Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੩. ਮਹਾਪਨ੍ਥਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
3. Mahāpanthakattheragāthāvaṇṇanā
ਯਦਾ ਪਠਮਮਦ੍ਦਕ੍ਖਿਨ੍ਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਮਹਾਪਨ੍ਥਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਂ ਕਿਰ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਹਂਸવਤੀਨਗਰੇ વਿਭવਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਏਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਸਞ੍ਞਾવਿવਟ੍ਟਕੁਸਲਾਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਯਮ੍ਪਿ ਤਂ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਇਤੋ ਸਤ੍ਤਦਿવਸਮਤ੍ਥਕੇ – ‘ਸਞ੍ਞਾવਿવਟ੍ਟਕੁਸਲਾਨਂ ਅਯਂ ਮਮ ਸਾਸਨੇ ਅਗ੍ਗੋ’ਤਿ ਏਤਦਗ੍ਗੇ ਠਪਯਿਤ੍ਥ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਇਮਸ੍ਸ ਅਧਿਕਾਰਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਬਲੇਨ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਯ ਅਨਾਗਤੇ ਏਕਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਅਗ੍ਗੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਕਨਿਟ੍ਠਭਾਤਾ ਪਨਸ੍ਸ ਤਥੇવ ਭਗવਤਿ ਅਧਿਕਾਰਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਮਨੋਮਯਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸਾਭਿਨਿਮ੍ਮਾਨਂ ਚੇਤੋવਿવਟ੍ਟਕੋਸਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਙ੍ਗਾਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਣਿਧਾਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਭਗવਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯੇਨ ਸਮਿਜ੍ਝਨਭਾવਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਮਤ੍ਥਕੇ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਨਾਮ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।
Yadāpaṭhamamaddakkhintiādikā āyasmato mahāpanthakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare vibhavasampanno kuṭumbiyo hutvā ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ saññāvivaṭṭakusalānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā, ‘‘bhante, yaṃ bhikkhuṃ tumhe ito sattadivasamatthake – ‘saññāvivaṭṭakusalānaṃ ayaṃ mama sāsane aggo’ti etadagge ṭhapayittha, ahampi imassa adhikārakammassa balena so bhikkhu viya anāgate ekassa buddhassa sāsane aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Kaniṭṭhabhātā panassa tatheva bhagavati adhikārakammaṃ katvā manomayassa kāyassābhinimmānaṃ cetovivaṭṭakosallanti dvinnaṃ aṅgānaṃ vasena vuttanayeneva paṇidhānaṃ akāsi. Bhagavā dvinnampi patthanaṃ anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate kappasatasahassamatthake gotamassa nāma sammāsambuddhassa sāsane tumhākaṃ patthanā samijjhissatī’’ti byākāsi.
ਤੇ ਉਭੋਪਿ ਜਨਾ ਤਤ੍ਥ ਯਾવਜੀવਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਮਹਾਪਨ੍ਥਕਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾਕਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮਂ ਨ ਕਥੀਯਤਿ। ਚੂਲ਼ਪਨ੍ਥਕੋ ਪਨ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વੀਸਤਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਓਦਾਤਕਸਿਣਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਪੁਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਅਪਦਾਨੇ ਪਨ ‘‘ਚੂਲ਼ਪਨ੍ਥਕੋ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਤਾਪਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤੇ વਸਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪੁਪ੍ਫਚ੍ਛਤ੍ਤੇਨ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸੀ’’ਤਿ ਆਗਤਂ। ਤੇਸਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤਾਨਂਯੇવ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ। ਅਥ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਿਤવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੋ ਰਾਜਗਹਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વੇਲ਼ੁવਨੇ ਮਹਾવਿਹਾਰੇ વਿਹਰਤਿ।
Te ubhopi janā tattha yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devaloke nibbattiṃsu. Tattha mahāpanthakassa antarākataṃ kalyāṇadhammaṃ na kathīyati. Cūḷapanthako pana kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā vīsati vassasahassāni odātakasiṇakammaṃ katvā devapure nibbatti. Apadāne pana ‘‘cūḷapanthako padumuttarassa bhagavato kāle tāpaso hutvā himavante vasanto tattha bhagavantaṃ disvā pupphacchattena pūjaṃ akāsī’’ti āgataṃ. Tesaṃ devamanussesu saṃsarantānaṃyeva kappasatasahassaṃ atikkantaṃ. Atha amhākaṃ satthā abhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakko rājagahaṃ upanissāya veḷuvane mahāvihāre viharati.
ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਗਹੇ ਧਨਸੇਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਧੀਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਾਸੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਨ੍ਥવਂ ਕਤ੍વਾ ਞਾਤਕੇਹਿ ਭੀਤਾ ਹਤ੍ਥਸਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ વਸਨ੍ਤੀ ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਗਬ੍ਭਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਰਿਪਕ੍ਕਗਬ੍ਭਾ ‘‘ਞਾਤਿਘਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਜਾਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇਯੇવ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਯਿਤ੍વਾ ਸਾਮਿਨਾ ਨਿવਤ੍ਤਿਤਾ ਪੁਬ੍ਬੇ વਸਿਤਟ੍ਠਾਨੇ વਸਨ੍ਤੀ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ੍ਥੇ ਜਾਤਤ੍ਤਾ ਪਨ੍ਥਕੋਤਿ, ਨਾਮਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਆਧਾવਿਤ੍વਾ વਿਧਾવਿਤ੍વਾ વਿਚਰਣਕਾਲੇ ਤਮੇવ ਪਟਿਚ੍ਚ ਦੁਤਿਯਂ ਗਬ੍ਭਂ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ ਪਰਿਪਕ੍ਕਗਬ੍ਭਾ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਯਿਤ੍વਾ ਸਾਮਿਨਾ ਨਿવਤ੍ਤਿਤਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਹਾਪਨ੍ਥਕੋਤਿ ਕਨਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚੂਲ਼ਪਨ੍ਥਕੋਤਿ ਨਾਮਂ ਕਤ੍વਾ ਯਥਾવਸਿਤਟ੍ਠਾਨੇਯੇવ વਸਨ੍ਤੀ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਦਾਰਕੇਸੁ વਡ੍ਢਨ੍ਤੇਸੁ ਤੇਹਿ, ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਅਯ੍ਯਕਕੁਲਂ ਨੋ ਦਸ੍ਸੇਹੀ’’ਤਿ ਨਿਬੁਨ੍ਧਿਯਮਾਨਾ ਦਾਰਕੇ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪੇਸੇਸਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਦਾਰਕਾ ਧਨਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਗੇਹੇ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਚੂਲ਼ਪਨ੍ਥਕੋ ਅਤਿਦਹਰੋ। ਮਹਾਪਨ੍ਥਕੋ ਪਨ ਅਯ੍ਯਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਹ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਕਾਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਿਤਾਮਹਂ ਆਪੁਚ੍ਛਿ। ਸੋ ਸਤ੍ਥੁ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਤਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ। ਸੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਬਹੁਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣવਸ੍ਸੋ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਸੇਸਤੋ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰੂਪਜ੍ਝਾਨਾਨਂ ਲਾਭੀ ਹੁਤ੍વਾ ਤਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਇਤਿ ਸੋ ਸਞ੍ਞਾવਿવਟ੍ਟਕੁਸਲਾਨਂ ਅਗ੍ਗੋ ਜਾਤੋ। ਸੋ ਝਾਨਸੁਖੇਨ ਫਲਸੁਖੇਨ વੀਤਿਨਾਮੇਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਅਧਿਗਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਸਞ੍ਜਾਤਸੋਮਨਸ੍ਸੋ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਨ੍ਤੋ –
Tena ca samayena rājagahe dhanaseṭṭhissa dhītā attano dāsena saddhiṃ santhavaṃ katvā ñātakehi bhītā hatthasāraṃ gahetvā tena saddhiṃ palāyitvā aññattha vasantī taṃ paṭicca gabbhaṃ labhitvā paripakkagabbhā ‘‘ñātigharaṃ gantvā vijāyissāmī’’ti gacchantī antarāmaggeyeva puttaṃ vijāyitvā sāminā nivattitā pubbe vasitaṭṭhāne vasantī puttassa panthe jātattā panthakoti, nāmaṃ akāsi. Tasmiṃ ādhāvitvā vidhāvitvā vicaraṇakāle tameva paṭicca dutiyaṃ gabbhaṃ paṭilabhitvā paripakkagabbhā pubbe vuttanayeneva antarāmagge puttaṃ vijāyitvā sāminā nivattitā jeṭṭhaputtassa mahāpanthakoti kaniṭṭhassa cūḷapanthakoti nāmaṃ katvā yathāvasitaṭṭhāneyeva vasantī anukkamena dārakesu vaḍḍhantesu tehi, ‘‘amma, ayyakakulaṃ no dassehī’’ti nibundhiyamānā dārake mātāpitūnaṃ santikaṃ pesesi. Tato paṭṭhāya dārakā dhanaseṭṭhino gehe vaḍḍhanti. Tesu cūḷapanthako atidaharo. Mahāpanthako pana ayyakena saddhiṃ bhagavato santikaṃ gato satthāraṃ disvā saha dassanena paṭiladdhasaddho dhammaṃ sutvā upanissayasampannatāya pabbajitukāmo hutvā pitāmahaṃ āpucchi. So satthu tamatthaṃ ārocetvā taṃ pabbājesi. So pabbajitvā bahuṃ buddhavacanaṃ uggaṇhitvā paripuṇṇavasso upasampajjitvā yonisomanasikāre kammaṃ karonto visesato catunnaṃ arūpajjhānānaṃ lābhī hutvā tato vuṭṭhāya vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Iti so saññāvivaṭṭakusalānaṃ aggo jāto. So jhānasukhena phalasukhena vītināmento ekadivasaṃ attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā adhigatasampattiṃ paṭicca sañjātasomanasso sīhanādaṃ nadanto –
੫੧੦.
510.
‘‘ਯਦਾ ਪਠਮਮਦ੍ਦਕ੍ਖਿਂ, ਸਤ੍ਥਾਰਮਕੁਤੋਭਯਂ।
‘‘Yadā paṭhamamaddakkhiṃ, satthāramakutobhayaṃ;
ਤਤੋ ਮੇ ਅਹੁ ਸਂવੇਗੋ, ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮਂ॥
Tato me ahu saṃvego, passitvā purisuttamaṃ.
੫੧੧.
511.
‘‘ਸਿਰਿਂ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਪਾਦੇਹਿ, ਯੋ ਪਣਾਮੇਯ੍ਯ ਆਗਤਂ।
‘‘Siriṃ hatthehi pādehi, yo paṇāmeyya āgataṃ;
ਏਤਾਦਿਸਂ ਸੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ, ਆਰਾਧੇਤ੍વਾ વਿਰਾਧਯੇ॥
Etādisaṃ so satthāraṃ, ārādhetvā virādhaye.
੫੧੨.
512.
‘‘ਤਦਾਹਂ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਞ੍ਚ, ਧਨਧਞ੍ਞਞ੍ਚ ਛਡ੍ਡਯਿਂ।
‘‘Tadāhaṃ puttadārañca, dhanadhaññañca chaḍḍayiṃ;
ਕੇਸਮਸ੍ਸੂਨਿ ਛੇਦੇਤ੍વਾ, ਪਬ੍ਬਜਿਂ ਅਨਗਾਰਿਯਂ॥
Kesamassūni chedetvā, pabbajiṃ anagāriyaṃ.
੫੧੩.
513.
‘‘ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਜੀવਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਸੁਸਂવੁਤੋ।
‘‘Sikkhāsājīvasampanno, indriyesu susaṃvuto;
ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, વਿਹਾਸਿਂ ਅਪਰਾਜਿਤੋ॥
Namassamāno sambuddhaṃ, vihāsiṃ aparājito.
੫੧੪.
514.
‘‘ਤਤੋ ਮੇ ਪਣਿਧੀ ਆਸਿ, ਚੇਤਸੋ ਅਭਿਪਤ੍ਥਿਤੋ।
‘‘Tato me paṇidhī āsi, cetaso abhipatthito;
ਨ ਨਿਸੀਦੇ ਮੁਹੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ, ਤਣ੍ਹਾਸਲ੍ਲੇ ਅਨੂਹਤੇ॥
Na nisīde muhuttampi, taṇhāsalle anūhate.
੫੧੫.
515.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਮੇવਂ વਿਹਰਤੋ, ਪਸ੍ਸ વੀਰਿਯਪਰਕ੍ਕਮਂ।
‘‘Tassa mevaṃ viharato, passa vīriyaparakkamaṃ;
ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾ, ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ॥
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
੫੧੬.
516.
‘‘ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਜਾਨਾਮਿ, ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ વਿਸੋਧਿਤਂ।
‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;
ਅਰਹਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋਮ੍ਹਿ, વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ ਨਿਰੂਪਧਿ॥
Arahā dakkhiṇeyyomhi, vippamutto nirūpadhi.
੫੧੭.
517.
‘‘ਤਤੋ ਰਤ੍ਯਾવਿવਸਾਨੇ, ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਂ ਪਤਿ।
‘‘Tato ratyāvivasāne, sūriyuggamanaṃ pati;
ਸਬ੍ਬਂ ਤਣ੍ਹਂ વਿਸੋਸੇਤ੍વਾ, ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਉਪਾવਿਸਿ’’ਨ੍ਤਿ॥ – ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Sabbaṃ taṇhaṃ visosetvā, pallaṅkena upāvisi’’nti. – imā gāthā abhāsi;
ਤਤ੍ਥ ਯਦਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ। ਪਠਮਨ੍ਤਿ ਆਦਿਤੋ। ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿਨ੍ਤਿ ਪਸ੍ਸਿਂ, ਸਤ੍ਥਾਰਨ੍ਤਿ, ਭਗવਨ੍ਤਂ। ਅਕੁਤੋਭਯਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਭਯਂ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ – ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਭਯਹੇਤੂਨਂ ਬੋਧਿਮੂਲੇਯੇવ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਕੁਤੋਚਿਪਿ ਭਯਾਭਾવਤੋ ਅਕੁਤੋਭਯਂ ਨਿਬ੍ਭਯਂ, ਚਤੁવੇਸਾਰਜ੍ਜવਿਸਾਰਦਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਪਰਮਤ੍ਥੇਹਿ વੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਯਥਾਰਹਮਨੁਸਾਸਨਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਮਯ੍ਹਂ ਪਿਤਾਮਹੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਾਯ વੇਲਾਯ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ਪਸ੍ਸਿਂ, ਤਂ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮਂ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਦਸ੍ਸਨਹੇਤੁ ਤਤੋ ਦਸ੍ਸਨਤੋ ਪਚ੍ਛਾ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸੋਤੁਂ ਨਾਲਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਸਂવੇਗੋ ਅਹੁ ਸਹੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਂવੇਗੋ ਪਨਾਹਂ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ਸਿਰਿਂ ਹਤ੍ਥੇਹੀਤਿ ਗਾਥਾਯ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯੋ વਿਭવਤ੍ਥਿਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ‘‘ਉਪਟ੍ਠਾਯਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤવ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸવਿਗ੍ਗਹਂ ਸਿਰਿਂ ਸਯਨੇ ਉਪਗਤਂ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਚ ਪਾਦੇਹਿ ਚ ਕੋਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ ਪਣਾਮੇਯ੍ਯ ਨੀਹਰੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਤਥਾਰੂਪੋ ਅਲਕ੍ਖਿਕਪੁਰਿਸੋ ਏਤਾਦਿਸਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਆਰਾਧੇਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਨવਮੇ ਖਣੇ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ વਿਰਾਧਯੇ ਤਸ੍ਸ ਓવਾਦਾਕਰਣੇਨ ਤਂ વਿਰਜ੍ਝੇਯ੍ਯ, ਅਹਂ ਪਨੇવਂ ਨ ਕਰੋਮੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਦਾਹਂ…ਪੇ॰… ਅਨਗਾਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਛਡ੍ਡਯਿਨ੍ਤਿ, ਪਜਹਿਂ। ‘‘ਛਡ੍ਡਿਯ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਨਨੁ ਅਯਂ ਥੇਰੋ ਦਾਰਪਰਿਗ੍ਗਹਂ ਅਕਤ੍વਾવ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਸੋ ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਞ੍ਚ ਛਡ੍ਡਯਿ’’ਨ੍ਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ? ਯਥਾ ਨਾਮ ਪੁਰਿਸੋ ਅਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਫਲਮੇવ ਰੁਕ੍ਖਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਤਤੋ ਲਦ੍ਧਫਲੇਹਿ ਪਰਿਹੀਨੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਏવਂਸਮ੍ਪਦਮਿਦਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Tattha yadāti yasmiṃ kāle. Paṭhamanti ādito. Addakkhinti passiṃ, satthāranti, bhagavantaṃ. Akutobhayanti nibbhayaṃ. Ayañhettha attho – sabbesaṃ bhayahetūnaṃ bodhimūleyeva pahīnattā kutocipi bhayābhāvato akutobhayaṃ nibbhayaṃ, catuvesārajjavisāradaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi veneyyānaṃ yathārahamanusāsanato satthāraṃ sammāsambuddhaṃ mayhaṃ pitāmahena saddhiṃ gantvā yāya velāya sabbapaṭhamaṃ passiṃ, taṃ purisuttamaṃ sadevake loke aggapuggalaṃ passitvā tato dassanahetu tato dassanato pacchā ‘‘ettakaṃ kālaṃ satthāraṃ daṭṭhuṃ dhammañca sotuṃ nālattha’’nti mayhaṃ saṃvego ahu sahottappaṃ ñāṇaṃ uppajji. Uppannasaṃvego panāhaṃ evaṃ cintesinti dasseti siriṃ hatthehīti gāthāya. Tassattho – yo vibhavatthiko puriso ‘‘upaṭṭhāyiko hutvā tava santike vasissāmī’’ti saviggahaṃ siriṃ sayane upagataṃ hatthehi ca pādehi ca koṭṭento paṇāmeyya nīhareyya, so tathārūpo alakkhikapuriso etādisaṃ satthāraṃ sammāsambuddhaṃ ārādhetvā imasmiṃ navame khaṇe paṭilabhitvā virādhaye tassa ovādākaraṇena taṃ virajjheyya, ahaṃ panevaṃ na karomīti adhippāyo. Tenāha ‘‘tadāhaṃ…pe… anagāriya’’nti. Tattha chaḍḍayinti, pajahiṃ. ‘‘Chaḍḍiya’’ntipi pāṭho. Nanu ayaṃ thero dārapariggahaṃ akatvāva pabbajito, so kasmā ‘‘puttadārañca chaḍḍayi’’nti avocāti? Yathā nāma puriso anibbattaphalameva rukkhaṃ chindanto acchinne tato laddhaphalehi parihīno nāma hoti. Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਜੀવਸਮਾਪਨ੍ਨੋਤਿ ਯਾ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾ, ਤਾਯ ਚ, ਯਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਹ ਜੀવਨ੍ਤਿ, ਏਕਜੀવਿਕਾ ਸਭਾਗવੁਤ੍ਤਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਾਜੀવੇਨ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸਿਕ੍ਖਨਭਾવੇਨ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤੋ, ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਸਾਜੀવਞ੍ਚ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਦੁਭਯਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧੇ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੇ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਸੁਸਂવੁਤੋਤਿ ਮਨਚ੍ਛਟ੍ਠੇਸੁ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਂવੁਤੋ। ਰੂਪਾਦਿવਿਸਯੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਾਨਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੀਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਨਿવਾਰਣવਸੇਨ ਸਤਿਕવਾਟੇਨ ਸੁਪਿਹਿਤਚਕ੍ਖਾਦਿਦ੍વਾਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸੀਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨੇਨ ਇਤਰਸੀਲਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਥੇਰੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਸਮ੍ਪਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਮਾਹ। વਿਹਾਸਿਂ ਅਪਰਾਜਿਤੋਤਿ ਕਿਲੇਸਮਾਰਾਦੀਹਿ ਅਪਰਾਜਿਤੋ ਏવ ਹੁਤ੍વਾ વਿਹਰਿਂ, ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਤਾવ ਤੇਹਿ ਅਨਭਿਭੂਤੋ, ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਤੇ ਅਭਿਭવਨ੍ਤੋ ਏવ વਿਹਾਸਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Sikkhāsājīvasamāpannoti yā adhisīlasikkhā, tāya ca, yattha bhikkhū saha jīvanti, ekajīvikā sabhāgavuttino honti, tena bhagavatā paññattasikkhāpadasaṅkhātena sājīvena ca samannāgato sikkhanabhāvena samaṅgībhūto, sikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto hutvā tadubhayaṃ sampādentoti attho. Tena suvisuddhe pātimokkhe sīle patiṭṭhitabhāvaṃ dasseti. Indriyesu susaṃvutoti manacchaṭṭhesu indriyesu suṭṭhu saṃvuto. Rūpādivisayesu uppajjanakānaṃ abhijjhādīnaṃ pavattinivāraṇavasena satikavāṭena supihitacakkhādidvāroti attho. Evaṃ pātimokkhasaṃvaraindriyasaṃvarasīlasampattidassanena itarasīlampi atthato dassitameva hotīti thero attano catupārisuddhisīlasampadaṃ dassetvā ‘‘namassamāno sambuddha’’nti iminā buddhānussatibhāvanānuyogamāha. Vihāsiṃ aparājitoti kilesamārādīhi aparājito eva hutvā vihariṃ, yāva arahattappatti, tāva tehi anabhibhūto, aññadatthu te abhibhavanto eva vihāsinti attho.
ਤਤੋਤਿ ਤਸ੍ਮਾ, ਯਸ੍ਮਾ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋ ਸਤ੍ਥਰਿ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ ਕਿਲੇਸਾਭਿਭવਨਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਞ੍ਚ ਠਿਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ। ਪਣਿਧੀਤਿ ਪਣਿਧਾਨਂ। ਤਤੋ વਾ ਚਿਤ੍ਤਾਭਿਨੀਹਾਰੋ। ਆਸੀਤਿ ਅਹੋਸਿ। ਚੇਤਸੋ ਅਭਿਪਤ੍ਥਿਤੋਤਿ, ਮਮ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਇਚ੍ਛਿਤੋ। ਕੀਦਿਸੋ ਪਨ ਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਨ ਨਿਸੀਦੇ ਮੁਹੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ, ਤਣ੍ਹਾਸਲ੍ਲੇ ਅਨੂਹਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਸਣ੍ਡਾਸੇਨ ਮਮ ਹਦਯਤੋ ਤਣ੍ਹਾਸਲ੍ਲੇ ਅਨੁਦ੍ਧਟੇ ਮੁਹੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਨਿਸੀਦੇ, ਨਿਸਜ੍ਜਂ ਨ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਮੇ ਚਿਤ੍ਤਾਭਿਨੀਹਾਰੋ ਅਹੋਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tatoti tasmā, yasmā suvisuddhasīlo satthari abhippasanno kilesābhibhavanapaṭipattiyañca ṭhito, tasmā. Paṇidhīti paṇidhānaṃ. Tato vā cittābhinīhāro. Āsīti ahosi. Cetaso abhipatthitoti, mama cittena icchito. Kīdiso pana soti āha ‘‘na nisīde muhuttampi, taṇhāsalle anūhate’’ti. ‘‘Aggamaggasaṇḍāsena mama hadayato taṇhāsalle anuddhaṭe muhuttampi na nisīde, nisajjaṃ na kappeyya’’nti evaṃ me cittābhinīhāro ahosīti attho.
ਏવਂ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਭਾવਨਂ ਭਾવਯਿਤ੍વਾ ਠਾਨਚਙ੍ਕਮੇਹੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ વੀਤਿਨਾਮੇਨ੍ਤੋ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਝਾਨਙ੍ਗਮੁਖੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਸਚ੍ਛਾਕਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਮੇ’’ਤਿਆਦਿ। ਨਿਰੂਪਧੀਤਿ ਕਿਲੇਸੁਪਧਿਆਦੀਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਨਿਰੁਪਧਿ। ਰਤ੍ਯਾવਿવਸਾਨੇਤਿ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗਸ੍ਸ વਿਗਮਨੇ વਿਭਾਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ। ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਂ ਪਤੀਤਿ ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਕਤ੍વਾ। ਸਬ੍ਬਂ ਤਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਦਿਭੇਦਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਣ੍ਹਾਸੋਤਂ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੇਨ વਿਸੋਸੇਤ੍વਾ ਸੁਕ੍ਖਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਣ੍ਹਾਸਲ੍ਲੇ ਅਨੂਹਤੇ ਨ ਨਿਸੀਦੇ’’ਤਿ, ਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਮੋਚਿਤਤ੍ਤਾ। ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਉਪਾવਿਸਿਨ੍ਤਿ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿਨ੍ਤਿ। ਸੇਸਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।
Evaṃ pana cittaṃ adhiṭṭhāya bhāvanaṃ bhāvayitvā ṭhānacaṅkameheva rattiṃ vītināmento arūpasamāpattito vuṭṭhāya jhānaṅgamukhena vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ ‘‘tassa me’’tiādi. Nirūpadhīti kilesupadhiādīnaṃ abhāvena nirupadhi. Ratyāvivasāneti rattibhāgassa vigamane vibhātāya rattiyā. Sūriyuggamanaṃ patīti sūriyuggamanaṃ lakkhaṇaṃ katvā. Sabbaṃ taṇhanti kāmataṇhādibhedaṃ sabbaṃ taṇhāsotaṃ aggamaggena visosetvā sukkhāpetvā ‘‘taṇhāsalle anūhate na nisīde’’ti, paṭiññāya mocitattā. Pallaṅkena upāvisinti pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdinti. Sesaṃ uttānatthameva.
ਮਹਾਪਨ੍ਥਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mahāpanthakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ਅਟ੍ਠਕਨਿਪਾਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Aṭṭhakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੩. ਮਹਾਪਨ੍ਥਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 3. Mahāpanthakattheragāthā