्मिं पन वनं पविट्ठे इतरा यं तत्थ पचितब्बयुत्तकं अत्थि, तं पचित्वा तस्सागमनं ओलोकेन्ती पण्णसालद्वारे निसीदति। एवं काले गच्छन्ते एकदिवसं अन्तरदीपकवासी एको इद्धिमन्ततापसो अस्समपदतो निक्खमित्वा मणिफलकं विय उदकं मद्दमानोव आकासे उप्पतित्वा भिक्खाचारं गच्छन्तो पण्णसालाय उपरिभागं पत्वा धूमं दिस्वा ‘‘इमस्मिं ठाने मनुस्सा वसन्ति मञ्ञे’’ति पण्णसालद्वारे ओतरि। सा तं दिस्वा निसीदापेत्वा पटिबद्धचित्ता हुत्वा इत्थिकुत्तं दस्सेत्वा तेन सद्धिं अनाचारं अचरि। तमत्थं पकासेन्तो सत्था ‘‘अथेत्था’’तिआदिमाह। तत्थ इसि मागच्छीति इसि आगच्छि। समुद्दं उपरूपरीति समुद्दस्स मत्थकमत्थकेन। पस्स याव सुदारुणन्ति पस्सथ, भिक्खवे, ताय कुमारिकाय याव सुदारुणं कम्मं कतन्ति अत्थो।
Tasmiṃ pana vanaṃ paviṭṭhe itarā yaṃ tattha pacitabbayuttakaṃ atthi, taṃ pacitvā tassāgamanaṃ olokentī paṇṇasāladvāre nisīdati. Evaṃ kāle gacchante ekadivasaṃ antaradīpakavāsī eko iddhimantatāpaso assamapadato nikkhamitvā maṇiphalakaṃ viya udakaṃ maddamānova ākāse uppatitvā bhikkhācāraṃ gacchanto paṇṇasālāya uparibhāgaṃ patvā dhūmaṃ disvā ‘‘imasmiṃ ṭhāne manussā vasanti maññe’’ti paṇṇasāladvāre otari. Sā taṃ disvā nisīdāpetvā paṭibaddhacittā hutvā itthikuttaṃ dassetvā tena saddhiṃ anācāraṃ acari. Tamatthaṃ pakāsento satthā ‘‘athetthā’’tiādimāha. Tattha isi māgacchīti isi āgacchi. Samuddaṃ uparūparīti samuddassa matthakamatthakena. Passa yāva sudāruṇanti passatha, bhikkhave, tāya kumārikāya yāva sudāruṇaṃ kammaṃ katanti attho.
सायन्ति सायन्हसमये। दिस्वाति तं विजहितुं असक्कोन्तो सकलदिवसं तत्थेव हुत्वा सायन्हसमये राजपुत्तं आगतं दिस्वा पलायितुं ‘‘वेहायसं गमिस्स’’न्ति उप्पतनाकारं करोन्तो पतित्वा महण्णवे सीदति। इसिं दिस्वाति अनुबन्धमानो गन्त्वा पस्सित्वा। अनुकम्पायाति सचायं भूमिया आगतो अभविस्स, पलायित्वा अरञ्ञं पविसेय्य, आकासेन आगतो भविस्सति, तस्मा समुद्दे पतितोपि उप्पतनाकारमेव करोतीति अनुकम्पं उप्पादेत्वा तस्सेव अनुकम्पाय अभासथ। तासं पन गाथानं अत्थो तिकनिपाते वुत्तोयेव। निब्बिदा अहूति कामेसु निब्बेदो जातो। पोराणकं मग्गन्ति पुब्बे अधिगतं झानविसेसं। पब्बजित्वानाति तं इत्थिं मनुस्सावासं नेत्वा निवत्तित्वा अरञ्ञे इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा कामरागं विराजयि, विराजेत्वा ब्रह्मलोकूपगो अहोसीति।
Sāyanti sāyanhasamaye. Disvāti taṃ vijahituṃ asakkonto sakaladivasaṃ tattheva hutvā sāyanhasamaye rājaputtaṃ āgataṃ disvā palāyituṃ ‘‘vehāyasaṃ gamissa’’nti uppatanākāraṃ karonto patitvā mahaṇṇave sīdati. Isiṃ disvāti anubandhamāno gantvā passitvā. Anukampāyāti sacāyaṃ bhūmiyā āgato abhavissa, palāyitvā araññaṃ paviseyya, ākāsena āgato bhavissati, tasmā samudde patitopi uppatanākārameva karotīti anukampaṃ uppādetvā tasseva anukampāya abhāsatha. Tāsaṃ pana gāthānaṃ attho tikanipāte vuttoyeva. Nibbidā ahūti kāmesu nibbedo jāto. Porāṇakaṃ magganti pubbe adhigataṃ jhānavisesaṃ. Pabbajitvānāti taṃ itthiṃ manussāvāsaṃ netvā nivattitvā araññe isipabbajjaṃ pabbajitvā kāmarāgaṃ virājayi, virājetvā brahmalokūpago ahosīti.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा ‘‘एवं, भिक्खवे, मातुगामं पटिच्च विसुद्धसत्तापि संकिलिस्सन्ती’’ति वत्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने उक्कण्ठितभिक्खु अरहत्तं पत्तो। तदा अनित्थिगन्धकुमारो अहमेव अहोसिन्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, mātugāmaṃ paṭicca visuddhasattāpi saṃkilissantī’’ti vatvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu arahattaṃ patto. Tadā anitthigandhakumāro ahameva ahosinti.
महापलोभनजातकवण्णना एकादसमा।
Mahāpalobhanajātakavaṇṇanā ekādasamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ५०७. महापलोभनजातकं • 507. Mahāpalobhanajātakaṃ
