Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൩. മഹാപന്ഥകത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
3. Mahāpanthakattheragāthāvaṇṇanā
യദാ പഠമമദ്ദക്ഖിന്തിആദികാ ആയസ്മതോ മഹാപന്ഥകത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയം കിര പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ഹംസവതീനഗരേ വിഭവസമ്പന്നോ കുടുമ്ബിയോ ഹുത്വാ ഏകദിവസം സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുണന്തോ സത്ഥാരം ഏകം ഭിക്ഖും സഞ്ഞാവിവട്ടകുസലാനം അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേന്തം ദിസ്വാ സയമ്പി തം ഠാനന്തരം പത്ഥേന്തോ ബുദ്ധപ്പമുഖസ്സ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ സത്താഹം മഹാദാനം പവത്തേത്വാ, ‘‘ഭന്തേ, യം ഭിക്ഖും തുമ്ഹേ ഇതോ സത്തദിവസമത്ഥകേ – ‘സഞ്ഞാവിവട്ടകുസലാനം അയം മമ സാസനേ അഗ്ഗോ’തി ഏതദഗ്ഗേ ഠപയിത്ഥ, അഹമ്പി ഇമസ്സ അധികാരകമ്മസ്സ ബലേന സോ ഭിക്ഖു വിയ അനാഗതേ ഏകസ്സ ബുദ്ധസ്സ സാസനേ അഗ്ഗോ ഭവേയ്യ’’ന്തി പത്ഥനം അകാസി. കനിട്ഠഭാതാ പനസ്സ തഥേവ ഭഗവതി അധികാരകമ്മം കത്വാ മനോമയസ്സ കായസ്സാഭിനിമ്മാനം ചേതോവിവട്ടകോസല്ലന്തി ദ്വിന്നം അങ്ഗാനം വസേന വുത്തനയേനേവ പണിധാനം അകാസി. ഭഗവാ ദ്വിന്നമ്പി പത്ഥനം അനന്തരായേന സമിജ്ഝനഭാവം ദിസ്വാ ‘‘അനാഗതേ കപ്പസതസഹസ്സമത്ഥകേ ഗോതമസ്സ നാമ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ സാസനേ തുമ്ഹാകം പത്ഥനാ സമിജ്ഝിസ്സതീ’’തി ബ്യാകാസി.
Yadāpaṭhamamaddakkhintiādikā āyasmato mahāpanthakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare vibhavasampanno kuṭumbiyo hutvā ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ saññāvivaṭṭakusalānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā, ‘‘bhante, yaṃ bhikkhuṃ tumhe ito sattadivasamatthake – ‘saññāvivaṭṭakusalānaṃ ayaṃ mama sāsane aggo’ti etadagge ṭhapayittha, ahampi imassa adhikārakammassa balena so bhikkhu viya anāgate ekassa buddhassa sāsane aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Kaniṭṭhabhātā panassa tatheva bhagavati adhikārakammaṃ katvā manomayassa kāyassābhinimmānaṃ cetovivaṭṭakosallanti dvinnaṃ aṅgānaṃ vasena vuttanayeneva paṇidhānaṃ akāsi. Bhagavā dvinnampi patthanaṃ anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate kappasatasahassamatthake gotamassa nāma sammāsambuddhassa sāsane tumhākaṃ patthanā samijjhissatī’’ti byākāsi.
തേ ഉഭോപി ജനാ തത്ഥ യാവജീവം പുഞ്ഞാനി കത്വാ തതോ ചുതോ ദേവലോകേ നിബ്ബത്തിംസു. തത്ഥ മഹാപന്ഥകസ്സ അന്തരാകതം കല്യാണധമ്മം ന കഥീയതി. ചൂളപന്ഥകോ പന കസ്സപസ്സ ഭഗവതോ സാസനേ പബ്ബജിത്വാ വീസതി വസ്സസഹസ്സാനി ഓദാതകസിണകമ്മം കത്വാ ദേവപുരേ നിബ്ബത്തി. അപദാനേ പന ‘‘ചൂളപന്ഥകോ പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ താപസോ ഹുത്വാ ഹിമവന്തേ വസന്തോ തത്ഥ ഭഗവന്തം ദിസ്വാ പുപ്ഫച്ഛത്തേന പൂജം അകാസീ’’തി ആഗതം. തേസം ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്താനംയേവ കപ്പസതസഹസ്സം അതിക്കന്തം. അഥ അമ്ഹാകം സത്ഥാ അഭിസമ്ബോധിം പത്വാ പവത്തിതവരധമ്മചക്കോ രാജഗഹം ഉപനിസ്സായ വേളുവനേ മഹാവിഹാരേ വിഹരതി.
Te ubhopi janā tattha yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devaloke nibbattiṃsu. Tattha mahāpanthakassa antarākataṃ kalyāṇadhammaṃ na kathīyati. Cūḷapanthako pana kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā vīsati vassasahassāni odātakasiṇakammaṃ katvā devapure nibbatti. Apadāne pana ‘‘cūḷapanthako padumuttarassa bhagavato kāle tāpaso hutvā himavante vasanto tattha bhagavantaṃ disvā pupphacchattena pūjaṃ akāsī’’ti āgataṃ. Tesaṃ devamanussesu saṃsarantānaṃyeva kappasatasahassaṃ atikkantaṃ. Atha amhākaṃ satthā abhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakko rājagahaṃ upanissāya veḷuvane mahāvihāre viharati.
തേന ച സമയേന രാജഗഹേ ധനസേട്ഠിസ്സ ധീതാ അത്തനോ ദാസേന സദ്ധിം സന്ഥവം കത്വാ ഞാതകേഹി ഭീതാ ഹത്ഥസാരം ഗഹേത്വാ തേന സദ്ധിം പലായിത്വാ അഞ്ഞത്ഥ വസന്തീ തം പടിച്ച ഗബ്ഭം ലഭിത്വാ പരിപക്കഗബ്ഭാ ‘‘ഞാതിഘരം ഗന്ത്വാ വിജായിസ്സാമീ’’തി ഗച്ഛന്തീ അന്തരാമഗ്ഗേയേവ പുത്തം വിജായിത്വാ സാമിനാ നിവത്തിതാ പുബ്ബേ വസിതട്ഠാനേ വസന്തീ പുത്തസ്സ പന്ഥേ ജാതത്താ പന്ഥകോതി, നാമം അകാസി. തസ്മിം ആധാവിത്വാ വിധാവിത്വാ വിചരണകാലേ തമേവ പടിച്ച ദുതിയം ഗബ്ഭം പടിലഭിത്വാ പരിപക്കഗബ്ഭാ പുബ്ബേ വുത്തനയേനേവ അന്തരാമഗ്ഗേ പുത്തം വിജായിത്വാ സാമിനാ നിവത്തിതാ ജേട്ഠപുത്തസ്സ മഹാപന്ഥകോതി കനിട്ഠസ്സ ചൂളപന്ഥകോതി നാമം കത്വാ യഥാവസിതട്ഠാനേയേവ വസന്തീ അനുക്കമേന ദാരകേസു വഡ്ഢന്തേസു തേഹി, ‘‘അമ്മ, അയ്യകകുലം നോ ദസ്സേഹീ’’തി നിബുന്ധിയമാനാ ദാരകേ മാതാപിതൂനം സന്തികം പേസേസി. തതോ പട്ഠായ ദാരകാ ധനസേട്ഠിനോ ഗേഹേ വഡ്ഢന്തി. തേസു ചൂളപന്ഥകോ അതിദഹരോ. മഹാപന്ഥകോ പന അയ്യകേന സദ്ധിം ഭഗവതോ സന്തികം ഗതോ സത്ഥാരം ദിസ്വാ സഹ ദസ്സനേന പടിലദ്ധസദ്ധോ ധമ്മം സുത്വാ ഉപനിസ്സയസമ്പന്നതായ പബ്ബജിതുകാമോ ഹുത്വാ പിതാമഹം ആപുച്ഛി. സോ സത്ഥു തമത്ഥം ആരോചേത്വാ തം പബ്ബാജേസി. സോ പബ്ബജിത്വാ ബഹും ബുദ്ധവചനം ഉഗ്ഗണ്ഹിത്വാ പരിപുണ്ണവസ്സോ ഉപസമ്പജ്ജിത്വാ യോനിസോമനസികാരേ കമ്മം കരോന്തോ വിസേസതോ ചതുന്നം അരൂപജ്ഝാനാനം ലാഭീ ഹുത്വാ തതോ വുട്ഠായ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. ഇതി സോ സഞ്ഞാവിവട്ടകുസലാനം അഗ്ഗോ ജാതോ. സോ ഝാനസുഖേന ഫലസുഖേന വീതിനാമേന്തോ ഏകദിവസം അത്തനോ പടിപത്തിം പച്ചവേക്ഖിത്വാ അധിഗതസമ്പത്തിം പടിച്ച സഞ്ജാതസോമനസ്സോ സീഹനാദം നദന്തോ –
Tena ca samayena rājagahe dhanaseṭṭhissa dhītā attano dāsena saddhiṃ santhavaṃ katvā ñātakehi bhītā hatthasāraṃ gahetvā tena saddhiṃ palāyitvā aññattha vasantī taṃ paṭicca gabbhaṃ labhitvā paripakkagabbhā ‘‘ñātigharaṃ gantvā vijāyissāmī’’ti gacchantī antarāmaggeyeva puttaṃ vijāyitvā sāminā nivattitā pubbe vasitaṭṭhāne vasantī puttassa panthe jātattā panthakoti, nāmaṃ akāsi. Tasmiṃ ādhāvitvā vidhāvitvā vicaraṇakāle tameva paṭicca dutiyaṃ gabbhaṃ paṭilabhitvā paripakkagabbhā pubbe vuttanayeneva antarāmagge puttaṃ vijāyitvā sāminā nivattitā jeṭṭhaputtassa mahāpanthakoti kaniṭṭhassa cūḷapanthakoti nāmaṃ katvā yathāvasitaṭṭhāneyeva vasantī anukkamena dārakesu vaḍḍhantesu tehi, ‘‘amma, ayyakakulaṃ no dassehī’’ti nibundhiyamānā dārake mātāpitūnaṃ santikaṃ pesesi. Tato paṭṭhāya dārakā dhanaseṭṭhino gehe vaḍḍhanti. Tesu cūḷapanthako atidaharo. Mahāpanthako pana ayyakena saddhiṃ bhagavato santikaṃ gato satthāraṃ disvā saha dassanena paṭiladdhasaddho dhammaṃ sutvā upanissayasampannatāya pabbajitukāmo hutvā pitāmahaṃ āpucchi. So satthu tamatthaṃ ārocetvā taṃ pabbājesi. So pabbajitvā bahuṃ buddhavacanaṃ uggaṇhitvā paripuṇṇavasso upasampajjitvā yonisomanasikāre kammaṃ karonto visesato catunnaṃ arūpajjhānānaṃ lābhī hutvā tato vuṭṭhāya vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Iti so saññāvivaṭṭakusalānaṃ aggo jāto. So jhānasukhena phalasukhena vītināmento ekadivasaṃ attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā adhigatasampattiṃ paṭicca sañjātasomanasso sīhanādaṃ nadanto –
൫൧൦.
510.
‘‘യദാ പഠമമദ്ദക്ഖിം, സത്ഥാരമകുതോഭയം;
‘‘Yadā paṭhamamaddakkhiṃ, satthāramakutobhayaṃ;
തതോ മേ അഹു സംവേഗോ, പസ്സിത്വാ പുരിസുത്തമം.
Tato me ahu saṃvego, passitvā purisuttamaṃ.
൫൧൧.
511.
‘‘സിരിം ഹത്ഥേഹി പാദേഹി, യോ പണാമേയ്യ ആഗതം;
‘‘Siriṃ hatthehi pādehi, yo paṇāmeyya āgataṃ;
ഏതാദിസം സോ സത്ഥാരം, ആരാധേത്വാ വിരാധയേ.
Etādisaṃ so satthāraṃ, ārādhetvā virādhaye.
൫൧൨.
512.
‘‘തദാഹം പുത്തദാരഞ്ച, ധനധഞ്ഞഞ്ച ഛഡ്ഡയിം;
‘‘Tadāhaṃ puttadārañca, dhanadhaññañca chaḍḍayiṃ;
കേസമസ്സൂനി ഛേദേത്വാ, പബ്ബജിം അനഗാരിയം.
Kesamassūni chedetvā, pabbajiṃ anagāriyaṃ.
൫൧൩.
513.
‘‘സിക്ഖാസാജീവസമ്പന്നോ, ഇന്ദ്രിയേസു സുസംവുതോ;
‘‘Sikkhāsājīvasampanno, indriyesu susaṃvuto;
നമസ്സമാനോ സമ്ബുദ്ധം, വിഹാസിം അപരാജിതോ.
Namassamāno sambuddhaṃ, vihāsiṃ aparājito.
൫൧൪.
514.
‘‘തതോ മേ പണിധീ ആസി, ചേതസോ അഭിപത്ഥിതോ;
‘‘Tato me paṇidhī āsi, cetaso abhipatthito;
ന നിസീദേ മുഹുത്തമ്പി, തണ്ഹാസല്ലേ അനൂഹതേ.
Na nisīde muhuttampi, taṇhāsalle anūhate.
൫൧൫.
515.
‘‘തസ്സ മേവം വിഹരതോ, പസ്സ വീരിയപരക്കമം;
‘‘Tassa mevaṃ viharato, passa vīriyaparakkamaṃ;
തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനം.
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
൫൧൬.
516.
‘‘പുബ്ബേനിവാസം ജാനാമി, ദിബ്ബചക്ഖു വിസോധിതം;
‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;
അരഹാ ദക്ഖിണേയ്യോമ്ഹി, വിപ്പമുത്തോ നിരൂപധി.
Arahā dakkhiṇeyyomhi, vippamutto nirūpadhi.
൫൧൭.
517.
‘‘തതോ രത്യാവിവസാനേ, സൂരിയുഗ്ഗമനം പതി;
‘‘Tato ratyāvivasāne, sūriyuggamanaṃ pati;
സബ്ബം തണ്ഹം വിസോസേത്വാ, പല്ലങ്കേന ഉപാവിസി’’ന്തി. – ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി;
Sabbaṃ taṇhaṃ visosetvā, pallaṅkena upāvisi’’nti. – imā gāthā abhāsi;
തത്ഥ യദാതി യസ്മിം കാലേ. പഠമന്തി ആദിതോ. അദ്ദക്ഖിന്തി പസ്സിം, സത്ഥാരന്തി, ഭഗവന്തം. അകുതോഭയന്തി നിബ്ഭയം. അയഞ്ഹേത്ഥ അത്ഥോ – സബ്ബേസം ഭയഹേതൂനം ബോധിമൂലേയേവ പഹീനത്താ കുതോചിപി ഭയാഭാവതോ അകുതോഭയം നിബ്ഭയം, ചതുവേസാരജ്ജവിസാരദം ദിട്ഠധമ്മികസമ്പരായികപരമത്ഥേഹി വേനേയ്യാനം യഥാരഹമനുസാസനതോ സത്ഥാരം സമ്മാസമ്ബുദ്ധം മയ്ഹം പിതാമഹേന സദ്ധിം ഗന്ത്വാ യായ വേലായ സബ്ബപഠമം പസ്സിം, തം പുരിസുത്തമം സദേവകേ ലോകേ അഗ്ഗപുഗ്ഗലം പസ്സിത്വാ തതോ ദസ്സനഹേതു തതോ ദസ്സനതോ പച്ഛാ ‘‘ഏത്തകം കാലം സത്ഥാരം ദട്ഠും ധമ്മഞ്ച സോതും നാലത്ഥ’’ന്തി മയ്ഹം സംവേഗോ അഹു സഹോത്തപ്പം ഞാണം ഉപ്പജ്ജി. ഉപ്പന്നസംവേഗോ പനാഹം ഏവം ചിന്തേസിന്തി ദസ്സേതി സിരിം ഹത്ഥേഹീതി ഗാഥായ. തസ്സത്ഥോ – യോ വിഭവത്ഥികോ പുരിസോ ‘‘ഉപട്ഠായികോ ഹുത്വാ തവ സന്തികേ വസിസ്സാമീ’’തി സവിഗ്ഗഹം സിരിം സയനേ ഉപഗതം ഹത്ഥേഹി ച പാദേഹി ച കോട്ടേന്തോ പണാമേയ്യ നീഹരേയ്യ, സോ തഥാരൂപോ അലക്ഖികപുരിസോ ഏതാദിസം സത്ഥാരം സമ്മാസമ്ബുദ്ധം ആരാധേത്വാ ഇമസ്മിം നവമേ ഖണേ പടിലഭിത്വാ വിരാധയേ തസ്സ ഓവാദാകരണേന തം വിരജ്ഝേയ്യ, അഹം പനേവം ന കരോമീതി അധിപ്പായോ. തേനാഹ ‘‘തദാഹം…പേ॰… അനഗാരിയ’’ന്തി. തത്ഥ ഛഡ്ഡയിന്തി, പജഹിം. ‘‘ഛഡ്ഡിയ’’ന്തിപി പാഠോ. നനു അയം ഥേരോ ദാരപരിഗ്ഗഹം അകത്വാവ പബ്ബജിതോ, സോ കസ്മാ ‘‘പുത്തദാരഞ്ച ഛഡ്ഡയി’’ന്തി അവോചാതി? യഥാ നാമ പുരിസോ അനിബ്ബത്തഫലമേവ രുക്ഖം ഛിന്ദന്തോ അച്ഛിന്നേ തതോ ലദ്ധഫലേഹി പരിഹീനോ നാമ ഹോതി. ഏവംസമ്പദമിദം ദട്ഠബ്ബം.
Tattha yadāti yasmiṃ kāle. Paṭhamanti ādito. Addakkhinti passiṃ, satthāranti, bhagavantaṃ. Akutobhayanti nibbhayaṃ. Ayañhettha attho – sabbesaṃ bhayahetūnaṃ bodhimūleyeva pahīnattā kutocipi bhayābhāvato akutobhayaṃ nibbhayaṃ, catuvesārajjavisāradaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi veneyyānaṃ yathārahamanusāsanato satthāraṃ sammāsambuddhaṃ mayhaṃ pitāmahena saddhiṃ gantvā yāya velāya sabbapaṭhamaṃ passiṃ, taṃ purisuttamaṃ sadevake loke aggapuggalaṃ passitvā tato dassanahetu tato dassanato pacchā ‘‘ettakaṃ kālaṃ satthāraṃ daṭṭhuṃ dhammañca sotuṃ nālattha’’nti mayhaṃ saṃvego ahu sahottappaṃ ñāṇaṃ uppajji. Uppannasaṃvego panāhaṃ evaṃ cintesinti dasseti siriṃ hatthehīti gāthāya. Tassattho – yo vibhavatthiko puriso ‘‘upaṭṭhāyiko hutvā tava santike vasissāmī’’ti saviggahaṃ siriṃ sayane upagataṃ hatthehi ca pādehi ca koṭṭento paṇāmeyya nīhareyya, so tathārūpo alakkhikapuriso etādisaṃ satthāraṃ sammāsambuddhaṃ ārādhetvā imasmiṃ navame khaṇe paṭilabhitvā virādhaye tassa ovādākaraṇena taṃ virajjheyya, ahaṃ panevaṃ na karomīti adhippāyo. Tenāha ‘‘tadāhaṃ…pe… anagāriya’’nti. Tattha chaḍḍayinti, pajahiṃ. ‘‘Chaḍḍiya’’ntipi pāṭho. Nanu ayaṃ thero dārapariggahaṃ akatvāva pabbajito, so kasmā ‘‘puttadārañca chaḍḍayi’’nti avocāti? Yathā nāma puriso anibbattaphalameva rukkhaṃ chindanto acchinne tato laddhaphalehi parihīno nāma hoti. Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
സിക്ഖാസാജീവസമാപന്നോതി യാ അധിസീലസിക്ഖാ, തായ ച, യത്ഥ ഭിക്ഖൂ സഹ ജീവന്തി, ഏകജീവികാ സഭാഗവുത്തിനോ ഹോന്തി, തേന ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തസിക്ഖാപദസങ്ഖാതേന സാജീവേന ച സമന്നാഗതോ സിക്ഖനഭാവേന സമങ്ഗീഭൂതോ, സിക്ഖം പരിപൂരേന്തോ സാജീവഞ്ച അവീതിക്കമന്തോ ഹുത്വാ തദുഭയം സമ്പാദേന്തോതി അത്ഥോ. തേന സുവിസുദ്ധേ പാതിമോക്ഖേ സീലേ പതിട്ഠിതഭാവം ദസ്സേതി. ഇന്ദ്രിയേസു സുസംവുതോതി മനച്ഛട്ഠേസു ഇന്ദ്രിയേസു സുട്ഠു സംവുതോ. രൂപാദിവിസയേസു ഉപ്പജ്ജനകാനം അഭിജ്ഝാദീനം പവത്തിനിവാരണവസേന സതികവാടേന സുപിഹിതചക്ഖാദിദ്വാരോതി അത്ഥോ. ഏവം പാതിമോക്ഖസംവരഇന്ദ്രിയസംവരസീലസമ്പത്തിദസ്സനേന ഇതരസീലമ്പി അത്ഥതോ ദസ്സിതമേവ ഹോതീതി ഥേരോ അത്തനോ ചതുപാരിസുദ്ധിസീലസമ്പദം ദസ്സേത്വാ ‘‘നമസ്സമാനോ സമ്ബുദ്ധ’’ന്തി ഇമിനാ ബുദ്ധാനുസ്സതിഭാവനാനുയോഗമാഹ. വിഹാസിം അപരാജിതോതി കിലേസമാരാദീഹി അപരാജിതോ ഏവ ഹുത്വാ വിഹരിം, യാവ അരഹത്തപ്പത്തി, താവ തേഹി അനഭിഭൂതോ, അഞ്ഞദത്ഥു തേ അഭിഭവന്തോ ഏവ വിഹാസിന്തി അത്ഥോ.
Sikkhāsājīvasamāpannoti yā adhisīlasikkhā, tāya ca, yattha bhikkhū saha jīvanti, ekajīvikā sabhāgavuttino honti, tena bhagavatā paññattasikkhāpadasaṅkhātena sājīvena ca samannāgato sikkhanabhāvena samaṅgībhūto, sikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto hutvā tadubhayaṃ sampādentoti attho. Tena suvisuddhe pātimokkhe sīle patiṭṭhitabhāvaṃ dasseti. Indriyesu susaṃvutoti manacchaṭṭhesu indriyesu suṭṭhu saṃvuto. Rūpādivisayesu uppajjanakānaṃ abhijjhādīnaṃ pavattinivāraṇavasena satikavāṭena supihitacakkhādidvāroti attho. Evaṃ pātimokkhasaṃvaraindriyasaṃvarasīlasampattidassanena itarasīlampi atthato dassitameva hotīti thero attano catupārisuddhisīlasampadaṃ dassetvā ‘‘namassamāno sambuddha’’nti iminā buddhānussatibhāvanānuyogamāha. Vihāsiṃ aparājitoti kilesamārādīhi aparājito eva hutvā vihariṃ, yāva arahattappatti, tāva tehi anabhibhūto, aññadatthu te abhibhavanto eva vihāsinti attho.
തതോതി തസ്മാ, യസ്മാ സുവിസുദ്ധസീലോ സത്ഥരി അഭിപ്പസന്നോ കിലേസാഭിഭവനപടിപത്തിയഞ്ച ഠിതോ, തസ്മാ. പണിധീതി പണിധാനം. തതോ വാ ചിത്താഭിനീഹാരോ. ആസീതി അഹോസി. ചേതസോ അഭിപത്ഥിതോതി, മമ ചിത്തേന ഇച്ഛിതോ. കീദിസോ പന സോതി ആഹ ‘‘ന നിസീദേ മുഹുത്തമ്പി, തണ്ഹാസല്ലേ അനൂഹതേ’’തി. ‘‘അഗ്ഗമഗ്ഗസണ്ഡാസേന മമ ഹദയതോ തണ്ഹാസല്ലേ അനുദ്ധടേ മുഹുത്തമ്പി ന നിസീദേ, നിസജ്ജം ന കപ്പേയ്യ’’ന്തി ഏവം മേ ചിത്താഭിനീഹാരോ അഹോസീതി അത്ഥോ.
Tatoti tasmā, yasmā suvisuddhasīlo satthari abhippasanno kilesābhibhavanapaṭipattiyañca ṭhito, tasmā. Paṇidhīti paṇidhānaṃ. Tato vā cittābhinīhāro. Āsīti ahosi. Cetaso abhipatthitoti, mama cittena icchito. Kīdiso pana soti āha ‘‘na nisīde muhuttampi, taṇhāsalle anūhate’’ti. ‘‘Aggamaggasaṇḍāsena mama hadayato taṇhāsalle anuddhaṭe muhuttampi na nisīde, nisajjaṃ na kappeyya’’nti evaṃ me cittābhinīhāro ahosīti attho.
ഏവം പന ചിത്തം അധിട്ഠായ ഭാവനം ഭാവയിത്വാ ഠാനചങ്കമേഹേവ രത്തിം വീതിനാമേന്തോ അരൂപസമാപത്തിതോ വുട്ഠായ ഝാനങ്ഗമുഖേന വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ അരഹത്തം സച്ഛാകാസി. തേന വുത്തം ‘‘തസ്സ മേ’’തിആദി. നിരൂപധീതി കിലേസുപധിആദീനം അഭാവേന നിരുപധി. രത്യാവിവസാനേതി രത്തിഭാഗസ്സ വിഗമനേ വിഭാതായ രത്തിയാ. സൂരിയുഗ്ഗമനം പതീതി സൂരിയുഗ്ഗമനം ലക്ഖണം കത്വാ. സബ്ബം തണ്ഹന്തി കാമതണ്ഹാദിഭേദം സബ്ബം തണ്ഹാസോതം അഗ്ഗമഗ്ഗേന വിസോസേത്വാ സുക്ഖാപേത്വാ ‘‘തണ്ഹാസല്ലേ അനൂഹതേ ന നിസീദേ’’തി, പടിഞ്ഞായ മോചിതത്താ. പല്ലങ്കേന ഉപാവിസിന്തി പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ നിസീദിന്തി. സേസം ഉത്താനത്ഥമേവ.
Evaṃ pana cittaṃ adhiṭṭhāya bhāvanaṃ bhāvayitvā ṭhānacaṅkameheva rattiṃ vītināmento arūpasamāpattito vuṭṭhāya jhānaṅgamukhena vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ ‘‘tassa me’’tiādi. Nirūpadhīti kilesupadhiādīnaṃ abhāvena nirupadhi. Ratyāvivasāneti rattibhāgassa vigamane vibhātāya rattiyā. Sūriyuggamanaṃ patīti sūriyuggamanaṃ lakkhaṇaṃ katvā. Sabbaṃ taṇhanti kāmataṇhādibhedaṃ sabbaṃ taṇhāsotaṃ aggamaggena visosetvā sukkhāpetvā ‘‘taṇhāsalle anūhate na nisīde’’ti, paṭiññāya mocitattā. Pallaṅkena upāvisinti pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdinti. Sesaṃ uttānatthameva.
മഹാപന്ഥകത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Mahāpanthakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
അട്ഠകനിപാതവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Aṭṭhakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൩. മഹാപന്ഥകത്ഥേരഗാഥാ • 3. Mahāpanthakattheragāthā