Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Dīgha Nikāya, English translation |
දීඝ නිකාය 16
Long Discourses 16
මහාපරිනිබ්බානසුත්ත
The Great Discourse on the Buddha’s Extinguishment
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා රාජගහේ විහරති ගිජ්ඣකූටේ පබ්බතේ. තේන ඛෝ පන සමයේන රාජා මාගධෝ අජාතසත්තු වේදේහිපුත්තෝ වජ්ජී අභියාතුකාමෝ හෝති. සෝ ඒවමාහ: “අහං හිමේ වජ්ජී ඒවංමහිද්ධිකේ ඒවංමහානුභාවේ උච්ඡේච්ඡාමි වජ්ජී, විනාසේස්සාමි වජ්ජී, අනයබ්යසනං ආපාදේස්සාමී”ති.
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Rājagaha, on the Vulture’s Peak Mountain. Now at that time King Ajātasattu of Magadha, son of the princess of Videha, wanted to invade the Vajjis. He declared: “I shall wipe out these Vajjis, so mighty and powerful! I shall destroy them, and lay ruin and devastation upon them!”
අථ ඛෝ රාජා මාගධෝ අජාතසත්තු වේදේහිපුත්තෝ වස්සකාරං බ්රාහ්මණං මගධමහාමත්තං ආමන්තේසි: “ඒහි ත්වං, බ්රාහ්මණ, යේන භගවා තේනුපසඞ්කම; උපසඞ්කමිත්වා මම වචනේන භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දාහි, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡ: ‘රාජා, භන්තේ, මාගධෝ අජාතසත්තු වේදේහිපුත්තෝ භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දති, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡතී(අ)ති. ඒවඤ්ච වදේහි: ‘රාජා, භන්තේ, මාගධෝ අජාතසත්තු වේදේහිපුත්තෝ වජ්ජී අභියාතුකාමෝ. සෝ ඒවමාහ: “අහං හිමේ වජ්ජී ඒවංමහිද්ධිකේ ඒවංමහානුභාවේ උච්ඡේච්ඡාමි වජ්ජී, විනාසේස්සාමි වජ්ජී, අනයබ්යසනං ආපාදේස්සාමී”(අ)ති. යථා තේ භගවා බ්යාකරෝති, තං සාධුකං උග්ගහේත්වා මම ආරෝචේය්යාසි. න හි තථාගතා විතථං භණන්තී”ති.
And then King Ajātasattu addressed Vassakāra the brahmin minister of Magadha, “Please, brahmin, go to the Buddha, and in my name bow with your head to his feet. Ask him if he is healthy and well, nimble, strong, and living comfortably. And then say: ‘Sir, King Ajātasattu of Magadha, son of the princess of Videha, wants to invade the Vajjis. He says, “I shall wipe out these Vajjis, so mighty and powerful! I shall destroy them, and lay ruin and devastation upon them!”’ Remember well how the Buddha answers and tell it to me. For Realized Ones say nothing that is not so.”
1. වස්සකාරබ්රාහ්මණ
1. The Brahmin Vassakāra
“ඒවං, භෝ”ති ඛෝ වස්සකාරෝ බ්රාහ්මණෝ මගධමහාමත්තෝ රඤ්ඤෝ මාගධස්ස අජාතසත්තුස්ස වේදේහිපුත්තස්ස පටිස්සුත්වා භද්දානි භද්දානි යානානි යෝජේත්වා භද්දං භද්දං යානං අභිරුහිත්වා භද්දේහි භද්දේහි යානේහි රාජගහම්හා නිය්යාසි, යේන ගිජ්ඣකූටෝ පබ්බතෝ තේන පායාසි. යාවතිකා යානස්ස භූමි, යානේන ගන්ත්වා, යානා පච්චෝරෝහිත්වා පත්තිකෝව යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මෝදි.
“Yes, sir,” Vassakāra replied. He had the finest carriages harnessed. Then he mounted a fine carriage and, along with other fine carriages, set out from Rājagaha for the Vulture’s Peak Mountain. He went by carriage as far as the terrain allowed, then descended and approached the Buddha on foot, and exchanged greetings with him.
සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ වස්සකාරෝ බ්රාහ්මණෝ මගධමහාමත්තෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “රාජා, භෝ ගෝතම, මාගධෝ අජාතසත්තු වේදේහිපුත්තෝ භෝතෝ ගෝතමස්ස පාදේ සිරසා වන්දති, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡති. රාජා, භෝ ගෝතම, මාගධෝ අජාතසත්තු වේදේහිපුත්තෝ වජ්ජී අභියාතුකාමෝ. සෝ ඒවමාහ: ‘අහං හිමේ වජ්ජී ඒවංමහිද්ධිකේ ඒවංමහානුභාවේ උච්ඡේච්ඡාමි වජ්ජී, විනාසේස්සාමි වජ්ජී, අනයබ්යසනං ආපාදේස්සාමී(අ)”ති.
When the greetings and polite conversation were over, he sat down to one side and said to the Buddha, “Master Gotama, King Ajātasattu of Magadha, son of the princess of Videha, bows with his head to your feet. He asks if you are healthy and well, nimble, strong, and living comfortably. Master Gotama, King Ajātasattu wants to invade the Vajjis. He has declared: ‘I shall wipe out these Vajjis, so mighty and powerful! I shall destroy them, and lay ruin and devastation upon them!’”
2. රාජඅපරිහානියධම්ම
2. Principles That Prevent Decline
තේන ඛෝ පන සමයේන ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පිට්ඨිතෝ ඨිතෝ හෝති භගවන්තං බීජයමානෝ. අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “කින්ති තේ, ආනන්ද, සුතං, ‘වජ්ජී අභිණ්හං සන්නිපාතා සන්නිපාතබහුලා(අ)”ති?
Now at that time Venerable Ānanda was standing behind the Buddha fanning him. Then the Buddha said to him, “Ānanda, have you heard that the Vajjis meet frequently and have many meetings?”
“සුතං මේතං, භන්තේ: ‘වජ්ජී අභිණ්හං සන්නිපාතා සන්නිපාතබහුලා(අ)”ති.
“I have heard that, sir.”
“යාවකීවඤ්ච, ආනන්ද, වජ්ජී අභිණ්හං සන්නිපාතා සන්නිපාතබහුලා භවිස්සන්ති, වුද්ධියේව, ආනන්ද, වජ්ජීනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
“As long as the Vajjis meet frequently and have many meetings, they can expect growth, not decline.
කින්ති තේ, ආනන්ද, සුතං, ‘වජ්ජී සමග්ගා සන්නිපතන්ති, සමග්ගා වුට්ඨහන්ති, සමග්ගා වජ්ජිකරණීයානි කරෝන්තී(අ)”ති?
Ānanda, have you heard that the Vajjis meet in harmony, leave in harmony, and carry on their business in harmony?”
“සුතං මේතං, භන්තේ: ‘වජ්ජී සමග්ගා සන්නිපතන්ති, සමග්ගා වුට්ඨහන්ති, සමග්ගා වජ්ජිකරණීයානි කරෝන්තී(අ)”ති.
“I have heard that, sir.”
“යාවකීවඤ්ච, ආනන්ද, වජ්ජී සමග්ගා සන්නිපතිස්සන්ති, සමග්ගා වුට්ඨහිස්සන්ති, සමග්ගා වජ්ජිකරණීයානි කරිස්සන්ති, වුද්ධියේව, ආනන්ද, වජ්ජීනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
“As long as the Vajjis meet in harmony, leave in harmony, and carry on their business in harmony, they can expect growth, not decline.
කින්ති තේ, ආනන්ද, සුතං, ‘වජ්ජී අපඤ්ඤත්තං න පඤ්ඤපේන්ති, පඤ්ඤත්තං න සමුච්ඡින්දන්ති, යථාපඤ්ඤත්තේ පෝරාණේ වජ්ජිධම්මේ සමාදාය වත්තන්තී(අ)”ති?
Ānanda, have you heard that the Vajjis don’t make new decrees or abolish existing decrees, but proceed having undertaken the ancient Vajjian traditions as they have been decreed?”
“සුතං මේතං, භන්තේ: ‘වජ්ජී අපඤ්ඤත්තං න පඤ්ඤපේන්ති, පඤ්ඤත්තං න සමුච්ඡින්දන්ති, යථාපඤ්ඤත්තේ පෝරාණේ වජ්ජිධම්මේ සමාදාය වත්තන්තී(අ)”ති.
“I have heard that, sir.”
“යාවකීවඤ්ච, ආනන්ද, වජ්ජී අපඤ්ඤත්තං න පඤ්ඤපේස්සන්ති, පඤ්ඤත්තං න සමුච්ඡින්දිස්සන්ති, යථාපඤ්ඤත්තේ පෝරාණේ වජ්ජිධම්මේ සමාදාය වත්තිස්සන්ති, වුද්ධියේව, ආනන්ද, වජ්ජීනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
“As long as the Vajjis don’t make new decrees or abolish existing decrees, but proceed having undertaken the ancient Vajjian traditions as they have been decreed, they can expect growth, not decline.
කින්ති තේ, ආනන්ද, සුතං, ‘වජ්ජී යේ තේ වජ්ජීනං වජ්ජිමහල්ලකා, තේ සක්කරෝන්ති ගරුං කරෝන්ති මානේන්ති පූජේන්ති, තේසඤ්ච සෝතබ්බං මඤ්ඤන්තී(අ)”ති?
Ānanda, have you heard that the Vajjis honor, respect, esteem, and venerate Vajjian elders, and think them worth listening to?”
“සුතං මේතං, භන්තේ: ‘වජ්ජී යේ තේ වජ්ජීනං වජ්ජිමහල්ලකා, තේ සක්කරෝන්ති ගරුං කරෝන්ති මානේන්ති පූජේන්ති, තේසඤ්ච සෝතබ්බං මඤ්ඤන්තී(අ)”ති.
“I have heard that, sir.”
“යාවකීවඤ්ච, ආනන්ද, වජ්ජී යේ තේ වජ්ජීනං වජ්ජිමහල්ලකා, තේ සක්කරිස්සන්ති ගරුං කරිස්සන්ති මානේස්සන්ති පූජේස්සන්ති, තේසඤ්ච සෝතබ්බං මඤ්ඤිස්සන්ති, වුද්ධියේව, ආනන්ද, වජ්ජීනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
“As long as the Vajjis honor, respect, esteem, and venerate Vajjian elders, and think them worth listening to, they can expect growth, not decline.
කින්ති තේ, ආනන්ද, සුතං, ‘වජ්ජී යා තා කුලිත්ථියෝ කුලකුමාරියෝ, තා න ඕක්කස්ස පසය්හ වාසේන්තී(අ)”ති?
Ānanda, have you heard that the Vajjis don’t forcibly abduct the women or girls of the clans and make them live with them?”
“සුතං මේතං, භන්තේ: ‘වජ්ජී යා තා කුලිත්ථියෝ කුලකුමාරියෝ තා න ඕක්කස්ස පසය්හ වාසේන්තී(අ)”ති.
“I have heard that, sir.”
“යාවකීවඤ්ච, ආනන්ද, වජ්ජී යා තා කුලිත්ථියෝ කුලකුමාරියෝ, තා න ඕක්කස්ස පසය්හ වාසේස්සන්ති, වුද්ධියේව, ආනන්ද, වජ්ජීනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
“As long as the Vajjis don’t forcibly abduct the women or girls of the clans and make them live with them, they can expect growth, not decline.
කින්ති තේ, ආනන්ද, සුතං, ‘වජ්ජී යානි තානි වජ්ජීනං වජ්ජිචේතියානි අබ්භන්තරානි චේව බාහිරානි ච, තානි සක්කරෝන්ති ගරුං කරෝන්ති මානේන්ති පූජේන්ති, තේසඤ්ච දින්නපුබ්බං කතපුබ්බං ධම්මිකං බලිං නෝ පරිහාපේන්තී(අ)”ති?
Ānanda, have you heard that the Vajjis honor, respect, esteem, and venerate the Vajjian shrines, whether inner or outer, not neglecting the proper spirit-offerings that were given and made in the past?”
“සුතං මේතං, භන්තේ: ‘වජ්ජී යානි තානි වජ්ජීනං වජ්ජිචේතියානි අබ්භන්තරානි චේව බාහිරානි ච, තානි සක්කරෝන්ති ගරුං කරෝන්ති මානේන්ති පූජේන්ති තේසඤ්ච දින්නපුබ්බං කතපුබ්බං ධම්මිකං බලිං නෝ පරිහාපේන්තී(අ)”ති.
“I have heard that, sir.”
“යාවකීවඤ්ච, ආනන්ද, වජ්ජී යානි තානි වජ්ජීනං වජ්ජිචේතියානි අබ්භන්තරානි චේව බාහිරානි ච, තානි සක්කරිස්සන්ති ගරුං කරිස්සන්ති මානේස්සන්ති පූජේස්සන්ති, තේසඤ්ච දින්නපුබ්බං කතපුබ්බං ධම්මිකං බලිං නෝ පරිහාපේස්සන්ති, වුද්ධියේව, ආනන්ද, වජ්ජීනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
“As long as the Vajjis honor, respect, esteem, and venerate the Vajjian shrines, whether inner or outer, not neglecting the proper spirit-offerings that were given and made in the past, they can expect growth, not decline.
කින්ති තේ, ආනන්ද, සුතං, ‘වජ්ජීනං අරහන්තේසු ධම්මිකා රක්ඛාවරණගුත්ති සුසංවිහිතා, කින්ති අනාගතා ච අරහන්තෝ විජිතං ආගච්ඡේය්යුං, ආගතා ච අරහන්තෝ විජිතේ ඵාසු විහරේය්යුන්(අ)”ති?
Ānanda, have you heard that the Vajjis organize proper protection, shelter, and security for perfected ones, so that more perfected ones might come to the realm and those already here may live in comfort?”
“සුතං මේතං, භන්තේ ‘වජ්ජීනං අරහන්තේසු ධම්මිකා රක්ඛාවරණගුත්ති සුසංවිහිතා කින්ති අනාගතා ච අරහන්තෝ විජිතං ආගච්ඡේය්යුං, ආගතා ච අරහන්තෝ විජිතේ ඵාසු විහරේය්යුන්(අ)”ති.
“I have heard that, sir.”
“යාවකීවඤ්ච, ආනන්ද, වජ්ජීනං අරහන්තේසු ධම්මිකා රක්ඛාවරණගුත්ති සුසංවිහිතා භවිස්සති, කින්ති අනාගතා ච අරහන්තෝ විජිතං ආගච්ඡේය්යුං, ආගතා ච අරහන්තෝ විජිතේ ඵාසු විහරේය්යුන්ති. වුද්ධියේව, ආනන්ද, වජ්ජීනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානී”ති.
“As long as the Vajjis organize proper protection, shelter, and security for perfected ones, so that more perfected ones might come to the realm and those already here may live in comfort, they can expect growth, not decline.”
අථ ඛෝ භගවා වස්සකාරං බ්රාහ්මණං මගධමහාමත්තං ආමන්තේසි: “ඒකමිදාහං, බ්රාහ්මණ, සමයං වේසාලියං විහරාමි සාරන්දදේ චේතියේ. තත්රාහං වජ්ජීනං ඉමේ සත්ත අපරිහානියේ ධම්මේ දේසේසිං. යාවකීවඤ්ච, බ්රාහ්මණ, ඉමේ සත්ත අපරිහානියා ධම්මා වජ්ජීසු ඨස්සන්ති, ඉමේසු ච සත්තසු අපරිහානියේසු ධම්මේසු වජ්ජී සන්දිස්සිස්සන්ති, වුද්ධියේව, බ්රාහ්මණ, වජ්ජීනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානී”ති.
Then the Buddha said to Vassakāra, “Brahmin, this one time I was staying near Vesālī at the Sārandada woodland shrine. There I taught the Vajjis these seven principles that prevent decline. As long as these seven principles that prevent decline last among the Vajjis, and as long as the Vajjis are seen following them, they can expect growth, not decline.”
ඒවං වුත්තේ, වස්සකාරෝ බ්රාහ්මණෝ මගධමහාමත්තෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “ඒකමේකේනපි, භෝ ගෝතම, අපරිහානියේන ධම්මේන සමන්නාගතානං වජ්ජීනං වුද්ධියේව පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි. කෝ පන වාදෝ සත්තහි අපරිහානියේහි ධම්මේහි. අකරණීයාව, භෝ ගෝතම, වජ්ජී රඤ්ඤා මාගධේන අජාතසත්තුනා වේදේහිපුත්තේන යදිදං යුද්ධස්ස, අඤ්ඤත්ර උපලාපනාය අඤ්ඤත්ර මිථුභේදා. හන්ද ච දානි මයං, භෝ ගෝතම, ගච්ඡාම, බහුකිච්චා මයං බහුකරණීයා”ති.
When the Buddha had spoken, Vassakāra said to him, “Master Gotama, if the Vajjis follow even a single one of these principles they can expect growth, not decline. How much more so all seven! King Ajātasattu cannot defeat the Vajjis in war, unless by bribery or by sowing dissension. Well, now, Master Gotama, I must go. I have many duties, and much to do.”
“යස්සදානි ත්වං, බ්රාහ්මණ, කාලං මඤ්ඤසී”ති. අථ ඛෝ වස්සකාරෝ බ්රාහ්මණෝ මගධමහාමත්තෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.
“Please, brahmin, go at your convenience.” Then Vassakāra the brahmin, having approved and agreed with what the Buddha said, got up from his seat and left.
3. භික්ඛුඅපරිහානියධම්ම
3. Principles That Prevent Decline Among the Bhikkhus
අථ ඛෝ භගවා අචිරපක්කන්තේ වස්සකාරේ බ්රාහ්මණේ මගධමහාමත්තේ ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ගච්ඡ ත්වං, ආනන්ද, යාවතිකා භික්ඛූ රාජගහං උපනිස්සාය විහරන්ති, තේ සබ්බේ උපට්ඨානසාලායං සන්නිපාතේහී”ති.
Soon after he had left, the Buddha said to Ānanda, “Go, Ānanda, gather all the bhikkhus staying in the vicinity of Rājagaha together in the assembly hall.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා යාවතිකා භික්ඛූ රාජගහං උපනිස්සාය විහරන්ති, තේ සබ්බේ උපට්ඨානසාලායං සන්නිපාතේත්වා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං අට්ඨාසි. ඒකමන්තං ඨිතෝ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “සන්නිපතිතෝ, භන්තේ, භික්ඛුසඞ්ඝෝ, යස්සදානි, භන්තේ, භගවා කාලං මඤ්ඤතී”ති.
“Yes, sir,” replied Ānanda. He did what the Buddha asked. Then he went back, bowed, stood to one side, and said to him, “Sir, the bhikkhu Saṅgha has assembled. Please, sir, go at your convenience.”
අථ ඛෝ භගවා උට්ඨායාසනා යේන උපට්ඨානසාලා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තේ ආසනේ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි: “සත්ත වෝ, භික්ඛවේ, අපරිහානියේ ධම්මේ දේසේස්සාමි, තං සුණාථ, සාධුකං මනසිකරෝථ, භාසිස්සාමී”ති.
Then the Buddha went to the assembly hall, where he sat on the seat spread out and addressed the bhikkhus: “Bhikkhus, I will teach you these seven principles that prevent decline. Listen and apply your mind well, I will speak.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ තේ භික්ඛූ භගවතෝ පච්චස්සෝසුං. භගවා ඒතදවෝච:
“Yes, sir,” they replied. The Buddha said this:
“යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ අභිණ්හං සන්නිපාතා සන්නිපාතබහුලා භවිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
“As long as the bhikkhus meet frequently and have many meetings, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ සමග්ගා සන්නිපතිස්සන්ති, සමග්ගා වුට්ඨහිස්සන්ති, සමග්ගා සඞ්ඝකරණීයානි කරිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus meet in harmony, leave in harmony, and carry on their business in harmony, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ අපඤ්ඤත්තං න පඤ්ඤපේස්සන්ති, පඤ්ඤත්තං න සමුච්ඡින්දිස්සන්ති, යථාපඤ්ඤත්තේසු සික්ඛාපදේසු සමාදාය වත්තිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus don’t make new decrees or abolish existing decrees, but undertake and follow the training rules as they have been decreed, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ යේ තේ භික්ඛූ ථේරා රත්තඤ්ඤූ චිරපබ්බජිතා සඞ්ඝපිතරෝ සඞ්ඝපරිණායකා, තේ සක්කරිස්සන්ති ගරුං කරිස්සන්ති මානේස්සන්ති පූජේස්සන්ති, තේසඤ්ච සෝතබ්බං මඤ්ඤිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus honor, respect, esteem, and venerate the senior bhikkhus—of long standing, long gone forth, fathers and leaders of the Saṅgha—and think them worth listening to, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ උප්පන්නාය තණ්හාය පෝනෝබ්භවිකාය න වසං ගච්ඡිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus don’t fall under the sway of arisen craving for future lives, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ ආරඤ්ඤකේසු සේනාසනේසු සාපේක්ඛා භවිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus take care to live in wilderness lodgings, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ පච්චත්තඤ්ඤේව සතිං උපට්ඨපේස්සන්ති: ‘කින්ති අනාගතා ච පේසලා සබ්රහ්මචාරී ආගච්ඡේය්යුං, ආගතා ච පේසලා සබ්රහ්මචාරී ඵාසු විහරේය්යුන්(අ)ති. වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus individually establish mindfulness, so that more good-hearted spiritual companions might come, and those that have already come may live comfortably, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, ඉමේ සත්ත අපරිහානියා ධම්මා භික්ඛූසු ඨස්සන්ති, ඉමේසු ච සත්තසු අපරිහානියේසු ධම්මේසු භික්ඛූ සන්දිස්සිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as these seven principles that prevent decline last among the bhikkhus, and as long as the bhikkhus are seen following them, they can expect growth, not decline.
අපරේපි වෝ, භික්ඛවේ, සත්ත අපරිහානියේ ධම්මේ දේසේස්සාමි, තං සුණාථ, සාධුකං මනසිකරෝථ, භාසිස්සාමී”ති. “ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ තේ භික්ඛූ භගවතෝ පච්චස්සෝසුං. භගවා ඒතදවෝච:
I will teach you seven more principles that prevent decline. …
“යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ න කම්මාරාමා භවිස්සන්ති න කම්මරතා න කම්මාරාමතමනුයුත්තා, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus don’t relish work, loving it and liking to relish it, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ න භස්සාරාමා භවිස්සන්ති න භස්සරතා න භස්සාරාමතමනුයුත්තා, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as they don’t relish talk …
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ න නිද්දාරාමා භවිස්සන්ති න නිද්දාරතා න නිද්දාරාමතමනුයුත්තා, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
sleep …
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ න සඞ්ගණිකාරාමා භවිස්සන්ති න සඞ්ගණිකරතා න සඞ්ගණිකාරාමතමනුයුත්තා, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
company …
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ න පාපිච්ඡා භවිස්සන්ති න පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතා, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
they don’t have corrupt wishes, falling under the sway of corrupt wishes …
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ න පාපමිත්තා භවිස්සන්ති න පාපසහායා න පාපසම්පවඞ්කා, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
they don’t have bad friends, companions, and associates …
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ න ඕරමත්තකේන විසේසාධිගමේන අන්තරාවෝසානං ආපජ්ජිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
they don’t stop half-way after achieving some insignificant distinction, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, ඉමේ සත්ත අපරිහානියා ධම්මා භික්ඛූසු ඨස්සන්ති, ඉමේසු ච සත්තසු අපරිහානියේසු ධම්මේසු භික්ඛූ සන්දිස්සිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as these seven principles that prevent decline last among the bhikkhus, and as long as the bhikkhus are seen following them, they can expect growth, not decline.
අපරේපි වෝ, භික්ඛවේ, සත්ත අපරිහානියේ ධම්මේ දේසේස්සාමි …පේ…. යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ සද්ධා භවිස්සන්ති …පේ… හිරිමනා භවිස්සන්ති … ඕත්තප්පී භවිස්සන්ති … බහුස්සුතා භවිස්සන්ති … ආරද්ධවීරියා භවිස්සන්ති … උපට්ඨිතස්සතී භවිස්සන්ති … පඤ්ඤවන්තෝ භවිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි. යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, ඉමේ සත්ත අපරිහානියා ධම්මා භික්ඛූසු ඨස්සන්ති, ඉමේසු ච සත්තසු අපරිහානියේසු ධම්මේසු භික්ඛූ සන්දිස්සිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
I will teach you seven more principles that prevent decline. … As long as the bhikkhus are faithful … conscientious … prudent … learned … energetic … mindful … wise, they can expect growth, not decline. As long as these seven principles that prevent decline last among the bhikkhus, and as long as the bhikkhus are seen following them, they can expect growth, not decline.
අපරේපි වෝ, භික්ඛවේ, සත්ත අපරිහානියේ ධම්මේ දේසේස්සාමි, තං සුණාථ, සාධුකං මනසිකරෝථ, භාසිස්සාමී”ති. “ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ තේ භික්ඛූ භගවතෝ පච්චස්සෝසුං. භගවා ඒතදවෝච:
I will teach you seven more principles that prevent decline. …
“යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛු සතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං භාවේස්සන්ති …පේ… ධම්මවිචයසම්බෝජ්ඣඞ්ගං භාවේස්සන්ති … වීරියසම්බෝජ්ඣඞ්ගං භාවේස්සන්ති … පීතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං භාවේස්සන්ති … පස්සද්ධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං භාවේස්සන්ති … සමාධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං භාවේස්සන්ති … උපේක්ඛාසම්බෝජ්ඣඞ්ගං භාවේස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus develop the awakening factors of mindfulness … investigation of principles … energy … rapture … tranquility … immersion … equanimity, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, ඉමේ සත්ත අපරිහානියා ධම්මා භික්ඛූසු ඨස්සන්ති, ඉමේසු ච සත්තසු අපරිහානියේසු ධම්මේසු භික්ඛූ සන්දිස්සිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා නෝ පරිහානි.
As long as these seven principles that prevent decline last among the bhikkhus, and as long as the bhikkhus are seen following them, they can expect growth, not decline.
අපරේපි වෝ, භික්ඛවේ, සත්ත අපරිහානියේ ධම්මේ දේසේස්සාමි, තං සුණාථ, සාධුකං මනසිකරෝථ, භාසිස්සාමී”ති. “ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ තේ භික්ඛූ භගවතෝ පච්චස්සෝසුං. භගවා ඒතදවෝච:
I will teach you seven more principles that prevent decline. …
“යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ අනිච්චසඤ්ඤං භාවේස්සන්ති …පේ… අනත්තසඤ්ඤං භාවේස්සන්ති … අසුභසඤ්ඤං භාවේස්සන්ති … ආදීනවසඤ්ඤං භාවේස්සන්ති … පහානසඤ්ඤං භාවේස්සන්ති … විරාගසඤ්ඤං භාවේස්සන්ති … නිරෝධසඤ්ඤං භාවේස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus develop the perceptions of impermanence … not-self … ugliness … drawbacks … giving up … fading away … cessation, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, ඉමේ සත්ත අපරිහානියා ධම්මා භික්ඛූසු ඨස්සන්ති, ඉමේසු ච සත්තසු අපරිහානියේසු ධම්මේසු භික්ඛූ සන්දිස්සිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as these seven principles that prevent decline last among the bhikkhus, and as long as the bhikkhus are seen following them, they can expect growth, not decline.
ඡ වෝ, භික්ඛවේ, අපරිහානියේ ධම්මේ දේසේස්සාමි, තං සුණාථ, සාධුකං මනසිකරෝථ, භාසිස්සාමී”ති. “ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ තේ භික්ඛූ භගවතෝ පච්චස්සෝසුං. භගවා ඒතදවෝච:
I will teach you six principles that prevent decline. …
“යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ මේත්තං කායකම්මං පච්චුපට්ඨාපේස්සන්ති සබ්රහ්මචාරීසු ආවි චේව රහෝ ච, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි. යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ මේත්තං වචීකම්මං පච්චුපට්ඨාපේස්සන්ති …පේ… මේත්තං මනෝකම්මං පච්චුපට්ඨාපේස්සන්ති සබ්රහ්මචාරීසු ආවි චේව රහෝ ච, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus consistently treat their spiritual companions with bodily kindness … verbal kindness … and mental kindness both in public and in private, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ, යේ තේ ලාභා ධම්මිකා ධම්මලද්ධා අන්තමසෝ පත්තපරියාපන්නමත්තම්පි තථාරූපේහි ලාභේහි අප්පටිවිභත්තභෝගී භවිස්සන්ති සීලවන්තේහි සබ්රහ්මචාරීහි සාධාරණභෝගී, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus share without reservation any material possessions they have gained by legitimate means, even the food placed in the alms-bowl, using them in common with their ethical spiritual companions, they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ යානි තානි සීලානි අඛණ්ඩානි අච්ඡිද්දානි අසබලානි අකම්මාසානි භුජිස්සානි විඤ්ඤූපසත්ථානි අපරාමට්ඨානි සමාධිසංවත්තනිකානි තථාරූපේසු සීලේසු සීලසාමඤ්ඤගතා විහරිස්සන්ති සබ්රහ්මචාරීහි ආවි චේව රහෝ ච, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus live according to the precepts shared with their spiritual companions, both in public and in private—such precepts as are unbroken, impeccable, spotless, and unmarred, liberating, praised by sensible people, not mistaken, and leading to immersion—they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛූ යායං දිට්ඨි අරියා නිය්යානිකා, නිය්යාති තක්කරස්ස සම්මා දුක්ඛක්ඛයාය, තථාරූපාය දිට්ඨියා දිට්ඨිසාමඤ්ඤගතා විහරිස්සන්ති සබ්රහ්මචාරීහි ආවි චේව රහෝ ච, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානි.
As long as the bhikkhus live according to the view shared with their spiritual companions, both in public and in private—the view that is noble and emancipating, and leads one who practices it to the complete end of suffering—they can expect growth, not decline.
යාවකීවඤ්ච, භික්ඛවේ, ඉමේ ඡ අපරිහානියා ධම්මා භික්ඛූසු ඨස්සන්ති, ඉමේසු ච ඡසු අපරිහානියේසු ධම්මේසු භික්ඛූ සන්දිස්සිස්සන්ති, වුද්ධියේව, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං පාටිකඞ්ඛා, නෝ පරිහානී”ති.
As long as these six principles that prevent decline last among the bhikkhus, and as long as the bhikkhus are seen following them, they can expect growth, not decline.”
(…)
තත්ර සුදං භගවා රාජගහේ විහරන්තෝ ගිජ්ඣකූටේ පබ්බතේ ඒතදේව බහුලං භික්ඛූනං ධම්මිං කථං කරෝති:
And while staying there at the Vulture’s Peak the Buddha often gave this Dhamma talk to the bhikkhus:
“ඉති සීලං, ඉති සමාධි, ඉති පඤ්ඤා. සීලපරිභාවිතෝ සමාධි මහප්ඵලෝ හෝති මහානිසංසෝ. සමාධිපරිභාවිතා පඤ්ඤා මහප්ඵලා හෝති මහානිසංසා. පඤ්ඤාපරිභාවිතං චිත්තං සම්මදේව ආසවේහි විමුච්චති, සේය්යථිදං—කාමාසවා, භවාසවා, අවිජ්ජාසවා”ති.
“Such is ethics, such is immersion, such is wisdom. When immersion is imbued with ethics it’s very fruitful and beneficial. When wisdom is imbued with immersion it’s very fruitful and beneficial. When the mind is imbued with wisdom it is rightly freed from the defilements, namely, the defilements of sensuality, desire to be reborn, and ignorance.”
අථ ඛෝ භගවා රාජගහේ යථාභිරන්තං විහරිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ආයාමානන්ද, යේන අම්බලට්ඨිකා තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
When the Buddha had stayed in Rājagaha as long as he pleased, he addressed Venerable Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to Ambalaṭṭhikā.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන අම්බලට්ඨිකා තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා අම්බලට්ඨිකායං විහරති රාජාගාරකේ. තත්රාපි සුදං භගවා අම්බලට්ඨිකායං විහරන්තෝ රාජාගාරකේ ඒතදේව බහුලං භික්ඛූනං ධම්මිං කථං කරෝති:
“Yes, sir,” Ānanda replied. Then the Buddha together with a large Saṅgha of bhikkhus arrived at Ambalaṭṭhikā, where he stayed in the royal rest-house. And while staying there, too, he often gave this Dhamma talk to the bhikkhus:
“ඉති සීලං ඉති සමාධි ඉති පඤ්ඤා. සීලපරිභාවිතෝ සමාධි මහප්ඵලෝ හෝති මහානිසංසෝ. සමාධිපරිභාවිතා පඤ්ඤා මහප්ඵලා හෝති මහානිසංසා. පඤ්ඤාපරිභාවිතං චිත්තං සම්මදේව ආසවේහි විමුච්චති, සේය්යථිදං—කාමාසවා, භවාසවා, අවිජ්ජාසවා”ති.
“Such is ethics, such is immersion, such is wisdom. When immersion is imbued with ethics it’s very fruitful and beneficial. When wisdom is imbued with immersion it’s very fruitful and beneficial. When the mind is imbued with wisdom it is rightly freed from the defilements, namely, the defilements of sensuality, desire to be reborn, and ignorance.”
අථ ඛෝ භගවා අම්බලට්ඨිකායං යථාභිරන්තං විහරිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ආයාමානන්ද, යේන නාළන්දා තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
When the Buddha had stayed in Ambalaṭṭhikā as long as he pleased, he addressed Venerable Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to Nāḷandā.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන නාළන්දා තදවසරි, තත්ර සුදං භගවා නාළන්දායං විහරති පාවාරිකම්බවනේ.
“Yes, sir,” Ānanda replied. Then the Buddha together with a large Saṅgha of bhikkhus arrived at Nāḷandā, where he stayed in Pāvārika’s mango grove.
4. සාරිපුත්තසීහනාද
4. Sāriputta’s Lion’s Roar
අථ ඛෝ ආයස්මා සාරිපුත්තෝ යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ ආයස්මා සාරිපුත්තෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “ඒවං පසන්නෝ අහං, භන්තේ, භගවති; න චාහු න ච භවිස්සති න චේතරහි විජ්ජති අඤ්ඤෝ සමණෝ වා බ්රාහ්මණෝ වා භගවතා භිය්යෝභිඤ්ඤතරෝ යදිදං සම්බෝධියන්”ති.
Then Sāriputta went up to the Buddha, bowed, sat down to one side, and said to him, “Sir, I have such confidence in the Buddha that I believe there’s no other ascetic or brahmin—whether past, future, or present—whose direct knowledge is superior to the Buddha when it comes to awakening.”
“උළාරා ඛෝ තේ අයං, සාරිපුත්ත, ආසභී වාචා භාසිතා, ඒකංසෝ ගහිතෝ, සීහනාදෝ නදිතෝ: ‘ඒවංපසන්නෝ අහං, භන්තේ, භගවති; න චාහු න ච භවිස්සති න චේතරහි විජ්ජති අඤ්ඤෝ සමණෝ වා බ්රාහ්මණෝ වා භගවතා භිය්යෝභිඤ්ඤතරෝ යදිදං සම්බෝධියන්(අ)ති.
“That’s a grand and dramatic statement, Sāriputta. You’ve roared a definitive, categorical lion’s roar, saying: ‘I have such confidence in the Buddha that I believe there’s no other ascetic or brahmin—whether past, future, or present—whose direct knowledge is superior to the Buddha when it comes to awakening.’
කිං තේ, සාරිපුත්ත, යේ තේ අහේසුං අතීතමද්ධානං අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා, සබ්බේ තේ භගවන්තෝ චේතසා චේතෝ පරිච්ච විදිතා: ‘ඒවංසීලා තේ භගවන්තෝ අහේසුං ඉතිපි, ඒවංධම්මා ඒවංපඤ්ඤා ඒවංවිහාරී ඒවංවිමුත්තා තේ භගවන්තෝ අහේසුං ඉතිපී(අ)”ති?
What about all the perfected ones, the fully awakened Buddhas who lived in the past? Have you comprehended their minds to know that those Buddhas had such ethics, or such qualities, or such wisdom, or such meditation, or such freedom?”
“නෝ හේතං, භන්තේ”.
“No, sir.”
“කිං පන තේ, සාරිපුත්ත, යේ තේ භවිස්සන්ති අනාගතමද්ධානං අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා, සබ්බේ තේ භගවන්තෝ චේතසා චේතෝ පරිච්ච විදිතා: ‘ඒවංසීලා තේ භගවන්තෝ භවිස්සන්ති ඉතිපි, ඒවංධම්මා ඒවංපඤ්ඤා ඒවංවිහාරී ඒවංවිමුත්තා තේ භගවන්තෝ භවිස්සන්ති ඉතිපී(අ)”ති?
“And what about all the perfected ones, the fully awakened Buddhas who will live in the future? Have you comprehended their minds to know that those Buddhas will have such ethics, or such qualities, or such wisdom, or such meditation, or such freedom?”
“නෝ හේතං, භන්තේ”.
“No, sir.”
“කිං පන තේ, සාරිපුත්ත, අහං ඒතරහි අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ චේතසා චේතෝ පරිච්ච විදිතෝ: ‘ඒවංසීලෝ භගවා ඉතිපි, ඒවංධම්මෝ ඒවංපඤ්ඤෝ ඒවංවිහාරී ඒවංවිමුත්තෝ භගවා ඉතිපී(අ)”ති?
“And what about me, the perfected one, the fully awakened Buddha at present? Have you comprehended my mind to know that I have such ethics, or such teachings, or such wisdom, or such meditation, or such freedom?”
“නෝ හේතං, භන්තේ”.
“No, sir.”
“ඒත්ථ ච හි තේ, සාරිපුත්ත, අතීතානාගතපච්චුප්පන්නේසු අරහන්තේසු සම්මාසම්බුද්ධේසු චේතෝපරියඤාණං නත්ථි. අථ කිඤ්චරහි තේ අයං, සාරිපුත්ත, උළාරා ආසභී වාචා භාසිතා, ඒකංසෝ ගහිතෝ, සීහනාදෝ නදිතෝ: ‘ඒවංපසන්නෝ අහං, භන්තේ, භගවති; න චාහු න ච භවිස්සති න චේතරහි විජ්ජති අඤ්ඤෝ සමණෝ වා බ්රාහ්මණෝ වා භගවතා භිය්යෝභිඤ්ඤතරෝ යදිදං සම්බෝධියන්(අ)”ති?
“Well then, Sāriputta, given that you don’t comprehend the minds of Buddhas past, future, or present, what exactly are you doing, making such a grand and dramatic statement, roaring such a definitive, categorical lion’s roar?”
“න ඛෝ මේ, භන්තේ, අතීතානාගතපච්චුප්පන්නේසු අරහන්තේසු සම්මාසම්බුද්ධේසු චේතෝපරියඤාණං අත්ථි, අපි ච මේ ධම්මන්වයෝ විදිතෝ. සේය්යථාපි, භන්තේ, රඤ්ඤෝ පච්චන්තිමං නගරං දළ්හුද්ධාපං දළ්හපාකාරතෝරණං ඒකද්වාරං, තත්රස්ස දෝවාරිකෝ පණ්ඩිතෝ වියත්තෝ මේධාවී අඤ්ඤාතානං නිවාරේතා ඤාතානං පවේසේතා. සෝ තස්ස නගරස්ස සමන්තා අනුපරියායපථං අනුක්කමමානෝ න පස්සේය්ය පාකාරසන්ධිං වා පාකාරවිවරං වා, අන්තමසෝ බිළාරනික්ඛමනමත්තම්පි. තස්ස ඒවමස්ස: ‘යේ ඛෝ කේචි ඕළාරිකා පාණා ඉමං නගරං පවිසන්ති වා නික්ඛමන්ති වා, සබ්බේ තේ ඉමිනාව ද්වාරේන පවිසන්ති වා නික්ඛමන්ති වා(අ)ති.
“Sir, though I don’t comprehend the minds of Buddhas past, future, and present, still I understand this by inference from the teaching. Suppose there was a king’s frontier citadel with fortified embankments, ramparts, and arches, and a single gate. And it has a gatekeeper who is astute, competent, and intelligent. He keeps strangers out and lets known people in. As he walks around the patrol path, he doesn’t see a hole or cleft in the wall, not even one big enough for a cat to slip out. He thinks: ‘Whatever sizable creatures enter or leave the citadel, all of them do so via this gate.’
ඒවමේව ඛෝ මේ, භන්තේ, ධම්මන්වයෝ විදිතෝ: ‘යේ තේ, භන්තේ, අහේසුං අතීතමද්ධානං අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා, සබ්බේ තේ භගවන්තෝ පඤ්ච නීවරණේ පහාය චේතසෝ උපක්කිලේසේ පඤ්ඤාය දුබ්බලීකරණේ චතූසු සතිපට්ඨානේසු සුපතිට්ඨිතචිත්තා සත්තබෝජ්ඣඞ්ගේ යථාභූතං භාවේත්වා අනුත්තරං සම්මාසම්බෝධිං අභිසම්බුජ්ඣිංසු. යේපි තේ, භන්තේ, භවිස්සන්ති අනාගතමද්ධානං අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා, සබ්බේ තේ භගවන්තෝ පඤ්ච නීවරණේ පහාය චේතසෝ උපක්කිලේසේ පඤ්ඤාය දුබ්බලීකරණේ චතූසු සතිපට්ඨානේසු සුපතිට්ඨිතචිත්තා සත්ත බෝජ්ඣඞ්ගේ යථාභූතං භාවේත්වා අනුත්තරං සම්මාසම්බෝධිං අභිසම්බුජ්ඣිස්සන්ති. භගවාපි, භන්තේ, ඒතරහි අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ පඤ්ච නීවරණේ පහාය චේතසෝ උපක්කිලේසේ පඤ්ඤාය දුබ්බලීකරණේ චතූසු සතිපට්ඨානේසු සුපතිට්ඨිතචිත්තෝ සත්ත බෝජ්ඣඞ්ගේ යථාභූතං භාවේත්වා අනුත්තරං සම්මාසම්බෝධිං අභිසම්බුද්ධෝ(අ)”ති.
In the same way, I understand this by inference from the teaching: ‘All the perfected ones, fully awakened Buddhas—whether past, future, or present—give up the five hindrances, corruptions of the heart that weaken wisdom. Their mind is firmly established in the four kinds of mindfulness meditation. They correctly develop the seven awakening factors. And they wake up to the supreme perfect awakening.’”
තත්රපි සුදං භගවා නාළන්දායං විහරන්තෝ පාවාරිකම්බවනේ ඒතදේව බහුලං භික්ඛූනං ධම්මිං කථං කරෝති:
And while staying at Nāḷandā, too, the Buddha often gave this Dhamma talk to the bhikkhus:
“ඉති සීලං, ඉති සමාධි, ඉති පඤ්ඤා. සීලපරිභාවිතෝ සමාධි මහප්ඵලෝ හෝති මහානිසංසෝ. සමාධිපරිභාවිතා පඤ්ඤා මහප්ඵලා හෝති මහානිසංසා. පඤ්ඤාපරිභාවිතං චිත්තං සම්මදේව ආසවේහි විමුච්චති, සේය්යථිදං—කාමාසවා, භවාසවා, අවිජ්ජාසවා”ති.
“Such is ethics, such is immersion, such is wisdom. When immersion is imbued with ethics it’s very fruitful and beneficial. When wisdom is imbued with immersion it’s very fruitful and beneficial. When the mind is imbued with wisdom it is rightly freed from the defilements, namely, the defilements of sensuality, desire to be reborn, and ignorance.”
5. දුස්සීලආදීනව
5. The Drawbacks of Unethical Conduct
අථ ඛෝ භගවා නාළන්දායං යථාභිරන්තං විහරිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ආයාමානන්ද, යේන පාටලිගාමෝ තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
When the Buddha had stayed in Nāḷandā as long as he pleased, he addressed Venerable Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to Pāṭali Village.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන පාටලිගාමෝ තදවසරි.
“Yes, sir,” Ānanda replied. Then the Buddha together with a large Saṅgha of bhikkhus arrived at Pāṭali Village.
අස්සෝසුං ඛෝ පාටලිගාමිකා උපාසකා: “භගවා කිර පාටලිගාමං අනුප්පත්තෝ”ති. අථ ඛෝ පාටලිගාමිකා උපාසකා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු. ඒකමන්තං නිසින්නා ඛෝ පාටලිගාමිකා උපාසකා භගවන්තං ඒතදවෝචුං: “අධිවාසේතු නෝ, භන්තේ, භගවා ආවසථාගාරන්”ති. අධිවාසේසි භගවා තුණ්හීභාවේන.
The lay followers of Pāṭali Village heard that he had arrived. So they went to see him, bowed, sat down to one side, and said to him, “Sir, please consent to come to our guest house.” The Buddha consented with silence.
අථ ඛෝ පාටලිගාමිකා උපාසකා භගවතෝ අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා යේන ආවසථාගාරං තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා සබ්බසන්ථරිං ආවසථාගාරං සන්ථරිත්වා ආසනානි පඤ්ඤපේත්වා උදකමණිකං පතිට්ඨාපේත්වා තේලපදීපං ආරෝපේත්වා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමිංසු, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං අට්ඨංසු. ඒකමන්තං ඨිතා ඛෝ පාටලිගාමිකා උපාසකා භගවන්තං ඒතදවෝචුං: “සබ්බසන්ථරිසන්ථතං, භන්තේ, ආවසථාගාරං, ආසනානි පඤ්ඤත්තානි, උදකමණිකෝ පතිට්ඨාපිතෝ, තේලපදීපෝ ආරෝපිතෝ; යස්සදානි, භන්තේ, භගවා කාලං මඤ්ඤතී”ති.
Then, knowing that the Buddha had consented, the lay followers of Pāṭali Village got up from their seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on their right. Then they went to the guest house, where they spread carpets all over, prepared seats, set up a water jar, and placed a lamp. Then they went back to the Buddha, bowed, stood to one side, and told him of their preparations, saying: “Please, sir, come at your convenience.”
අථ ඛෝ භගවා සායන්හසමයං නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේන යේන ආවසථාගාරං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පාදේ පක්ඛාලේත්වා ආවසථාගාරං පවිසිත්වා මජ්ඣිමං ථම්භං නිස්සාය පුරත්ථාභිමුඛෝ නිසීදි. භික්ඛුසඞ්ඝෝපි ඛෝ පාදේ පක්ඛාලේත්වා ආවසථාගාරං පවිසිත්වා පච්ඡිමං භිත්තිං නිස්සාය පුරත්ථාභිමුඛෝ නිසීදි භගවන්තමේව පුරක්ඛත්වා. පාටලිගාමිකාපි ඛෝ උපාසකා පාදේ පක්ඛාලේත්වා ආවසථාගාරං පවිසිත්වා පුරත්ථිමං භිත්තිං නිස්සාය පච්ඡිමාභිමුඛා නිසීදිංසු භගවන්තමේව පුරක්ඛත්වා.
In the morning, the Buddha robed up and, taking his bowl and robe, went to the guest house together with the Saṅgha of bhikkhus. Having washed his feet he entered the guest house and sat against the central column facing east. The Saṅgha of bhikkhus also washed their feet, entered the guest house, and sat against the west wall facing east, with the Buddha right in front of them. The lay followers of Pāṭali Village also washed their feet, entered the guest house, and sat against the east wall facing west, with the Buddha right in front of them.
(…)
අථ ඛෝ භගවා පාටලිගාමිකේ උපාසකේ ආමන්තේසි:
Then the Buddha addressed them:
“පඤ්චිමේ, ගහපතයෝ, ආදීනවා දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා. කතමේ පඤ්ච?
“Householders, there are these five drawbacks for an unethical person because of their failure in ethics. What five?
ඉධ, ගහපතයෝ, දුස්සීලෝ සීලවිපන්නෝ පමාදාධිකරණං මහතිං භෝගජානිං නිගච්ඡති. අයං පඨමෝ ආදීනවෝ දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.
Firstly, an unethical person loses substantial wealth on account of negligence. This is the first drawback for an unethical person because of their failure in ethics.
පුන චපරං, ගහපතයෝ, දුස්සීලස්ස සීලවිපන්නස්ස පාපකෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගච්ඡති. අයං දුතියෝ ආදීනවෝ දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.
Furthermore, an unethical person gets a bad reputation. This is the second drawback.
පුන චපරං, ගහපතයෝ, දුස්සීලෝ සීලවිපන්නෝ යඤ්ඤදේව පරිසං උපසඞ්කමති—යදි ඛත්තියපරිසං යදි බ්රාහ්මණපරිසං යදි ගහපතිපරිසං යදි සමණපරිසං—අවිසාරදෝ උපසඞ්කමති මඞ්කුභූතෝ. අයං තතියෝ ආදීනවෝ දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.
Furthermore, an unethical person enters any kind of assembly timid and embarrassed, whether it’s an assembly of aristocrats, brahmins, householders, or ascetics. This is the third drawback.
පුන චපරං, ගහපතයෝ, දුස්සීලෝ සීලවිපන්නෝ සම්මූළ්හෝ කාලං කරෝති. අයං චතුත්ථෝ ආදීනවෝ දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.
Furthermore, an unethical person feels lost when they die. This is the fourth drawback.
පුන චපරං, ගහපතයෝ, දුස්සීලෝ සීලවිපන්නෝ කායස්ස භේදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජති. අයං පඤ්චමෝ ආදීනවෝ දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.
Furthermore, an unethical person, when their body breaks up, after death, is reborn in a place of loss, a bad place, the underworld, hell. This is the fifth drawback.
ඉමේ ඛෝ, ගහපතයෝ, පඤ්ච ආදීනවා දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.
These are the five drawbacks for an unethical person because of their failure in ethics.
6. සීලවන්තආනිසංස
6. The Benefits of Ethical Conduct
පඤ්චිමේ, ගහපතයෝ, ආනිසංසා සීලවතෝ සීලසම්පදාය. කතමේ පඤ්ච?
There are these five benefits for an ethical person because of their accomplishment in ethics. What five?
ඉධ, ගහපතයෝ, සීලවා සීලසම්පන්නෝ අප්පමාදාධිකරණං මහන්තං භෝගක්ඛන්ධං අධිගච්ඡති. අයං පඨමෝ ආනිසංසෝ සීලවතෝ සීලසම්පදාය.
Firstly, an ethical person gains substantial wealth on account of diligence. This is the first benefit.
පුන චපරං, ගහපතයෝ, සීලවතෝ සීලසම්පන්නස්ස කල්යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගච්ඡති. අයං දුතියෝ ආනිසංසෝ සීලවතෝ සීලසම්පදාය.
Furthermore, an ethical person gets a good reputation. This is the second benefit.
පුන චපරං, ගහපතයෝ, සීලවා සීලසම්පන්නෝ යඤ්ඤදේව පරිසං උපසඞ්කමති—යදි ඛත්තියපරිසං යදි බ්රාහ්මණපරිසං යදි ගහපතිපරිසං යදි සමණපරිසං විසාරදෝ උපසඞ්කමති අමඞ්කුභූතෝ. අයං තතියෝ ආනිසංසෝ සීලවතෝ සීලසම්පදාය.
Furthermore, an ethical person enters any kind of assembly bold and self-assured, whether it’s an assembly of aristocrats, brahmins, householders, or ascetics. This is the third benefit.
පුන චපරං, ගහපතයෝ, සීලවා සීලසම්පන්නෝ අසම්මූළ්හෝ කාලං කරෝති. අයං චතුත්ථෝ ආනිසංසෝ සීලවතෝ සීලසම්පදාය.
Furthermore, an ethical person dies not feeling lost. This is the fourth benefit.
පුන චපරං, ගහපතයෝ, සීලවා සීලසම්පන්නෝ කායස්ස භේදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලෝකං උපපජ්ජති. අයං පඤ්චමෝ ආනිසංසෝ සීලවතෝ සීලසම්පදාය.
Furthermore, when an ethical person’s body breaks up, after death, they’re reborn in a good place, a heavenly realm. This is the fifth benefit.
ඉමේ ඛෝ, ගහපතයෝ, පඤ්ච ආනිසංසා සීලවතෝ සීලසම්පදායා”ති.
These are the five benefits for an ethical person because of their accomplishment in ethics.”
අථ ඛෝ භගවා පාටලිගාමිකේ උපාසකේ බහුදේව රත්තිං ධම්මියා කථාය සන්දස්සේත්වා සමාදපේත්වා සමුත්තේජේත්වා සම්පහංසේත්වා උය්යෝජේසි: “අභික්කන්තා ඛෝ, ගහපතයෝ, රත්ති, යස්සදානි තුම්හේ කාලං මඤ්ඤථා”ති.
The Buddha spent much of the night educating, encouraging, firing up, and inspiring the lay followers of Pāṭali Village with a Dhamma talk. Then he dismissed them, “The night is getting late, householders. Please go at your convenience.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ පාටලිගාමිකා උපාසකා භගවතෝ පටිස්සුත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කමිංසු. අථ ඛෝ භගවා අචිරපක්කන්තේසු පාටලිගාමිකේසු උපාසකේසු සුඤ්ඤාගාරං පාවිසි.
“Yes, sir,” replied the lay followers of Pāṭali Village. They got up from their seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on their right, before leaving. Soon after they left the Buddha entered a private cubicle.
7. පාටලිපුත්තනගරමාපන
7. Building a Citadel
තේන ඛෝ පන සමයේන සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා පාටලිගාමේ නගරං මාපේන්ති වජ්ජීනං පටිබාහාය. තේන සමයේන සම්බහුලා දේවතායෝ සහස්සේව පාටලිගාමේ වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති. යස්මිං පදේසේ මහේසක්ඛා දේවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, මහේසක්ඛානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවේසනානි මාපේතුං. යස්මිං පදේසේ මජ්ඣිමා දේවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, මජ්ඣිමානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවේසනානි මාපේතුං. යස්මිං පදේසේ නීචා දේවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, නීචානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවේසනානි මාපේතුං.
Now at that time the Magadhan ministers Sunidha and Vassakāra were building a citadel at Pāṭali Village to keep the Vajjis out. At that time thousands of deities were taking possession of building sites in Pāṭali Village. Illustrious rulers or royal ministers inclined to build houses at sites possessed by illustrious deities. Middling rulers or royal ministers inclined to build houses at sites possessed by middling deities. Lesser rulers or royal ministers inclined to build houses at sites possessed by lesser deities.
අද්දසා ඛෝ භගවා දිබ්බේන චක්ඛුනා විසුද්ධේන අතික්කන්තමානුසකේන තා දේවතායෝ සහස්සේව පාටලිගාමේ වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්තියෝ. අථ ඛෝ භගවා රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “කේ නු ඛෝ, ආනන්ද, පාටලිගාමේ නගරං මාපේන්තී”ති?
With clairvoyance that is purified and superhuman, the Buddha saw those deities taking possession of building sites in Pāṭali Village. The Buddha rose at the crack of dawn and addressed Ānanda, “Ānanda, who is building a citadel at Pāṭali Village?”
“සුනිධවස්සකාරා, භන්තේ, මගධමහාමත්තා පාටලිගාමේ නගරං මාපේන්ති වජ්ජීනං පටිබාහායා”ති.
“Sir, the Magadhan ministers Sunidha and Vassakāra are building a citadel to keep the Vajjis out.”
“සේය්යථාපි, ආනන්ද, දේවේහි තාවතිංසේහි සද්ධිං මන්තේත්වා; ඒවමේව ඛෝ, ආනන්ද, සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා පාටලිගාමේ නගරං මාපේන්ති වජ්ජීනං පටිබාහාය. ඉධාහං, ආනන්ද, අද්දසං දිබ්බේන චක්ඛුනා විසුද්ධේන අතික්කන්තමානුසකේන සම්බහුලා දේවතායෝ සහස්සේව පාටලිගාමේ වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්තියෝ. යස්මිං, ආනන්ද, පදේසේ මහේසක්ඛා දේවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, මහේසක්ඛානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවේසනානි මාපේතුං. යස්මිං පදේසේ මජ්ඣිමා දේවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, මජ්ඣිමානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවේසනානි මාපේතුං. යස්මිං පදේසේ නීචා දේවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, නීචානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවේසනානි මාපේතුං. යාවතා, ආනන්ද, අරියං ආයතනං යාවතා වණිප්පථෝ ඉදං අග්ගනගරං භවිස්සති පාටලිපුත්තං පුටභේදනං. පාටලිපුත්තස්ස ඛෝ, ආනන්ද, තයෝ අන්තරායා භවිස්සන්ති—අග්ගිතෝ වා උදකතෝ වා මිථුභේදා වා”ති.
“It’s as if they were building the citadel in consultation with the gods of the Thirty-Three. With clairvoyance that is purified and superhuman, I saw those deities taking possession of building sites. Illustrious rulers or royal ministers inclined to build houses at sites possessed by illustrious deities. Middling rulers or royal ministers inclined to build houses at sites possessed by middling deities. Lesser rulers or royal ministers inclined to build houses at sites possessed by lesser deities. As far as the civilized region extends, as far as the trading zone extends, this will be the chief city: the Pāṭaliputta trade center. But Pāṭaliputta will face three threats: from fire, flood, and dissension.”
අථ ඛෝ සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මෝදිංසු, සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං අට්ඨංසු, ඒකමන්තං ඨිතා ඛෝ සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා භගවන්තං ඒතදවෝචුං: “අධිවාසේතු නෝ භවං ගෝතමෝ අජ්ජතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේනා”ති. අධිවාසේසි භගවා තුණ්හීභාවේන.
Then the Magadhan ministers Sunidha and Vassakāra approached the Buddha, and exchanged greetings with him. When the greetings and polite conversation were over, they stood to one side and said, “Would Master Gotama together with the bhikkhu Saṅgha please accept today’s meal from me?” The Buddha consented with silence.
අථ ඛෝ සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා භගවතෝ අධිවාසනං විදිත්වා යේන සකෝ ආවසථෝ තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා සකේ ආවසථේ පණීතං ඛාදනීයං භෝජනීයං පටියාදාපේත්වා භගවතෝ කාලං ආරෝචාපේසුං: “කාලෝ, භෝ ගෝතම, නිට්ඨිතං භත්තන්”ති.
Then, knowing that the Buddha had consented, they went to their own guest house, where they had delicious fresh and cooked foods prepared. Then they had the Buddha informed of the time, saying, “It’s time, Master Gotama, the meal is ready.”
අථ ඛෝ භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේන යේන සුනිධවස්සකාරානං මගධමහාමත්තානං ආවසථෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තේ ආසනේ නිසීදි. අථ ඛෝ සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතේන ඛාදනීයේන භෝජනීයේන සහත්ථා සන්තප්පේසුං සම්පවාරේසුං. අථ ඛෝ සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා භගවන්තං භුත්තාවිං ඕනීතපත්තපාණිං අඤ්ඤතරං නීචං ආසනං ගහේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු.
Then the Buddha robed up in the morning and, taking his bowl and robe, went to their guest house together with the bhikkhu Saṅgha, where he sat on the seat spread out. Then Sunidha and Vassakāra served and satisfied the bhikkhu Saṅgha headed by the Buddha with their own hands with delicious fresh and cooked foods. When the Buddha had eaten and washed his hand and bowl, Sunidha and Vassakāra took a low seat and sat to one side.
ඒකමන්තං නිසින්නේ ඛෝ සුනිධවස්සකාරේ මගධමහාමත්තේ භගවා ඉමාහි ගාථාහි අනුමෝදි:
The Buddha expressed his appreciation with these verses:
“යස්මිං පදේසේ කප්පේති, වාසං පණ්ඩිතජාතියෝ; සීලවන්තේත්ථ භෝජේත්වා, සඤ්ඤතේ බ්රහ්මචාරයෝ.
“In the place he makes his dwelling, having fed the astute and the virtuous here, the restrained spiritual practitioners,
යා තත්ථ දේවතා ආසුං, තාසං දක්ඛිණමාදිසේ; තා පූජිතා පූජයන්ති, මානිතා මානයන්ති නං.
he should dedicate an offering to the deities there. Venerated, they venerate him; honored, they honor him.
තතෝ නං අනුකම්පන්ති, මාතා පුත්තංව ඕරසං; දේවතානුකම්පිතෝ පෝසෝ, සදා භද්රානි පස්සතී”ති.
After that they have compassion for him, like a mother for the child at her breast. A man beloved of the deities always sees nice things.”
අථ ඛෝ භගවා සුනිධවස්සකාරේ මගධමහාමත්තේ ඉමාහි ගාථාහි අනුමෝදිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.
When the Buddha had expressed his appreciation to Sunidha and Vassakāra with these verses, he got up from his seat and left.
තේන ඛෝ පන සමයේන සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා භගවන්තං පිට්ඨිතෝ පිට්ඨිතෝ අනුබන්ධා හෝන්ති: “යේනජ්ජ සමණෝ ගෝතමෝ ද්වාරේන නික්ඛමිස්සති, තං ගෝතමද්වාරං නාම භවිස්සති. යේන තිත්ථේන ගඞ්ගං නදිං තරිස්සති, තං ගෝතමතිත්ථං නාම භවිස්සතී”ති.
Sunidha and Vassakāra followed behind the Buddha, thinking, “The gate through which the ascetic Gotama departs today shall be named the Gotama Gate. The ford at which he crosses the Ganges River shall be named the Gotama Ford.”
අථ ඛෝ භගවා යේන ද්වාරේන නික්ඛමි, තං ගෝතමද්වාරං නාම අහෝසි.
Then the gate through which the Buddha departed was named the Gotama Gate.
අථ ඛෝ භගවා යේන ගඞ්ගා නදී තේනුපසඞ්කමි.
Then the Buddha came to the Ganges River.
තේන ඛෝ පන සමයේන ගඞ්ගා නදී පූරා හෝති සමතිත්තිකා කාකපේය්යා. අප්පේකච්චේ මනුස්සා නාවං පරියේසන්ති, අප්පේකච්චේ උළුම්පං පරියේසන්ති, අප්පේකච්චේ කුල්ලං බන්ධන්ති අපාරා, පාරං ගන්තුකාමා. අථ ඛෝ භගවා—සේය්යථාපි නාම බලවා පුරිසෝ සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරේය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජේය්ය; ඒවමේව—ගඞ්ගාය නදියා ඕරිමතීරේ අන්තරහිතෝ පාරිමතීරේ පච්චුට්ඨාසි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේන.
Now at that time the Ganges was full to the brim so a crow could drink from it. Wanting to cross from the near to the far shore, some people were seeking a boat, some a dinghy, while some were tying up a raft. But, as easily as a strong person would extend or contract their arm, the Buddha, together with the bhikkhu Saṅgha, vanished from the near shore and landed on the far shore.
අද්දසා ඛෝ භගවා තේ මනුස්සේ අප්පේකච්චේ නාවං පරියේසන්තේ අප්පේකච්චේ උළුම්පං පරියේසන්තේ අප්පේකච්චේ කුල්ලං බන්ධන්තේ අපාරා පාරං ගන්තුකාමේ. අථ ඛෝ භගවා ඒතමත්ථං විදිත්වා තායං වේලායං ඉමං උදානං උදානේසි:
He saw all those people wanting to cross over. Knowing the meaning of this, on that occasion the Buddha expressed this heartfelt sentiment:
“යේ තරන්ති අණ්ණවං සරං, සේතුං කත්වාන විසජ්ජ පල්ලලානි; කුල්ලඤ්හි ජනෝ බන්ධති, තිණ්ණා මේධාවිනෝ ජනා”ති.
“Those who cross a deluge or stream have built a bridge and left the marshes behind. While some people are still tying a raft, intelligent people have crossed over.”
පඨමභාණවාරෝ.
The first recitation section.
8. අරියසච්චකථා
8. Talk on the Noble Truths
අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ආයාමානන්ද, යේන කෝටිගාමෝ තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
Then the Buddha said to Venerable Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to the village of Koṭi.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන කෝටිගාමෝ තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා කෝටිගාමේ විහරති.
“Yes, sir,” Ānanda replied. Then the Buddha together with a large Saṅgha of bhikkhus arrived at the village of Koṭi, and stayed there.
තත්ර ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි:
There he addressed the bhikkhus:
“චතුන්නං, භික්ඛවේ, අරියසච්චානං අනනුබෝධා අප්පටිවේධා ඒවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චේව තුම්හාකඤ්ච. කතමේසං චතුන්නං? දුක්ඛස්ස, භික්ඛවේ, අරියසච්චස්ස අනනුබෝධා අප්පටිවේධා ඒවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චේව තුම්හාකඤ්ච. දුක්ඛසමුදයස්ස, භික්ඛවේ, අරියසච්චස්ස අනනුබෝධා අප්පටිවේධා ඒවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චේව තුම්හාකඤ්ච. දුක්ඛනිරෝධස්ස, භික්ඛවේ, අරියසච්චස්ස අනනුබෝධා අප්පටිවේධා ඒවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චේව තුම්හාකඤ්ච. දුක්ඛනිරෝධගාමිනියා පටිපදාය, භික්ඛවේ, අරියසච්චස්ස අනනුබෝධා අප්පටිවේධා ඒවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චේව තුම්හාකඤ්ච. තයිදං, භික්ඛවේ, දුක්ඛං අරියසච්චං අනුබුද්ධං පටිවිද්ධං, දුක්ඛසමුදයං අරියසච්චං අනුබුද්ධං පටිවිද්ධං, දුක්ඛනිරෝධං අරියසච්චං අනුබුද්ධං පටිවිද්ධං, දුක්ඛනිරෝධගාමිනී පටිපදා අරියසච්චං අනුබුද්ධං පටිවිද්ධං, උච්ඡින්නා භවතණ්හා, ඛීණා භවනේත්ති, නත්ථි දානි පුනබ්භවෝ”ති.
“Bhikkhus, due to not understanding and not penetrating four noble truths, both you and I have wandered and transmigrated for such a very long time. What four? The noble truths of suffering, the origin of suffering, the cessation of suffering, and the practice that leads to the cessation of suffering. These noble truths of suffering, origin, cessation, and the path have been understood and comprehended. Craving for continued existence has been cut off; the conduit to rebirth is ended; now there are no more future lives.”
ඉදමවෝච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතෝ අථාපරං ඒතදවෝච සත්ථා:
That is what the Buddha said. Then the Holy One, the Teacher, went on to say:
“චතුන්නං අරියසච්චානං, යථාභූතං අදස්සනා; සංසිතං දීඝමද්ධානං, තාසු තාස්වේව ජාතිසු.
“Because of not truly seeing the four noble truths, we have transmigrated for a long time from one rebirth to the next.
තානි ඒතානි දිට්ඨානි, භවනේත්ති සමූහතා; උච්ඡින්නං මූලං දුක්ඛස්ස, නත්ථි දානි පුනබ්භවෝ”ති.
But now that these truths have been seen, the conduit to rebirth is eradicated. The root of suffering is cut off, now there are no more future lives.”
තත්රපි සුදං භගවා කෝටිගාමේ විහරන්තෝ ඒතදේව බහුලං භික්ඛූනං ධම්මිං කථං කරෝති:
And while staying at the village of Koṭi, too, the Buddha often gave this Dhamma talk to the bhikkhus:
“ඉති සීලං, ඉති සමාධි, ඉති පඤ්ඤා. සීලපරිභාවිතෝ සමාධි මහප්ඵලෝ හෝති මහානිසංසෝ. සමාධිපරිභාවිතා පඤ්ඤා මහප්ඵලා හෝති මහානිසංසා. පඤ්ඤාපරිභාවිතං චිත්තං සම්මදේව ආසවේහි විමුච්චති, සේය්යථිදං—කාමාසවා, භවාසවා, අවිජ්ජාසවා”ති.
“Such is ethics, such is immersion, such is wisdom. When immersion is imbued with ethics it’s very fruitful and beneficial. When wisdom is imbued with immersion it’s very fruitful and beneficial. When the mind is imbued with wisdom it is rightly freed from the defilements, namely, the defilements of sensuality, desire to be reborn, and ignorance.”
9. අනාවත්තිධම්මසම්බෝධිපරායණ
9. The Deaths in Ñātika
අථ ඛෝ භගවා කෝටිගාමේ යථාභිරන්තං විහරිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ආයාමානන්ද, යේන නාතිකා තේනුපඞ්කමිස්සාමා”ති.
When the Buddha had stayed in the village of Koṭi as long as he pleased, he said to Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to the land of the Ñātikas.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන නාතිකා තදවසරි. තත්රපි සුදං භගවා නාතිකේ විහරති ගිඤ්ජකාවසථේ.
“Yes, sir,” Ānanda replied. Then the Buddha together with a large Saṅgha of bhikkhus arrived in the land of the Ñātikas, where he stayed in the brick house at Ñātika.
අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “සාළ්හෝ නාම, භන්තේ, භික්ඛු නාතිකේ කාලඞ්කතෝ, තස්ස කා ගති, කෝ අභිසම්පරායෝ? නන්දා නාම, භන්තේ, භික්ඛුනී නාතිකේ කාලඞ්කතා, තස්සා කා ගති, කෝ අභිසම්පරායෝ? සුදත්තෝ නාම, භන්තේ, උපාසකෝ නාතිකේ කාලඞ්කතෝ, තස්ස කා ගති, කෝ අභිසම්පරායෝ? සුජාතා නාම, භන්තේ, උපාසිකා නාතිකේ කාලඞ්කතා, තස්සා කා ගති, කෝ අභිසම්පරායෝ? කුක්කුටෝ නාම, භන්තේ, උපාසකෝ නාතිකේ කාලඞ්කතෝ, තස්ස කා ගති, කෝ අභිසම්පරායෝ? කාළිම්බෝ නාම, භන්තේ, උපාසකෝ …පේ… නිකටෝ නාම, භන්තේ, උපාසකෝ … කටිස්සහෝ නාම, භන්තේ, උපාසකෝ … තුට්ඨෝ නාම, භන්තේ, උපාසකෝ … සන්තුට්ඨෝ නාම, භන්තේ, උපාසකෝ … භද්දෝ නාම, භන්තේ, උපාසකෝ … සුභද්දෝ නාම, භන්තේ, උපාසකෝ නාතිකේ කාලඞ්කතෝ, තස්ස කා ගති, කෝ අභිසම්පරායෝ”ති?
Then Venerable Ānanda went up to the Buddha, bowed, sat down to one side, and said to him, “Sir, the monk named Sāḷha has passed away in Ñātika. Where has he been reborn in his next life? The nun named Nandā, the layman named Sudatta, and the laywoman named Sujātā have passed away in Ñātika. Where have they been reborn in the next life? The laymen named Kakkaṭa, Kaḷibha, Nikata, Kaṭissaha, Tuṭṭha, Santuṭṭha, Bhadda, and Subhadda have passed away in Ñātika. Where have they been reborn in the next life?”
“සාළ්හෝ, ආනන්ද, භික්ඛු ආසවානං ඛයා අනාසවං චේතෝවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨේව ධම්මේ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහාසි.
“Ānanda, the monk Sāḷha had realized the undefiled freedom of heart and freedom by wisdom in this very life, having realized it with his own insight due to the ending of defilements.
නන්දා, ආනන්ද, භික්ඛුනී පඤ්චන්නං ඕරම්භාගියානං සංයෝජනානං පරික්ඛයා ඕපපාතිකා තත්ථ පරිනිබ්බායිනී අනාවත්තිධම්මා තස්මා ලෝකා.
The nun Nandā had ended the five lower fetters. She’s been reborn spontaneously, and will be extinguished there, not liable to return from that world.
සුදත්තෝ, ආනන්ද, උපාසකෝ තිණ්ණං සංයෝජනානං පරික්ඛයා රාගදෝසමෝහානං තනුත්තා සකදාගාමී සකිදේව ඉමං ලෝකං ආගන්ත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සති.
The layman Sudatta had ended three fetters, and weakened greed, hate, and delusion. He’s a once-returner; he will come back to this world once only, then make an end of suffering.
සුජාතා, ආනන්ද, උපාසිකා තිණ්ණං සංයෝජනානං පරික්ඛයා සෝතාපන්නා අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බෝධිපරායණා.
The laywoman Sujātā had ended three fetters. She’s a stream-enterer, not liable to be reborn in the underworld, bound for awakening.
කුක්කුටෝ, ආනන්ද, උපාසකෝ පඤ්චන්නං ඕරම්භාගියානං සංයෝජනානං පරික්ඛයා ඕපපාතිකෝ තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මෝ තස්මා ලෝකා. කාළිම්බෝ, ආනන්ද, උපාසකෝ …පේ… නිකටෝ, ආනන්ද, උපාසකෝ … කටිස්සහෝ, ආනන්ද, උපාසකෝ … තුට්ඨෝ, ආනන්ද, උපාසකෝ … සන්තුට්ඨෝ, ආනන්ද, උපාසකෝ … භද්දෝ, ආනන්ද, උපාසකෝ … සුභද්දෝ, ආනන්ද, උපාසකෝ පඤ්චන්නං ඕරම්භාගියානං සංයෝජනානං පරික්ඛයා ඕපපාතිකෝ තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මෝ තස්මා ලෝකා.
The laymen Kakkaṭa, Kaḷibha, Nikata, Kaṭissaha, Tuṭṭha, Santuṭṭha, Bhadda, and and Subhadda had ended the five lower fetters. They’ve been reborn spontaneously, and will be extinguished there, not liable to return from that world.
පරෝපඤ්ඤාසං, ආනන්ද, නාතිකේ උපාසකා කාලඞ්කතා, පඤ්චන්නං ඕරම්භාගියානං සංයෝජනානං පරික්ඛයා ඕපපාතිකා තත්ථ පරිනිබ්බායිනෝ අනාවත්තිධම්මා තස්මා ලෝකා.
Over fifty laymen in Ñātika have passed away having ended the five lower fetters. They’ve been reborn spontaneously, and will be extinguished there, not liable to return from that world.
සාධිකා නවුති, ආනන්ද, නාතිකේ උපාසකා කාලඞ්කතා තිණ්ණං සංයෝජනානං පරික්ඛයා රාගදෝසමෝහානං තනුත්තා සකදාගාමිනෝ සකිදේව ඉමං ලෝකං ආගන්ත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සන්ති.
More than ninety laymen in Ñātika have passed away having ended three fetters, and weakened greed, hate, and delusion. They’re once-returners, who will come back to this world once only, then make an end of suffering.
සාතිරේකානි, ආනන්ද, පඤ්චසතානි නාතිකේ උපාසකා කාලඞ්කතා, තිණ්ණං සංයෝජනානං පරික්ඛයා සෝතාපන්නා අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බෝධිපරායණා.
In excess of five hundred laymen in Ñātika have passed away having ended three fetters. They’re stream-enterers, not liable to be reborn in the underworld, bound for awakening.
10. ධම්මාදාසධම්මපරියාය
10. The Mirror of the Teaching
අනච්ඡරියං ඛෝ පනේතං, ආනන්ද, යං මනුස්සභූතෝ කාලං කරේය්ය. තස්මිංයේව කාලඞ්කතේ තථාගතං උපසඞ්කමිත්වා ඒතමත්ථං පුච්ඡිස්සථ, විහේසා හේසා, ආනන්ද, තථාගතස්ස.
It’s hardly surprising that a human being should pass away. But if you should come and ask me about it each and every time someone passes away, that would be a bother for me.
තස්මාතිහානන්ද, ධම්මාදාසං නාම ධම්මපරියායං දේසේස්සාමි, යේන සමන්නාගතෝ අරියසාවකෝ ආකඞ්ඛමානෝ අත්තනාව අත්තානං බ්යාකරේය්ය: ‘ඛීණනිරයෝම්හි ඛීණතිරච්ඡානයෝනි ඛීණපේත්තිවිසයෝ ඛීණාපායදුග්ගතිවිනිපාතෝ, සෝතාපන්නෝහමස්මි අවිනිපාතධම්මෝ නියතෝ සම්බෝධිපරායණෝ(අ)ති.
So Ānanda, I will teach you the explanation of the Dhamma called ‘the mirror of the teaching’. A noble disciple who has this may declare of themselves: ‘I’ve finished with rebirth in hell, the animal realm, and the ghost realm. I’ve finished with all places of loss, bad places, the underworld. I am a stream-enterer! I’m not liable to be reborn in the underworld, and am bound for awakening.’
කතමෝ ච සෝ, ආනන්ද, ධම්මාදාසෝ ධම්මපරියායෝ, යේන සමන්නාගතෝ අරියසාවකෝ ආකඞ්ඛමානෝ අත්තනාව අත්තානං බ්යාකරේය්ය: ‘ඛීණනිරයෝම්හි ඛීණතිරච්ඡානයෝනි ඛීණපේත්තිවිසයෝ ඛීණාපායදුග්ගතිවිනිපාතෝ, සෝතාපන්නෝහමස්මි අවිනිපාතධම්මෝ නියතෝ සම්බෝධිපරායණෝ(අ)ති?
And what is that mirror of the teaching?
ඉධානන්ද, අරියසාවකෝ බුද්ධේ අවේච්චප්පසාදේන සමන්නාගතෝ හෝති: ‘ඉතිපි සෝ භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ විජ්ජාචරණසම්පන්නෝ සුගතෝ ලෝකවිදූ අනුත්තරෝ පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දේවමනුස්සානං බුද්ධෝ භගවා(අ)ති.
It’s when a noble disciple has experiential confidence in the Buddha: ‘That Blessed One is perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed.’
ධම්මේ අවේච්චප්පසාදේන සමන්නාගතෝ හෝති: ‘ස්වාක්ඛාතෝ භගවතා ධම්මෝ සන්දිට්ඨිකෝ අකාලිකෝ ඒහිපස්සිකෝ ඕපනේය්යිකෝ පච්චත්තං වේදිතබ්බෝ විඤ්ඤූහී(අ)ති.
They have experiential confidence in the teaching: ‘The teaching is well explained by the Buddha—apparent in the present life, immediately effective, inviting inspection, relevant, so that sensible people can know it for themselves.’
සඞ්ඝේ අවේච්චප්පසාදේන සමන්නාගතෝ හෝති: ‘සුප්පටිපන්නෝ භගවතෝ සාවකසඞ්ඝෝ, උජුප්පටිපන්නෝ භගවතෝ සාවකසඞ්ඝෝ, ඤායප්පටිපන්නෝ භගවතෝ සාවකසඞ්ඝෝ, සාමීචිප්පටිපන්නෝ භගවතෝ සාවකසඞ්ඝෝ යදිදං චත්තාරි පුරිසයුගානි අට්ඨ පුරිසපුග්ගලා, ඒස භගවතෝ සාවකසඞ්ඝෝ ආහුනේය්යෝ පාහුනේය්යෝ දක්ඛිණේය්යෝ අඤ්ජලිකරණීයෝ අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛේත්තං ලෝකස්සා(අ)ති.
They have experiential confidence in the Saṅgha: ‘The Saṅgha of the Buddha’s disciples is practicing the way that’s good, direct, systematic, and proper. It consists of the four pairs, the eight individuals. This is the Saṅgha of the Buddha’s disciples that is worthy of offerings dedicated to the gods, worthy of hospitality, worthy of a religious donation, worthy of greeting with joined palms, and is the supreme field of merit for the world.’
අරියකන්තේහි සීලේහි සමන්නාගතෝ හෝති අඛණ්ඩේහි අච්ඡිද්දේහි අසබලේහි අකම්මාසේහි භුජිස්සේහි විඤ්ඤූපසත්ථේහි අපරාමට්ඨේහි සමාධිසංවත්තනිකේහි.
And a noble disciple’s ethical conduct is loved by the noble ones, unbroken, impeccable, spotless, and unmarred, liberating, praised by sensible people, not mistaken, and leading to immersion.
අයං ඛෝ සෝ, ආනන්ද, ධම්මාදාසෝ ධම්මපරියායෝ, යේන සමන්නාගතෝ අරියසාවකෝ ආකඞ්ඛමානෝ අත්තනාව අත්තානං බ්යාකරේය්ය: ‘ඛීණනිරයෝම්හි ඛීණතිරච්ඡානයෝනි ඛීණපේත්තිවිසයෝ ඛීණාපායදුග්ගතිවිනිපාතෝ, සෝතාපන්නෝහමස්මි අවිනිපාතධම්මෝ නියතෝ සම්බෝධිපරායණෝ(අ)”ති.
This is that mirror of the teaching.”
තත්රපි සුදං භගවා නාතිකේ විහරන්තෝ ගිඤ්ජකාවසථේ ඒතදේව බහුලං භික්ඛූනං ධම්මිං කථං කරෝති:
And while staying there in Ñātika the Buddha often gave this Dhamma talk to the bhikkhus:
“ඉති සීලං ඉති සමාධි ඉති පඤ්ඤා. සීලපරිභාවිතෝ සමාධි මහප්ඵලෝ හෝති මහානිසංසෝ. සමාධිපරිභාවිතා පඤ්ඤා මහප්ඵලා හෝති මහානිසංසා. පඤ්ඤාපරිභාවිතං චිත්තං සම්මදේව ආසවේහි විමුච්චති, සේය්යථිදං—කාමාසවා, භවාසවා, අවිජ්ජාසවා”ති.
“Such is ethics, such is immersion, such is wisdom. When immersion is imbued with ethics it’s very fruitful and beneficial. When wisdom is imbued with immersion it’s very fruitful and beneficial. When the mind is imbued with wisdom it is rightly freed from the defilements, namely, the defilements of sensuality, desire to be reborn, and ignorance.”
(…)
අථ ඛෝ භගවා නාතිකේ යථාභිරන්තං විහරිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ආයාමානන්ද, යේන වේසාලී තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
When the Buddha had stayed in Ñātika as long as he pleased, he addressed Venerable Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to Vesālī.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන වේසාලී තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා වේසාලියං විහරති අම්බපාලිවනේ.
“Yes, sir,” Ānanda replied. Then the Buddha together with a large Saṅgha of bhikkhus arrived at Vesālī, where he stayed in Ambapālī’s mango grove.
තත්ර ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි:
There the Buddha addressed the bhikkhus:
“සතෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු විහරේය්ය සම්පජානෝ, අයං වෝ අම්හාකං අනුසාසනී.
“Bhikkhus, a bhikkhu should live mindful and aware. This is my instruction to you.
කථඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛු සතෝ හෝති? ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානෝ සතිමා විනේය්ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං. වේදනාසු වේදනානුපස්සී …පේ… චිත්තේ චිත්තානුපස්සී …පේ… ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානෝ සතිමා විනේය්ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං. ඒවං ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු සතෝ හෝති.
And how is a bhikkhu mindful? It’s when a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. They meditate observing an aspect of feelings … mind … principles—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. That’s how a bhikkhu is mindful.
කථඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛු සම්පජානෝ හෝති? ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු අභික්කන්තේ පටික්කන්තේ සම්පජානකාරී හෝති, ආලෝකිතේ විලෝකිතේ සම්පජානකාරී හෝති, සමිඤ්ජිතේ පසාරිතේ සම්පජානකාරී හෝති, සඞ්ඝාටිපත්තචීවරධාරණේ සම්පජානකාරී හෝති, අසිතේ පීතේ ඛායිතේ සායිතේ සම්පජානකාරී හෝති, උච්චාරපස්සාවකම්මේ සම්පජානකාරී හෝති, ගතේ ඨිතේ නිසින්නේ සුත්තේ ජාගරිතේ භාසිතේ තුණ්හීභාවේ සම්පජානකාරී හෝති. ඒවං ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු සම්පජානෝ හෝති. සතෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු විහරේය්ය සම්පජානෝ, අයං වෝ අම්හාකං අනුසාසනී”ති.
And how is a bhikkhu aware? It’s when a bhikkhu acts with situational awareness when going out and coming back; when looking ahead and aside; when bending and extending the limbs; when bearing the outer robe, bowl and robes; when eating, drinking, chewing, and tasting; when urinating and defecating; when walking, standing, sitting, sleeping, waking, speaking, and keeping silent. That’s how a bhikkhu is aware. A bhikkhu should live mindful and aware. This is my instruction to you.”
11. අම්බපාලීගණිකා
11. Ambapālī the Courtesan
අස්සෝසි ඛෝ අම්බපාලී ගණිකා: “භගවා කිර වේසාලිං අනුප්පත්තෝ වේසාලියං විහරති මය්හං අම්බවනේ”ති. අථ ඛෝ අම්බපාලී ගණිකා භද්දානි භද්දානි යානානි යෝජාපේත්වා භද්දං භද්දං යානං අභිරුහිත්වා භද්දේහි භද්දේහි යානේහි වේසාලියා නිය්යාසි. යේන සකෝ ආරාමෝ තේන පායාසි. යාවතිකා යානස්ස භූමි, යානේන ගන්ත්වා, යානා පච්චෝරෝහිත්වා පත්තිකාව යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නං ඛෝ අම්බපාලිං ගණිකං භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සේසි සමාදපේසි සමුත්තේජේසි සම්පහංසේසි.
Ambapālī the courtesan heard that the Buddha had arrived and was staying in her mango grove. She had the finest carriages harnessed. Then she mounted a fine carriage and, along with other fine carriages, set out from Vesālī for her own park. She went by carriage as far as the terrain allowed, then descended and approached the Buddha on foot. She bowed and sat down to one side. The Buddha educated, encouraged, fired up, and inspired her with a Dhamma talk.
අථ ඛෝ අම්බපාලී ගණිකා භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතා සමාදපිතා සමුත්තේජිතා සම්පහංසිතා භගවන්තං ඒතදවෝච: “අධිවාසේතු මේ, භන්තේ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේනා”ති. අධිවාසේසි භගවා තුණ්හීභාවේන. අථ ඛෝ අම්බපාලී ගණිකා භගවතෝ අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.
Then she said to the Buddha, “Sir, may the Buddha together with the bhikkhu Saṅgha please accept tomorrow’s meal from me.” The Buddha consented with silence. Then, knowing that the Buddha had consented, Ambapālī got up from her seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on her right, before leaving.
අස්සෝසුං ඛෝ වේසාලිකා ලිච්ඡවී: “භගවා කිර වේසාලිං අනුප්පත්තෝ වේසාලියං විහරති අම්බපාලිවනේ”ති. අථ ඛෝ තේ ලිච්ඡවී භද්දානි භද්දානි යානානි යෝජාපේත්වා භද්දං භද්දං යානං අභිරුහිත්වා භද්දේහි භද්දේහි යානේහි වේසාලියා නිය්යිංසු. තත්ර ඒකච්චේ ලිච්ඡවී නීලා හෝන්ති නීලවණ්ණා නීලවත්ථා නීලාලඞ්කාරා, ඒකච්චේ ලිච්ඡවී පීතා හෝන්ති පීතවණ්ණා පීතවත්ථා පීතාලඞ්කාරා, ඒකච්චේ ලිච්ඡවී ලෝහිතා හෝන්ති ලෝහිතවණ්ණා ලෝහිතවත්ථා ලෝහිතාලඞ්කාරා, ඒකච්චේ ලිච්ඡවී ඕදාතා හෝන්ති ඕදාතවණ්ණා ඕදාතවත්ථා ඕදාතාලඞ්කාරා.
The Licchavis of Vesālī also heard that the Buddha had arrived and was staying in Ambapālī’s mango grove. They had the finest carriages harnessed. Then they mounted a fine carriage and, along with other fine carriages, set out from Vesālī. Some of the Licchavis were in blue, of blue color, clad in blue, adorned with blue. And some were similarly colored in yellow, red, or white.
අථ ඛෝ අම්බපාලී ගණිකා දහරානං දහරානං ලිච්ඡවීනං අක්ඛේන අක්ඛං චක්කේන චක්කං යුගේන යුගං පටිවට්ටේසි. අථ ඛෝ තේ ලිච්ඡවී අම්බපාලිං ගණිකං ඒතදවෝචුං: “කිං, ජේ අම්බපාලි, දහරානං දහරානං ලිච්ඡවීනං අක්ඛේන අක්ඛං චක්කේන චක්කං යුගේන යුගං පටිවට්ටේසී”ති?
Then Ambapālī the courtesan collided with those Licchavi youths, axle to axle, wheel to wheel, yoke to yoke. The Licchavis said to her, “What, you wench Ambapālī, are you doing colliding with us axle to axle, wheel to wheel, yoke to yoke?”
“තථා හි පන මේ, අය්යපුත්තා, භගවා නිමන්තිතෝ ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේනා”ති.
“Well, masters, it’s because I’ve invited the Buddha for tomorrow’s meal together with the bhikkhu Saṅgha.”
“දේහි, ජේ අම්බපාලි, ඒතං භත්තං සතසහස්සේනා”ති.
“Wench, give us that meal for a hundred thousand!”
“සචේපි මේ, අය්යපුත්තා, වේසාලිං සාහාරං දස්සථ, ඒවමහං තං භත්තං න දස්සාමී”ති.
“Masters, even if you were to give me Vesālī with her provinces, I still wouldn’t give that meal to you.”
අථ ඛෝ තේ ලිච්ඡවී අඞ්ගුලිං ඵෝටේසුං: “ජිතම්හ වත භෝ අම්බකාය, ජිතම්හ වත භෝ අම්බකායා”ති. අථ ඛෝ තේ ලිච්ඡවී යේන අම්බපාලිවනං තේන පායිංසු.
Then the Licchavis snapped their fingers, saying, “We’ve been beaten by the aunty! We’ve been beaten by the aunty!” Then they continued on to Ambapālī’s mango grove.
අද්දසා ඛෝ භගවා තේ ලිච්ඡවී දූරතෝව ආගච්ඡන්තේ. දිස්වාන භික්ඛූ ආමන්තේසි: “යේසං, භික්ඛවේ, භික්ඛූනං දේවා තාවතිංසා අදිට්ඨපුබ්බා, ඕලෝකේථ, භික්ඛවේ, ලිච්ඡවිපරිසං; අපලෝකේථ, භික්ඛවේ, ලිච්ඡවිපරිසං; උපසංහරථ, භික්ඛවේ, ලිච්ඡවිපරිසං—තාවතිංසසදිසන්”ති.
The Buddha saw them coming off in the distance, and addressed the bhikkhus: “Any of the bhikkhus who’ve never seen the gods of the Thirty-Three, just have a look at the assembly of Licchavis. See the assembly of Licchavis, check them out: they’re just like the Thirty-Three!”
අථ ඛෝ තේ ලිච්ඡවී යාවතිකා යානස්ස භූමි, යානේන ගන්ත්වා, යානා පච්චෝරෝහිත්වා පත්තිකාව යේන භගවා තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු. ඒකමන්තං නිසින්නේ ඛෝ තේ ලිච්ඡවී භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සේසි සමාදපේසි සමුත්තේජේසි සම්පහංසේසි.
The Licchavis went by carriage as far as the terrain allowed, then descended and approached the Buddha on foot. They bowed to the Buddha, sat down to one side, and the Buddha educated, encouraged, fired up, and inspired them with a Dhamma talk.
අථ ඛෝ තේ ලිච්ඡවී භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතා සමාදපිතා සමුත්තේජිතා සම්පහංසිතා භගවන්තං ඒතදවෝචුං: “අධිවාසේතු නෝ, භන්තේ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේනා”ති.
Then they said to the Buddha, “Sir, may the Buddha together with the bhikkhu Saṅgha please accept tomorrow’s meal from us.”
අථ ඛෝ භගවා තේ ලිච්ඡවී ඒතදවෝච: “අධිවුත්ථං ඛෝ මේ, ලිච්ඡවී, ස්වාතනාය අම්බපාලියා ගණිකාය භත්තන්”ති.
Then the Buddha said to the Licchavis, “I have already accepted tomorrow’s meal from Ambapālī the courtesan.”
අථ ඛෝ තේ ලිච්ඡවී අඞ්ගුලිං ඵෝටේසුං: “ජිතම්හ වත භෝ අම්බකාය, ජිතම්හ වත භෝ අම්බකායා”ති.
Then the Licchavis snapped their fingers, saying, “We’ve been beaten by the aunty! We’ve been beaten by the aunty!”
අථ ඛෝ තේ ලිච්ඡවී භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කමිංසු.
And then those Licchavis approved and agreed with what the Buddha said. They got up from their seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on their right, before leaving.
අථ ඛෝ අම්බපාලී ගණිකා තස්සා රත්තියා අච්චයේන සකේ ආරාමේ පණීතං ඛාදනීයං භෝජනීයං පටියාදාපේත්වා භගවතෝ කාලං ආරෝචාපේසි: “කාලෝ, භන්තේ, නිට්ඨිතං භත්තන්”ති.
And when the night had passed Ambapālī had delicious fresh and cooked foods prepared in her own park. Then she had the Buddha informed of the time, saying, “Sir, it’s time. The meal is ready.”
අථ ඛෝ භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේන යේන අම්බපාලියා ගණිකාය නිවේසනං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තේ ආසනේ නිසීදි. අථ ඛෝ අම්බපාලී ගණිකා බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතේන ඛාදනීයේන භෝජනීයේන සහත්ථා සන්තප්පේසි සම්පවාරේසි.
Then the Buddha robed up in the morning and, taking his bowl and robe, went to the home of Ambapālī together with the bhikkhu Saṅgha, where he sat on the seat spread out. Then Ambapālī served and satisfied the bhikkhu Saṅgha headed by the Buddha with her own hands with delicious fresh and cooked foods.
අථ ඛෝ අම්බපාලී ගණිකා භගවන්තං භුත්තාවිං ඕනීතපත්තපාණිං අඤ්ඤතරං නීචං ආසනං ගහේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නා ඛෝ අම්බපාලී ගණිකා භගවන්තං ඒතදවෝච: “ඉමාහං, භන්තේ, ආරාමං බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දම්මී”ති.
When the Buddha had eaten and washed his hands and bowl, Ambapālī took a low seat, sat to one side, and said to the Buddha, “Sir, I present this park to the bhikkhu Saṅgha headed by the Buddha.”
පටිග්ගහේසි භගවා ආරාමං.
The Buddha accepted the park.
අථ ඛෝ භගවා අම්බපාලිං ගණිකං ධම්මියා කථාය සන්දස්සේත්වා සමාදපේත්වා සමුත්තේජේත්වා සම්පහංසේත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.
Then the Buddha educated, encouraged, fired up, and inspired her with a Dhamma talk, after which he got up from his seat and left.
තත්රපි සුදං භගවා වේසාලියං විහරන්තෝ අම්බපාලිවනේ ඒතදේව බහුලං භික්ඛූනං ධම්මිං කථං කරෝති:
And while staying at Vesālī, too, the Buddha often gave this Dhamma talk to the bhikkhus:
“ඉති සීලං, ඉති සමාධි, ඉති පඤ්ඤා. සීලපරිභාවිතෝ සමාධි මහප්ඵලෝ හෝති මහානිසංසෝ. සමාධිපරිභාවිතා පඤ්ඤා මහප්ඵලා හෝති මහානිසංසා. පඤ්ඤාපරිභාවිතං චිත්තං සම්මදේව ආසවේහි විමුච්චති, සේය්යථිදං—කාමාසවා, භවාසවා, අවිජ්ජාසවා”ති.
“Such is ethics, such is immersion, such is wisdom. When immersion is imbued with ethics it’s very fruitful and beneficial. When wisdom is imbued with immersion it’s very fruitful and beneficial. When the mind is imbued with wisdom it is rightly freed from the defilements, namely, the defilements of sensuality, desire to be reborn, and ignorance.”
12. වේළුවගාමවස්සූපගමන
12. Commencing the Rains at Beluva
අථ ඛෝ භගවා අම්බපාලිවනේ යථාභිරන්තං විහරිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ආයාමානන්ද, යේන වේළුවගාමකෝ තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
When the Buddha had stayed in Ambapālī’s mango grove as long as he pleased, he addressed Venerable Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to the little village of Beluva.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන වේළුවගාමකෝ තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා වේළුවගාමකේ විහරති.
“Yes, sir,” Ānanda replied. Then the Buddha together with a large Saṅgha of bhikkhus arrived at the little village of Beluva, and stayed there.
තත්ර ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි: “ඒථ තුම්හේ, භික්ඛවේ, සමන්තා වේසාලිං යථාමිත්තං යථාසන්දිට්ඨං යථාසම්භත්තං වස්සං උපේථ. අහං පන ඉධේව වේළුවගාමකේ වස්සං උපගච්ඡාමී”ති.
There the Buddha addressed the bhikkhus: “Bhikkhus, please enter the rainy season residence with whatever friends or acquaintances you have around Vesālī. I’ll commence the rainy season residence right here in the little village of Beluva.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ තේ භික්ඛූ භගවතෝ පටිස්සුත්වා සමන්තා වේසාලිං යථාමිත්තං යථාසන්දිට්ඨං යථාසම්භත්තං වස්සං උපගච්ඡිංසු. භගවා පන තත්ථේව වේළුවගාමකේ වස්සං උපගච්ඡි.
“Yes, sir,” those bhikkhus replied. They did as the Buddha said, while the Buddha commenced the rainy season residence right there in the little village of Beluva.
අථ ඛෝ භගවතෝ වස්සූපගතස්ස ඛරෝ ආබාධෝ උප්පජ්ජි, බාළ්හා වේදනා වත්තන්ති මාරණන්තිකා. තා සුදං භගවා සතෝ සම්පජානෝ අධිවාසේසි අවිහඤ්ඤමානෝ. අථ ඛෝ භගවතෝ ඒතදහෝසි: “න ඛෝ මේතං පතිරූපං, ය්වාහං අනාමන්තේත්වා උපට්ඨාකේ අනපලෝකේත්වා භික්ඛුසඞ්ඝං පරිනිබ්බායේය්යං. යන්නූනාහං ඉමං ආබාධං වීරියේන පටිපණාමේත්වා ජීවිතසඞ්ඛාරං අධිට්ඨාය විහරේය්යන්”ති.
After the Buddha had commenced the rainy season residence, he fell severely ill, struck by dreadful pains, close to death. But he endured unbothered, with mindfulness and situational awareness. Then it occurred to the Buddha, “It would not be appropriate for me to become fully extinguished before informing my supporters and taking leave of the bhikkhu Saṅgha. Why don’t I forcefully suppress this illness, stabilize the life force, and live on?”
අථ ඛෝ භගවා තං ආබාධං වීරියේන පටිපණාමේත්වා ජීවිතසඞ්ඛාරං අධිට්ඨාය විහාසි. අථ ඛෝ භගවතෝ සෝ ආබාධෝ පටිප්පස්සම්භි.
So that is what he did. Then the Buddha’s illness died down.
අථ ඛෝ භගවා ගිලානා වුට්ඨිතෝ අචිරවුට්ඨිතෝ ගේලඤ්ඤා විහාරා නික්ඛම්ම විහාරපච්ඡායායං පඤ්ඤත්තේ ආසනේ නිසීදි. අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “දිට්ඨෝ මේ, භන්තේ, භගවතෝ ඵාසු; දිට්ඨං මේ, භන්තේ, භගවතෝ ඛමනීයං, අපි ච මේ, භන්තේ, මධුරකජාතෝ විය කායෝ, දිසාපි මේ න පක්ඛායන්ති, ධම්මාපි මං න පටිභන්ති භගවතෝ ගේලඤ්ඤේන. අපි ච මේ, භන්තේ, අහෝසි කාචිදේව අස්සාසමත්තා: ‘න තාව භගවා පරිනිබ්බායිස්සති, න යාව භගවා භික්ඛුසඞ්ඝං ආරබ්භ කිඤ්චිදේව උදාහරතී(අ)”ති.
Soon after the Buddha had recovered from that sickness, he came out from his dwelling and sat in the shade of the porch on the seat spread out. Then Venerable Ānanda went up to the Buddha, bowed, sat down to one side, and said to him, “Sir, it’s fantastic that the Buddha is comfortable and well. Because when the Buddha was sick, my body felt like it was drugged. I was disorientated, and the teachings weren’t clear to me. Still, at least I was consoled by the thought that the Buddha won’t become fully extinguished without bringing something up regarding the Saṅgha of bhikkhus.”
“කිං පනානන්ද, භික්ඛුසඞ්ඝෝ මයි පච්චාසීසති? දේසිතෝ, ආනන්ද, මයා ධම්මෝ අනන්තරං අබාහිරං කරිත්වා. නත්ථානන්ද, තථාගතස්ස ධම්මේසු ආචරියමුට්ඨි. යස්ස නූන, ආනන්ද, ඒවමස්ස: ‘අහං භික්ඛුසඞ්ඝං පරිහරිස්සාමී(අ)ති වා ‘මමුද්දේසිකෝ භික්ඛුසඞ්ඝෝ(අ)ති වා, සෝ නූන, ආනන්ද, භික්ඛුසඞ්ඝං ආරබ්භ කිඤ්චිදේව උදාහරේය්ය. තථාගතස්ස ඛෝ, ආනන්ද, න ඒවං හෝති: ‘අහං භික්ඛුසඞ්ඝං පරිහරිස්සාමී(අ)ති වා ‘මමුද්දේසිකෝ භික්ඛුසඞ්ඝෝ(අ)ති වා. සකිං, ආනන්ද, තථාගතෝ භික්ඛුසඞ්ඝං ආරබ්භ කිඤ්චිදේව උදාහරිස්සති.
“But what could the bhikkhu Saṅgha expect from me, Ānanda? I’ve taught the Dhamma without making any distinction between secret and public teachings. The Realized One doesn’t have the closed fist of a teacher when it comes to the teachings. If there’s anyone who thinks: ‘I shall lead the bhikkhu Saṅgha,’ or ‘the Saṅgha of bhikkhus is meant for me,’ let them bring something up regarding the Saṅgha. But the Realized One doesn’t think like this, so why should he bring something up regarding the Saṅgha?
අහං ඛෝ පනානන්ද, ඒතරහි ජිණ්ණෝ වුද්ධෝ මහල්ලකෝ අද්ධගතෝ වයෝ අනුප්පත්තෝ. ආසීතිකෝ මේ වයෝ වත්තති. සේය්යථාපි, ආනන්ද, ජජ්ජරසකටං වේඨමිස්සකේන යාපේති; ඒවමේව ඛෝ, ආනන්ද, වේඨමිස්සකේන මඤ්ඤේ තථාගතස්ස කායෝ යාපේති. යස්මිං, ආනන්ද, සමයේ තථාගතෝ සබ්බනිමිත්තානං අමනසිකාරා ඒකච්චානං වේදනානං නිරෝධා අනිමිත්තං චේතෝසමාධිං උපසම්පජ්ජ විහරති, ඵාසුතරෝ, ආනන්ද, තස්මිං සමයේ තථාගතස්ස කායෝ හෝති.
I’m now old, elderly and senior. I’m advanced in years and have reached the final stage of life. I’m currently eighty years old. Just as a decrepit old cart keeps going by relying on straps, in the same way, the Realized One’s body keeps going as if it were relying on straps. Sometimes the Realized One, not focusing on any signs, and with the cessation of certain feelings, enters and remains in the signless immersion of the heart. Only then does the Realized One’s body become more comfortable.
තස්මාතිහානන්ද, අත්තදීපා විහරථ අත්තසරණා අනඤ්ඤසරණා, ධම්මදීපා ධම්මසරණා අනඤ්ඤසරණා. කථඤ්චානන්ද, භික්ඛු අත්තදීපෝ විහරති අත්තසරණෝ අනඤ්ඤසරණෝ, ධම්මදීපෝ ධම්මසරණෝ අනඤ්ඤසරණෝ? ඉධානන්ද, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති අතාපී සම්පජානෝ සතිමා, විනේය්ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං. වේදනාසු …පේ… චිත්තේ …පේ… ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානෝ සතිමා, විනේය්ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං. ඒවං ඛෝ, ආනන්ද, භික්ඛු අත්තදීපෝ විහරති අත්තසරණෝ අනඤ්ඤසරණෝ, ධම්මදීපෝ ධම්මසරණෝ අනඤ්ඤසරණෝ.
So Ānanda, live as your own island, your own refuge, with no other refuge. Let the teaching be your island and your refuge, with no other refuge. And how does a bhikkhu do this? It’s when a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. They meditate observing an aspect of feelings … mind … principles—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. That’s how a bhikkhu is their own island, their own refuge, with no other refuge. That’s how the teaching is their island and their refuge, with no other refuge.
යේ හි කේචි, ආනන්ද, ඒතරහි වා මම වා අච්චයේන අත්තදීපා විහරිස්සන්ති අත්තසරණා අනඤ්ඤසරණා, ධම්මදීපා ධම්මසරණා අනඤ්ඤසරණා, තමතග්ගේ මේ තේ, ආනන්ද, භික්ඛූ භවිස්සන්ති යේ කේචි සික්ඛාකාමා”ති.
Whether now or after I have passed, any who shall live as their own island, their own refuge, with no other refuge; with the teaching as their island and their refuge, with no other refuge—those bhikkhus of mine who want to train shall be among the best of the best.”
දුතියභාණවාරෝ.
The second recitation section.
13. නිමිත්තෝභාසකථා
13. An Obvious Hint
අථ ඛෝ භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය වේසාලිං පිණ්ඩාය පාවිසි. වේසාලියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තෝ ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ගණ්හාහි, ආනන්ද, නිසීදනං, යේන චාපාලං චේතියං තේනුපසඞ්කමිස්සාම දිවා විහාරායා”ති.
Then the Buddha robed up in the morning and, taking his bowl and robe, entered Vesālī for alms. Then, after the meal, on his return from almsround, he addressed Venerable Ānanda: “Ānanda, get your sitting cloth. Let’s go to the Cāpāla shrine for the day’s meditation.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා නිසීදනං ආදාය භගවන්තං පිට්ඨිතෝ පිට්ඨිතෝ අනුබන්ධි.
“Yes, sir,” replied Ānanda. Taking his sitting cloth he followed behind the Buddha.
අථ ඛෝ භගවා යේන චාපාලං චේතියං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තේ ආසනේ නිසීදි. ආයස්මාපි ඛෝ ආනන්දෝ භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි.
Then the Buddha went up to the Cāpāla shrine, where he sat on the seat spread out. Ānanda bowed to the Buddha and sat down to one side.
ඒකමන්තං නිසින්නං ඛෝ ආයස්මන්තං ආනන්දං භගවා ඒතදවෝච: “රමණීයා, ආනන්ද, වේසාලී, රමණීයං උදේනං චේතියං, රමණීයං ගෝතමකං චේතියං, රමණීයං සත්තම්බං චේතියං, රමණීයං බහුපුත්තං චේතියං, රමණීයං සාරන්දදං චේතියං, රමණීයං චාපාලං චේතියං.
The Buddha said to him: “Ānanda, Vesālī is lovely. And the Udena, Gotamaka, Seven Maidens, Many Sons, Sārandada, and Cāpāla Tree-shrines are all lovely.
යස්ස කස්සචි, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සෝ ආකඞ්ඛමානෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා. තථාගතස්ස ඛෝ, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සෝ ආකඞ්ඛමානෝ, ආනන්ද, තථාගතෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා”ති.
Whoever has developed and cultivated the four bases of psychic power—made them a vehicle and a basis, kept them up, consolidated them, and properly implemented them—may, if they wish, live for the proper lifespan or what’s left of it. The Realized One has developed and cultivated the four bases of psychic power, made them a vehicle and a basis, kept them up, consolidated them, and properly implemented them. If he wished, the Realized One could live for the proper lifespan or what’s left of it.”
ඒවම්පි ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතා ඕළාරිකේ නිමිත්තේ කයිරමානේ ඕළාරිකේ ඕභාසේ කයිරමානේ නාසක්ඛි පටිවිජ්ඣිතුං; න භගවන්තං යාචි: “තිට්ඨතු, භන්තේ, භගවා කප්පං, තිට්ඨතු සුගතෝ කප්පං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්”ති, යථා තං මාරේන පරියුට්ඨිතචිත්තෝ.
But Ānanda didn’t get it, even though the Buddha dropped such an obvious hint, such a clear sign. He didn’t beg the Buddha: “Sir, may the Blessed One please remain for the eon! May the Holy One please remain for the eon! That would be for the welfare and happiness of the people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans.” For his mind was as if possessed by Māra.
දුතියම්පි ඛෝ භගවා …පේ… තතියම්පි ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “රමණීයා, ආනන්ද, වේසාලී, රමණීයං උදේනං චේතියං, රමණීයං ගෝතමකං චේතියං, රමණීයං සත්තම්බං චේතියං, රමණීයං බහුපුත්තං චේතියං, රමණීයං සාරන්දදං චේතියං, රමණීයං චාපාලං චේතියං. යස්ස කස්සචි, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සෝ ආකඞ්ඛමානෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා. තථාගතස්ස ඛෝ, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සෝ ආකඞ්ඛමානෝ, ආනන්ද, තථාගතෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා”ති.
For a second time … And for a third time, the Buddha said to Ānanda: “Ānanda, Vesālī is lovely. And the Udena, Gotamaka, Seven Maidens, Many Sons, Sārandada, and Cāpāla Tree-shrines are all lovely. Whoever has developed and cultivated the four bases of psychic power—made them a vehicle and a basis, kept them up, consolidated them, and properly implemented them—may, if they wish, live for the proper lifespan or what’s left of it. The Realized One has developed and cultivated the four bases of psychic power, made them a vehicle and a basis, kept them up, consolidated them, and properly implemented them. If he wished, the Realized One could live for the proper lifespan or what’s left of it.”
ඒවම්පි ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතා ඕළාරිකේ නිමිත්තේ කයිරමානේ ඕළාරිකේ ඕභාසේ කයිරමානේ නාසක්ඛි පටිවිජ්ඣිතුං; න භගවන්තං යාචි: “තිට්ඨතු, භන්තේ, භගවා කප්පං, තිට්ඨතු සුගතෝ කප්පං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්”ති, යථා තං මාරේන පරියුට්ඨිතචිත්තෝ.
But Ānanda didn’t get it, even though the Buddha dropped such an obvious hint, such a clear sign. He didn’t beg the Buddha: “Sir, may the Blessed One please remain for the eon! May the Holy One please remain for the eon! That would be for the welfare and happiness of the people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans.” For his mind was as if possessed by Māra.
අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ගච්ඡ ත්වං, ආනන්ද, යස්සදානි කාලං මඤ්ඤසී”ති.
Then the Buddha got up and said to Venerable Ānanda, “Go now, Ānanda, at your convenience.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා අවිදූරේ අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලේ නිසීදි.
“Yes, sir,” replied Ānanda. He rose from his seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on his right, before sitting at the root of a tree close by.
14. මාරයාචනකථා
14. The Appeal of Māra
අථ ඛෝ මාරෝ පාපිමා අචිරපක්කන්තේ ආයස්මන්තේ ආනන්දේ යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ඒකමන්තං අට්ඨාසි. ඒකමන්තං ඨිතෝ ඛෝ මාරෝ පාපිමා භගවන්තං ඒතදවෝච:
And then, not long after Ānanda had left, Māra the Wicked went up to the Buddha, stood to one side, and said to him:
“පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තේ, භගවා, පරිනිබ්බාතු සුගතෝ, පරිනිබ්බානකාලෝ දානි, භන්තේ, භගවතෝ. භාසිතා ඛෝ පනේසා, භන්තේ, භගවතා වාචා: ‘න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි, යාව මේ භික්ඛූ න සාවකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දේසේස්සන්ති පඤ්ඤපේස්සන්ති පට්ඨපේස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේස්සන්තී(අ)ති.
“Sir, may the Blessed One now become fully extinguished! May the Holy One now become fully extinguished! Now is the time for the Buddha to become fully extinguished. Sir, you once made this statement: ‘Wicked One, I shall not become fully extinguished until I have monk disciples who are competent, educated, assured, learned, have memorized the teachings, and practice in line with the teachings. Not until they practice properly, living in line with the teaching. Not until they’ve learned their tradition, and explain, teach, assert, establish, disclose, analyze, and make it clear. Not until they can legitimately and completely refute the doctrines of others that come up, and teach with a demonstrable basis.’
ඒතරහි ඛෝ පන, භන්තේ, භික්ඛූ භගවතෝ සාවකා වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛන්ති දේසේන්ති පඤ්ඤපේන්ති පට්ඨපේන්ති විවරන්ති විභජන්ති උත්තානීකරෝන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේන්ති. පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තේ, භගවා, පරිනිබ්බාතු සුගතෝ, පරිනිබ්බානකාලෝ දානි, භන්තේ, භගවතෝ.
Today you do have such monk disciples. May the Blessed One now become fully extinguished! May the Holy One now become fully extinguished! Now is the time for the Buddha to become fully extinguished.
භාසිතා ඛෝ පනේසා, භන්තේ, භගවතා වාචා: ‘න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි, යාව මේ භික්ඛුනියෝ න සාවිකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනියෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දේසේස්සන්ති පඤ්ඤපේස්සන්ති පට්ඨපේස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේස්සන්තී(අ)ති.
Sir, you once made this statement: ‘Wicked One, I shall not become fully extinguished until I have nun disciples who are competent, educated, assured, learned …’
ඒතරහි ඛෝ පන, භන්තේ, භික්ඛුනියෝ භගවතෝ සාවිකා වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනියෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛන්ති දේසේන්ති පඤ්ඤපේන්ති පට්ඨපේන්ති විවරන්ති විභජන්ති උත්තානීකරෝන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේන්ති. පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තේ, භගවා, පරිනිබ්බාතු සුගතෝ, පරිනිබ්බානකාලෝ දානි, භන්තේ, භගවතෝ.
Today you do have such nun disciples. May the Blessed One now become fully extinguished! May the Holy One now become fully extinguished! Now is the time for the Buddha to become fully extinguished.
භාසිතා ඛෝ පනේසා, භන්තේ, භගවතා වාචා: ‘න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි, යාව මේ උපාසකා න සාවකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දේසේස්සන්ති පඤ්ඤපේස්සන්ති පට්ඨපේස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේස්සන්තී(අ)ති.
Sir, you once made this statement: ‘Wicked One, I shall not become fully extinguished until I have layman disciples who are competent, educated, assured, learned …’
ඒතරහි ඛෝ පන, භන්තේ, උපාසකා භගවතෝ සාවකා වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛන්ති දේසේන්ති පඤ්ඤපේන්ති පට්ඨපේන්ති විවරන්ති විභජන්ති උත්තානීකරෝන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේන්ති. පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තේ, භගවා, පරිනිබ්බාතු සුගතෝ, පරිනිබ්බානකාලෝ දානි, භන්තේ, භගවතෝ.
Today you do have such layman disciples. May the Blessed One now become fully extinguished! May the Holy One now become fully extinguished! Now is the time for the Buddha to become fully extinguished.
භාසිතා ඛෝ පනේසා, භන්තේ, භගවතා වාචා: ‘න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි, යාව මේ උපාසිකා න සාවිකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනියෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දේසේස්සන්ති පඤ්ඤපේස්සන්ති පට්ඨපේස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේස්සන්තී(අ)ති.
Sir, you once made this statement: ‘Wicked One, I shall not become fully extinguished until I have laywoman disciples who are competent, educated, assured, learned …’
ඒතරහි ඛෝ පන, භන්තේ, උපාසිකා භගවතෝ සාවිකා වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනියෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛන්ති දේසේන්ති පඤ්ඤපේන්ති පට්ඨපේන්ති විවරන්ති විභජන්ති උත්තානීකරෝන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේන්ති. පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තේ, භගවා, පරිනිබ්බාතු සුගතෝ, පරිනිබ්බානකාලෝ දානි, භන්තේ, භගවතෝ.
Today you do have such laywoman disciples. May the Blessed One now become fully extinguished! May the Holy One now become fully extinguished! Now is the time for the Buddha to become fully extinguished.
භාසිතා ඛෝ පනේසා, භන්තේ, භගවතා වාචා: ‘න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි, යාව මේ ඉදං බ්රහ්මචරියං න ඉද්ධඤ්චේව භවිස්සති ඵීතඤ්ච විත්ථාරිකං බාහුජඤ්ඤං පුථුභූතං යාව දේවමනුස්සේහි සුප්පකාසිතන්(අ)ති.
Sir, you once made this statement: ‘Wicked One, I will not become fully extinguished until my spiritual path is successful and prosperous, extensive, popular, widespread, and well proclaimed wherever there are gods and humans.’
ඒතරහි ඛෝ පන, භන්තේ, භගවතෝ බ්රහ්මචරියං ඉද්ධඤ්චේව ඵීතඤ්ච විත්ථාරිකං බාහුජඤ්ඤං පුථුභූතං, යාව දේවමනුස්සේහි සුප්පකාසිතං. පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තේ, භගවා, පරිනිබ්බාතු සුගතෝ, පරිනිබ්බානකාලෝ දානි, භන්තේ, භගවතෝ”ති.
Today your spiritual path is successful and prosperous, extensive, popular, widespread, and well proclaimed wherever there are gods and humans. May the Blessed One now become fully extinguished! May the Holy One now become fully extinguished! Now is the time for the Buddha to become fully extinguished.”
ඒවං වුත්තේ, භගවා මාරං පාපිමන්තං ඒතදවෝච: “අප්පෝස්සුක්කෝ ත්වං, පාපිම, හෝහි, න චිරං තථාගතස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. ඉතෝ තිණ්ණං මාසානං අච්චයේන තථාගතෝ පරිනිබ්බායිස්සතී”ති.
When this was said, the Buddha said to Māra, “Relax, Wicked One. The final Nibbana of the Realized One will be soon. Three months from now the Realized One will finally be extinguished.”
15. ආයුසඞ්ඛාරඕස්සජ්ජන
15. Surrendering the Life Force
අථ ඛෝ භගවා චාපාලේ චේතියේ සතෝ සම්පජානෝ ආයුසඞ්ඛාරං ඕස්සජි. ඕස්සට්ඨේ ච භගවතා ආයුසඞ්ඛාරේ මහාභූමිචාලෝ අහෝසි භිංසනකෝ සලෝමහංසෝ, දේවදුන්දුභියෝ ච ඵලිංසු. අථ ඛෝ භගවා ඒතමත්ථං විදිත්වා තායං වේලායං ඉමං උදානං උදානේසි:
So at the Cāpāla Tree-shrine the Buddha, mindful and aware, surrendered the life force. When he did so there was a great earthquake, awe-inspiring and hair-raising, and thunder cracked the sky. Then, understanding this matter, on that occasion the Buddha expressed this heartfelt sentiment:
“තුලමතුලඤ්ච සම්භවං, භවසඞ්ඛාරමවස්සජි මුනි; අජ්ඣත්තරතෝ සමාහිතෝ, අභින්දි කවචමිවත්තසම්භවන්”ති.
“Comparing the incomparable
with the creation of prolonged life, the sage surrendered the life force. Happy inside, serene, he shattered self-creation like a suit of armor.”
16. මහාභූමිචාලහේතු
16. The Causes of Earthquakes
අථ ඛෝ ආයස්මතෝ ආනන්දස්ස ඒතදහෝසි: “අච්ඡරියං වත භෝ, අබ්භුතං වත භෝ, මහා වතායං භූමිචාලෝ; සුමහා වතායං භූමිචාලෝ භිංසනකෝ සලෝමහංසෝ; දේවදුන්දුභියෝ ච ඵලිංසු. කෝ නු ඛෝ හේතු කෝ පච්චයෝ මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවායා”ති?
Then Venerable Ānanda thought, “How incredible, how amazing! That was a really big earthquake! That was really a very big earthquake; awe-inspiring and hair-raising, and thunder cracked the sky! What’s the cause, what’s the reason for a great earthquake?”
අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි, ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “අච්ඡරියං, භන්තේ, අබ්භුතං, භන්තේ. මහා වතායං, භන්තේ, භූමිචාලෝ; සුමහා වතායං, භන්තේ, භූමිචාලෝ භිංසනකෝ සලෝමහංසෝ; දේවදුන්දුභියෝ ච ඵලිංසු. කෝ නු ඛෝ, භන්තේ, හේතු කෝ පච්චයෝ මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවායා”ති?
Then Venerable Ānanda went up to the Buddha, bowed, sat down to one side, and said to him, “How incredible, sir, how amazing! That was a really big earthquake! That was really a very big earthquake; awe-inspiring and hair-raising, and thunder cracked the sky! What’s the cause, what’s the reason for a great earthquake?”
“අට්ඨ ඛෝ ඉමේ, ආනන්ද, හේතූ, අට්ඨ පච්චයා මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවාය. කතමේ අට්ඨ?
“Ānanda, there are these eight causes and reasons for a great earthquake. What eight?
අයං, ආනන්ද, මහාපථවී උදකේ පතිට්ඨිතා, උදකං වාතේ පතිට්ඨිතං, වාතෝ ආකාසට්ඨෝ. හෝති ඛෝ සෝ, ආනන්ද, සමයෝ, යං මහාවාතා වායන්ති. මහාවාතා වායන්තා උදකං කම්පේන්ති. උදකං කම්පිතං පථවිං කම්පේති. අයං පඨමෝ හේතු පඨමෝ පච්චයෝ මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවාය.
This great earth is grounded on water, the water is grounded on air, and the air stands in space. At a time when a great wind blows, it stirs the water, and the water stirs the earth. This is the first cause and reason for a great earthquake.
පුන චපරං, ආනන්ද, සමණෝ වා හෝති බ්රාහ්මණෝ වා ඉද්ධිමා චේතෝවසිප්පත්තෝ, දේවෝ වා මහිද්ධිකෝ මහානුභාවෝ, තස්ස පරිත්තා පථවීසඤ්ඤා භාවිතා හෝති, අප්පමාණා ආපෝසඤ්ඤා. සෝ ඉමං පථවිං කම්පේති සඞ්කම්පේති සම්පකම්පේති සම්පවේධේති. අයං දුතියෝ හේතු දුතියෝ පච්චයෝ මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවාය.
Furthermore, there is an ascetic or brahmin with psychic power who has achieved mastery of the mind, or a god who is mighty and powerful. They’ve developed a limited perception of earth and a limitless perception of water. They make the earth shake and rock and tremble. This is the second cause and reason for a great earthquake.
පුන චපරං, ආනන්ද, යදා බෝධිසත්තෝ තුසිතකායා චවිත්වා සතෝ සම්පජානෝ මාතුකුච්ඡිං ඕක්කමති, තදායං පථවී කම්පති සඞ්කම්පති සම්පකම්පති සම්පවේධති. අයං තතියෝ හේතු තතියෝ පච්චයෝ මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවාය.
Furthermore, when the being intent on awakening passes away from the host of Joyful Gods, he’s conceived in his mother’s belly, mindful and aware. Then the earth shakes and rocks and trembles. This is the third cause and reason for a great earthquake.
පුන චපරං, ආනන්ද, යදා බෝධිසත්තෝ සතෝ සම්පජානෝ මාතුකුච්ඡිස්මා නික්ඛමති, තදායං පථවී කම්පති සඞ්කම්පති සම්පකම්පති සම්පවේධති. අයං චතුත්ථෝ හේතු චතුත්ථෝ පච්චයෝ මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවාය.
Furthermore, when the being intent on awakening comes out of his mother’s belly mindful and aware, the earth shakes and rocks and trembles. This is the fourth cause and reason for a great earthquake.
පුන චපරං, ආනන්ද, යදා තථාගතෝ අනුත්තරං සම්මාසම්බෝධිං අභිසම්බුජ්ඣති, තදායං පථවී කම්පති සඞ්කම්පති සම්පකම්පති සම්පවේධති. අයං පඤ්චමෝ හේතු පඤ්චමෝ පච්චයෝ මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවාය.
Furthermore, when the Realized One realizes the supreme perfect awakening, the earth shakes and rocks and trembles. This is the fifth cause and reason for a great earthquake.
පුන චපරං, ආනන්ද, යදා තථාගතෝ අනුත්තරං ධම්මචක්කං පවත්තේති, තදායං පථවී කම්පති සඞ්කම්පති සම්පකම්පති සම්පවේධති. අයං ඡට්ඨෝ හේතු ඡට්ඨෝ පච්චයෝ මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවාය.
Furthermore, when the Realized One rolls forth the supreme Wheel of Dhamma, the earth shakes and rocks and trembles. This is the sixth cause and reason for a great earthquake.
පුන චපරං, ආනන්ද, යදා තථාගතෝ සතෝ සම්පජානෝ ආයුසඞ්ඛාරං ඕස්සජ්ජති, තදායං පථවී කම්පති සඞ්කම්පති සම්පකම්පති සම්පවේධති. අයං සත්තමෝ හේතු සත්තමෝ පච්චයෝ මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවාය.
Furthermore, when the Realized One, mindful and aware, surrenders the life force, the earth shakes and rocks and trembles. This is the seventh cause and reason for a great earthquake.
පුන චපරං, ආනන්ද, යදා තථාගතෝ අනුපාදිසේසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායති, තදායං පථවී කම්පති සඞ්කම්පති සම්පකම්පති සම්පවේධති. අයං අට්ඨමෝ හේතු අට්ඨමෝ පච්චයෝ මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවාය.
Furthermore, when the Realized One becomes fully extinguished in the element of Nibbana with nothing left over, the earth shakes and rocks and trembles. This is the eighth cause and reason for a great earthquake.
ඉමේ ඛෝ, ආනන්ද, අට්ඨ හේතූ, අට්ඨ පච්චයා මහතෝ භූමිචාලස්ස පාතුභාවාය.
These are the eight causes and reasons for a great earthquake.
17. අට්ඨපරිසා
17. Eight Assemblies
අට්ඨ ඛෝ ඉමා, ආනන්ද, පරිසා. කතමා අට්ඨ? ඛත්තියපරිසා, බ්රාහ්මණපරිසා, ගහපතිපරිසා, සමණපරිසා, චාතුමහාරාජිකපරිසා, තාවතිංසපරිසා, මාරපරිසා, බ්රහ්මපරිසා.
There are, Ānanda, these eight assemblies. What eight? The assemblies of aristocrats, brahmins, householders, and ascetics. An assembly of the gods of the Four Great Kings. An assembly of the gods of the Thirty-Three. An assembly of Māras. An assembly of Brahmās.
අභිජානාමි ඛෝ පනාහං, ආනන්ද, අනේකසතං ඛත්තියපරිසං උපසඞ්කමිතා. තත්රපි මයා සන්නිසින්නපුබ්බඤ්චේව සල්ලපිතපුබ්බඤ්ච සාකච්ඡා ච සමාපජ්ජිතපුබ්බා. තත්ථ යාදිසකෝ තේසං වණ්ණෝ හෝති, තාදිසකෝ මය්හං වණ්ණෝ හෝති. යාදිසකෝ තේසං සරෝ හෝති, තාදිසකෝ මය්හං සරෝ හෝති. ධම්මියා කථාය සන්දස්සේමි සමාදපේමි සමුත්තේජේමි සම්පහංසේමි. භාසමානඤ්ච මං න ජානන්ති: ‘කෝ නු ඛෝ අයං භාසති දේවෝ වා මනුස්සෝ වා(අ)ති? ධම්මියා කථාය සන්දස්සේත්වා සමාදපේත්වා සමුත්තේජේත්වා සම්පහංසේත්වා අන්තරධායාමි. අන්තරහිතඤ්ච මං න ජානන්ති: ‘කෝ නු ඛෝ අයං අන්තරහිතෝ දේවෝ වා මනුස්සෝ වා(අ)ති?
I recall having approached an assembly of hundreds of aristocrats. There I used to sit with them, converse, and engage in discussion. And my appearance and voice became just like theirs. I educated, encouraged, fired up, and inspired them with a Dhamma talk. But when I spoke they didn’t know: ‘Who is this that speaks? Is it a god or a human?’ And when my Dhamma talk was finished I vanished. But when I vanished they didn’t know: ‘Who was that who vanished? Was it a god or a human?’
අභිජානාමි ඛෝ පනාහං, ආනන්ද, අනේකසතං බ්රාහ්මණපරිසං …පේ… ගහපතිපරිසං … සමණපරිසං … චාතුමහාරාජිකපරිසං … තාවතිංසපරිසං … මාරපරිසං … බ්රහ්මපරිසං උපසඞ්කමිතා. තත්රපි මයා සන්නිසින්නපුබ්බඤ්චේව සල්ලපිතපුබ්බඤ්ච සාකච්ඡා ච සමාපජ්ජිතපුබ්බා. තත්ථ යාදිසකෝ තේසං වණ්ණෝ හෝති, තාදිසකෝ මය්හං වණ්ණෝ හෝති. යාදිසකෝ තේසං සරෝ හෝති, තාදිසකෝ මය්හං සරෝ හෝති. ධම්මියා කථාය සන්දස්සේමි සමාදපේමි සමුත්තේජේමි සම්පහංසේමි. භාසමානඤ්ච මං න ජානන්ති: ‘කෝ නු ඛෝ අයං භාසති දේවෝ වා මනුස්සෝ වා(අ)ති? ධම්මියා කථාය සන්දස්සේත්වා සමාදපේත්වා සමුත්තේජේත්වා සම්පහංසේත්වා අන්තරධායාමි. අන්තරහිතඤ්ච මං න ජානන්ති: ‘කෝ නු ඛෝ අයං අන්තරහිතෝ දේවෝ වා මනුස්සෝ වා(අ)ති?
I recall having approached an assembly of hundreds of brahmins … householders … ascetics … the gods of the Four Great Kings … the gods of the Thirty-Three … Māras … Brahmās. There too I used to sit with them, converse, and engage in discussion. And my appearance and voice became just like theirs. I educated, encouraged, fired up, and inspired them with a Dhamma talk. But when I spoke they didn’t know: ‘Who is this that speaks? Is it a god or a human?’ And when my Dhamma talk was finished I vanished. But when I vanished they didn’t know: ‘Who was that who vanished? Was it a god or a human?’
ඉමා ඛෝ, ආනන්ද, අට්ඨ පරිසා.
These are the eight assemblies.
18. අට්ඨඅභිභායතන
18. Eight Dimensions of Mastery
අට්ඨ ඛෝ ඉමානි, ආනන්ද, අභිභායතනානි. කතමානි අට්ඨ?
Ānanda, there are these eight dimensions of mastery. What eight?
අජ්ඣත්තං රූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති පරිත්තානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි. ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං පඨමං අභිභායතනං.
Perceiving form internally, someone sees visions externally, limited, both pretty and ugly. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the first dimension of mastery.
අජ්ඣත්තං රූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති අප්පමාණානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි. ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං දුතියං අභිභායතනං.
Perceiving form internally, someone sees visions externally, limitless, both pretty and ugly. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the second dimension of mastery.
අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති පරිත්තානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි. ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං තතියං අභිභායතනං.
Not perceiving form internally, someone sees visions externally, limited, both pretty and ugly. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the third dimension of mastery.
අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති අප්පමාණානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි. ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං චතුත්ථං අභිභායතනං.
Not perceiving form internally, someone sees visions externally, limitless, both pretty and ugly. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the fourth dimension of mastery.
අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති නීලානි නීලවණ්ණානි නීලනිදස්සනානි නීලනිභාසානි. සේය්යථාපි නාම උමාපුප්ඵං නීලං නීලවණ්ණං නීලනිදස්සනං නීලනිභාසං. සේය්යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසේය්යකං උභතෝභාගවිමට්ඨං නීලං නීලවණ්ණං නීලනිදස්සනං නීලනිභාසං. ඒවමේව අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති නීලානි නීලවණ්ණානි නීලනිදස්සනානි නීලනිභාසානි. ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං පඤ්චමං අභිභායතනං.
Not perceiving form internally, someone sees visions externally that are blue, with blue color, blue hue, and blue tint. They’re like a flax flower that’s blue, with blue color, blue hue, and blue tint. Or a cloth from Varanasi that’s smoothed on both sides, blue, with blue color, blue hue, and blue tint. In the same way, not perceiving form internally, someone sees visions externally, blue, with blue color, blue hue, and blue tint. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the fifth dimension of mastery.
අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති පීතානි පීතවණ්ණානි පීතනිදස්සනානි පීතනිභාසානි. සේය්යථාපි නාම කණිකාරපුප්ඵං පීතං පීතවණ්ණං පීතනිදස්සනං පීතනිභාසං. සේය්යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසේය්යකං උභතෝභාගවිමට්ඨං පීතං පීතවණ්ණං පීතනිදස්සනං පීතනිභාසං. ඒවමේව අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති පීතානි පීතවණ්ණානි පීතනිදස්සනානි පීතනිභාසානි. ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං ඡට්ඨං අභිභායතනං.
Not perceiving form internally, someone sees visions externally that are yellow, with yellow color, yellow hue, and yellow tint. They’re like a champak flower that’s yellow, with yellow color, yellow hue, and yellow tint. Or a cloth from Varanasi that’s smoothed on both sides, yellow, with yellow color, yellow hue, and yellow tint. In the same way, not perceiving form internally, someone sees visions externally that are yellow, with yellow color, yellow hue, and yellow tint. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the sixth dimension of mastery.
අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති ලෝහිතකානි ලෝහිතකවණ්ණානි ලෝහිතකනිදස්සනානි ලෝහිතකනිභාසානි. සේය්යථාපි නාම බන්ධුජීවකපුප්ඵං ලෝහිතකං ලෝහිතකවණ්ණං ලෝහිතකනිදස්සනං ලෝහිතකනිභාසං. සේය්යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසේය්යකං උභතෝභාගවිමට්ඨං ලෝහිතකං ලෝහිතකවණ්ණං ලෝහිතකනිදස්සනං ලෝහිතකනිභාසං. ඒවමේව අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති ලෝහිතකානි ලෝහිතකවණ්ණානි ලෝහිතකනිදස්සනානි ලෝහිතකනිභාසානි. ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං සත්තමං අභිභායතනං.
Not perceiving form internally, someone sees visions externally that are red, with red color, red hue, and red tint. They’re like a scarlet mallow flower that’s red, with red color, red hue, and red tint. Or a cloth from Varanasi that’s smoothed on both sides, red, with red color, red hue, and red tint. In the same way, not perceiving form internally, someone sees visions externally that are red, with red color, red hue, and red tint. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the seventh dimension of mastery.
අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති ඕදාතානි ඕදාතවණ්ණානි ඕදාතනිදස්සනානි ඕදාතනිභාසානි. සේය්යථාපි නාම ඕසධිතාරකා ඕදාතා ඕදාතවණ්ණා ඕදාතනිදස්සනා ඕදාතනිභාසා. සේය්යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසේය්යකං උභතෝභාගවිමට්ඨං ඕදාතං ඕදාතවණ්ණං ඕදාතනිදස්සනං ඕදාතනිභාසං. ඒවමේව අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති ඕදාතානි ඕදාතවණ්ණානි ඕදාතනිදස්සනානි ඕදාතනිභාසානි. ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං අට්ඨමං අභිභායතනං.
Not perceiving form internally, someone sees visions externally that are white, with white color, white hue, and white tint. They’re like the morning star that’s white, with white color, white hue, and white tint. Or a cloth from Varanasi that’s smoothed on both sides, white, with white color, white hue, and white tint. In the same way, not perceiving form internally, someone sees visions externally that are white, with white color, white hue, and white tint. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the eighth dimension of mastery.
ඉමානි ඛෝ, ආනන්ද, අට්ඨ අභිභායතනානි.
These are the eight dimensions of mastery.
19. අට්ඨවිමෝක්ඛ
19. The Eight Liberations
අට්ඨ ඛෝ ඉමේ, ආනන්ද, විමෝක්ඛා. කතමේ අට්ඨ?
Ānanda, there are these eight liberations. What eight?
රූපී රූපානි පස්සති, අයං පඨමෝ විමෝක්ඛෝ.
Having physical form, they see visions. This is the first liberation.
අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී බහිද්ධා රූපානි පස්සති, අයං දුතියෝ විමෝක්ඛෝ.
Not perceiving form internally, they see visions externally. This is the second liberation.
සුභන්තේව අධිමුත්තෝ හෝති, අයං තතියෝ විමෝක්ඛෝ.
They’re focused only on beauty. This is the third liberation.
සබ්බසෝ රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්තෝ ආකාසෝ(අ)ති ආකාසානඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං චතුත්ථෝ විමෝක්ඛෝ.
Going totally beyond perceptions of form, with the ending of perceptions of impingement, not focusing on perceptions of diversity, aware that ‘space is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite space. This is the fourth liberation.
සබ්බසෝ ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණන්(අ)ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං පඤ්චමෝ විමෝක්ඛෝ.
Going totally beyond the dimension of infinite space, aware that ‘consciousness is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite consciousness. This is the fifth liberation.
සබ්බසෝ විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී(අ)ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං ඡට්ඨෝ විමෝක්ඛෝ.
Going totally beyond the dimension of infinite consciousness, aware that ‘there is nothing at all’, they enter and remain in the dimension of nothingness. This is the sixth liberation.
සබ්බසෝ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං සත්තමෝ විමෝක්ඛෝ.
Going totally beyond the dimension of nothingness, they enter and remain in the dimension of neither perception nor non-perception. This is the seventh liberation.
සබ්බසෝ නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවේදයිතනිරෝධං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං අට්ඨමෝ විමෝක්ඛෝ.
Going totally beyond the dimension of neither perception nor non-perception, they enter and remain in the cessation of perception and feeling. This is the eighth liberation.
ඉමේ ඛෝ, ආනන්ද, අට්ඨ විමෝක්ඛා.
These are the eight liberations.
(…)
ඒකමිදාහං, ආනන්ද, සමයං උරුවේලායං විහරාමි නජ්ජා නේරඤ්ජරාය තීරේ අජපාලනිග්රෝධේ පඨමාභිසම්බුද්ධෝ. අථ ඛෝ, ආනන්ද, මාරෝ පාපිමා යේනාහං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ඒකමන්තං අට්ඨාසි. ඒකමන්තං ඨිතෝ ඛෝ, ආනන්ද, මාරෝ පාපිමා මං ඒතදවෝච: ‘පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තේ, භගවා; පරිනිබ්බාතු සුගතෝ, පරිනිබ්බානකාලෝ දානි, භන්තේ, භගවතෝ(අ)ති. ඒවං වුත්තේ, අහං, ආනන්ද, මාරං පාපිමන්තං ඒතදවෝචං:
Ānanda, this one time, when I was first awakened, I was staying near Uruvelā at the goatherd’s banyan tree on the bank of the Nerañjarā River. Then Māra the wicked approached me, stood to one side, and said: ‘Sir, may the Blessed One now become fully extinguished! May the Holy One now become fully extinguished! Now is the time for the Buddha to become fully extinguished.’ When he had spoken, I said to Māra:
‘න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි, යාව මේ භික්ඛූ න සාවකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දේසේස්සන්ති පඤ්ඤපේස්සන්ති පට්ඨපේස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේස්සන්ති. න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි, යාව මේ භික්ඛුනියෝ න සාවිකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනියෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දේසේස්සන්ති පඤ්ඤපේස්සන්ති පට්ඨපේස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේස්සන්ති. න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි, යාව මේ උපාසකා න සාවකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දේසේස්සන්ති පඤ්ඤපේස්සන්ති පට්ඨපේස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේස්සන්ති. න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි, යාව මේ උපාසිකා න සාවිකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනියෝ, සකං ආචරියකං උග්ගහේත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දේසේස්සන්ති පඤ්ඤපේස්සන්ති පට්ඨපේස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති, උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මේන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහේත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දේසේස්සන්ති.
‘Wicked One, I shall not become fully extinguished until I have monk disciples … nun disciples … layman disciples … laywoman disciples who are competent, educated, assured, learned.
න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි, යාව මේ ඉදං බ්රහ්මචරියං න ඉද්ධඤ්චේව භවිස්සති ඵීතඤ්ච විත්ථාරිකං බාහුජඤ්ඤං පුථුභූතං යාව දේවමනුස්සේහි සුප්පකාසිතන්(අ)ති.
I shall not become fully extinguished until my spiritual path is successful and prosperous, extensive, popular, widespread, and well proclaimed wherever there are gods and humans.’
ඉදානේව ඛෝ, ආනන්ද, අජ්ජ චාපාලේ චේතියේ මාරෝ පාපිමා යේනාහං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ඒකමන්තං අට්ඨාසි. ඒකමන්තං ඨිතෝ ඛෝ, ආනන්ද, මාරෝ පාපිමා මං ඒතදවෝච: ‘පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තේ, භගවා, පරිනිබ්බාතු සුගතෝ, පරිනිබ්බානකාලෝ දානි, භන්තේ, භගවතෝ. භාසිතා ඛෝ පනේසා, භන්තේ, භගවතා වාචා: “න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි, යාව මේ භික්ඛූ න සාවකා භවිස්සන්ති …පේ… යාව මේ භික්ඛුනියෝ න සාවිකා භවිස්සන්ති …පේ… යාව මේ උපාසකා න සාවකා භවිස්සන්ති …පේ… යාව මේ උපාසිකා න සාවිකා භවිස්සන්ති …පේ… යාව මේ ඉදං බ්රහ්මචරියං න ඉද්ධඤ්චේව භවිස්සති ඵීතඤ්ච විත්ථාරිකං බාහුජඤ්ඤං පුථුභූතං, යාව දේවමනුස්සේහි සුප්පකාසිතන්”ති. ඒතරහි ඛෝ පන, භන්තේ, භගවතෝ බ්රහ්මචරියං ඉද්ධඤ්චේව ඵීතඤ්ච විත්ථාරිකං බාහුජඤ්ඤං පුථුභූතං, යාව දේවමනුස්සේහි සුප්පකාසිතං. පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තේ, භගවා, පරිනිබ්බාතු සුගතෝ, පරිනිබ්බානකාලෝ දානි, භන්තේ, භගවතෝ(අ)ති.
Today, just now at the Cāpāla shrine Māra the Wicked approached me once more with the same request, reminding me of my former statement, and saying that those conditions had been fulfilled.
ඒවං වුත්තේ, අහං, ආනන්ද, මාරං පාපිමන්තං ඒතදවෝචං: ‘අප්පෝස්සුක්කෝ ත්වං, පාපිම, හෝහි, න චිරං තථාගතස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. ඉතෝ තිණ්ණං මාසානං අච්චයේන තථාගතෝ පරිනිබ්බායිස්සතී(අ)ති. ඉදානේව ඛෝ, ආනන්ද, අජ්ජ චාපාලේ චේතියේ තථාගතේන සතේන සම්පජානේන ආයුසඞ්ඛාරෝ ඕස්සට්ඨෝ”ති.
When he had spoken, I said to Māra: ‘Relax, Wicked One. The final Nibbana of the Realized One will be soon. Three months from now the Realized One will finally be extinguished.’ So today, just now at the Cāpāla Tree-shrine, mindful and aware, I surrendered the life force.”
20. ආනන්දයාචනකථා
20. The Appeal of Ānanda
ඒවං වුත්තේ, ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “තිට්ඨතු, භන්තේ, භගවා කප්පං, තිට්ඨතු සුගතෝ කප්පං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්”ති.
When he said this, Venerable Ānanda said to the Buddha, “Sir, may the Blessed One please remain for the eon! May the Holy One please remain for the eon! That would be for the welfare and happiness of the people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans.”
“අලං දානි, ආනන්ද. මා තථාගතං යාචි, අකාලෝ දානි, ආනන්ද, තථාගතං යාචනායා”ති.
“Enough now, Ānanda. Do not beg the Realized One. Now is not the time to beg the Realized One.”
දුතියම්පි ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ …පේ… තතියම්පි ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “තිට්ඨතු, භන්තේ, භගවා කප්පං, තිට්ඨතු සුගතෝ කප්පං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්”ති.
For a second time … For a third time, Ānanda said to the Buddha, “Sir, may the Blessed One please remain for the eon! May the Holy One please remain for the eon! That would be for the welfare and happiness of the people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans.”
“සද්දහසි ත්වං, ආනන්ද, තථාගතස්ස බෝධින්”ති?
“Ānanda, do you have faith in the Realized One’s awakening?”
“ඒවං, භන්තේ”.
“Yes, sir.”
“අථ කිඤ්චරහි ත්වං, ආනන්ද, තථාගතං යාවතතියකං අභිනිප්පීළේසී”ති?
“Then why do you keep pressing me up to the third time?”
“සම්මුඛා මේතං, භන්තේ, භගවතෝ සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං: ‘යස්ස කස්සචි, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සෝ ආකඞ්ඛමානෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා. තථාගතස්ස ඛෝ, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා. සෝ ආකඞ්ඛමානෝ, ආනන්ද, තථාගතෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා(අ)”ති.
“Sir, I have heard and learned this in the presence of the Buddha: ‘Whoever has developed and cultivated the four bases of psychic power—made them a vehicle and a basis, kept them up, consolidated them, and properly implemented them—may, if they wish, live for the proper lifespan or what’s left of it. The Realized One has developed and cultivated the four bases of psychic power, made them a vehicle and a basis, kept them up, consolidated them, and properly implemented them. If he wished, the Realized One could live for the proper lifespan or what’s left of it.’”
“සද්දහසි ත්වං, ආනන්දා”ති?
“Do you have faith, Ānanda?”
“ඒවං, භන්තේ”.
“Yes, sir.”
“තස්මාතිහානන්ද, තුය්හේවේතං දුක්කටං, තුය්හේවේතං අපරද්ධං, යං ත්වං තථාගතේන ඒවං ඕළාරිකේ නිමිත්තේ කයිරමානේ ඕළාරිකේ ඕභාසේ කයිරමානේ නාසක්ඛි පටිවිජ්ඣිතුං, න තථාගතං යාචි: ‘තිට්ඨතු, භන්තේ, භගවා කප්පං, තිට්ඨතු සුගතෝ කප්පං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්(අ)ති. සචේ ත්වං, ආනන්ද, තථාගතං යාචේය්යාසි, ද්වේව තේ වාචා තථාගතෝ පටික්ඛිපේය්ය, අථ තතියකං අධිවාසේය්ය. තස්මාතිහානන්ද, තුය්හේවේතං දුක්කටං, තුය්හේවේතං අපරද්ධං.
“Therefore, Ānanda, the misdeed is yours alone, the mistake is yours alone. For even though the Realized One dropped such an obvious hint, such a clear sign, you didn’t beg me to remain for the eon, or what’s left of it. If you had begged me, I would have refused you twice, but consented on the third time. Therefore, Ānanda, the misdeed is yours alone, the mistake is yours alone.
ඒකමිදාහං, ආනන්ද, සමයං රාජගහේ විහරාමි ගිජ්ඣකූටේ පබ්බතේ. තත්රාපි ඛෝ තාහං, ආනන්ද, ආමන්තේසිං: ‘රමණීයං, ආනන්ද, රාජගහං, රමණීයෝ, ආනන්ද, ගිජ්ඣකූටෝ පබ්බතෝ. යස්ස කස්සචි, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සෝ ආකඞ්ඛමානෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා. තථාගතස්ස ඛෝ, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සෝ ආකඞ්ඛමානෝ, ආනන්ද, තථාගතෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා(අ)ති. ඒවම්පි ඛෝ ත්වං, ආනන්ද, තථාගතේන ඕළාරිකේ නිමිත්තේ කයිරමානේ ඕළාරිකේ ඕභාසේ කයිරමානේ නාසක්ඛි පටිවිජ්ඣිතුං, න තථාගතං යාචි: ‘තිට්ඨතු, භන්තේ, භගවා කප්පං, තිට්ඨතු සුගතෝ කප්පං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්(අ)ති. සචේ ත්වං, ආනන්ද, තථාගතං යාචේය්යාසි, ද්වේව තේ වාචා තථාගතෝ පටික්ඛිපේය්ය, අථ තතියකං අධිවාසේය්ය. තස්මාතිහානන්ද, තුය්හේවේතං දුක්කටං, තුය්හේවේතං අපරද්ධං.
Ānanda, this one time I was staying near Rājagaha, on the Vulture’s Peak Mountain. There I said to you: ‘Ānanda, Rājagaha is lovely, and so is the Vulture’s Peak. Whoever has developed and cultivated the four bases of psychic power—made them a vehicle and a basis, kept them up, consolidated them, and properly implemented them—may, if they wish, live for the proper lifespan or what’s left of it. The Realized One has developed and cultivated the four bases of psychic power, made them a vehicle and a basis, kept them up, consolidated them, and properly implemented them. If he wished, the Realized One could live for the proper lifespan or what’s left of it.’ But you didn’t get it, even though I dropped such an obvious hint, such a clear sign. You didn’t beg me to remain for the eon, or what’s left of it. If you had begged me, I would have refused you twice, but consented on the third time. Therefore, Ānanda, the misdeed is yours alone, the mistake is yours alone.
ඒකමිදාහං, ආනන්ද, සමයං තත්ථේව රාජගහේ විහරාමි ගෝතමනිග්රෝධේ …පේ… තත්ථේව රාජගහේ විහරාමි චෝරපපාතේ … තත්ථේව රාජගහේ විහරාමි වේභාරපස්සේ සත්තපණ්ණිගුහායං … තත්ථේව රාජගහේ විහරාමි ඉසිගිලිපස්සේ කාළසිලායං … තත්ථේව රාජගහේ විහරාමි සීතවනේ සප්පසෝණ්ඩිකපබ්භාරේ … තත්ථේව රාජගහේ විහරාමි තපෝදාරාමේ … තත්ථේව රාජගහේ විහරාමි වේළුවනේ කලන්දකනිවාපේ … තත්ථේව රාජගහේ විහරාමි ජීවකම්බවනේ … තත්ථේව රාජගහේ විහරාමි මද්දකුච්ඡිස්මිං මිගදායේ.
Ānanda, this one time I was staying right there near Rājagaha, at the Gotama banyan tree … at Bandit’s Cliff … in the Sattapaṇṇi cave on the slopes of Vebhara … at the Black Rock on the slopes of Isigili … in the Cool Grove, under the Snake’s Hood Grotto … in the Hot Springs Monastery … in the Bamboo Grove, the squirrels’ feeding ground … in Jīvaka’s mango grove … in the Maddakucchi deer park …
තත්රාපි ඛෝ තාහං, ආනන්ද, ආමන්තේසිං: ‘රමණීයං, ආනන්ද, රාජගහං, රමණීයෝ ගිජ්ඣකූටෝ පබ්බතෝ, රමණීයෝ ගෝතමනිග්රෝධෝ, රමණීයෝ චෝරපපාතෝ, රමණීයා වේභාරපස්සේ සත්තපණ්ණිගුහා, රමණීයා ඉසිගිලිපස්සේ කාළසිලා, රමණීයෝ සීතවනේ සප්පසෝණ්ඩිකපබ්භාරෝ, රමණීයෝ තපෝදාරාමෝ, රමණීයෝ වේළුවනේ කලන්දකනිවාපෝ, රමණීයං ජීවකම්බවනං, රමණීයෝ මද්දකුච්ඡිස්මිං මිගදායෝ. යස්ස කස්සචි, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා …පේ… ආකඞ්ඛමානෝ, ආනන්ද, තථාගතෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා(අ)ති. ඒවම්පි ඛෝ ත්වං, ආනන්ද, තථාගතේන ඕළාරිකේ නිමිත්තේ කයිරමානේ ඕළාරිකේ ඕභාසේ කයිරමානේ නාසක්ඛි පටිවිජ්ඣිතුං, න තථාගතං යාචි: ‘තිට්ඨතු, භන්තේ, භගවා කප්පං, තිට්ඨතු සුගතෝ කප්පං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්(අ)ති. සචේ ත්වං, ආනන්ද, තථාගතං යාචේය්යාසි, ද්වේව තේ වාචා තථාගතෝ පටික්ඛිපේය්ය, අථ තතියකං අධිවාසේය්ය. තස්මාතිහානන්ද, තුය්හේවේතං දුක්කටං, තුය්හේවේතං අපරද්ධං.
And in each place I said to you: ‘Ānanda, Rājagaha is lovely, and so are all these places. … If he wished, the Realized One could live for the proper lifespan or what’s left of it.’ But you didn’t get it, even though I dropped such an obvious hint, such a clear sign. You didn’t beg me to remain for the eon, or what’s left of it.
ඒකමිදාහං, ආනන්ද, සමයං ඉධේව වේසාලියං විහරාමි උදේනේ චේතියේ. තත්රාපි ඛෝ තාහං, ආනන්ද, ආමන්තේසිං: ‘රමණීයා, ආනන්ද, වේසාලී, රමණීයං උදේනං චේතියං. යස්ස කස්සචි, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සෝ ආකඞ්ඛමානෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා. තථාගතස්ස ඛෝ, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සෝ ආකඞ්ඛමානෝ, ආනන්ද, තථාගතෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා(අ)ති. ඒවම්පි ඛෝ ත්වං, ආනන්ද, තථාගතේන ඕළාරිකේ නිමිත්තේ කයිරමානේ ඕළාරිකේ ඕභාසේ කයිරමානේ නාසක්ඛි පටිවිජ්ඣිතුං, න තථාගතං යාචි: ‘තිට්ඨතු, භන්තේ, භගවා කප්පං, තිට්ඨතු සුගතෝ කප්පං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්(අ)ති. සචේ ත්වං, ආනන්ද, තථාගතං යාචේය්යාසි, ද්වේව තේ වාචා තථාගතෝ පටික්ඛිපේය්ය, අථ තතියකං අධිවාසේය්ය, තස්මාතිහානන්ද, තුය්හේවේතං දුක්කටං, තුය්හේවේතං අපරද්ධං. ඒකමිදාහං, ආනන්ද, සමයං ඉධේව වේසාලියං විහරාමි ගෝතමකේ චේතියේ …පේ… ඉධේව වේසාලියං විහරාමි සත්තම්බේ චේතියේ … ඉධේව වේසාලියං විහරාමි බහුපුත්තේ චේතියේ … ඉධේව වේසාලියං විහරාමි සාරන්දදේ චේතියේ … ඉදානේව ඛෝ තාහං, ආනන්ද, අජ්ජ චාපාලේ චේතියේ ආමන්තේසිං: ‘රමණීයා, ආනන්ද, වේසාලී, රමණීයං උදේනං චේතියං, රමණීයං ගෝතමකං චේතියං, රමණීයං සත්තම්බං චේතියං, රමණීයං බහුපුත්තං චේතියං, රමණීයං සාරන්දදං චේතියං, රමණීයං චාපාලං චේතියං. යස්ස කස්සචි, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සෝ ආකඞ්ඛමානෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා. තථාගතස්ස ඛෝ, ආනන්ද, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සෝ ආකඞ්ඛමානෝ, ආනන්ද, තථාගතෝ කප්පං වා තිට්ඨේය්ය කප්පාවසේසං වා(අ)ති. ඒවම්පි ඛෝ ත්වං, ආනන්ද, තථාගතේන ඕළාරිකේ නිමිත්තේ කයිරමානේ ඕළාරිකේ ඕභාසේ කයිරමානේ නාසක්ඛි පටිවිජ්ඣිතුං, න තථාගතං යාචි: ‘තිට්ඨතු භගවා කප්පං, තිට්ඨතු සුගතෝ කප්පං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්(අ)ති.
Ānanda, this one time I was staying right here near Vesālī, at the Udena shrine … at the Gotamaka shrine … at the Seven Maidens shrine … at the Many Sons shrine … at the Sārandada shrine … and just now, today at the Cāpāla shrine. There I said to you: ‘Ānanda, Vesālī is lovely. And the Udena, Gotamaka, Seven Maidens, Many Sons, Sārandada, and Cāpāla Tree-shrines are all lovely. Whoever has developed and cultivated the four bases of psychic power—made them a vehicle and a basis, kept them up, consolidated them, and properly implemented them—may, if they wish, live for the proper lifespan or what’s left of it. The Realized One has developed and cultivated the four bases of psychic power, made them a vehicle and a basis, kept them up, consolidated them, and properly implemented them. If he wished, the Realized One could live for the proper lifespan or what’s left of it.’ But you didn’t get it, even though I dropped such an obvious hint, such a clear sign. You didn’t beg me to remain for the eon, or what’s left of it, saying: ‘Sir, may the Blessed One please remain for the eon! May the Holy One please remain for the eon! That would be for the welfare and happiness of the people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans.’
සචේ ත්වං, ආනන්ද, තථාගතං යාචේය්යාසි, ද්වේව තේ වාචා තථාගතෝ පටික්ඛිපේය්ය, අථ තතියකං අධිවාසේය්ය. තස්මාතිහානන්ද, තුය්හේවේතං දුක්කටං, තුය්හේවේතං අපරද්ධං.
If you had begged me, I would have refused you twice, but consented on the third time. Therefore, Ānanda, the misdeed is yours alone, the mistake is yours alone.
නනු ඒතං, ආනන්ද, මයා පටිකච්චේව අක්ඛාතං: ‘සබ්බේහේව පියේහි මනාපේහි නානාභාවෝ විනාභාවෝ අඤ්ඤථාභාවෝ. තං කුතේත්ථ, ආනන්ද, ලබ්භා, යං තං ජාතං භූතං සඞ්ඛතං පලෝකධම්මං, තං වත මා පලුජ්ජීති නේතං ඨානං විජ්ජති(අ). යං ඛෝ පනේතං, ආනන්ද, තථාගතේන චත්තං වන්තං මුත්තං පහීනං පටිනිස්සට්ඨං ඕස්සට්ඨෝ ආයුසඞ්ඛාරෝ, ඒකංසේන වාචා භාසිතා: ‘න චිරං තථාගතස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. ඉතෝ තිණ්ණං මාසානං අච්චයේන තථාගතෝ පරිනිබ්බායිස්සතී(අ)ති. තඤ්ච තථාගතෝ ජීවිතහේතු පුන පච්චාවමිස්සතීති නේතං ඨානං විජ්ජති.
Did I not prepare for this when I explained that we must be parted and separated from all we hold dear and beloved? How could it possibly be so that what is born, created, conditioned, and liable to wear out should not wear out? The Realized One has discarded, eliminated, released, given up, relinquished, and surrendered the life force. He has definitively stated: ‘The final Nibbana of the Realized One will be soon. Three months from now the Realized One will finally be extinguished.’ It’s not possible for the Realized One, for the sake of life, to take back the life force once it has been given up like that.
ආයාමානන්ද, යේන මහාවනං කූටාගාරසාලා තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
Come, Ānanda, let’s go to the Great Wood, the hall with the peaked roof.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි.
“Yes, sir,” Ānanda replied.
අථ ඛෝ භගවා ආයස්මතා ආනන්දේන සද්ධිං යේන මහාවනං කූටාගාරසාලා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ගච්ඡ ත්වං, ආනන්ද, යාවතිකා භික්ඛූ වේසාලිං උපනිස්සාය විහරන්ති, තේ සබ්බේ උපට්ඨානසාලායං සන්නිපාතේහී”ති.
So the Buddha went with Ānanda to the hall with the peaked roof, and said to him, “Go, Ānanda, gather all the bhikkhus staying in the vicinity of Vesālī together in the assembly hall.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා යාවතිකා භික්ඛූ වේසාලිං උපනිස්සාය විහරන්ති, තේ සබ්බේ උපට්ඨානසාලායං සන්නිපාතේත්වා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං අට්ඨාසි. ඒකමන්තං ඨිතෝ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “සන්නිපතිතෝ, භන්තේ, භික්ඛුසඞ්ඝෝ, යස්සදානි, භන්තේ, භගවා කාලං මඤ්ඤතී”ති.
“Yes, sir,” replied Ānanda. He did what the Buddha asked, went up to him, bowed, stood to one side, and said to him, “Sir, the bhikkhu Saṅgha has assembled. Please, sir, go at your convenience.”
(…)
අථ ඛෝ භගවා යේනුපට්ඨානසාලා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තේ ආසනේ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි:
Then the Buddha went to the assembly hall, where he sat on the seat spread out and addressed the bhikkhus:
“තස්මාතිහ, භික්ඛවේ, යේ තේ මයා ධම්මා අභිඤ්ඤා දේසිතා, තේ වෝ සාධුකං උග්ගහේත්වා ආසේවිතබ්බා භාවේතබ්බා බහුලීකාතබ්බා, යථයිදං බ්රහ්මචරියං අද්ධනියං අස්ස චිරට්ඨිතිකං, තදස්ස බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං. කතමේ ච තේ, භික්ඛවේ, ධම්මා මයා අභිඤ්ඤා දේසිතා, යේ වෝ සාධුකං උග්ගහේත්වා ආසේවිතබ්බා භාවේතබ්බා බහුලීකාතබ්බා, යථයිදං බ්රහ්මචරියං අද්ධනියං අස්ස චිරට්ඨිතිකං, තදස්ස බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං. සේය්යථිදං—චත්තාරෝ සතිපට්ඨානා, චත්තාරෝ සම්මප්පධානා, චත්තාරෝ ඉද්ධිපාදා, පඤ්චින්ද්රියානි, පඤ්ච බලානි, සත්ත බෝජ්ඣඞ්ගා, අරියෝ අට්ඨඞ්ගිකෝ මග්ගෝ.
“So, bhikkhus, having carefully memorized those things I have taught you from my direct knowledge, you should cultivate, develop, and make much of them so that this spiritual practice may last for a long time. That would be for the welfare and happiness of the people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans. And what are those things I have taught from my direct knowledge? They are: the four kinds of mindfulness meditation, the four right efforts, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven awakening factors, and the noble eightfold path.
ඉමේ ඛෝ තේ, භික්ඛවේ, ධම්මා මයා අභිඤ්ඤා දේසිතා, යේ වෝ සාධුකං උග්ගහේත්වා ආසේවිතබ්බා භාවේතබ්බා බහුලීකාතබ්බා, යථයිදං බ්රහ්මචරියං අද්ධනියං අස්ස චිරට්ඨිතිකං, තදස්ස බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානන්”ති.
These are the things I have taught from my direct knowledge. Having carefully memorized them, you should cultivate, develop, and make much of them so that this spiritual practice may last for a long time. That would be for the welfare and happiness of the people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans.”
අථ ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි:
Then the Buddha said to the bhikkhus:
“හන්ද දානි, භික්ඛවේ, ආමන්තයාමි වෝ, වයධම්මා සඞ්ඛාරා, අප්පමාදේන සම්පාදේථ. නචිරං තථාගතස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. ඉතෝ තිණ්ණං මාසානං අච්චයේන තථාගතෝ පරිනිබ්බායිස්සතී”ති.
“Come now, bhikkhus, I say to you all: ‘Conditions fall apart. Persist with diligence.’ The final Nibbana of the Realized One will be soon. Three months from now the Realized One will finally be extinguished.”
ඉදමවෝච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතෝ අථාපරං ඒතදවෝච සත්ථා:
That is what the Buddha said. Then the Holy One, the Teacher, went on to say:
“පරිපක්කෝ වයෝ මය්හං, පරිත්තං මම ජීවිතං; පහාය වෝ ගමිස්සාමි, කතං මේ සරණමත්තනෝ.
“I’ve reached a ripe old age, and little of my life is left. Having given it up, I’ll depart; I’ve made a refuge for myself.
අප්පමත්තා සතීමන්තෝ, සුසීලා හෝථ භික්ඛවෝ; සුසමාහිතසඞ්කප්පා, සචිත්තමනුරක්ඛථ.
Diligent and mindful, be of good virtues, bhikkhus! With well-settled thoughts, take good care of your minds.
යෝ ඉමස්මිං ධම්මවිනයේ, අප්පමත්තෝ විහස්සති; පහාය ජාතිසංසාරං, දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සතී”ති.
Whoever meditates diligently in this teaching and training, giving up transmigration through rebirths, will make an end to suffering.”
තතියෝ භාණවාරෝ.
The third recitation section.
21. නාගාපලෝකිත
21. The Elephant Look
අථ ඛෝ භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය වේසාලිං පිණ්ඩාය පාවිසි. වේසාලියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තෝ නාගාපලෝකිතං වේසාලිං අපලෝකේත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ඉදං පච්ඡිමකං, ආනන්ද, තථාගතස්ස වේසාලියා දස්සනං භවිස්සති. ආයාමානන්ද, යේන භණ්ඩගාමෝ තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
Then the Buddha robed up in the morning and, taking his bowl and robe, entered Vesālī for alms. Then, after the meal, on his return from almsround, he turned to gaze back at Vesālī, the way that elephants do. He said to Venerable Ānanda: “Ānanda, this will be the last time the Realized One sees Vesālī. Come, Ānanda, let’s go to Wares Village.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි.
“Yes, sir,” Ānanda replied.
අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන භණ්ඩගාමෝ තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා භණ්ඩගාමේ විහරති. තත්ර ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි:
Then the Buddha together with a large Saṅgha of bhikkhus arrived at Wares Village, and stayed there. There the Buddha addressed the bhikkhus:
“චතුන්නං, භික්ඛවේ, ධම්මානං අනනුබෝධා අප්පටිවේධා ඒවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චේව තුම්හාකඤ්ච. කතමේසං චතුන්නං? අරියස්ස, භික්ඛවේ, සීලස්ස අනනුබෝධා අප්පටිවේධා ඒවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චේව තුම්හාකඤ්ච. අරියස්ස, භික්ඛවේ, සමාධිස්ස අනනුබෝධා අප්පටිවේධා ඒවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චේව තුම්හාකඤ්ච. අරියාය, භික්ඛවේ, පඤ්ඤාය අනනුබෝධා අප්පටිවේධා ඒවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චේව තුම්හාකඤ්ච. අරියාය, භික්ඛවේ, විමුත්තියා අනනුබෝධා අප්පටිවේධා ඒවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චේව තුම්හාකඤ්ච. තයිදං, භික්ඛවේ, අරියං සීලං අනුබුද්ධං පටිවිද්ධං, අරියෝ සමාධි අනුබුද්ධෝ පටිවිද්ධෝ, අරියා පඤ්ඤා අනුබුද්ධා පටිවිද්ධා, අරියා විමුත්ති අනුබුද්ධා පටිවිද්ධා, උච්ඡින්නා භවතණ්හා, ඛීණා භවනේත්ති, නත්ථි දානි පුනබ්භවෝ”ති.
“Bhikkhus, due to not understanding and not penetrating four things, both you and I have wandered and transmigrated for such a very long time. What four? Noble ethics, immersion, wisdom, and freedom. These noble ethics, immersion, wisdom, and freedom have been understood and comprehended. Craving for continued existence has been cut off; the conduit to rebirth is ended; now there are no more future lives.”
ඉදමවෝච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතෝ අථාපරං ඒතදවෝච සත්ථා:
That is what the Buddha said. Then the Holy One, the Teacher, went on to say:
“සීලං සමාධි පඤ්ඤා ච, විමුත්ති ච අනුත්තරා; අනුබුද්ධා ඉමේ ධම්මා, ගෝතමේන යසස්සිනා.
“Ethics, immersion, and wisdom, and the supreme freedom: these things have been understood by Gotama the renowned.
ඉති බුද්ධෝ අභිඤ්ඤාය, ධම්මමක්ඛාසි භික්ඛුනං; දුක්ඛස්සන්තකරෝ සත්ථා, චක්ඛුමා පරිනිබ්බුතෝ”ති.
And so the Buddha, having insight, explained this teaching to the bhikkhus. The teacher made an end of suffering, seeing clearly, he is extinguished.”
තත්රාපි සුදං භගවා භණ්ඩගාමේ විහරන්තෝ ඒතදේව බහුලං භික්ඛූනං ධම්මිං කථං කරෝති:
And while staying there, too, he often gave this Dhamma talk to the bhikkhus:
“ඉති සීලං, ඉති සමාධි, ඉති පඤ්ඤා. සීලපරිභාවිතෝ සමාධි මහප්ඵලෝ හෝති මහානිසංසෝ. සමාධිපරිභාවිතා පඤ්ඤා මහප්ඵලා හෝති මහානිසංසා. පඤ්ඤාපරිභාවිතං චිත්තං සම්මදේව ආසවේහි විමුච්චති, සේය්යථිදං—කාමාසවා, භවාසවා, අවිජ්ජාසවා”ති.
“Such is ethics, such is immersion, such is wisdom. When immersion is imbued with ethics it’s very fruitful and beneficial. When wisdom is imbued with immersion it’s very fruitful and beneficial. When the mind is imbued with wisdom it is rightly freed from the defilements, namely, the defilements of sensuality, desire to be reborn, and ignorance.”
22. චතුමහාපදේසකථා
22. The Four Great References
අථ ඛෝ භගවා භණ්ඩගාමේ යථාභිරන්තං විහරිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ආයාමානන්ද, යේන හත්ථිගාමෝ,
When the Buddha had stayed in Wares Village as long as he pleased, he addressed Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to Elephant Village.”…
යේන අම්බගාමෝ,
“Let’s go to Mango Village.”…
යේන ජම්බුගාමෝ,
“Let’s go to Rose-apple Village.”…
යේන භෝගනගරං තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
“Let’s go to Bhoga City.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන භෝගනගරං තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා භෝගනගරේ විහරති ආනන්දේ චේතියේ.
“Yes, sir,” Ānanda replied. Then the Buddha together with a large Saṅgha of bhikkhus arrived at Bhoga City, where he stayed at the Ānanda shrine.
තත්ර ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි: “චත්තාරෝමේ, භික්ඛවේ, මහාපදේසේ දේසේස්සාමි, තං සුණාථ, සාධුකං මනසිකරෝථ, භාසිස්සාමී”ති.
There the Buddha addressed the bhikkhus: “Bhikkhus, I will teach you the four great references. Listen and apply your mind well, I will speak.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ තේ භික්ඛූ භගවතෝ පච්චස්සෝසුං. භගවා ඒතදවෝච:
“Yes, sir,” they replied. The Buddha said this:
“ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු ඒවං වදේය්ය: ‘සම්මුඛා මේතං, ආවුසෝ, භගවතෝ සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං, අයං ධම්මෝ අයං විනයෝ ඉදං සත්ථුසාසනන්(අ)ති. තස්ස, භික්ඛවේ, භික්ඛුනෝ භාසිතං නේව අභිනන්දිතබ්බං නප්පටික්කෝසිතබ්බං. අනභිනන්දිත්වා අප්පටික්කෝසිත්වා තානි පදබ්යඤ්ජනානි සාධුකං උග්ගහේත්වා සුත්තේ ඕසාරේතබ්බානි, විනයේ සන්දස්සේතබ්බානි. තානි චේ සුත්තේ ඕසාරියමානානි විනයේ සන්දස්සියමානානි න චේව සුත්තේ ඕසරන්ති, න ච විනයේ සන්දිස්සන්ති, නිට්ඨමේත්ථ ගන්තබ්බං: ‘අද්ධා ඉදං න චේව තස්ස භගවතෝ වචනං; ඉමස්ස ච භික්ඛුනෝ දුග්ගහිතන්(අ)ති. ඉති හේතං, භික්ඛවේ, ඡඩ්ඩේය්යාථ. තානි චේ සුත්තේ ඕසාරියමානානි විනයේ සන්දස්සියමානානි සුත්තේ චේව ඕසරන්ති, විනයේ ච සන්දිස්සන්ති, නිට්ඨමේත්ථ ගන්තබ්බං: ‘අද්ධා ඉදං තස්ස භගවතෝ වචනං; ඉමස්ස ච භික්ඛුනෝ සුග්ගහිතන්(අ)ති. ඉදං, භික්ඛවේ, පඨමං මහාපදේසං ධාරේය්යාථ.
“Take a bhikkhu who says: ‘Friend, I have heard and learned this in the presence of the Buddha: this is the teaching, this is the training, this is the Teacher’s instruction.’ You should neither approve nor dismiss that bhikkhu’s statement. Instead, having carefully memorized those words and phrases, you should make sure they fit in the discourse and are exhibited in the training. If they do not fit in the discourse and are not exhibited in the training, you should draw the conclusion: ‘Clearly this is not the word of the Buddha. It has been incorrectly memorized by that bhikkhu.’ And so you should reject it. If they do fit in the discourse and are exhibited in the training, you should draw the conclusion: ‘Clearly this is the word of the Buddha. It has been correctly memorized by that bhikkhu.’ You should remember it. This is the first great reference.
ඉධ පන, භික්ඛවේ, භික්ඛු ඒවං වදේය්ය: ‘අමුකස්මිං නාම ආවාසේ සඞ්ඝෝ විහරති සථේරෝ සපාමෝක්ඛෝ. තස්ස මේ සඞ්ඝස්ස සම්මුඛා සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං, අයං ධම්මෝ අයං විනයෝ ඉදං සත්ථුසාසනන්(අ)ති. තස්ස, භික්ඛවේ, භික්ඛුනෝ භාසිතං නේව අභිනන්දිතබ්බං නප්පටික්කෝසිතබ්බං. අනභිනන්දිත්වා අප්පටික්කෝසිත්වා තානි පදබ්යඤ්ජනානි සාධුකං උග්ගහේත්වා සුත්තේ ඕසාරේතබ්බානි, විනයේ සන්දස්සේතබ්බානි. තානි චේ සුත්තේ ඕසාරියමානානි විනයේ සන්දස්සියමානානි න චේව සුත්තේ ඕසරන්ති, න ච විනයේ සන්දිස්සන්ති, නිට්ඨමේත්ථ ගන්තබ්බං: ‘අද්ධා ඉදං න චේව තස්ස භගවතෝ වචනං; තස්ස ච සඞ්ඝස්ස දුග්ගහිතන්(අ)ති. ඉතිහේතං, භික්ඛවේ, ඡඩ්ඩේය්යාථ. තානි චේ සුත්තේ ඕසාරියමානානි විනයේ සන්දස්සියමානානි සුත්තේ චේව ඕසරන්ති, විනයේ ච සන්දිස්සන්ති, නිට්ඨමේත්ථ ගන්තබ්බං: ‘අද්ධා ඉදං තස්ස භගවතෝ වචනං; තස්ස ච සඞ්ඝස්ස සුග්ගහිතන්(අ)ති. ඉදං, භික්ඛවේ, දුතියං මහාපදේසං ධාරේය්යාථ.
Take another bhikkhu who says: ‘In such-and-such monastery lives a Saṅgha with seniors and leaders. I’ve heard and learned this in the presence of that Saṅgha: this is the teaching, this is the training, this is the Teacher’s instruction.’ You should neither approve nor dismiss that bhikkhu’s statement. Instead, having carefully memorized those words and phrases, you should make sure they fit in the discourse and are exhibited in the training. If they do not fit in the discourse and are not exhibited in the training, you should draw the conclusion: ‘Clearly this is not the word of the Buddha. It has been incorrectly memorized by that Saṅgha.’ And so you should reject it. If they do fit in the discourse and are exhibited in the training, you should draw the conclusion: ‘Clearly this is the word of the Buddha. It has been correctly memorized by that Saṅgha.’ You should remember it. This is the second great reference.
ඉධ පන, භික්ඛවේ, භික්ඛු ඒවං වදේය්ය: ‘අමුකස්මිං නාම ආවාසේ සම්බහුලා ථේරා භික්ඛූ විහරන්ති බහුස්සුතා ආගතාගමා ධම්මධරා විනයධරා මාතිකාධරා. තේසං මේ ථේරානං සම්මුඛා සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං—අයං ධම්මෝ අයං විනයෝ ඉදං සත්ථුසාසනන්(අ)ති. තස්ස, භික්ඛවේ, භික්ඛුනෝ භාසිතං නේව අභිනන්දිතබ්බං … පේ… න ච විනයේ සන්දිස්සන්ති, නිට්ඨමේත්ථ ගන්තබ්බං: ‘අද්ධා ඉදං න චේව තස්ස භගවතෝ වචනං; තේසඤ්ච ථේරානං දුග්ගහිතන්(අ)ති. ඉතිහේතං, භික්ඛවේ, ඡඩ්ඩේය්යාථ. තානි චේ සුත්තේ ඕසාරියමානානි …පේ… විනයේ ච සන්දිස්සන්ති, නිට්ඨමේත්ථ ගන්තබ්බං: ‘අද්ධා ඉදං තස්ස භගවතෝ වචනං; තේසඤ්ච ථේරානං සුග්ගහිතන්(අ)ති. ඉදං, භික්ඛවේ, තතියං මහාපදේසං ධාරේය්යාථ.
Take another bhikkhu who says: ‘In such-and-such monastery there are several senior bhikkhus who are very learned, inheritors of the heritage, who have memorized the teachings, the monastic law, and the outlines. I’ve heard and learned this in the presence of those senior bhikkhus: this is the teaching, this is the training, this is the Teacher’s instruction.’ You should neither approve nor dismiss that bhikkhu’s statement. Instead, having carefully memorized those words and phrases, you should make sure they fit in the discourse and are exhibited in the training. If they do not fit in the discourse and are not exhibited in the training, you should draw the conclusion: ‘Clearly this is not the word of the Buddha. It has not been correctly memorized by those senior bhikkhus.’ And so you should reject it. If they do fit in the discourse and are exhibited in the training, you should draw the conclusion: ‘Clearly this is the word of the Buddha. It has been correctly memorized by those senior bhikkhus.’ You should remember it. This is the third great reference.
ඉධ පන, භික්ඛවේ, භික්ඛු ඒවං වදේය්ය: ‘අමුකස්මිං නාම ආවාසේ ඒකෝ ථේරෝ භික්ඛු විහරති බහුස්සුතෝ ආගතාගමෝ ධම්මධරෝ විනයධරෝ මාතිකාධරෝ. තස්ස මේ ථේරස්ස සම්මුඛා සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං—අයං ධම්මෝ අයං විනයෝ ඉදං සත්ථුසාසනන්(අ)ති. තස්ස, භික්ඛවේ, භික්ඛුනෝ භාසිතං නේව අභිනන්දිතබ්බං නප්පටික්කෝසිතබ්බං. අනභිනන්දිත්වා අප්පටික්කෝසිත්වා තානි පදබ්යඤ්ජනානි සාධුකං උග්ගහේත්වා සුත්තේ ඕසාරේතබ්බානි, විනයේ සන්දස්සේතබ්බානි. තානි චේ සුත්තේ ඕසාරියමානානි විනයේ සන්දස්සියමානානි න චේව සුත්තේ ඕසරන්ති, න ච විනයේ සන්දිස්සන්ති, නිට්ඨමේත්ථ ගන්තබ්බං: ‘අද්ධා ඉදං න චේව තස්ස භගවතෝ වචනං; තස්ස ච ථේරස්ස දුග්ගහිතන්(අ)ති. ඉතිහේතං, භික්ඛවේ, ඡඩ්ඩේය්යාථ. තානි ච සුත්තේ ඕසාරියමානානි විනයේ සන්දස්සියමානානි සුත්තේ චේව ඕසරන්ති, විනයේ ච සන්දිස්සන්ති, නිට්ඨමේත්ථ ගන්තබ්බං: ‘අද්ධා ඉදං තස්ස භගවතෝ වචනං; තස්ස ච ථේරස්ස සුග්ගහිතන්(අ)ති. ඉදං, භික්ඛවේ, චතුත්ථං මහාපදේසං ධාරේය්යාථ.
Take another bhikkhu who says: ‘In such-and-such monastery there is a single senior bhikkhu who is very learned, an inheritor of the heritage, who has memorized the teachings, the monastic law, and the outlines. I’ve heard and learned this in the presence of that senior bhikkhu: this is the teaching, this is the training, this is the Teacher’s instruction.’ You should neither approve nor dismiss that bhikkhu’s statement. Instead, having carefully memorized those words and phrases, you should make sure they fit in the discourse and are exhibited in the training. If they do not fit in the discourse and are not exhibited in the training, you should draw the conclusion: ‘Clearly this is not the word of the Buddha. It has been incorrectly memorized by that senior bhikkhu.’ And so you should reject it. If they do fit in the discourse and are exhibited in the training, you should draw the conclusion: ‘Clearly this is the word of the Buddha. It has been correctly memorized by that senior bhikkhu.’ You should remember it. This is the fourth great reference.
ඉමේ ඛෝ, භික්ඛවේ, චත්තාරෝ මහාපදේසේ ධාරේය්යාථා”ති.
These are the four great references.”
තත්රපි සුදං භගවා භෝගනගරේ විහරන්තෝ ආනන්දේ චේතියේ ඒතදේව බහුලං භික්ඛූනං ධම්මිං කථං කරෝති:
And while staying at the Ānanda shrine, too, the Buddha often gave this Dhamma talk to the bhikkhus:
“ඉති සීලං, ඉති සමාධි, ඉති පඤ්ඤා. සීලපරිභාවිතෝ සමාධි මහප්ඵලෝ හෝති මහානිසංසෝ. සමාධිපරිභාවිතා පඤ්ඤා මහප්ඵලා හෝති මහානිසංසා. පඤ්ඤාපරිභාවිතං චිත්තං සම්මදේව ආසවේහි විමුච්චති, සේය්යථිදං—කාමාසවා, භවාසවා, අවිජ්ජාසවා”ති.
“Such is ethics, such is immersion, such is wisdom. When immersion is imbued with ethics it’s very fruitful and beneficial. When wisdom is imbued with immersion it’s very fruitful and beneficial. When the mind is imbued with wisdom it is rightly freed from the defilements, namely, the defilements of sensuality, desire to be reborn, and ignorance.”
23. කම්මාරපුත්තචුන්දවත්ථු
23. On Cunda the Smith
අථ ඛෝ භගවා භෝගනගරේ යථාභිරන්තං විහරිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ආයාමානන්ද, යේන පාවා තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
When the Buddha had stayed in Bhoga City as long as he pleased, he addressed Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to Pāvā.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන පාවා තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා පාවායං විහරති චුන්දස්ස කම්මාරපුත්තස්ස අම්බවනේ.
“Yes, sir,” Ānanda replied. Then the Buddha together with a large Saṅgha of bhikkhus arrived at Pāvā, where he stayed in Cunda the smith’s mango grove.
අස්සෝසි ඛෝ චුන්දෝ කම්මාරපුත්තෝ: “භගවා කිර පාවං අනුප්පත්තෝ, පාවායං විහරති මය්හං අම්බවනේ”ති. අථ ඛෝ චුන්දෝ කම්මාරපුත්තෝ යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නං ඛෝ චුන්දං කම්මාරපුත්තං භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සේසි සමාදපේසි සමුත්තේජේසි සම්පහංසේසි. අථ ඛෝ චුන්දෝ කම්මාරපුත්තෝ භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතෝ සමාදපිතෝ සමුත්තේජිතෝ සම්පහංසිතෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “අධිවාසේතු මේ, භන්තේ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේනා”ති. අධිවාසේසි භගවා තුණ්හීභාවේන.
Cunda heard that the Buddha had arrived and was staying in his mango grove. Then he went to the Buddha, bowed, and sat down to one side. The Buddha educated, encouraged, fired up, and inspired him with a Dhamma talk. Then Cunda said to the Buddha, “Sir, may the Buddha together with the bhikkhu Saṅgha please accept tomorrow’s meal from me.” The Buddha consented with silence.
අථ ඛෝ චුන්දෝ කම්මාරපුත්තෝ භගවතෝ අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.
Then, knowing that the Buddha had consented, Cunda got up from his seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on his right, before leaving.
අථ ඛෝ චුන්දෝ කම්මාරපුත්තෝ තස්සා රත්තියා අච්චයේන සකේ නිවේසනේ පණීතං ඛාදනීයං භෝජනීයං පටියාදාපේත්වා පහූතඤ්ච සූකරමද්දවං භගවතෝ කාලං ආරෝචාපේසි: “කාලෝ, භන්තේ, නිට්ඨිතං භත්තන්”ති.
And when the night had passed Cunda had delicious fresh and cooked foods prepared in his own home, and plenty of pork on the turn. Then he had the Buddha informed of the time, saying, “Sir, it’s time. The meal is ready.”
අථ ඛෝ භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝේන යේන චුන්දස්ස කම්මාරපුත්තස්ස නිවේසනං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තේ ආසනේ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛෝ භගවා චුන්දං කම්මාරපුත්තං ආමන්තේසි: “යං තේ, චුන්ද, සූකරමද්දවං පටියත්තං, තේන මං පරිවිස. යං පනඤ්ඤං ඛාදනීයං භෝජනීයං පටියත්තං, තේන භික්ඛුසඞ්ඝං පරිවිසා”ති.
Then the Buddha robed up in the morning and, taking his bowl and robe, went to the home of Cunda together with the bhikkhu Saṅgha, where he sat on the seat spread out and addressed Cunda, “Cunda, please serve me with the pork on the turn that you’ve prepared. And serve the bhikkhu Saṅgha with the other foods.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ චුන්දෝ කම්මාරපුත්තෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා යං අහෝසි සූකරමද්දවං පටියත්තං, තේන භගවන්තං පරිවිසි. යං පනඤ්ඤං ඛාදනීයං භෝජනීයං පටියත්තං, තේන භික්ඛුසඞ්ඝං පරිවිසි.
“Yes, sir,” replied Cunda, and did as he was asked.
අථ ඛෝ භගවා චුන්දං කම්මාරපුත්තං ආමන්තේසි: “යං තේ, චුන්ද, සූකරමද්දවං අවසිට්ඨං, තං සෝබ්භේ නිඛණාහි. නාහං තං, චුන්ද, පස්සාමි සදේවකේ ලෝකේ සමාරකේ සබ්රහ්මකේ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදේවමනුස්සාය, යස්ස තං පරිභුත්තං සම්මා පරිණාමං ගච්ඡේය්ය අඤ්ඤත්ර තථාගතස්සා”ති.
Then the Buddha addressed Cunda, “Cunda, any pork on the turn that’s left over, you should bury it in a pit. I don’t see anyone in this world—with its gods, Māras, and Brahmās, this population with its ascetics and brahmins, its gods and humans—who could properly digest it except for the Realized One.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ චුන්දෝ කම්මාරපුත්තෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා යං අහෝසි සූකරමද්දවං අවසිට්ඨං, තං සෝබ්භේ නිඛණිත්වා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නං ඛෝ චුන්දං කම්මාරපුත්තං භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සේත්වා සමාදපේත්වා සමුත්තේජේත්වා සම්පහංසේත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.
“Yes, sir,” replied Cunda. He did as he was asked, then came back to the Buddha, bowed, and sat down to one side. Then the Buddha educated, encouraged, fired up, and inspired him with a Dhamma talk, after which he got up from his seat and left.
(…)
අථ ඛෝ භගවතෝ චුන්දස්ස කම්මාරපුත්තස්ස භත්තං භුත්තාවිස්ස ඛරෝ ආබාධෝ උප්පජ්ජි, ලෝහිතපක්ඛන්දිකා පබාළ්හා වේදනා වත්තන්ති මාරණන්තිකා. තා සුදං භගවා සතෝ සම්පජානෝ අධිවාසේසි අවිහඤ්ඤමානෝ. අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ආයාමානන්ද, යේන කුසිනාරා තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
After the Buddha had eaten Cunda’s meal, he fell severely ill with bloody dysentery, struck by dreadful pains, close to death. But he endured unbothered, with mindfulness and situational awareness. Then he addressed Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to Kusinārā.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි.
“Yes, sir,” Ānanda replied.
චුන්දස්ස භත්තං භුඤ්ජිත්වා, කම්මාරස්සාති මේ සුතං; ආබාධං සම්ඵුසී ධීරෝ, පබාළ්හං මාරණන්තිකං.
I’ve heard that after eating the meal of Cunda the smith, the wise one fell severely ill, with pains, close to death.
භුත්තස්ස ච සූකරමද්දවේන, බ්යාධිප්පබාළ්හෝ උදපාදි සත්ථුනෝ; විරේචමානෝ භගවා අවෝච, “ගච්ඡාමහං කුසිනාරං නගරන්”ති.
A severe sickness struck the Teacher who had eaten the pork on the turn. While still purging the Buddha said: “I’ll go to the citadel of Kusinārā.”
24. පානීයාහරණ
24. Bringing a Drink
අථ ඛෝ භගවා මග්ගා ඕක්කම්ම යේන අඤ්ඤතරං රුක්ඛමූලං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ඉඞ්ඝ මේ ත්වං, ආනන්ද, චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤපේහි, කිලන්තෝස්මි, ආනන්ද, නිසීදිස්සාමී”ති.
Then the Buddha left the road and went to the root of a certain tree, where he addressed Ānanda, “Please, Ānanda, fold my outer robe in four and spread it out for me. I am tired and will sit down.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤපේසි. නිසීදි භගවා පඤ්ඤත්තේ ආසනේ.
“Yes, sir,” replied Ānanda, and did as he was asked. The Buddha sat on the seat spread out.
නිසජ්ජ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ඉඞ්ඝ මේ ත්වං, ආනන්ද, පානීයං ආහර, පිපාසිතෝස්මි, ආනන්ද, පිවිස්සාමී”ති.
When he was seated he said to Venerable Ānanda, “Please, Ānanda, fetch me some water. I am thirsty and will drink.”
ඒවං වුත්තේ, ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “ඉදානි, භන්තේ, පඤ්චමත්තානි සකටසතානි අතික්කන්තානි, තං චක්කච්ඡින්නං උදකං පරිත්තං ලුළිතං ආවිලං සන්දති. අයං, භන්තේ, කකුධා නදී අවිදූරේ අච්ඡෝදකා සාතෝදකා සීතෝදකා සේතෝදකා සුප්පතිත්ථා රමණීයා. ඒත්ථ භගවා පානීයඤ්ච පිවිස්සති, ගත්තානි ච සීතී කරිස්සතී”ති.
When he said this, Venerable Ānanda said to the Buddha, “Sir, just now around five hundred carts have passed by. The shallow water has been churned up by their wheels, and it flows cloudy and murky. The Kakutthā river is not far away, with clear, sweet, cool water, clean, with smooth banks, delightful. There the Buddha can drink and cool his limbs.”
දුතියම්පි ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ඉඞ්ඝ මේ ත්වං, ආනන්ද, පානීයං ආහර, පිපාසිතෝස්මි, ආනන්ද, පිවිස්සාමී”ති. දුතියම්පි ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “ඉදානි, භන්තේ, පඤ්චමත්තානි සකටසතානි අතික්කන්තානි, තං චක්කච්ඡින්නං උදකං පරිත්තං ලුළිතං ආවිලං සන්දති. අයං, භන්තේ, කකුධා නදී අවිදූරේ අච්ඡෝදකා සාතෝදකා සීතෝදකා සේතෝදකා සුප්පතිත්ථා රමණීයා. ඒත්ථ භගවා පානීයඤ්ච පිවිස්සති, ගත්තානි ච සීතීකරිස්සතී”ති.
For a second time, the Buddha asked Ānanda for a drink, and for a second time Ānanda suggested going to the Kakutthā river.
තතියම්පි ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ඉඞ්ඝ මේ ත්වං, ආනන්ද, පානීයං ආහර, පිපාසිතෝස්මි, ආනන්ද, පිවිස්සාමී”ති.
And for a third time, the Buddha said to Ānanda, “Please, Ānanda, fetch me some water. I am thirsty and will drink.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා පත්තං ගහේත්වා යේන සා නදිකා තේනුපසඞ්කමි. අථ ඛෝ සා නදිකා චක්කච්ඡින්නා පරිත්තා ලුළිතා ආවිලා සන්දමානා, ආයස්මන්තේ ආනන්දේ උපසඞ්කමන්තේ අච්ඡා විප්පසන්නා අනාවිලා සන්දිත්ථ.
“Yes, sir,” replied Ānanda. Taking his bowl he went to the river. Now, though the shallow water in that creek had been churned up by wheels, and flowed cloudy and murky, when Ānanda approached it flowed transparent, clear, and unclouded.
අථ ඛෝ ආයස්මතෝ ආනන්දස්ස ඒතදහෝසි: “අච්ඡරියං වත භෝ, අබ්භුතං වත භෝ, තථාගතස්ස මහිද්ධිකතා මහානුභාවතා. අයඤ්හි සා නදිකා චක්කච්ඡින්නා පරිත්තා ලුළිතා ආවිලා සන්දමානා මයි උපසඞ්කමන්තේ අච්ඡා විප්පසන්නා අනාවිලා සන්දතී”ති. පත්තේන පානීයං ආදාය යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං ඒතදවෝච: “අච්ඡරියං, භන්තේ, අබ්භුතං, භන්තේ, තථාගතස්ස මහිද්ධිකතා මහානුභාවතා. ඉදානි සා භන්තේ නදිකා චක්කච්ඡින්නා පරිත්තා ලුළිතා ආවිලා සන්දමානා මයි උපසඞ්කමන්තේ අච්ඡා විප්පසන්නා අනාවිලා සන්දිත්ථ. පිවතු භගවා පානීයං පිවතු සුගතෝ පානීයන්”ති. අථ ඛෝ භගවා පානීයං අපායි.
Then Ānanda thought, “Oh, how incredible, how amazing! The Realized One has such psychic power and might! For though the shallow water in that creek had been churned up by wheels, and flowed cloudy and murky, when I approached it flowed transparent, clear, and unclouded.” Gathering a bowl of drinking water he went back to the Buddha, and said to him, “It’s incredible, sir, it’s amazing! The Realized One has such psychic power and might! Just now, though the shallow water in that creek had been churned up by wheels, and flowed cloudy and murky, when I approached it flowed transparent, clear, and unclouded. Drink the water, Blessed One! Drink the water, Holy One!” So the Buddha drank the water.
25. පුක්කුසමල්ලපුත්තවත්ථු
25. On Pukkusa the Malla
තේන ඛෝ පන සමයේන පුක්කුසෝ මල්ලපුත්තෝ ආළාරස්ස කාලාමස්ස සාවකෝ කුසිනාරාය පාවං අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නෝ හෝති. අද්දසා ඛෝ පුක්කුසෝ මල්ලපුත්තෝ භගවන්තං අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලේ නිසින්නං. දිස්වා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ පුක්කුසෝ මල්ලපුත්තෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “අච්ඡරියං, භන්තේ, අබ්භුතං, භන්තේ, සන්තේන වත, භන්තේ, පබ්බජිතා විහාරේන විහරන්ති.
Now at that time Pukkusa the Malla, a disciple of Āḷāra Kālāma, was traveling along the road from Kusinārā to Pāvā. He saw the Buddha sitting at the root of a certain tree. He went up to him, bowed, sat down to one side, and said, “It’s incredible, sir, it’s amazing! Those who have gone forth remain in such peaceful meditations.
භූතපුබ්බං, භන්තේ, ආළාරෝ කාලාමෝ අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නෝ මග්ගා ඕක්කම්ම අවිදූරේ අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලේ දිවාවිහාරං නිසීදි. අථ ඛෝ, භන්තේ, පඤ්චමත්තානි සකටසතානි ආළාරං කාලාමං නිස්සාය නිස්සාය අතික්කමිංසු. අථ ඛෝ, භන්තේ, අඤ්ඤතරෝ පුරිසෝ තස්ස සකටසත්ථස්ස පිට්ඨිතෝ පිට්ඨිතෝ ආගච්ඡන්තෝ යේන ආළාරෝ කාලාමෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආළාරං කාලාමං ඒතදවෝච: ‘අපි, භන්තේ, පඤ්චමත්තානි සකටසතානි අතික්කන්තානි අද්දසා(අ)ති?
Once it so happened that Āḷāra Kālāma, while traveling along a road, left the road and sat at the root of a nearby tree for the day’s meditation. Then around five hundred carts passed by right next to Āḷāra Kālāma. Then a certain person coming behind those carts went up to Āḷāra Kālāma and said to him: ‘Sir, didn’t you see the five hundred carts pass by?’
‘න ඛෝ අහං, ආවුසෝ, අද්දසන්(අ)ති.
‘No, friend, I didn’t see them.’
‘කිං පන, භන්තේ, සද්දං අස්සෝසී(අ)ති?
‘But sir, didn’t you hear a sound?’
‘න ඛෝ අහං, ආවුසෝ, සද්දං අස්සෝසින්(අ)ති.
‘No, friend, I didn’t hear a sound.’
‘කිං පන, භන්තේ, සුත්තෝ අහෝසී(අ)ති?
‘But sir, were you asleep?’
‘න ඛෝ අහං, ආවුසෝ, සුත්තෝ අහෝසින්(අ)ති.
‘No, friend, I wasn’t asleep.’
‘කිං පන, භන්තේ, සඤ්ඤී අහෝසී(අ)ති?
‘But sir, were you conscious?’
‘ඒවමාවුසෝ(අ)ති. ‘සෝ ත්වං, භන්තේ, සඤ්ඤී සමානෝ ජාගරෝ පඤ්චමත්තානි සකටසතානි නිස්සාය නිස්සාය අතික්කන්තානි නේව අද්දස, න පන සද්දං අස්සෝසි; අපිසු තේ, භන්තේ, සඞ්ඝාටි රජේන ඕකිණ්ණා(අ)ති?
‘Yes, friend.’ ‘So, sir, while conscious and awake you neither saw nor heard a sound as five hundred carts passed by right next to you? Why sir, even your outer robe is covered with dust!’
‘ඒවමාවුසෝ(අ)ති.
‘Yes, friend.’
අථ ඛෝ, භන්තේ, තස්ස පුරිසස්ස ඒතදහෝසි: ‘අච්ඡරියං වත භෝ, අබ්භුතං වත භෝ, සන්තේන වත භෝ පබ්බජිතා විහාරේන විහරන්ති. යත්ර හි නාම සඤ්ඤී සමානෝ ජාගරෝ පඤ්චමත්තානි සකටසතානි නිස්සාය නිස්සාය අතික්කන්තානි නේව දක්ඛති, න පන සද්දං සෝස්සතී(අ)ති. ආළාරේ කාලාමේ උළාරං පසාදං පවේදේත්වා පක්කාමී”ති.
Then that person thought: ‘Oh, how incredible, how amazing! Those who have gone forth remain in such peaceful meditations, in that, while conscious and awake he neither saw nor heard a sound as five hundred carts passed by right next to him.’ And after declaring his lofty confidence in Āḷāra Kālāma, he left.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, පුක්කුස, කතමං නු ඛෝ දුක්කරතරං වා දුරභිසම්භවතරං වා—යෝ වා සඤ්ඤී සමානෝ ජාගරෝ පඤ්චමත්තානි සකටසතානි නිස්සාය නිස්සාය අතික්කන්තානි නේව පස්සේය්ය, න පන සද්දං සුණේය්ය; යෝ වා සඤ්ඤී සමානෝ ජාගරෝ දේවේ වස්සන්තේ දේවේ ගළගළායන්තේ විජ්ජුල්ලතාසු නිච්ඡරන්තීසු අසනියා ඵලන්තියා නේව පස්සේය්ය, න පන සද්දං සුණේය්යා”ති?
“What do you think, Pukkusa? Which is harder and more challenging to do while conscious and awake: to neither see nor hear a sound as five hundred carts pass by right next to you? Or to neither see nor hear a sound as it’s raining and pouring, lightning’s flashing, and thunder’s cracking?”
“කිඤ්හි, භන්තේ, කරිස්සන්ති පඤ්ච වා සකටසතානි ඡ වා සකටසතානි සත්ත වා සකටසතානි අට්ඨ වා සකටසතානි නව වා සකටසතානි, සකටසහස්සං වා සකටසතසහස්සං වා. අථ ඛෝ ඒතදේව දුක්කරතරඤ්චේව දුරභිසම්භවතරඤ්ච යෝ සඤ්ඤී සමානෝ ජාගරෝ දේවේ වස්සන්තේ දේවේ ගළගළායන්තේ විජ්ජුල්ලතාසු නිච්ඡරන්තීසු අසනියා ඵලන්තියා නේව පස්සේය්ය, න පන සද්දං සුණේය්යා”ති.
“What do five hundred carts matter, or six hundred, or seven hundred, or eight hundred, or nine hundred, or a thousand, or even a hundred thousand carts? It’s far harder and more challenging to neither see nor hear a sound as it’s raining and pouring, lightning’s flashing, and thunder’s cracking!”
“ඒකමිදාහං, පුක්කුස, සමයං ආතුමායං විහරාමි භුසාගාරේ. තේන ඛෝ පන සමයේන දේවේ වස්සන්තේ දේවේ ගළගළායන්තේ විජ්ජුල්ලතාසු නිච්ඡරන්තීසු අසනියා ඵලන්තියා අවිදූරේ භුසාගාරස්ස ද්වේ කස්සකා භාතරෝ හතා චත්තාරෝ ච බලිබද්දා. අථ ඛෝ, පුක්කුස, ආතුමාය මහාජනකායෝ නික්ඛමිත්වා යේන තේ ද්වේ කස්සකා භාතරෝ හතා චත්තාරෝ ච බලිබද්දා තේනුපසඞ්කමි.
“This one time, Pukkusa, I was staying near Ātumā in a threshing-hut. At that time it was raining and pouring, lightning was flashing, and thunder was cracking. And not far from the threshing-hut two farmers who were brothers were killed, as well as four oxen. Then a large crowd came from Ātumā to the place where that happened.
තේන ඛෝ පනාහං, පුක්කුස, සමයේන භුසාගාරා නික්ඛමිත්වා භුසාගාරද්වාරේ අබ්භෝකාසේ චඞ්කමාමි. අථ ඛෝ, පුක්කුස, අඤ්ඤතරෝ පුරිසෝ තම්හා මහාජනකායා යේනාහං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා මං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං අට්ඨාසි. ඒකමන්තං ඨිතං ඛෝ අහං, පුක්කුස, තං පුරිසං ඒතදවෝචං: ‘කිං නු ඛෝ ඒසෝ, ආවුසෝ, මහාජනකායෝ සන්නිපතිතෝ(අ)ති?
Now at that time I came out of the threshing-hut and was walking mindfully in the open near the door of the hut. Then having left that crowd, a certain person approached me, bowed, and stood to one side. I said to them, ‘Why, friend, has this crowd gathered?’
‘ඉදානි, භන්තේ, දේවේ වස්සන්තේ දේවේ ගළගළායන්තේ විජ්ජුල්ලතාසු නිච්ඡරන්තීසු අසනියා ඵලන්තියා ද්වේ කස්සකා භාතරෝ හතා චත්තාරෝ ච බලිබද්දා. ඒත්ථේසෝ මහාජනකායෝ සන්නිපතිතෝ. ත්වං පන, භන්තේ, ක්ව අහෝසී(අ)ති?
‘Just now, sir, it was raining and pouring, lightning was flashing, and thunder was cracking. And two farmers who were brothers were killed, as well as four oxen. Then this crowd gathered here. But sir, where were you?’
‘ඉධේව ඛෝ අහං, ආවුසෝ, අහෝසින්(අ)ති.
‘I was right here, friend.’
‘කිං පන, භන්තේ, අද්දසා(අ)ති?
‘But sir, did you see?’
‘න ඛෝ අහං, ආවුසෝ, අද්දසන්(අ)ති.
‘No, friend, I didn’t see anything.’
‘කිං පන, භන්තේ, සද්දං අස්සෝසී(අ)ති?
‘But sir, didn’t you hear a sound?’
‘න ඛෝ අහං, ආවුසෝ, සද්දං අස්සෝසින්(අ)ති.
‘No, friend, I didn’t hear a sound.’
‘කිං පන, භන්තේ, සුත්තෝ අහෝසී(අ)ති?
‘But sir, were you asleep?’
‘න ඛෝ අහං, ආවුසෝ, සුත්තෝ අහෝසින්(අ)ති.
‘No, friend, I wasn’t asleep.’
‘කිං පන, භන්තේ, සඤ්ඤී අහෝසී(අ)ති?
‘But sir, were you conscious?’
‘ඒවමාවුසෝ(අ)ති.
‘Yes, friend.’
‘සෝ ත්වං, භන්තේ, සඤ්ඤී සමානෝ ජාගරෝ දේවේ වස්සන්තේ දේවේ ගළගළායන්තේ විජ්ජුල්ලතාසු නිච්ඡරන්තීසු අසනියා ඵලන්තියා නේව අද්දස, න පන සද්දං අස්සෝසී(අ)ති?
‘So, sir, while conscious and awake you neither saw nor heard a sound as it was raining and pouring, lightning was flashing, and thunder was cracking?’
‘ඒවමාවුසෝ(අ)ති.
‘Yes, friend.’
අථ ඛෝ, පුක්කුස, තස්ස පුරිසස්ස ඒතදහෝසි: ‘අච්ඡරියං වත භෝ, අබ්භුතං වත භෝ, සන්තේන වත භෝ පබ්බජිතා විහාරේන විහරන්ති. යත්ර හි නාම සඤ්ඤී සමානෝ ජාගරෝ දේවේ වස්සන්තේ දේවේ ගළගළායන්තේ විජ්ජුල්ලතාසු නිච්ඡරන්තීසු අසනියා ඵලන්තියා නේව දක්ඛති, න පන සද්දං සෝස්සතී(අ)ති. මයි උළාරං පසාදං පවේදේත්වා මං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමී”ති.
Then that person thought: ‘Oh, how incredible, how amazing! Those who have gone forth remain in such peaceful meditations, in that, while conscious and awake he neither saw nor heard a sound as it was raining and pouring, lightning was flashing, and thunder was cracking.’ And after declaring their lofty confidence in me, they bowed and respectfully circled me, keeping me on their right, before leaving.”
ඒවං වුත්තේ, පුක්කුසෝ මල්ලපුත්තෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “ඒසාහං, භන්තේ, යෝ මේ ආළාරේ කාලාමේ පසාදෝ තං මහාවාතේ වා ඕඵුණාමි සීඝසෝතාය වා නදියා පවාහේමි. අභික්කන්තං, භන්තේ, අභික්කන්තං, භන්තේ. සේය්යථාපි, භන්තේ, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජේය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරේය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛේය්ය, අන්ධකාරේ වා තේලපජ්ජෝතං ධාරේය්ය: ‘චක්ඛුමන්තෝ රූපානි දක්ඛන්තී(අ)ති; ඒවමේවං භගවතා අනේකපරියායේන ධම්මෝ පකාසිතෝ. ඒසාහං, භන්තේ, භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භගවා ධාරේතු අජ්ජතග්ගේ පාණුපේතං සරණං ගතන්”ති.
When he said this, Pukkusa said to him, “Any confidence I had in Āḷāra Kālāma I sweep away as in a strong wind, or float away as down a swift stream. Excellent, sir! Excellent! As if he were righting the overturned, or revealing the hidden, or pointing out the path to the lost, or lighting a lamp in the dark so people with clear eyes can see what’s there, the Buddha has made the teaching clear in many ways. I go for refuge to the Buddha, to the teaching, and to the bhikkhu Saṅgha. From this day forth, may the Buddha remember me as a lay follower who has gone for refuge for life.”
අථ ඛෝ පුක්කුසෝ මල්ලපුත්තෝ අඤ්ඤතරං පුරිසං ආමන්තේසි: “ඉඞ්ඝ මේ ත්වං, භණේ, සිඞ්ගීවණ්ණං යුගමට්ඨං ධාරණීයං ආහරා”ති.
Then Pukkusa addressed a certain man, “Please, my man, fetch a pair of ready to wear garments the color of rose-gold.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ සෝ පුරිසෝ පුක්කුසස්ස මල්ලපුත්තස්ස පටිස්සුත්වා තං සිඞ්ගීවණ්ණං යුගමට්ඨං ධාරණීයං ආහරි. අථ ඛෝ පුක්කුසෝ මල්ලපුත්තෝ තං සිඞ්ගීවණ්ණං යුගමට්ඨං ධාරණීයං භගවතෝ උපනාමේසි: “ඉදං, භන්තේ, සිඞ්ගීවණ්ණං යුගමට්ඨං ධාරණීයං, තං මේ භගවා පටිග්ගණ්හාතු අනුකම්පං උපාදායා”ති.
“Yes, sir,” replied that man, and did as he was asked. Then Pukkusa brought the garments to the Buddha, “Sir, please accept this pair of ready to wear garments the color of rose-gold from me out of compassion.”
“තේන හි, පුක්කුස, ඒකේන මං අච්ඡාදේහි, ඒකේන ආනන්දන්”ති.
“Well then, Pukkusa, clothe me in one, and Ānanda in the other.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ පුක්කුසෝ මල්ලපුත්තෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා ඒකේන භගවන්තං අච්ඡාදේති, ඒකේන ආයස්මන්තං ආනන්දං.
“Yes, sir,” replied Pukkusa, and did so.
අථ ඛෝ භගවා පුක්කුසං මල්ලපුත්තං ධම්මියා කථාය සන්දස්සේසි සමාදපේසි සමුත්තේජේසි සම්පහංසේසි. අථ ඛෝ පුක්කුසෝ මල්ලපුත්තෝ භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතෝ සමාදපිතෝ සමුත්තේජිතෝ සම්පහංසිතෝ උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.
Then the Buddha educated, encouraged, fired up, and inspired Pukkusa the Malla with a Dhamma talk, after which he got up from his seat, bowed, and respectfully circled the Buddha before leaving.
අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ අචිරපක්කන්තේ පුක්කුසේ මල්ලපුත්තේ තං සිඞ්ගීවණ්ණං යුගමට්ඨං ධාරණීයං භගවතෝ කායං උපනාමේසි. තං භගවතෝ කායං උපනාමිතං හතච්චිකං විය ඛායති. අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “අච්ඡරියං, භන්තේ, අබ්භුතං, භන්තේ, යාව පරිසුද්ධෝ, භන්තේ, තථාගතස්ස ඡවිවණ්ණෝ පරියෝදාතෝ. ඉදං, භන්තේ, සිඞ්ගීවණ්ණං යුගමට්ඨං ධාරණීයං භගවතෝ කායං උපනාමිතං හතච්චිකං විය ඛායතී”ති.
Then, not long after Pukkusa had left, Ānanda placed the pair of garments the color of rose-gold by the Buddha’s body. But when placed by the Buddha’s body they seemed to lose their shine. Then Ānanda said to the Buddha, “It’s incredible, sir, it’s amazing, how pure and bright is the color of the Realized One’s skin. When this pair of ready to wear garments the color of rose-gold is placed by the Buddha’s body they seem to lose their lustre.”
“ඒවමේතං, ආනන්ද, ඒවමේතං, ආනන්ද, ද්වීසු කාලේසු අතිවිය තථාගතස්ස කායෝ පරිසුද්ධෝ හෝති ඡවිවණ්ණෝ පරියෝදාතෝ. කතමේසු ද්වීසු? යඤ්ච, ආනන්ද, රත්තිං තථාගතෝ අනුත්තරං සම්මාසම්බෝධිං අභිසම්බුජ්ඣති, යඤ්ච රත්තිං අනුපාදිසේසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායති. ඉමේසු ඛෝ, ආනන්ද, ද්වීසු කාලේසු අතිවිය තථාගතස්ස කායෝ පරිසුද්ධෝ හෝති ඡවිවණ්ණෝ පරියෝදාතෝ.
“That’s so true, Ānanda, that’s so true! There are two times when the color of the Realized One’s skin becomes extra pure and bright. What two? The night when a Realized One understands the supreme perfect awakening; and the night he becomes fully extinguished in the element of Nibbana with nothing left over. These are the are two times when the color of the Realized One’s skin becomes extra pure and bright.
අජ්ජ ඛෝ පනානන්ද, රත්තියා පච්ඡිමේ යාමේ කුසිනාරායං උපවත්තනේ මල්ලානං සාලවනේ අන්තරේන යමකසාලානං තථාගතස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. ආයාමානන්ද, යේන කකුධා නදී තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
Today, Ānanda, in the last watch of the night, between a pair of sal trees in the sal forest of the Mallas at Upavattana near Kusinārā, shall be the Realized One’s full Nibbana. Come, Ānanda, let’s go to the Kakutthā River.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි.
“Yes, sir,” Ānanda replied.
සිඞ්ගීවණ්ණං යුගමට්ඨං, පුක්කුසෝ අභිහාරයි; තේන අච්ඡාදිතෝ සත්ථා, හේමවණ්ණෝ අසෝභථාති.
A pair of garments the color of rose-gold was presented by Pukkusa; when the teacher was clothed with them, his golden skin glowed bright.
(…)
අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන කකුධා නදී තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා කකුධං නදිං අජ්ඣෝගාහේත්වා න්හත්වා ච පිවිත්වා ච පච්චුත්තරිත්වා යේන අම්බවනං තේනුපසඞ්කමි. උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං චුන්දකං ආමන්තේසි: “ඉඞ්ඝ මේ ත්වං, චුන්දක, චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤපේහි, කිලන්තෝස්මි, චුන්දක, නිපජ්ජිස්සාමී”ති.
Then the Buddha together with a large Saṅgha of bhikkhus went to the Kakutthā River. He plunged into the river and bathed and drank. And when he had emerged, he went to the mango grove, where he addressed Venerable Cundaka, “Please, Cundaka, fold my outer robe in four and spread it out for me. I am tired and will lie down.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා චුන්දකෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤපේසි. අථ ඛෝ භගවා දක්ඛිණේන පස්සේන සීහසේය්යං කප්පේසි පාදේ පාදං අච්චාධාය සතෝ සම්පජානෝ උට්ඨානසඤ්ඤං මනසිකරිත්වා. ආයස්මා පන චුන්දකෝ තත්ථේව භගවතෝ පුරතෝ නිසීදි.
“Yes, sir,” replied Cundaka, and did as he was asked. And then the Buddha laid down in the lion’s posture—on the right side, placing one foot on top of the other—mindful and aware, and focused on the time of getting up. But Cundaka sat down right there in front of the Buddha.
ගන්ත්වාන බුද්ධෝ නදිකං කකුධං, අච්ඡෝදකං සාතුදකං විප්පසන්නං; ඕගාහි සත්ථා අකිලන්තරූපෝ, තථාගතෝ අප්පටිමෝ ච ලෝකේ.
Having gone to Kakutthā Creek, whose water was transparent, sweet, and clear, the Teacher, being tired, plunged in, the Realized One, without compare in the world.
න්හත්වා ච පිවිත්වා චුදතාරි සත්ථා, පුරක්ඛතෝ භික්ඛුගණස්ස මජ්ඣේ; වත්තා පවත්තා භගවා ඉධ ධම්මේ, උපාගමි අම්බවනං මහේසි.
And after bathing and drinking the Teacher emerged. Before the group of bhikkhus, in the middle,
ආමන්තයි චුන්දකං නාම භික්ඛුං, චතුග්ගුණං සන්ථර මේ නිපජ්ජං; සෝ චෝදිතෝ භාවිතත්තේන චුන්දෝ, චතුග්ගුණං සන්ථරි ඛිප්පමේව; නිපජ්ජි සත්ථා අකිලන්තරූපෝ, චුන්දෝපි තත්ථ පමුඛේ නිසීදීති.
He addressed the bhikkhu named Cundaka: “Spread out my folded robe so I can lie down.” The evolved one urged Cunda, who quickly spread the folded robe. The Teacher lay down so tired, while Cunda sat there before him.
අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි:
Then the Buddha said to Venerable Ānanda:
“සියා ඛෝ පනානන්ද, චුන්දස්ස කම්මාරපුත්තස්ස කෝචි විප්පටිසාරං උප්පාදේය්ය: ‘තස්ස තේ, ආවුසෝ චුන්ද, අලාභා තස්ස තේ දුල්ලද්ධං, යස්ස තේ තථාගතෝ පච්ඡිමං පිණ්ඩපාතං පරිභුඤ්ජිත්වා පරිනිබ්බුතෝ(අ)ති. චුන්දස්ස, ආනන්ද, කම්මාරපුත්තස්ස ඒවං විප්පටිසාරෝ පටිවිනේතබ්බෝ: ‘තස්ස තේ, ආවුසෝ චුන්ද, ලාභා තස්ස තේ සුලද්ධං, යස්ස තේ තථාගතෝ පච්ඡිමං පිණ්ඩපාතං පරිභුඤ්ජිත්වා පරිනිබ්බුතෝ. සම්මුඛා මේතං, ආවුසෝ චුන්ද, භගවතෝ සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං:
“Now it may happen, Ānanda, that someone may give rise to regret in Cunda the smith: ‘It’s your loss, friend Cunda, it’s your misfortune, in that the Realized One became fully extinguished after eating his last almsmeal from you.’ You should dispel remorse in Cunda the smith like this: ‘You’re fortunate, friend Cunda, you’re so very fortunate, in that the Realized One became fully extinguished after eating his last almsmeal from you. I have heard and learned this in the presence of the Buddha.
ද්වේමේ පිණ්ඩපාතා සමසමඵලා සමවිපාකා, අතිවිය අඤ්ඤේහි පිණ්ඩපාතේහි මහප්ඵලතරා ච මහානිසංසතරා ච. කතමේ ද්වේ? යඤ්ච පිණ්ඩපාතං පරිභුඤ්ජිත්වා තථාගතෝ අනුත්තරං සම්මාසම්බෝධිං අභිසම්බුජ්ඣති, යඤ්ච පිණ්ඩපාතං පරිභුඤ්ජිත්වා තථාගතෝ අනුපාදිසේසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායති. ඉමේ ද්වේ පිණ්ඩපාතා සමසමඵලා සමවිපාකා, අතිවිය අඤ්ඤේහි පිණ්ඩපාතේහි මහප්ඵලතරා ච මහානිසංසතරා ච.
There are two almsmeal offerings that have identical fruit and result, and are more fruitful and beneficial than other almsmeal offerings. What two? The almsmeal after eating which a Realized One understands the supreme perfect awakening; and the almsmeal after eating which he becomes fully extinguished in the element of Nibbana with nothing left over. These two almsmeal offerings have identical fruit and result, and are more fruitful and beneficial than other almsmeal offerings.
ආයුසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දේන කම්මාරපුත්තේන කම්මං උපචිතං, වණ්ණසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දේන කම්මාරපුත්තේන කම්මං උපචිතං, සුඛසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දේන කම්මාරපුත්තේන කම්මං උපචිතං, යසසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දේන කම්මාරපුත්තේන කම්මං උපචිතං, සග්ගසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දේන කම්මාරපුත්තේන කම්මං උපචිතං, ආධිපතේය්යසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දේන කම්මාරපුත්තේන කම්මං උපචිතන්(අ)ති. චුන්දස්ස, ආනන්ද, කම්මාරපුත්තස්ස ඒවං විප්පටිසාරෝ පටිවිනේතබ්බෝ”ති.
You’ve accumulated a deed that leads to long life, beauty, happiness, fame, heaven, and sovereignty.’ That’s how you should dispel remorse in Cunda the smith.”
අථ ඛෝ භගවා ඒතමත්ථං විදිත්වා තායං වේලායං ඉමං උදානං උදානේසි:
Then, understanding this matter, on that occasion the Buddha expressed this heartfelt sentiment:
“දදතෝ පුඤ්ඤං පවඩ්ඪති, සංයමතෝ වේරං න චීයති; කුසලෝ ච ජහාති පාපකං, රාගදෝසමෝහක්ඛයා සනිබ්බුතෝ”ති.
“A giver’s merit grows; enmity doesn’t build up when you have self-control. A skillful person gives up bad things—with the end of greed, hate, and delusion,
they’re extinguished.”
චතුත්ථෝ භාණවාරෝ.
The fourth recitation section.
26. යමකසාලා
26. The Pair of Sal Trees
අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ආයාමානන්ද, යේන හිරඤ්ඤවතියා නදියා පාරිමං තීරං, යේන කුසිනාරා උපවත්තනං මල්ලානං සාලවනං තේනුපසඞ්කමිස්සාමා”ති.
Then the Buddha said to Ānanda, “Come, Ānanda, let’s go to the far shore of the Golden River, and on to the sal forest of the Mallas at Upavattana near Kusinārā.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. අථ ඛෝ භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන හිරඤ්ඤවතියා නදියා පාරිමං තීරං, යේන කුසිනාරා උපවත්තනං මල්ලානං සාලවනං තේනුපසඞ්කමි. උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ඉඞ්ඝ මේ ත්වං, ආනන්ද, අන්තරේන යමකසාලානං උත්තරසීසකං මඤ්චකං පඤ්ඤපේහි, කිලන්තෝස්මි, ආනන්ද, නිපජ්ජිස්සාමී”ති.
“Yes, sir,” Ānanda replied. And that’s where they went. Then the Buddha addressed Ānanda, “Please, Ānanda, set up a cot for me between the twin sal trees, with my head to the north. I am tired and will lie down.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා අන්තරේන යමකසාලානං උත්තරසීසකං මඤ්චකං පඤ්ඤපේසි. අථ ඛෝ භගවා දක්ඛිණේන පස්සේන සීහසේය්යං කප්පේසි පාදේ පාදං අච්චාධාය සතෝ සම්පජානෝ.
“Yes, sir,” replied Ānanda, and did as he was asked. And then the Buddha laid down in the lion’s posture—on the right side, placing one foot on top of the other—mindful and aware.
තේන ඛෝ පන සමයේන යමකසාලා සබ්බඵාලිඵුල්ලා හෝන්ති අකාලපුප්ඵේහි. තේ තථාගතස්ස සරීරං ඕකිරන්ති අජ්ඣෝකිරන්ති අභිප්පකිරන්ති තථාගතස්ස පූජාය. දිබ්බානිපි මන්දාරවපුප්ඵානි අන්තලික්ඛා පපතන්ති, තානි තථාගතස්ස සරීරං ඕකිරන්ති අජ්ඣෝකිරන්ති අභිප්පකිරන්ති තථාගතස්ස පූජාය. දිබ්බානිපි චන්දනචුණ්ණානි අන්තලික්ඛා පපතන්ති, තානි තථාගතස්ස සරීරං ඕකිරන්ති අජ්ඣෝකිරන්ති අභිප්පකිරන්ති තථාගතස්ස පූජාය. දිබ්බානිපි තූරියානි අන්තලික්ඛේ වජ්ජන්ති තථාගතස්ස පූජාය. දිබ්බානිපි සඞ්ගීතානි අන්තලික්ඛේ වත්තන්ති තථාගතස්ස පූජාය.
Now at that time the twin sal trees were in full blossom with flowers out of season. They sprinkled and bestrewed the Realized One’s body in honor of the Realized One. And the flowers of the heavenly Flame Tree fell from the sky, and they too sprinkled and bestrewed the Realized One’s body in honor of the Realized One. And heavenly sandalwood powder fell from the sky, and it too sprinkled and bestrewed the Realized One’s body in honor of the Realized One. And heavenly music played in the sky in honor of the Realized One. And heavenly choirs sang in the sky in honor of the Realized One.
අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “සබ්බඵාලිඵුල්ලා ඛෝ, ආනන්ද, යමකසාලා අකාලපුප්ඵේහි. තේ තථාගතස්ස සරීරං ඕකිරන්ති අජ්ඣෝකිරන්ති අභිප්පකිරන්ති තථාගතස්ස පූජාය. දිබ්බානිපි මන්දාරවපුප්ඵානි අන්තලික්ඛා පපතන්ති, තානි තථාගතස්ස සරීරං ඕකිරන්ති අජ්ඣෝකිරන්ති අභිප්පකිරන්ති තථාගතස්ස පූජාය. දිබ්බානිපි චන්දනචුණ්ණානි අන්තලික්ඛා පපතන්ති, තානි තථාගතස්ස සරීරං ඕකිරන්ති අජ්ඣෝකිරන්ති අභිප්පකිරන්ති තථාගතස්ස පූජාය. දිබ්බානිපි තූරියානි අන්තලික්ඛේ වජ්ජන්ති තථාගතස්ස පූජාය. දිබ්බානිපි සඞ්ගීතානි අන්තලික්ඛේ වත්තන්ති තථාගතස්ස පූජාය. න ඛෝ, ආනන්ද, ඒත්තාවතා තථාගතෝ සක්කතෝ වා හෝති ගරුකතෝ වා මානිතෝ වා පූජිතෝ වා අපචිතෝ වා. යෝ ඛෝ, ආනන්ද, භික්ඛු වා භික්ඛුනී වා උපාසකෝ වා උපාසිකා වා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නෝ විහරති සාමීචිප්පටිපන්නෝ අනුධම්මචාරී, සෝ තථාගතං සක්කරෝති ගරුං කරෝති මානේති පූජේති අපචියති, පරමාය පූජාය. තස්මාතිහානන්ද, ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා විහරිස්සාම සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනෝති. ඒවඤ්හි වෝ, ආනන්ද, සික්ඛිතබ්බන්”ති.
Then the Buddha pointed out to Ānanda what was happening, adding: “That’s not the full extent of how the Realized One is honored, respected, revered, venerated, and esteemed. Any monk or nun or male or female lay follower who practices in line with the teachings, practicing properly, living in line with the teachings—they honor, respect, revere, venerate, and esteem the Realized One with the highest honor. So Ānanda, you should train like this: ‘We shall practice in line with the teachings, practicing properly, living in line with the teaching.’”
27. උපවාණත්ථේර
27. The Monk Upavāna
තේන ඛෝ පන සමයේන ආයස්මා උපවාණෝ භගවතෝ පුරතෝ ඨිතෝ හෝති භගවන්තං බීජයමානෝ. අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං උපවාණං අපසාරේසි: “අපේහි, භික්ඛු, මා මේ පුරතෝ අට්ඨාසී”ති.
Now at that time Venerable Upavāna was standing in front of the Buddha fanning him. Then the Buddha made him move, “Move over, bhikkhu, don’t stand in front of me.”
අථ ඛෝ ආයස්මතෝ ආනන්දස්ස ඒතදහෝසි: “අයං ඛෝ ආයස්මා උපවාණෝ දීඝරත්තං භගවතෝ උපට්ඨාකෝ සන්තිකාවචරෝ සමීපචාරී. අථ ච පන භගවා පච්ඡිමේ කාලේ ආයස්මන්තං උපවාණං අපසාරේති: ‘අපේහි, භික්ඛු, මා මේ පුරතෝ අට්ඨාසී(අ)ති. කෝ නු ඛෝ හේතු, කෝ පච්චයෝ, යං භගවා ආයස්මන්තං උපවාණං අපසාරේති: ‘අපේහි, භික්ඛු, මා මේ පුරතෝ අට්ඨාසී(අ)”ති?
Ānanda thought, “This Venerable Upavāna has been the Buddha’s attendant for a long time, close to him, living in his presence. Yet in his final hour the Buddha makes him move, saying: ‘Move over, bhikkhu, don’t stand in front of me.’ What is the cause, what is the reason for this?”
අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “අයං, භන්තේ, ආයස්මා උපවාණෝ දීඝරත්තං භගවතෝ උපට්ඨාකෝ සන්තිකාවචරෝ සමීපචාරී. අථ ච පන භගවා පච්ඡිමේ කාලේ ආයස්මන්තං උපවාණං අපසාරේති: ‘අපේහි, භික්ඛු, මා මේ පුරතෝ අට්ඨාසී(අ)ති. කෝ නු ඛෝ, භන්තේ, හේතු, කෝ පච්චයෝ, යං භගවා ආයස්මන්තං උපවාණං අපසාරේති: ‘අපේහි, භික්ඛු, මා මේ පුරතෝ අට්ඨාසී(අ)”ති?
Then Ānanda said to the Buddha, “This Venerable Upavāna has been the Buddha’s attendant for a long time, close to him, living in his presence. Yet in his final hour the Buddha makes him move, saying: ‘Move over, bhikkhu, don’t stand in front of me.’ What is the cause, sir, what is the reason for this?”
“යේභුය්යේන, ආනන්ද, දසසු ලෝකධාතූසු දේවතා සන්නිපතිතා තථාගතං දස්සනාය. යාවතා, ආනන්ද, කුසිනාරා උපවත්තනං මල්ලානං සාලවනං සමන්තතෝ ද්වාදස යෝජනානි, නත්ථි සෝ පදේසෝ වාලග්ගකෝටිනිත්තුදනමත්තෝපි මහේසක්ඛාහි දේවතාහි අප්ඵුටෝ. දේවතා, ආනන්ද, උජ්ඣායන්ති: ‘දූරා ච වතම්හ ආගතා තථාගතං දස්සනාය. කදාචි කරහචි තථාගතා ලෝකේ උප්පජ්ජන්ති අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා. අජ්ජේව රත්තියා පච්ඡිමේ යාමේ තථාගතස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. අයඤ්ච මහේසක්ඛෝ භික්ඛු භගවතෝ පුරතෝ ඨිතෝ ඕවාරේන්තෝ, න මයං ලභාම පච්ඡිමේ කාලේ තථාගතං දස්සනායා(අ)”ති.
“Most of the deities from ten solar systems have gathered to see the Realized One. For twelve leagues all around this sal grove there’s no spot, not even a fraction of a hair’s tip, that’s not crowded full of illustrious deities. The deities are complaining: ‘We’ve come such a long way to see the Realized One! Only rarely do Realized Ones arise in the world, perfected ones, fully awakened Buddhas. This very day, in the last watch of the night, the Realized One will become fully extinguished. And this illustrious bhikkhu is standing in front of the Buddha blocking the view. We won’t get to see the Realized One in his final hour!’”
“කථංභූතා පන, භන්තේ, භගවා දේවතා මනසිකරෝතී”ති?
“But sir, what kind of deities are you thinking of?”
“සන්තානන්ද, දේවතා ආකාසේ පථවීසඤ්ඤිනියෝ කේසේ පකිරිය කන්දන්ති, බාහා පග්ගය්හ කන්දන්ති, ඡින්නපාතං පපතන්ති, ආවට්ටන්ති, විවට්ටන්ති: ‘අතිඛිප්පං භගවා පරිනිබ්බායිස්සති, අතිඛිප්පං සුගතෝ පරිනිබ්බායිස්සති, අතිඛිප්පං චක්ඛුං ලෝකේ අන්තරධායිස්සතී(අ)ති.
“There are, Ānanda, deities—both in the sky and on the earth—who are percipient of the earth. With hair disheveled and arms raised, they fall down like their feet were chopped off, rolling back and forth, lamenting: ‘Too soon the Blessed One will become fully extinguished! Too soon the Holy One will become fully extinguished! Too soon the Eye of the World will vanish!’
සන්තානන්ද, දේවතා පථවියං පථවීසඤ්ඤිනියෝ කේසේ පකිරිය කන්දන්ති, බාහා පග්ගය්හ කන්දන්ති, ඡින්නපාතං පපතන්ති, ආවට්ටන්ති, විවට්ටන්ති: ‘අතිඛිප්පං භගවා පරිනිබ්බායිස්සති, අතිඛිප්පං සුගතෝ පරිනිබ්බායිස්සති, අතිඛිප්පං චක්ඛුං ලෝකේ අන්තරධායිස්සතී(අ)ති.
යා පන තා දේවතා වීතරාගා, තා සතා සම්පජානා අධිවාසේන්ති: ‘අනිච්චා සඞ්ඛාරා, තං කුතේත්ථ ලබ්භා(අ)”ති.
But the deities who are free of desire endure, mindful and aware, thinking: ‘Conditions are impermanent. How could it possibly be otherwise?’”
28. චතුසංවේජනීයඨාන
28. The Four Inspiring Places
“පුබ්බේ, භන්තේ, දිසාසු වස්සංවුට්ඨා භික්ඛූ ආගච්ඡන්ති තථාගතං දස්සනාය. තේ මයං ලභාම මනෝභාවනීයේ භික්ඛූ දස්සනාය, ලභාම පයිරුපාසනාය. භගවතෝ පන මයං, භන්තේ, අච්චයේන න ලභිස්සාම මනෝභාවනීයේ භික්ඛූ දස්සනාය, න ලභිස්සාම පයිරුපාසනායා”ති.
“Previously, sir, when bhikkhus had completed the rainy season residence in various districts they came to see the Realized One. We got to see the esteemed bhikkhus, and to pay homage to them. But when the Buddha has passed, we won’t get to see the esteemed bhikkhus or to pay homage to them.”
“චත්තාරිමානි, ආනන්ද, සද්ධස්ස කුලපුත්තස්ස දස්සනීයානි සංවේජනීයානි ඨානානි. කතමානි චත්තාරි? ‘ඉධ තථාගතෝ ජාතෝ(අ)ති, ආනන්ද, සද්ධස්ස කුලපුත්තස්ස දස්සනීයං සංවේජනීයං ඨානං. ‘ඉධ තථාගතෝ අනුත්තරං සම්මාසම්බෝධිං අභිසම්බුද්ධෝ(අ)ති, ආනන්ද, සද්ධස්ස කුලපුත්තස්ස දස්සනීයං සංවේජනීයං ඨානං. ‘ඉධ තථාගතේන අනුත්තරං ධම්මචක්කං පවත්තිතන්(අ)ති, ආනන්ද, සද්ධස්ස කුලපුත්තස්ස දස්සනීයං සංවේජනීයං ඨානං. ‘ඉධ තථාගතෝ අනුපාදිසේසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බුතෝ(අ)ති, ආනන්ද, සද්ධස්ස කුලපුත්තස්ස දස්සනීයං සංවේජනීයං ඨානං. ඉමානි ඛෝ, ආනන්ද, චත්තාරි සද්ධස්ස කුලපුත්තස්ස දස්සනීයානි සංවේජනීයානි ඨානානි.
“Ānanda, a faithful gentleman should go to see these four inspiring places. What four? Thinking: ‘Here the Realized One was born!’—that is an inspiring place. Thinking: ‘Here the Realized One became awakened as a supreme fully awakened Buddha!’—that is an inspiring place. Thinking: ‘Here the supreme Wheel of Dhamma was rolled forth by the Realized One!’—that is an inspiring place. Thinking: ‘Here the Realized One became fully extinguished in the element of Nibbana with nothing left over!’—that is an inspiring place. These are the four inspiring places that a faithful gentleman should go to see.
ආගමිස්සන්ති ඛෝ, ආනන්ද, සද්ධා භික්ඛූ භික්ඛුනියෝ උපාසකා උපාසිකායෝ: ‘ඉධ තථාගතෝ ජාතෝ(අ)තිපි, ‘ඉධ තථාගතෝ අනුත්තරං සම්මාසම්බෝධිං අභිසම්බුද්ධෝ(අ)තිපි, ‘ඉධ තථාගතේන අනුත්තරං ධම්මචක්කං පවත්තිතන්(අ)තිපි, ‘ඉධ තථාගතෝ අනුපාදිසේසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බුතෝ(අ)තිපි. යේ හි කේචි, ආනන්ද, චේතියචාරිකං ආහිණ්ඩන්තා පසන්නචිත්තා කාලං කරිස්සන්ති, සබ්බේ තේ කායස්ස භේදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලෝකං උපපජ්ජිස්සන්තී”ති.
Faithful monks, nuns, laymen, and laywomen will come, and think: ‘Here the Realized One was born!’ and ‘Here the Realized One became awakened as a supreme fully awakened Buddha!’ and ‘Here the supreme Wheel of Dhamma was rolled forth by the Realized One!’ and ‘Here the Realized One became fully extinguished in the element of Nibbana with nothing left over!’ Anyone who passes away while on pilgrimage to these shrines will, when their body breaks up, after death, be reborn in a good place, a heavenly realm.”
29. ආනන්දපුච්ඡාකථා
29. Ānanda’s Questions
“කථං මයං, භන්තේ, මාතුගාමේ පටිපජ්ජාමා”ති?
“Sir, how do we proceed when it comes to females?”
“අදස්සනං, ආනන්දා”ති.
“Without looking, Ānanda.”
“දස්සනේ, භගවා, සති කථං පටිපජ්ජිතබ්බන්”ති?
“But when looking, how to proceed?”
“අනාලාපෝ, ආනන්දා”ති.
“Without chatting, Ānanda.”
“ආලපන්තේන පන, භන්තේ, කථං පටිපජ්ජිතබ්බන්”ති?
“But when chatting, how to proceed?”
“සති, ආනන්ද, උපට්ඨාපේතබ්බා”ති.
“Be mindful, Ānanda.”
“කථං මයං, භන්තේ, තථාගතස්ස සරීරේ පටිපජ්ජාමා”ති?
“Sir, how do we proceed when it comes to the Realized One’s corpse?”
“අබ්යාවටා තුම්හේ, ආනන්ද, හෝථ තථාගතස්ස සරීරපූජාය. ඉඞ්ඝ තුම්හේ, ආනන්ද, සාරත්ථේ ඝටථ අනුයුඤ්ජථ, සාරත්ථේ අප්පමත්තා ආතාපිනෝ පහිතත්තා විහරථ. සන්තානන්ද, ඛත්තියපණ්ඩිතාපි බ්රාහ්මණපණ්ඩිතාපි ගහපතිපණ්ඩිතාපි තථාගතේ අභිප්පසන්නා, තේ තථාගතස්ස සරීරපූජං කරිස්සන්තී”ති.
“Don’t get involved in the rites for venerating the Realized One’s corpse, Ānanda. Please, Ānanda, you must all strive and practice for your own goal! Meditate diligent, keen, and resolute for your own goal! There are astute aristocrats, brahmins, and householders who are devoted to the Realized One. They will perform the rites for venerating the Realized One’s corpse.”
“කථං පන, භන්තේ, තථාගතස්ස සරීරේ පටිපජ්ජිතබ්බන්”ති?
“But sir, how to proceed when it comes to the Realized One’s corpse?”
“යථා ඛෝ, ආනන්ද, රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරේ පටිපජ්ජන්ති, ඒවං තථාගතස්ස සරීරේ පටිපජ්ජිතබ්බන්”ති.
“Proceed in the same way as they do for the corpse of a wheel-turning monarch.”
“කථං පන, භන්තේ, රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරේ පටිපජ්ජන්තී”ති?
“But how do they proceed with a wheel-turning monarch’s corpse?”
“රඤ්ඤෝ, ආනන්ද, චක්කවත්තිස්ස සරීරං අහතේන වත්ථේන වේඨේන්ති, අහතේන වත්ථේන වේඨේත්වා විහතේන කප්පාසේන වේඨේන්ති, විහතේන කප්පාසේන වේඨේත්වා අහතේන වත්ථේන වේඨේන්ති. ඒතේනුපායේන පඤ්චහි යුගසතේහි රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරං වේඨේත්වා ආයසාය තේලදෝණියා පක්ඛිපිත්වා අඤ්ඤිස්සා ආයසාය දෝණියා පටිකුජ්ජිත්වා සබ්බගන්ධානං චිතකං කරිත්වා රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරං ඣාපේන්ති. චාතුමහාපථේ රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස ථූපං කරෝන්ති. ඒවං ඛෝ, ආනන්ද, රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරේ පටිපජ්ජන්ති. යථා ඛෝ, ආනන්ද, රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරේ පටිපජ්ජන්ති, ඒවං තථාගතස්ස සරීරේ පටිපජ්ජිතබ්බං. චාතුමහාපථේ තථාගතස්ස ථූපෝ කාතබ්බෝ. තත්ථ යේ මාලං වා ගන්ධං වා චුණ්ණකං වා ආරෝපේස්සන්ති වා අභිවාදේස්සන්ති වා චිත්තං වා පසාදේස්සන්ති තේසං තං භවිස්සති දීඝරත්තං හිතාය සුඛාය.
“They wrap a wheel-turning monarch’s corpse with unworn cloth, then with uncarded cotton, then again with unworn cloth. In this way they wrap the corpse with five hundred double-layers. Then they place it in an iron case filled with oil and close it up with another case. Then, having built a funeral pyre out of all kinds of fragrant substances, they cremate the corpse. They build a monument for the wheel-turning monarch at the crossroads. That’s how they proceed with a wheel-turning monarch’s corpse. Proceed in the same way with the Realized One’s corpse. A monument for the Realized One is to be built at the crossroads. When someone there lifts up garlands or fragrance or powder, or bows, or inspires confidence in their heart, that will be for their lasting welfare and happiness.
30. ථූපාරහපුග්ගල
30. Persons Worthy of Monument
චත්තාරෝමේ, ආනන්ද, ථූපාරහා. කතමේ චත්තාරෝ? තථාගතෝ අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ ථූපාරහෝ, පච්චේකසම්බුද්ධෝ ථූපාරහෝ, තථාගතස්ස සාවකෝ ථූපාරහෝ, රාජා චක්කවත්තී ථූපාරහෝති.
Ānanda, these four are worthy of a monument. What four? A Realized One, a perfected one, a fully awakened Buddha; an independent Buddha; a disciple of a Realized One; and a wheel-turning monarch.
කිඤ්චානන්ද, අත්ථවසං පටිච්ච තථාගතෝ අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ ථූපාරහෝ? ‘අයං තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මාසම්බුද්ධස්ස ථූපෝ(අ)ති, ආනන්ද, බහුජනා චිත්තං පසාදේන්ති. තේ තත්ථ චිත්තං පසාදේත්වා කායස්ස භේදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලෝකං උපපජ්ජන්ති. ඉදං ඛෝ, ආනන්ද, අත්ථවසං පටිච්ච තථාගතෝ අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ ථූපාරහෝ.
And for what reason is a Realized One worthy of a monument? So that many people will inspire confidence in their hearts, thinking: ‘This is the monument for that Blessed One, perfected and fully awakened!’ And having done so, when their body breaks up, after death, they are reborn in a good place, a heavenly realm. It is for this reason that a Realized One is worthy of a monument.
කිඤ්චානන්ද, අත්ථවසං පටිච්ච පච්චේකසම්බුද්ධෝ ථූපාරහෝ? ‘අයං තස්ස භගවතෝ පච්චේකසම්බුද්ධස්ස ථූපෝ(අ)ති, ආනන්ද, බහුජනා චිත්තං පසාදේන්ති. තේ තත්ථ චිත්තං පසාදේත්වා කායස්ස භේදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලෝකං උපපජ්ජන්ති. ඉදං ඛෝ, ආනන්ද, අත්ථවසං පටිච්ච පච්චේකසම්බුද්ධෝ ථූපාරහෝ.
And for what reason is an independent Buddha worthy of a monument? So that many people will inspire confidence in their hearts, thinking: ‘This is the monument for that independent Buddha!’ And having done so, when their body breaks up, after death, they are reborn in a good place, a heavenly realm. It is for this reason that an independent Buddha is worthy of a monument.
කිඤ්චානන්ද, අත්ථවසං පටිච්ච තථාගතස්ස සාවකෝ ථූපාරහෝ? ‘අයං තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මාසම්බුද්ධස්ස සාවකස්ස ථූපෝ(අ)ති, ආනන්ද, බහුජනා චිත්තං පසාදේන්ති. තේ තත්ථ චිත්තං පසාදේත්වා කායස්ස භේදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලෝකං උපපජ්ජන්ති. ඉදං ඛෝ, ආනන්ද, අත්ථවසං පටිච්ච තථාගතස්ස සාවකෝ ථූපාරහෝ.
And for what reason is a Realized One’s disciple worthy of a monument? So that many people will inspire confidence in their hearts, thinking: ‘This is the monument for that Blessed One’s disciple!’ And having done so, when their body breaks up, after death, they are reborn in a good place, a heavenly realm. It is for this reason that a Realized One’s disciple is worthy of a monument.
කිඤ්චානන්ද, අත්ථවසං පටිච්ච රාජා චක්කවත්තී ථූපාරහෝ? ‘අයං තස්ස ධම්මිකස්ස ධම්මරඤ්ඤෝ ථූපෝ(අ)ති, ආනන්ද, බහුජනා චිත්තං පසාදේන්ති. තේ තත්ථ චිත්තං පසාදේත්වා කායස්ස භේදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලෝකං උපපජ්ජන්ති. ඉදං ඛෝ, ආනන්ද, අත්ථවසං පටිච්ච රාජා චක්කවත්තී ථූපාරහෝ.
And for what reason is a wheel-turning monarch worthy of a monument? So that many people will inspire confidence in their hearts, thinking: ‘This is the monument for that just and principled king!’ And having done so, when their body breaks up, after death, they are reborn in a good place, a heavenly realm. It is for this reason that a wheel-turning monarch is worthy of a monument.
ඉමේ ඛෝ, ආනන්ද, චත්තාරෝ ථූපාරහා”ති.
These four are worthy of a monument.”
31. ආනන්දඅච්ඡරියධම්ම
31. Ānanda’s Incredible Qualities
අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ විහාරං පවිසිත්වා කපිසීසං ආලම්බිත්වා රෝදමානෝ අට්ඨාසි: “අහඤ්ච වතම්හි සේඛෝ සකරණීයෝ, සත්ථු ච මේ පරිනිබ්බානං භවිස්සති, යෝ මම අනුකම්පකෝ”ති.
Then Venerable Ānanda entered a building, and stood there leaning against the door-jamb and crying, “Oh! I’m still only a trainee with work left to do; and my Teacher is about to become fully extinguished, he who is so kind to me!”
අථ ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි: “කහං නු ඛෝ, භික්ඛවේ, ආනන්දෝ”ති?
Then the Buddha said to the bhikkhus, “Bhikkhus, where is Ānanda?”
“ඒසෝ, භන්තේ, ආයස්මා ආනන්දෝ විහාරං පවිසිත්වා කපිසීසං ආලම්බිත්වා රෝදමානෝ ඨිතෝ: ‘අහඤ්ච වතම්හි සේඛෝ සකරණීයෝ, සත්ථු ච මේ පරිනිබ්බානං භවිස්සති, යෝ මම අනුකම්පකෝ(අ)”ති.
“Sir, Ānanda has entered a dwelling, and stands there leaning against the door-jamb and crying: ‘Oh! I’m still only a trainee with work left to do; and my Teacher is about to become fully extinguished, he who is so kind to me!’”
අථ ඛෝ භගවා අඤ්ඤතරං භික්ඛුං ආමන්තේසි: “ඒහි ත්වං, භික්ඛු, මම වචනේන ආනන්දං ආමන්තේහි: ‘සත්ථා තං, ආවුසෝ ආනන්ද, ආමන්තේතී(අ)”ති.
So the Buddha addressed a certain monk, “Please, monk, in my name tell Ānanda that the teacher summons him.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ සෝ භික්ඛු භගවතෝ පටිස්සුත්වා යේනායස්මා ආනන්දෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ඒතදවෝච: “සත්ථා තං, ආවුසෝ ආනන්ද, ආමන්තේතී”ති.
“Yes, sir,” that monk replied. He went to Ānanda and said to him, “Friend Ānanda, the teacher summons you.”
“ඒවමාවුසෝ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ තස්ස භික්ඛුනෝ පටිස්සුත්වා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නං ඛෝ ආයස්මන්තං ආනන්දං භගවා ඒතදවෝච:
“Yes, friend,” Ānanda replied. He went to the Buddha, bowed, and sat down to one side. The Buddha said to him:
“අලං, ආනන්ද, මා සෝචි මා පරිදේවි, නනු ඒතං, ආනන්ද, මයා පටිකච්චේව අක්ඛාතං: ‘සබ්බේහේව පියේහි මනාපේහි නානාභාවෝ විනාභාවෝ අඤ්ඤථාභාවෝ(අ); තං කුතේත්ථ, ආනන්ද, ලබ්භා. යං තං ජාතං භූතං සඞ්ඛතං පලෝකධම්මං, ‘තං වත තථාගතස්සාපි සරීරං මා පලුජ්ජී(අ)ති නේතං ඨානං විජ්ජති. දීඝරත්තං ඛෝ තේ, ආනන්ද, තථාගතෝ පච්චුපට්ඨිතෝ මේත්තේන කායකම්මේන හිතේන සුඛේන අද්වයේන අප්පමාණේන, මේත්තේන වචීකම්මේන හිතේන සුඛේන අද්වයේන අප්පමාණේන, මේත්තේන මනෝකම්මේන හිතේන සුඛේන අද්වයේන අප්පමාණේන. කතපුඤ්ඤෝසි ත්වං, ආනන්ද, පධානමනුයුඤ්ජ, ඛිප්පං හෝහිසි අනාසවෝ”ති.
“Enough, Ānanda! Do not grieve, do not lament. Did I not prepare for this when I explained that we must be parted and separated from all we hold dear and beloved? How could it possibly be so that what is born, created, conditioned, and liable to wear out should not wear out, even the Realized One’s body? For a long time, Ānanda, you’ve treated the Realized One with deeds of body, speech, and mind that are loving, beneficial, pleasant, undivided, and limitless. You have done good deeds, Ānanda. Devote yourself to meditation, and you will soon be free of defilements.”
අථ ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි:
Then the Buddha said to the bhikkhus:
“යේපි තේ, භික්ඛවේ, අහේසුං අතීතමද්ධානං අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා, තේසම්පි භගවන්තානං ඒතප්පරමායේව උපට්ඨාකා අහේසුං, සේය්යථාපි මය්හං ආනන්දෝ. යේපි තේ, භික්ඛවේ, භවිස්සන්ති අනාගතමද්ධානං අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා, තේසම්පි භගවන්තානං ඒතප්පරමායේව උපට්ඨාකා භවිස්සන්ති, සේය්යථාපි මය්හං ආනන්දෝ. පණ්ඩිතෝ, භික්ඛවේ, ආනන්දෝ; මේධාවී, භික්ඛවේ, ආනන්දෝ. ජානාති ‘අයං කාලෝ තථාගතං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං භික්ඛූනං, අයං කාලෝ භික්ඛුනීනං, අයං කාලෝ උපාසකානං, අයං කාලෝ උපාසිකානං, අයං කාලෝ රඤ්ඤෝ රාජමහාමත්තානං තිත්ථියානං තිත්ථියසාවකානන්(අ)ති.
“The Buddhas of the past or the future have attendants who are no better than Ānanda is for me. Ānanda is astute, he is intelligent. He knows the time for monks, nuns, laymen, laywomen, king’s ministers, monastics of other religions and their disciples to visit the Realized One.
චත්තාරෝමේ, භික්ඛවේ, අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා ආනන්දේ. කතමේ චත්තාරෝ? සචේ, භික්ඛවේ, භික්ඛුපරිසා ආනන්දං දස්සනාය උපසඞ්කමති, දස්සනේන සා අත්තමනා හෝති. තත්ර චේ ආනන්දෝ ධම්මං භාසති, භාසිතේනපි සා අත්තමනා හෝති. අතිත්තාව, භික්ඛවේ, භික්ඛුපරිසා හෝති, අථ ඛෝ ආනන්දෝ තුණ්හී හෝති. සචේ, භික්ඛවේ, භික්ඛුනීපරිසා ආනන්දං දස්සනාය උපසඞ්කමති, දස්සනේන සා අත්තමනා හෝති. තත්ර චේ ආනන්දෝ ධම්මං භාසති, භාසිතේනපි සා අත්තමනා හෝති. අතිත්තාව, භික්ඛවේ, භික්ඛුනීපරිසා හෝති, අථ ඛෝ ආනන්දෝ තුණ්හී හෝති. සචේ, භික්ඛවේ, උපාසකපරිසා ආනන්දං දස්සනාය උපසඞ්කමති, දස්සනේන සා අත්තමනා හෝති. තත්ර චේ ආනන්දෝ ධම්මං භාසති, භාසිතේනපි සා අත්තමනා හෝති. අතිත්තාව, භික්ඛවේ, උපාසකපරිසා හෝති, අථ ඛෝ ආනන්දෝ තුණ්හී හෝති. සචේ, භික්ඛවේ, උපාසිකාපරිසා ආනන්දං දස්සනාය උපසඞ්කමති, දස්සනේන සා අත්තමනා හෝති. තත්ර චේ ආනන්දෝ ධම්මං භාසති, භාසිතේනපි සා අත්තමනා හෝති. අතිත්තාව, භික්ඛවේ, උපාසිකාපරිසා හෝති, අථ ඛෝ ආනන්දෝ තුණ්හී හෝති. ඉමේ ඛෝ, භික්ඛවේ, චත්තාරෝ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා ආනන්දේ.
There are these four incredible and amazing things about Ānanda. What four? If an assembly of monks goes to see Ānanda, they’re uplifted by seeing him and uplifted by hearing him speak. And when he falls silent, they’ve never had enough. If an assembly of nuns … laymen … or laywomen goes to see Ānanda, they’re uplifted by seeing him and uplifted by hearing him speak. And when he falls silent, they’ve never had enough. These are the four incredible and amazing things about Ānanda.
චත්තාරෝමේ, භික්ඛවේ, අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා රඤ්ඤේ චක්කවත්තිම්හි. කතමේ චත්තාරෝ? සචේ, භික්ඛවේ, ඛත්තියපරිසා රාජානං චක්කවත්තිං දස්සනාය උපසඞ්කමති, දස්සනේන සා අත්තමනා හෝති. තත්ර චේ රාජා චක්කවත්තී භාසති, භාසිතේනපි සා අත්තමනා හෝති. අතිත්තාව, භික්ඛවේ, ඛත්තියපරිසා හෝති. අථ ඛෝ රාජා චක්කවත්තී තුණ්හී හෝති. සචේ භික්ඛවේ, බ්රාහ්මණපරිසා …පේ… ගහපතිපරිසා …පේ… සමණපරිසා රාජානං චක්කවත්තිං දස්සනාය උපසඞ්කමති, දස්සනේන සා අත්තමනා හෝති. තත්ර චේ රාජා චක්කවත්තී භාසති, භාසිතේනපි සා අත්තමනා හෝති. අතිත්තාව, භික්ඛවේ, සමණපරිසා හෝති. අථ ඛෝ රාජා චක්කවත්තී තුණ්හී හෝති.
There are these four incredible and amazing things about a wheel-turning monarch. What four? If an assembly of aristocrats goes to see a wheel-turning monarch, they’re uplifted by seeing him and uplifted by hearing him speak. And when he falls silent, they’ve never had enough. If an assembly of brahmins … householders … or ascetics goes to see a wheel-turning monarch, they’re uplifted by seeing him and uplifted by hearing him speak. And when he falls silent, they’ve never had enough.
ඒවමේව ඛෝ, භික්ඛවේ, චත්තාරෝමේ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා ආනන්දේ. සචේ, භික්ඛවේ, භික්ඛුපරිසා ආනන්දං දස්සනාය උපසඞ්කමති, දස්සනේන සා අත්තමනා හෝති. තත්ර චේ ආනන්දෝ ධම්මං භාසති, භාසිතේනපි සා අත්තමනා හෝති. අතිත්තාව, භික්ඛවේ, භික්ඛුපරිසා හෝති. අථ ඛෝ ආනන්දෝ තුණ්හී හෝති. සචේ, භික්ඛවේ භික්ඛුනීපරිසා …පේ… උපාසකපරිසා …පේ… උපාසිකාපරිසා ආනන්දං දස්සනාය උපසඞ්කමති, දස්සනේන සා අත්තමනා හෝති. තත්ර චේ ආනන්දෝ ධම්මං භාසති, භාසිතේනපි සා අත්තමනා හෝති. අතිත්තාව, භික්ඛවේ, උපාසිකාපරිසා හෝති. අථ ඛෝ ආනන්දෝ තුණ්හී හෝති. ඉමේ ඛෝ, භික්ඛවේ, චත්තාරෝ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා ආනන්දේ”ති.
In the same way, there are those four incredible and amazing things about Ānanda.”
32. මහාසුදස්සනසුත්තදේසනා
32. Teaching the Discourse on Mahāsudassana
ඒවං වුත්තේ, ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච:
When he said this, Venerable Ānanda said to the Buddha:
“මා, භන්තේ, භගවා ඉමස්මිං ඛුද්දකනගරකේ උජ්ජඞ්ගලනගරකේ සාඛානගරකේ පරිනිබ්බායි. සන්ති, භන්තේ, අඤ්ඤානි මහානගරානි, සේය්යථිදං—චම්පා රාජගහං සාවත්ථී සාකේතං කෝසම්බී බාරාණසී; ඒත්ථ භගවා පරිනිබ්බායතු. ඒත්ථ බහූ ඛත්තියමහාසාලා, බ්රාහ්මණමහාසාලා ගහපතිමහාසාලා තථාගතේ අභිප්පසන්නා. තේ තථාගතස්ස සරීරපූජං කරිස්සන්තී”ති
“Sir, please don’t become fully extinguished in this little hamlet, this jungle hamlet, this branch hamlet. There are other great cities such as Campā, Rājagaha, Sāvatthī, Sāketa, Kosambī, and Varanasi. Let the Buddha become fully extinguished there. There are many well-to-do aristocrats, brahmins, and householders there who are devoted to the Buddha. They will perform the rites of venerating the Realized One’s corpse.”
“මා හේවං, ආනන්ද, අවච, මා හේවං, ආනන්ද, අවච: ‘ඛුද්දකනගරකං උජ්ජඞ්ගලනගරකං සාඛානගරකන්(අ)ති.
“Don’t say that Ānanda! Don’t say that this is a little hamlet, a jungle hamlet, a branch hamlet.
භූතපුබ්බං, ආනන්ද, රාජා මහාසුදස්සනෝ නාම අහෝසි චක්කවත්තී ධම්මිකෝ ධම්මරාජා චාතුරන්තෝ විජිතාවී ජනපදත්ථාවරියප්පත්තෝ සත්තරතනසමන්නාගතෝ. රඤ්ඤෝ, ආනන්ද, මහාසුදස්සනස්ස අයං කුසිනාරා කුසාවතී නාම රාජධානී අහෝසි. පුරත්ථිමේන ච පච්ඡිමේන ච ද්වාදසයෝජනානි ආයාමේන; උත්තරේන ච දක්ඛිණේන ච සත්තයෝජනානි විත්ථාරේන. කුසාවතී, ආනන්ද, රාජධානී ඉද්ධා චේව අහෝසි ඵීතා ච බහුජනා ච ආකිණ්ණමනුස්සා ච සුභික්ඛා ච. සේය්යථාපි, ආනන්ද, දේවානං ආළකමන්දා නාම රාජධානී ඉද්ධා චේව හෝති ඵීතා ච බහුජනා ච ආකිණ්ණයක්ඛා ච සුභික්ඛා ච; ඒවමේව ඛෝ, ආනන්ද, කුසාවතී රාජධානී ඉද්ධා චේව අහෝසි ඵීතා ච බහුජනා ච ආකිණ්ණමනුස්සා ච සුභික්ඛා ච. කුසාවතී, ආනන්ද, රාජධානී දසහි සද්දේහි අවිවිත්තා අහෝසි දිවා චේව රත්තිඤ්ච, සේය්යථිදං—හත්ථිසද්දේන අස්සසද්දේන රථසද්දේන භේරිසද්දේන මුදිඞ්ගසද්දේන වීණාසද්දේන ගීතසද්දේන සඞ්ඛසද්දේන සම්මසද්දේන පාණිතාළසද්දේන ‘අස්නාථ පිවථ ඛාදථා(අ)ති දසමේන සද්දේන.
Once upon a time there was a king named Mahāsudassana who was a wheel-turning monarch, a just and principled king. His dominion extended to all four sides, he achieved stability in the country, and he possessed the seven treasures. His capital was this Kusinārā, which at the time was named Kusāvatī. It stretched for twelve leagues from east to west, and seven leagues from north to south. The royal capital of Kusāvatī was successful, prosperous, populous, full of people, with plenty of food. It was just like Āḷakamandā, the royal capital of the gods, which is successful, prosperous, populous, full of spirits, with plenty of food. Kusāvatī was never free of ten sounds by day or night, namely: the sound of elephants, horses, chariots, drums, clay drums, arched harps, singing, horns, gongs, and handbells; and the cry: ‘Eat, drink, be merry!’ as the tenth.
ගච්ඡ ත්වං, ආනන්ද, කුසිනාරං පවිසිත්වා කෝසිනාරකානං මල්ලානං ආරෝචේහි: ‘අජ්ජ ඛෝ, වාසේට්ඨා, රත්තියා පච්ඡිමේ යාමේ තථාගතස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. අභික්කමථ, වාසේට්ඨා, අභික්කමථ, වාසේට්ඨා. මා පච්ඡා විප්පටිසාරිනෝ අහුවත්ථ—අම්හාකඤ්ච නෝ ගාමක්ඛේත්තේ තථාගතස්ස පරිනිබ්බානං අහෝසි, න මයං ලභිම්හා පච්ඡිමේ කාලේ තථාගතං දස්සනායා(අ)”ති.
Go, Ānanda, into Kusinārā and inform the Mallas: ‘This very day, Vāseṭṭhas, in the last watch of the night, the Realized One will become fully extinguished. Come forth, Vāseṭṭhas! Come forth, Vāseṭṭhas! Don’t regret it later, thinking: ‘The Realized One became fully extinguished in our own village district, but we didn’t get a chance to see him in his final hour.’”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පටිස්සුත්වා නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය අත්තදුතියෝ කුසිනාරං පාවිසි.
“Yes, sir,” replied Ānanda. Then he robed up and, taking his bowl and robe, entered Kusinārā with a companion.
33. මල්ලානංවන්දනා
33. The Mallas Pay Homage
තේන ඛෝ පන සමයේන කෝසිනාරකා මල්ලා සන්ධාගාරේ සන්නිපතිතා හෝන්ති කේනචිදේව කරණීයේන. අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ යේන කෝසිනාරකානං මල්ලානං සන්ධාගාරං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා කෝසිනාරකානං මල්ලානං ආරෝචේසි: “අජ්ජ ඛෝ, වාසේට්ඨා, රත්තියා පච්ඡිමේ යාමේ තථාගතස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. අභික්කමථ, වාසේට්ඨා, අභික්කමථ, වාසේට්ඨා. මා පච්ඡා විප්පටිසාරිනෝ අහුවත්ථ: ‘අම්හාකඤ්ච නෝ ගාමක්ඛේත්තේ තථාගතස්ස පරිනිබ්බානං අහෝසි, න මයං ලභිම්හා පච්ඡිමේ කාලේ තථාගතං දස්සනායා(අ)”ති.
Now at that time the Mallas of Kusinārā were sitting together at the meeting hall on some business. Ānanda went up to them, and announced: “This very day, Vāseṭṭhas, in the last watch of the night, the Realized One will become fully extinguished. Come forth, Vāseṭṭhas! Come forth, Vāseṭṭhas! Don’t regret it later, thinking: ‘The Realized One became fully extinguished in our own village district, but we didn’t get a chance to see him in his final hour.’”
ඉදමායස්මතෝ ආනන්දස්ස වචනං සුත්වා මල්ලා ච මල්ලපුත්තා ච මල්ලසුණිසා ච මල්ලපජාපතියෝ ච අඝාවිනෝ දුම්මනා චේතෝදුක්ඛසමප්පිතා අප්පේකච්චේ කේසේ පකිරිය කන්දන්ති, බාහා පග්ගය්හ කන්දන්ති, ඡින්නපාතං පපතන්ති, ආවට්ටන්ති විවට්ටන්ති: “අතිඛිප්පං භගවා පරිනිබ්බායිස්සති, අතිඛිප්පං සුගතෝ පරිනිබ්බායිස්සති, අතිඛිප්පං චක්ඛුං ලෝකේ අන්තරධායිස්සතී”ති.
When they heard what Ānanda had to say, the Mallas, their sons, daughters-in-law, and wives became distraught, saddened, and grief-stricken. And some, with hair disheveled and arms raised, falling down like their feet were chopped off, rolling back and forth, lamented, “Too soon the Blessed One will become fully extinguished! Too soon the Holy One will become fully extinguished! Too soon the Eye of the World will vanish!”
අථ ඛෝ මල්ලා ච මල්ලපුත්තා ච මල්ලසුණිසා ච මල්ලපජාපතියෝ ච අඝාවිනෝ දුම්මනා චේතෝදුක්ඛසමප්පිතා යේන උපවත්තනං මල්ලානං සාලවනං යේනායස්මා ආනන්දෝ තේනුපසඞ්කමිංසු.
Then the Mallas, their sons, daughters-in-law, and wives, distraught, saddened, and grief-stricken went to the Mallian sal grove at Upavattana and approached Ānanda.
අථ ඛෝ ආයස්මතෝ ආනන්දස්ස ඒතදහෝසි: “සචේ ඛෝ අහං කෝසිනාරකේ මල්ලේ ඒකමේකං භගවන්තං වන්දාපේස්සාමි, අවන්දිතෝ භගවා කෝසිනාරකේහි මල්ලේහි භවිස්සති, අථායං රත්ති විභායිස්සති. යන්නූනාහං කෝසිනාරකේ මල්ලේ කුලපරිවත්තසෝ කුලපරිවත්තසෝ ඨපේත්වා භගවන්තං වන්දාපේය්යං: ‘ඉත්ථන්නාමෝ, භන්තේ, මල්ලෝ සපුත්තෝ සභරියෝ සපරිසෝ සාමච්චෝ භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දතී(අ)”ති. අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ කෝසිනාරකේ මල්ලේ කුලපරිවත්තසෝ කුලපරිවත්තසෝ ඨපේත්වා භගවන්තං වන්දාපේසි: “ඉත්ථන්නාමෝ, භන්තේ, මල්ලෝ සපුත්තෝ සභරියෝ සපරිසෝ සාමච්චෝ භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දතී”ති. අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ ඒතේන උපායේන පඨමේනේව යාමේන කෝසිනාරකේ මල්ලේ භගවන්තං වන්දාපේසි.
Then Ānanda thought, “If I have the Mallas pay homage to the Buddha one by one, they won’t be finished before first light. I’d better separate them family by family and then have them pay homage, saying: ‘Sir, the Malla named so-and-so with children, wives, retinue, and ministers bows with his head at your feet.’” And so that’s what he did. So by this means Ānanda got the Mallas to finish paying homage to the Buddha in the first watch of the night.
34. සුභද්දපරිබ්බාජකවත්ථු
34. On Subhadda the Wanderer
තේන ඛෝ පන සමයේන සුභද්දෝ නාම පරිබ්බාජකෝ කුසිනාරායං පටිවසති. අස්සෝසි ඛෝ සුභද්දෝ පරිබ්බාජකෝ: “අජ්ජ කිර රත්තියා පච්ඡිමේ යාමේ සමණස්ස ගෝතමස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සතී”ති. අථ ඛෝ සුභද්දස්ස පරිබ්බාජකස්ස ඒතදහෝසි: “සුතං ඛෝ පන මේතං පරිබ්බාජකානං වුඩ්ඪානං මහල්ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං: ‘කදාචි කරහචි තථාගතා ලෝකේ උප්පජ්ජන්ති අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා(අ)ති. අජ්ජේව රත්තියා පච්ඡිමේ යාමේ සමණස්ස ගෝතමස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. අත්ථි ච මේ අයං කඞ්ඛාධම්මෝ උප්පන්නෝ, ඒවං පසන්නෝ අහං සමණේ ගෝතමේ, ‘පහෝති මේ සමණෝ ගෝතමෝ තථා ධම්මං දේසේතුං, යථාහං ඉමං කඞ්ඛාධම්මං පජහේය්යන්(අ)”ති.
Now at that time a wanderer named Subhadda was residing near Kusinārā. He heard that on that very day, in the last watch of the night, the ascetic Gotama would become fully extinguished. He thought: “I have heard that brahmins of the past who were elderly and senior, the teachers of teachers, said: ‘Only rarely do Realized Ones arise in the world, perfected ones, fully awakened Buddhas.’ And this very day, in the last watch of the night, the ascetic Gotama will become fully extinguished. This state of uncertainty has come up in me. I am quite confident that the Buddha is capable of teaching me so that I can give up this state of uncertainty.”
අථ ඛෝ සුභද්දෝ පරිබ්බාජකෝ යේන උපවත්තනං මල්ලානං සාලවනං, යේනායස්මා ආනන්දෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ඒතදවෝච: “සුතං මේතං, භෝ ආනන්ද, පරිබ්බාජකානං වුඩ්ඪානං මහල්ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං: ‘කදාචි කරහචි තථාගතා ලෝකේ උප්පජ්ජන්ති අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා(අ)ති. අජ්ජේව රත්තියා පච්ඡිමේ යාමේ සමණස්ස ගෝතමස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. අත්ථි ච මේ අයං කඞ්ඛාධම්මෝ උප්පන්නෝ—ඒවං පසන්නෝ අහං සමණේ ගෝතමේ ‘පහෝති මේ සමණෝ ගෝතමෝ තථා ධම්මං දේසේතුං, යථාහං ඉමං කඞ්ඛාධම්මං පජහේය්යන්(අ)ති. සාධාහං, භෝ ආනන්ද, ලභේය්යං සමණං ගෝතමං දස්සනායා”ති.
Then Subhadda went to the Mallian sal grove at Upavattana, approached Ānanda, and said to him, “Master Ānanda, I have heard that brahmins of the past who were elderly and senior, the teachers of teachers, said: ‘Only rarely do Realized Ones arise in the world, perfected ones, fully awakened Buddhas.’ And this very day, in the last watch of the night, the ascetic Gotama will become fully extinguished. This state of uncertainty has come up in me. I am quite confident that the Buddha is capable of teaching me so that I can give up this state of uncertainty. Master Ānanda, please let me see the ascetic Gotama.”
ඒවං වුත්තේ, ආයස්මා ආනන්දෝ සුභද්දං පරිබ්බාජකං ඒතදවෝච: “අලං, ආවුසෝ සුභද්ද, මා තථාගතං විහේඨේසි, කිලන්තෝ භගවා”ති.
When he had spoken, Ānanda said, “Enough, Friend Subhadda, do not trouble the Realized One. He is tired.”
දුතියම්පි ඛෝ සුභද්දෝ පරිබ්බාජකෝ …පේ… තතියම්පි ඛෝ සුභද්දෝ පරිබ්බාජකෝ ආයස්මන්තං ආනන්දං ඒතදවෝච: “සුතං මේතං, භෝ ආනන්ද, පරිබ්බාජකානං වුඩ්ඪානං මහල්ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං: ‘කදාචි කරහචි තථාගතා ලෝකේ උප්පජ්ජන්ති අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා(අ)ති. අජ්ජේව රත්තියා පච්ඡිමේ යාමේ සමණස්ස ගෝතමස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. අත්ථි ච මේ අයං කඞ්ඛාධම්මෝ උප්පන්නෝ—ඒවං පසන්නෝ අහං සමණේ ගෝතමේ, ‘පහෝති මේ සමණෝ ගෝතමෝ තථා ධම්මං දේසේතුං, යථාහං ඉමං කඞ්ඛාධම්මං පජහේය්යන්(අ)ති. සාධාහං, භෝ ආනන්ද, ලභේය්යං සමණං ගෝතමං දස්සනායා”ති. තතියම්පි ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ සුභද්දං පරිබ්බාජකං ඒතදවෝච: “අලං, ආවුසෝ සුභද්ද, මා තථාගතං විහේඨේසි, කිලන්තෝ භගවා”ති.
For a second time, and a third time, Subhadda asked Ānanda, and a third time Ānanda refused.
අස්සෝසි ඛෝ භගවා ආයස්මතෝ ආනන්දස්ස සුභද්දේන පරිබ්බාජකේන සද්ධිං ඉමං කථාසල්ලාපං. අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “අලං, ආනන්ද, මා සුභද්දං වාරේසි, ලභතං, ආනන්ද, සුභද්දෝ තථාගතං දස්සනාය. යං කිඤ්චි මං සුභද්දෝ පුච්ඡිස්සති, සබ්බං තං අඤ්ඤාපේක්ඛෝව පුච්ඡිස්සති, නෝ විහේසාපේක්ඛෝ. යඤ්චස්සාහං පුට්ඨෝ බ්යාකරිස්සාමි, තං ඛිප්පමේව ආජානිස්සතී”ති.
The Buddha heard that discussion between Ānanda and Subhadda. He said to Ānanda, “Enough, Ānanda, don’t obstruct Subhadda; let him see the Realized One. For whatever he asks me, he will only be looking to understand, not to trouble me. And he will quickly understand any answer I give to his question.”
අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ සුභද්දං පරිබ්බාජකං ඒතදවෝච: “ගච්ඡාවුසෝ සුභද්ද, කරෝති තේ භගවා ඕකාසන්”ති.
So Ānanda said to the wanderer Subhadda, “Go, Friend Subhadda, the Buddha is making time for you.”
අථ ඛෝ සුභද්දෝ පරිබ්බාජකෝ යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මෝදි, සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ සුභද්දෝ පරිබ්බාජකෝ භගවන්තං ඒතදවෝච:
Then the wanderer Subhadda went up to the Buddha, and exchanged greetings with him. When the greetings and polite conversation were over, he sat down to one side and said to the Buddha:
“යේමේ, භෝ ගෝතම, සමණබ්රාහ්මණා සඞ්ඝිනෝ ගණිනෝ ගණාචරියා ඤාතා යසස්සිනෝ තිත්ථකරා සාධුසම්මතා බහුජනස්ස, සේය්යථිදං—පූරණෝ කස්සපෝ, මක්ඛලි ගෝසාලෝ, අජිතෝ කේසකම්බලෝ, පකුධෝ කච්චායනෝ, සඤ්චයෝ බේලට්ඨපුත්තෝ, නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ, සබ්බේතේ සකාය පටිඤ්ඤාය අබ්භඤ්ඤිංසු, සබ්බේව න අබ්භඤ්ඤිංසු, උදාහු ඒකච්චේ අබ්භඤ්ඤිංසු, ඒකච්චේ න අබ්භඤ්ඤිංසූ”ති?
“Master Gotama, there are those ascetics and brahmins who lead an order and a community, and teach a community. They’re well-known and famous religious founders, deemed holy by many people. Namely: Pūraṇa Kassapa, the bamboo-staffed ascetic Gosāla, Ajita of the hair blanket, Pakudha Kaccāyana, Sañjaya Belaṭṭhiputta, and the Jain ascetic of the Ñātika clan. According to their own claims, did all of them have direct knowledge, or none of them, or only some?”
“අලං, සුභද්ද, තිට්ඨතේතං: ‘සබ්බේතේ සකාය පටිඤ්ඤාය අබ්භඤ්ඤිංසු, සබ්බේව න අබ්භඤ්ඤිංසු, උදාහු ඒකච්චේ අබ්භඤ්ඤිංසු, ඒකච්චේ න අබ්භඤ්ඤිංසූ(අ)ති. ධම්මං තේ, සුභද්ද, දේසේස්සාමි; තං සුණාහි සාධුකං මනසිකරෝහි, භාසිස්සාමී”ති.
“Enough, Subhadda, let that be. I shall teach you the Dhamma. Listen and apply your mind well, I will speak.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ සුභද්දෝ පරිබ්බාජකෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි. භගවා ඒතදවෝච:
“Yes, sir,” Subhadda replied. The Buddha said this:
“යස්මිං ඛෝ, සුභද්ද, ධම්මවිනයේ අරියෝ අට්ඨඞ්ගිකෝ මග්ගෝ න උපලබ්භති, සමණෝපි තත්ථ න උපලබ්භති. දුතියෝපි තත්ථ සමණෝ න උපලබ්භති. තතියෝපි තත්ථ සමණෝ න උපලබ්භති. චතුත්ථෝපි තත්ථ සමණෝ න උපලබ්භති. යස්මිඤ්ච ඛෝ, සුභද්ද, ධම්මවිනයේ අරියෝ අට්ඨඞ්ගිකෝ මග්ගෝ උපලබ්භති, සමණෝපි තත්ථ උපලබ්භති, දුතියෝපි තත්ථ සමණෝ උපලබ්භති, තතියෝපි තත්ථ සමණෝ උපලබ්භති, චතුත්ථෝපි තත්ථ සමණෝ උපලබ්භති. ඉමස්මිං ඛෝ, සුභද්ද, ධම්මවිනයේ අරියෝ අට්ඨඞ්ගිකෝ මග්ගෝ උපලබ්භති, ඉධේව, සුභද්ද, සමණෝ, ඉධ දුතියෝ සමණෝ, ඉධ තතියෝ සමණෝ, ඉධ චතුත්ථෝ සමණෝ, සුඤ්ඤා පරප්පවාදා සමණේභි අඤ්ඤේහි.
“Subhadda, in whatever teaching and training the noble eightfold path is not found, there is no ascetic found, no second ascetic, no third ascetic, and no fourth ascetic. In whatever teaching and training the noble eightfold path is found, there is an ascetic found, a second ascetic, a third ascetic, and a fourth ascetic. In this teaching and training the noble eightfold path is found. Only here is there an ascetic, here a second ascetic, here a third ascetic, and here a fourth ascetic. Other sects are empty of ascetics.
ඉමේ ච, සුභද්ද, භික්ඛූ සම්මා විහරේය්යුං, අසුඤ්ඤෝ ලෝකෝ අරහන්තේහි අස්සාති.
Were these bhikkhus to practice well, the world would not be empty of perfected ones.
ඒකූනතිංසෝ වයසා සුභද්ද, යං පබ්බජිං කිඞ්කුසලානුඒසී; වස්සානි පඤ්ඤාස සමාධිකානි, යතෝ අහං පබ්බජිතෝ සුභද්ද; ඤායස්ස ධම්මස්ස පදේසවත්තී, ඉතෝ බහිද්ධා සමණෝපි නත්ථි.
I was twenty-nine years of age, Subaddha, when I went forth to discover what is skillful. It’s been over fifty years since I went forth. Teacher of the references
for the systematic teaching: outside of here there is no ascetic,
දුතියෝපි සමණෝ නත්ථි. තතියෝපි සමණෝ නත්ථි. චතුත්ථෝපි සමණෝ නත්ථි. සුඤ්ඤා පරප්පවාදා සමණේභි අඤ්ඤේහි. ඉමේ ච, සුභද්ද, භික්ඛූ සම්මා විහරේය්යුං, අසුඤ්ඤෝ ලෝකෝ අරහන්තේහි අස්සා”ති.
no second ascetic, no third ascetic, and no fourth ascetic. Other sects are empty of ascetics. Were these bhikkhus to practice well, the world would not be empty of perfected ones.”
ඒවං වුත්තේ, සුභද්දෝ පරිබ්බාජකෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “අභික්කන්තං, භන්තේ, අභික්කන්තං, භන්තේ. සේය්යථාපි, භන්තේ, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජේය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරේය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛේය්ය, අන්ධකාරේ වා තේලපජ්ජෝතං ධාරේය්ය: ‘චක්ඛුමන්තෝ රූපානි දක්ඛන්තී(අ)ති; ඒවමේවං භගවතා අනේකපරියායේන ධම්මෝ පකාසිතෝ. ඒසාහං, භන්තේ, භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. ලභේය්යාහං, භන්තේ, භගවතෝ සන්තිකේ පබ්බජ්ජං, ලභේය්යං උපසම්පදන්”ති.
When he had spoken, Subhadda said to the Buddha, “Excellent, sir! Excellent! As if he were righting the overturned, or revealing the hidden, or pointing out the path to the lost, or lighting a lamp in the dark so people with clear eyes can see what’s there, the Buddha has made the teaching clear in many ways. I go for refuge to the Buddha, to the teaching, and to the bhikkhu Saṅgha. Sir, may I receive the going forth, the ordination in the Buddha’s presence?”
“යෝ ඛෝ, සුභද්ද, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බෝ ඉමස්මිං ධම්මවිනයේ ආකඞ්ඛති පබ්බජ්ජං, ආකඞ්ඛති උපසම්පදං, සෝ චත්තාරෝ මාසේ පරිවසති. චතුන්නං මාසානං අච්චයේන ආරද්ධචිත්තා භික්ඛූ පබ්බාජේන්ති උපසම්පාදේන්ති භික්ඛුභාවාය. අපි ච මේත්ථ පුග්ගලවේමත්තතා විදිතා”ති.
“Subhadda, if someone formerly ordained in another sect wishes to take the going forth, the ordination in this teaching and training, they must spend four months on probation. When four months have passed, if the bhikkhus are satisfied, they’ll give the going forth, the ordination into monkhood. However, I have recognized individual differences in this matter.”
“සචේ, භන්තේ, අඤ්ඤතිත්ථියපුබ්බා ඉමස්මිං ධම්මවිනයේ ආකඞ්ඛන්තා පබ්බජ්ජං ආකඞ්ඛන්තා උපසම්පදං චත්තාරෝ මාසේ පරිවසන්ති, චතුන්නං මාසානං අච්චයේන ආරද්ධචිත්තා භික්ඛූ පබ්බාජේන්ති උපසම්පාදේන්ති භික්ඛුභාවාය. අහං චත්තාරි වස්සානි පරිවසිස්සාමි, චතුන්නං වස්සානං අච්චයේන ආරද්ධචිත්තා භික්ඛූ පබ්බාජේන්තු උපසම්පාදේන්තු භික්ඛුභාවායා”ති.
“Sir, if four months probation are required in such a case, I’ll spend four years on probation. When four years have passed, if the bhikkhus are satisfied, let them give me the going forth, the ordination into monkhood.”
අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “තේනහානන්ද, සුභද්දං පබ්බාජේහී”ති.
Then the Buddha said to Ānanda, “Well then, Ānanda, give Subhadda the going forth.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවතෝ පච්චස්සෝසි.
“Yes, sir,” Ānanda replied.
අථ ඛෝ සුභද්දෝ පරිබ්බාජකෝ ආයස්මන්තං ආනන්දං ඒතදවෝච: “ලාභා වෝ, ආවුසෝ ආනන්ද; සුලද්ධං වෝ, ආවුසෝ ආනන්ද, යේ ඒත්ථ සත්ථු සම්මුඛා අන්තේවාසිකාභිසේකේන අභිසිත්තා”ති. අලත්ථ ඛෝ සුභද්දෝ පරිබ්බාජකෝ භගවතෝ සන්තිකේ පබ්බජ්ජං, අලත්ථ උපසම්පදං. අචිරූපසම්පන්නෝ ඛෝ පනායස්මා සුභද්දෝ ඒකෝ වූපකට්ඨෝ අප්පමත්තෝ ආතාපී පහිතත්තෝ විහරන්තෝ නචිරස්සේව—යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදේව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති—තදනුත්තරං බ්රහ්මචරියපරියෝසානං දිට්ඨේව ධම්මේ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහාසි.
Then Subhadda said to Ānanda, “You’re so fortunate, Reverand Ānanda, so very fortunate, to be anointed here in the Teacher’s presence as his pupil!” And the wanderer Subhadda received the going forth, the ordination in the Buddha’s presence. Not long after his ordination, Venerable Subhadda, living alone, withdrawn, diligent, keen, and resolute, soon realized the supreme end of the spiritual path in this very life. He lived having achieved with his own insight the goal for which gentlemen rightly go forth from the lay life to homelessness.
“ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා”ති අබ්භඤ්ඤාසි. අඤ්ඤතරෝ ඛෝ පනායස්මා සුභද්දෝ අරහතං අහෝසි. සෝ භගවතෝ පච්ඡිමෝ සක්ඛිසාවකෝ අහෝසීති.
He understood: “Rebirth is ended; the spiritual journey has been completed; what had to be done has been done; there is no return to any state of existence.” And Venerable Subhadda became one of the perfected. He was the last personal disciple of the Buddha.
පඤ්චමෝ භාණවාරෝ.
The fifth recitation section.
35. තථාගතපච්ඡිමවාචා
35. The Buddha’s Last Words
අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි:
Then the Buddha addressed Venerable Ānanda:
“සියා ඛෝ පනානන්ද, තුම්හාකං ඒවමස්ස: ‘අතීතසත්ථුකං පාවචනං, නත්ථි නෝ සත්ථා(අ)ති. න ඛෝ පනේතං, ආනන්ද, ඒවං දට්ඨබ්බං. යෝ වෝ, ආනන්ද, මයා ධම්මෝ ච විනයෝ ච දේසිතෝ පඤ්ඤත්තෝ, සෝ වෝ මමච්චයේන සත්ථා.
“Now, Ānanda, some of you might think: ‘The teacher’s dispensation has passed. Now we have no Teacher.’ But you should not see it like this. The teaching and training that I have taught and pointed out for you shall be your Teacher after my passing.
යථා ඛෝ පනානන්ද, ඒතරහි භික්ඛූ අඤ්ඤමඤ්ඤං ආවුසෝවාදේන සමුදාචරන්ති, න ඛෝ මමච්චයේන ඒවං සමුදාචරිතබ්බං. ථේරතරේන, ආනන්ද, භික්ඛුනා නවකතරෝ භික්ඛු නාමේන වා ගෝත්තේන වා ආවුසෝවාදේන වා සමුදාචරිතබ්බෝ. නවකතරේන භික්ඛුනා ථේරතරෝ භික්ඛු ‘භන්තේ(අ)ති වා ‘ආයස්මා(අ)ති වා සමුදාචරිතබ්බෝ.
After my passing, bhikkhus ought not address each other as ‘friend’, as they do today. A more senior bhikkhu ought to address a more junior bhikkhu by name or clan, or by saying ‘friend’. A more junior bhikkhu ought to address a more senior bhikkhu using ‘sir’ or ‘venerable’.
ආකඞ්ඛමානෝ, ආනන්ද, සඞ්ඝෝ මමච්චයේන ඛුද්දානුඛුද්දකානි සික්ඛාපදානි සමූහනතු.
If it wishes, after my passing the Saṅgha may abolish the lesser and minor training rules.
ඡන්නස්ස, ආනන්ද, භික්ඛුනෝ මමච්චයේන බ්රහ්මදණ්ඩෝ දාතබ්බෝ”ති.
After my passing, give the divine punishment to the bhikkhu Channa.”
“කතමෝ පන, භන්තේ, බ්රහ්මදණ්ඩෝ”ති?
“But sir, what is the divine punishment?”
“ඡන්නෝ, ආනන්ද, භික්ඛු යං ඉච්ඡේය්ය, තං වදේය්ය. සෝ භික්ඛූහි නේව වත්තබ්බෝ, න ඕවදිතබ්බෝ, න අනුසාසිතබ්බෝ”ති.
“Channa may say what he likes, but the bhikkhus should not correct, advise, or instruct him.”
අථ ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි: “සියා ඛෝ පන, භික්ඛවේ, ඒකභික්ඛුස්සාපි කඞ්ඛා වා විමති වා බුද්ධේ වා ධම්මේ වා සඞ්ඝේ වා මග්ගේ වා පටිපදාය වා, පුච්ඡථ, භික්ඛවේ, මා පච්ඡා විප්පටිසාරිනෝ අහුවත්ථ: ‘සම්මුඛීභූතෝ නෝ සත්ථා අහෝසි, න මයං සක්ඛිම්හා භගවන්තං සම්මුඛා පටිපුච්ඡිතුන්(අ)”ති.
Then the Buddha said to the bhikkhus, “Perhaps even a single bhikkhu has doubt or uncertainty regarding the Buddha, the teaching, the Saṅgha, the path, or the practice. So ask, bhikkhus! Don’t regret it later, thinking: ‘We were in the Teacher’s presence and we weren’t able to ask the Buddha a question.’”
ඒවං වුත්තේ, තේ භික්ඛූ තුණ්හී අහේසුං.
When this was said, the bhikkhus kept silent.
දුතියම්පි ඛෝ භගවා …පේ… තතියම්පි ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි: “සියා ඛෝ පන, භික්ඛවේ, ඒකභික්ඛුස්සාපි කඞ්ඛා වා විමති වා බුද්ධේ වා ධම්මේ වා සඞ්ඝේ වා මග්ගේ වා පටිපදාය වා, පුච්ඡථ, භික්ඛවේ, මා පච්ඡා විප්පටිසාරිනෝ අහුවත්ථ: ‘සම්මුඛීභූතෝ නෝ සත්ථා අහෝසි, න මයං සක්ඛිම්හා භගවන්තං සම්මුඛා පටිපුච්ඡිතුන්(අ)”ති.
For a second time, and a third time the Buddha addressed the bhikkhus: “Perhaps even a single bhikkhu has doubt or uncertainty regarding the Buddha, the teaching, the Saṅgha, the path, or the practice. So ask, bhikkhus! Don’t regret it later, thinking: ‘We were in the Teacher’s presence and we weren’t able to ask the Buddha a question.’”
තතියම්පි ඛෝ තේ භික්ඛූ තුණ්හී අහේසුං. අථ ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි:
For a third time, the bhikkhus kept silent. Then the Buddha said to the bhikkhus,
“සියා ඛෝ පන, භික්ඛවේ, සත්ථුගාරවේනපි න පුච්ඡේය්යාථ. සහායකෝපි, භික්ඛවේ, සහායකස්ස ආරෝචේතූ”ති.
“Bhikkhus, perhaps you don’t ask out of respect for the Teacher. So let a friend tell a friend.”
ඒවං වුත්තේ, තේ භික්ඛූ තුණ්හී අහේසුං.
When this was said, the bhikkhus kept silent.
අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “අච්ඡරියං, භන්තේ, අබ්භුතං, භන්තේ, ඒවං පසන්නෝ අහං, භන්තේ, ඉමස්මිං භික්ඛුසඞ්ඝේ, ‘නත්ථි ඒකභික්ඛුස්සාපි කඞ්ඛා වා විමති වා බුද්ධේ වා ධම්මේ වා සඞ්ඝේ වා මග්ගේ වා පටිපදාය වා(අ)”ති.
Then Venerable Ānanda said to the Buddha, “It’s incredible, sir, it’s amazing! I am quite confident that there is not even a single bhikkhu in this Saṅgha who has doubt or uncertainty regarding the Buddha, the teaching, the Saṅgha, the path, or the practice.”
“පසාදා ඛෝ ත්වං, ආනන්ද, වදේසි, ඤාණමේව හේත්ථ, ආනන්ද, තථාගතස්ස. නත්ථි ඉමස්මිං භික්ඛුසඞ්ඝේ ඒකභික්ඛුස්සාපි කඞ්ඛා වා විමති වා බුද්ධේ වා ධම්මේ වා සඞ්ඝේ වා මග්ගේ වා පටිපදාය වා. ඉමේසඤ්හි, ආනන්ද, පඤ්චන්නං භික්ඛුසතානං යෝ පච්ඡිමකෝ භික්ඛු, සෝ සෝතාපන්නෝ අවිනිපාතධම්මෝ නියතෝ සම්බෝධිපරායණෝ”ති.
“Ānanda, you speak out of faith. But the Realized One knows that there is not even a single bhikkhu in this Saṅgha who has doubt or uncertainty regarding the Buddha, the teaching, the Saṅgha, the path, or the practice. Even the last of these five hundred bhikkhus is a stream-enterer, not liable to be reborn in the underworld, bound for awakening.”
අථ ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි: “හන්ද දානි, භික්ඛවේ, ආමන්තයාමි වෝ, වයධම්මා සඞ්ඛාරා අප්පමාදේන සම්පාදේථා”ති.
Then the Buddha said to the bhikkhus: “Come now, bhikkhus, I say to you all: ‘Conditions fall apart. Persist with diligence.’”
අයං තථාගතස්ස පච්ඡිමා වාචා.
These were the Realized One’s last words.
36. පරිනිබ්බුතකථා
36. The Full Extinguishment
අථ ඛෝ භගවා පඨමං ඣානං සමාපජ්ජි, පඨමජ්ඣානා වුට්ඨහිත්වා දුතියං ඣානං සමාපජ්ජි, දුතියජ්ඣානා වුට්ඨහිත්වා තතියං ඣානං සමාපජ්ජි, තතියජ්ඣානා වුට්ඨහිත්වා චතුත්ථං ඣානං සමාපජ්ජි, චතුත්ථජ්ඣානා වුට්ඨහිත්වා ආකාසානඤ්චායතනං සමාපජ්ජි, ආකාසානඤ්චායතනසමාපත්තියා වුට්ඨහිත්වා විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමාපජ්ජි, විඤ්ඤාණඤ්චායතනසමාපත්තියා වුට්ඨහිත්වා ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමාපජ්ජි, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසමාපත්තියා වුට්ඨහිත්වා නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමාපජ්ජි, නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසමාපත්තියා වුට්ඨහිත්වා සඤ්ඤාවේදයිතනිරෝධං සමාපජ්ජි.
Then the Buddha entered the first jhāna. Emerging from that, he entered the second jhāna. Emerging from that, he successively entered into and emerged from the third jhāna, the fourth jhāna, the dimension of infinite space, the dimension of infinite consciousness, the dimension of nothingness, and the dimension of neither perception nor non-perception. Then he entered the cessation of perception and feeling.
අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ ආයස්මන්තං අනුරුද්ධං ඒතදවෝච: “පරිනිබ්බුතෝ, භන්තේ අනුරුද්ධ, භගවා”ති.
Then Venerable Ānanda said to Venerable Anuruddha, “Honorable Anuruddha, has the Buddha become fully extinguished?”
“නාවුසෝ ආනන්ද, භගවා පරිනිබ්බුතෝ, සඤ්ඤාවේදයිතනිරෝධං සමාපන්නෝ”ති.
“No, Friend Ānanda. He has entered the cessation of perception and feeling.”
අථ ඛෝ භගවා සඤ්ඤාවේදයිතනිරෝධසමාපත්තියා වුට්ඨහිත්වා නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමාපජ්ජි, නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසමාපත්තියා වුට්ඨහිත්වා ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමාපජ්ජි, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසමාපත්තියා වුට්ඨහිත්වා විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමාපජ්ජි, විඤ්ඤාණඤ්චායතනසමාපත්තියා වුට්ඨහිත්වා ආකාසානඤ්චායතනං සමාපජ්ජි, ආකාසානඤ්චායතනසමාපත්තියා වුට්ඨහිත්වා චතුත්ථං ඣානං සමාපජ්ජි, චතුත්ථජ්ඣානා වුට්ඨහිත්වා තතියං ඣානං සමාපජ්ජි, තතියජ්ඣානා වුට්ඨහිත්වා දුතියං ඣානං සමාපජ්ජි, දුතියජ්ඣානා වුට්ඨහිත්වා පඨමං ඣානං සමාපජ්ජි, පඨමජ්ඣානා වුට්ඨහිත්වා දුතියං ඣානං සමාපජ්ජි, දුතියජ්ඣානා වුට්ඨහිත්වා තතියං ඣානං සමාපජ්ජි, තතියජ්ඣානා වුට්ඨහිත්වා චතුත්ථං ඣානං සමාපජ්ජි, චතුත්ථජ්ඣානා වුට්ඨහිත්වා සමනන්තරා භගවා පරිනිබ්බායි.
Then the Buddha emerged from the cessation of perception and feeling and entered the dimension of neither perception nor non-perception. Emerging from that, he successively entered into and emerged from the dimension of nothingness, the dimension of infinite consciousness, the dimension of infinite space, the fourth jhāna, the third jhāna, the second jhāna, and the first jhāna. Emerging from that, he successively entered into and emerged from the second jhāna and the third jhāna. Then he entered the fourth jhāna. Emerging from that the Buddha immediately became fully extinguished.
පරිනිබ්බුතේ භගවති සහ පරිනිබ්බානා මහාභූමිචාලෝ අහෝසි භිංසනකෝ සලෝමහංසෝ. දේවදුන්දුභියෝ ච ඵලිංසු. පරිනිබ්බුතේ භගවති සහ පරිනිබ්බානා බ්රහ්මාසහම්පති ඉමං ගාථං අභාසි:
When the Buddha became fully extinguished, along with the full Nibbana there was a great earthquake, awe-inspiring and hair-raising, and thunder cracked the sky. When the Buddha became fully extinguished, Brahmā Sahampati recited this verse:
“සබ්බේව නික්ඛිපිස්සන්ති, භූතා ලෝකේ සමුස්සයං; යත්ථ ඒතාදිසෝ සත්ථා, ලෝකේ අප්පටිපුග්ගලෝ; තථාගතෝ බලප්පත්තෝ, සම්බුද්ධෝ පරිනිබ්බුතෝ”ති.
“All creatures in this world must lay down this bag of bones. For even a Teacher such as this, unrivaled in the world, the Realized One, attained to power, the Buddha became fully extinguished.”
පරිනිබ්බුතේ භගවති සහ පරිනිබ්බානා සක්කෝ දේවානමින්දෝ ඉමං ගාථං අභාසි:
When the Buddha became fully extinguished, Sakka, lord of gods, recited this verse:
“අනිච්චා වත සඞ්ඛාරා, උප්පාදවයධම්මිනෝ; උප්පජ්ජිත්වා නිරුජ්ඣන්ති, තේසං වූපසමෝ සුඛෝ”ති.
“Oh! Conditions are impermanent, their nature is to rise and fall; having arisen, they cease; their stilling is true bliss.”
පරිනිබ්බුතේ භගවති සහ පරිනිබ්බානා ආයස්මා අනුරුද්ධෝ ඉමා ගාථායෝ අභාසි:
When the Buddha became fully extinguished, Venerable Anuruddha recited this verse:
“නාහු අස්සාසපස්සාසෝ, ඨිතචිත්තස්ස තාදිනෝ; අනේජෝ සන්තිමාරබ්භ, යං කාලමකරී මුනි.
“There was no more breathing for the poised one of steady heart. Imperturbable, committed to peace, the sage has done his time.
අසල්ලීනේන චිත්තේන, වේදනං අජ්ඣවාසයි; පජ්ජෝතස්සේව නිබ්බානං, විමෝක්ඛෝ චේතසෝ අහූ”ති.
He put up with painful feelings without flinching. The liberation of his heart was like the extinguishing of a lamp.”
පරිනිබ්බුතේ භගවති සහ පරිනිබ්බානා ආයස්මා ආනන්දෝ ඉමං ගාථං අභාසි:
When the Buddha became fully extinguished, Venerable Ānanda recited this verse:
“තදාසි යං භිංසනකං, තදාසි ලෝමහංසනං; සබ්බාකාරවරූපේතේ, සම්බුද්ධේ පරිනිබ්බුතේ”ති.
“Then there was terror! Then they had goosebumps! When the Buddha, endowed with all fine qualities, became fully extinguished.”
පරිනිබ්බුතේ භගවති යේ තේ තත්ථ භික්ඛූ අවීතරාගා අප්පේකච්චේ බාහා පග්ගය්හ කන්දන්ති, ඡින්නපාතං පපතන්ති, ආවට්ටන්ති විවට්ටන්ති, “අතිඛිප්පං භගවා පරිනිබ්බුතෝ, අතිඛිප්පං සුගතෝ පරිනිබ්බුතෝ, අතිඛිප්පං චක්ඛුං ලෝකේ අන්තරහිතෝ”ති. යේ පන තේ භික්ඛූ වීතරාගා, තේ සතා සම්පජානා අධිවාසේන්ති: “අනිච්චා සඞ්ඛාරා, තං කුතේත්ථ ලබ්භා”ති.
When the Buddha became fully extinguished, some of the bhikkhus there who were not free of desire, with arms raised, falling down like their feet were chopped off, rolling back and forth, lamented: “Too soon the Blessed One has become fully extinguished! Too soon the Holy One has become fully extinguished! Too soon the Eye of the World has vanished!” But the bhikkhus who were free of desire endured, mindful and aware, thinking, “Conditions are impermanent. How could it possibly be otherwise?”
අථ ඛෝ ආයස්මා අනුරුද්ධෝ භික්ඛූ ආමන්තේසි: “අලං, ආවුසෝ, මා සෝචිත්ථ මා පරිදේවිත්ථ. නනු ඒතං, ආවුසෝ, භගවතා පටිකච්චේව අක්ඛාතං: ‘සබ්බේහේව පියේහි මනාපේහි නානාභාවෝ විනාභාවෝ අඤ්ඤථාභාවෝ(අ). තං කුතේත්ථ, ආවුසෝ, ලබ්භා. ‘යං තං ජාතං භූතං සඞ්ඛතං පලෝකධම්මං, තං වත මා පලුජ්ජී(අ)ති, නේතං ඨානං විජ්ජති. දේවතා, ආවුසෝ, උජ්ඣායන්තී”ති.
Then Anuruddha addressed the bhikkhus: “Enough, friends, do not grieve or lament. Did the Buddha not prepare us for this when he explained that we must be parted and separated from all we hold dear and beloved? How could it possibly be so that what is born, created, conditioned, and liable to wear out should not wear out? The deities are complaining.”
“කථංභූතා පන, භන්තේ, ආයස්මා අනුරුද්ධෝ දේවතා මනසි කරෝතී”ති?
“But sir, what kind of deities are you thinking of?”
“සන්තාවුසෝ ආනන්ද, දේවතා ආකාසේ පථවීසඤ්ඤිනියෝ කේසේ පකිරිය කන්දන්ති, බාහා පග්ගය්හ කන්දන්ති, ඡින්නපාතං පපතන්ති, ආවට්ටන්ති, විවට්ටන්ති: ‘අතිඛිප්පං භගවා පරිනිබ්බුතෝ, අතිඛිප්පං සුගතෝ පරිනිබ්බුතෝ, අතිඛිප්පං චක්ඛුං ලෝකේ අන්තරහිතෝ(අ)ති. සන්තාවුසෝ ආනන්ද, දේවතා පථවියා පථවීසඤ්ඤිනියෝ කේසේ පකිරිය කන්දන්ති, බාහා පග්ගය්හ කන්දන්ති, ඡින්නපාතං පපතන්ති, ආවට්ටන්ති, විවට්ටන්ති: ‘අතිඛිප්පං භගවා පරිනිබ්බුතෝ, අතිඛිප්පං සුගතෝ පරිනිබ්බුතෝ, අතිඛිප්පං චක්ඛුං ලෝකේ අන්තරහිතෝ(අ)ති. යා පන තා දේවතා වීතරාගා, තා සතා සම්පජානා අධිවාසේන්ති: ‘අනිච්චා සඞ්ඛාරා, තං කුතේත්ථ ලබ්භා(අ)”ති.
“There are, Ānanda, deities—both in the sky and on the earth—who are percipient of the earth. With hair disheveled and arms raised, they fall down like their feet were chopped off, rolling back and forth, lamenting: ‘Too soon the Blessed One has become fully extinguished! Too soon the Holy One has become fully extinguished! Too soon the Eye of the World has vanished!’ But the deities who are free of desire endure, mindful and aware, thinking: ‘Conditions are impermanent. How could it possibly be otherwise?’”
අථ ඛෝ ආයස්මා ච අනුරුද්ධෝ ආයස්මා ච ආනන්දෝ තං රත්තාවසේසං ධම්මියා කථාය වීතිනාමේසුං.
Ānanda and Anuruddha spent the rest of the night talking about Dhamma.
අථ ඛෝ ආයස්මා අනුරුද්ධෝ ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තේසි: “ගච්ඡාවුසෝ ආනන්ද, කුසිනාරං පවිසිත්වා කෝසිනාරකානං මල්ලානං ආරෝචේහි: ‘පරිනිබ්බුතෝ, වාසේට්ඨා, භගවා, යස්සදානි කාලං මඤ්ඤථා(අ)”ති.
Then Anuruddha said to Ānanda, “Go, Ānanda, into Kusinārā and inform the Mallas: ‘Vāseṭṭhas, the Buddha has become fully extinguished. Please come at your convenience.’”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ ආයස්මතෝ අනුරුද්ධස්ස පටිස්සුත්වා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය අත්තදුතියෝ කුසිනාරං පාවිසි.
“Yes, sir,” replied Ānanda. Then, in the morning, he robed up and, taking his bowl and robe, entered Kusinārā with a companion.
තේන ඛෝ පන සමයේන කෝසිනාරකා මල්ලා සන්ධාගාරේ සන්නිපතිතා හෝන්ති තේනේව කරණීයේන. අථ ඛෝ ආයස්මා ආනන්දෝ යේන කෝසිනාරකානං මල්ලානං සන්ධාගාරං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා කෝසිනාරකානං මල්ලානං ආරෝචේසි: “පරිනිබ්බුතෝ, වාසේට්ඨා, භගවා, යස්සදානි කාලං මඤ්ඤථා”ති.
Now at that time the Mallas of Kusinārā were sitting together at the meeting hall still on the same business. Ānanda went up to them, and announced, “Vāseṭṭhas, the Buddha has become fully extinguished. Please come at your convenience.”
ඉදමායස්මතෝ ආනන්දස්ස වචනං සුත්වා මල්ලා ච මල්ලපුත්තා ච මල්ලසුණිසා ච මල්ලපජාපතියෝ ච අඝාවිනෝ දුම්මනා චේතෝදුක්ඛසමප්පිතා අප්පේකච්චේ කේසේ පකිරිය කන්දන්ති, බාහා පග්ගය්හ කන්දන්ති, ඡින්නපාතං පපතන්ති, ආවට්ටන්ති, විවට්ටන්ති: “අතිඛිප්පං භගවා පරිනිබ්බුතෝ, අතිඛිප්පං සුගතෝ පරිනිබ්බුතෝ, අතිඛිප්පං චක්ඛුං ලෝකේ අන්තරහිතෝ”ති.
When they heard what Ānanda had to say, the Mallas, their sons, daughters-in-law, and wives became distraught, saddened, and grief-stricken. And some, with hair disheveled and arms raised, falling down like their feet were chopped off, rolling back and forth, lamented, “Too soon the Blessed One has become fully extinguished! Too soon the Holy One has become fully extinguished! Too soon the Eye of the World has vanished!”
37. බුද්ධසරීරපූජා
37. The Rites of Venerating the Buddha’s Corpse
අථ ඛෝ කෝසිනාරකා මල්ලා පුරිසේ ආණාපේසුං: “තේන හි, භණේ, කුසිනාරායං ගන්ධමාලඤ්ච සබ්බඤ්ච තාළාවචරං සන්නිපාතේථා”ති.
Then the Mallas ordered their men, “So then, my men, collect fragrances and garlands, and all the musical instruments in Kusinārā.”
අථ ඛෝ කෝසිනාරකා මල්ලා ගන්ධමාලඤ්ච සබ්බඤ්ච තාළාවචරං පඤ්ච ච දුස්සයුගසතානි ආදාය යේන උපවත්තනං මල්ලානං සාලවනං, යේන භගවතෝ සරීරං තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවතෝ සරීරං නච්චේහි ගීතේහි වාදිතේහි මාලේහි ගන්ධේහි සක්කරෝන්තා ගරුං කරෝන්තා මානේන්තා පූජේන්තා චේලවිතානානි කරෝන්තා මණ්ඩලමාළේ පටියාදේන්තා ඒකදිවසං වීතිනාමේසුං.
Then—taking those fragrances and garlands, all the musical instruments, and five hundred pairs of garments—they went to the Mallian sal grove at Upavattana and approached the Buddha’s corpse. They spent the day honoring, respecting, revering, and venerating the Buddha’s corpse with dance and song and music and garlands and fragrances, and making awnings and setting up pavilions.
අථ ඛෝ කෝසිනාරකානං මල්ලානං ඒතදහෝසි: “අතිවිකාලෝ ඛෝ අජ්ජ භගවතෝ සරීරං ඣාපේතුං, ස්වේ දානි මයං භගවතෝ සරීරං ඣාපේස්සාමා”ති. අථ ඛෝ කෝසිනාරකා මල්ලා භගවතෝ සරීරං නච්චේහි ගීතේහි වාදිතේහි මාලේහි ගන්ධේහි සක්කරෝන්තා ගරුං කරෝන්තා මානේන්තා පූජේන්තා චේලවිතානානි කරෝන්තා මණ්ඩලමාළේ පටියාදේන්තා දුතියම්පි දිවසං වීතිනාමේසුං, තතියම්පි දිවසං වීතිනාමේසුං, චතුත්ථම්පි දිවසං වීතිනාමේසුං, පඤ්චමම්පි දිවසං වීතිනාමේසුං, ඡට්ඨම්පි දිවසං වීතිනාමේසුං.
Then they thought, “It’s too late to cremate the Buddha’s corpse today. Let’s do it tomorrow.” But they spent the next day the same way, and so too the third, fourth, fifth, and sixth days.
අථ ඛෝ සත්තමං දිවසං කෝසිනාරකානං මල්ලානං ඒතදහෝසි: “මයං භගවතෝ සරීරං නච්චේහි ගීතේහි වාදිතේහි මාලේහි ගන්ධේහි සක්කරෝන්තා ගරුං කරෝන්තා මානේන්තා පූජේන්තා දක්ඛිණේන දක්ඛිණං නගරස්ස හරිත්වා බාහිරේන බාහිරං දක්ඛිණතෝ නගරස්ස භගවතෝ සරීරං ඣාපේස්සාමා”ති.
Then on the seventh day they thought, “Honoring, respecting, revering, and venerating the Buddha’s corpse with dance and song and music and garlands and fragrances, let us carry it to the south of the town, and cremate it there outside the town.”
තේන ඛෝ පන සමයේන අට්ඨ මල්ලපාමෝක්ඛා සීසංන්හාතා අහතානි වත්ථානි නිවත්ථා: “මයං භගවතෝ සරීරං උච්චාරේස්සාමා”ති න සක්කෝන්ති උච්චාරේතුං.
Now at that time eight of the leading Mallas, having bathed their heads and dressed in unworn clothes, said, “We shall lift the Buddha’s corpse.” But they were unable to do so.
අථ ඛෝ කෝසිනාරකා මල්ලා ආයස්මන්තං අනුරුද්ධං ඒතදවෝචුං: “කෝ නු ඛෝ, භන්තේ අනුරුද්ධ, හේතු කෝ පච්චයෝ, යේනිමේ අට්ඨ මල්ලපාමෝක්ඛා සීසංන්හාතා අහතානි වත්ථානි නිවත්ථා: ‘මයං භගවතෝ සරීරං උච්චාරේස්සාමා(අ)ති න සක්කෝන්ති උච්චාරේතුන්”ති?
The Mallas said to Anuruddha, “What is the cause, Honorable Anuruddha, what is the reason why these eight Mallian chiefs are unable to lift the Buddha’s corpse?”
“අඤ්ඤථා ඛෝ, වාසේට්ඨා, තුම්හාකං අධිප්පායෝ, අඤ්ඤථා දේවතානං අධිප්පායෝ”ති.
“Vāseṭṭhas, you have one plan, but the deities have a different one.”
“කථං පන, භන්තේ, දේවතානං අධිප්පායෝ”ති?
“But sir, what is the deities’ plan?”
“තුම්හාකං ඛෝ, වාසේට්ඨා, අධිප්පායෝ: ‘මයං භගවතෝ සරීරං නච්චේහි ගීතේහි වාදිතේහි මාලේහි ගන්ධේහි සක්කරෝන්තා ගරුං කරෝන්තා මානේන්තා පූජේන්තා දක්ඛිණේන දක්ඛිණං නගරස්ස හරිත්වා බාහිරේන බාහිරං දක්ඛිණතෝ නගරස්ස භගවතෝ සරීරං ඣාපේස්සාමා(අ)ති; දේවතානං ඛෝ, වාසේට්ඨා, අධිප්පායෝ: ‘මයං භගවතෝ සරීරං දිබ්බේහි නච්චේහි ගීතේහි වාදිතේහි මාලේහි ගන්ධේහි සක්කරෝන්තා ගරුං කරෝන්තා මානේන්තා පූජේන්තා උත්තරේන උත්තරං නගරස්ස හරිත්වා උත්තරේන ද්වාරේන නගරං පවේසේත්වා මජ්ඣේන මජ්ඣං නගරස්ස හරිත්වා පුරත්ථිමේන ද්වාරේන නික්ඛමිත්වා පුරත්ථිමතෝ නගරස්ස මකුටබන්ධනං නාම මල්ලානං චේතියං ඒත්ථ භගවතෝ සරීරං ඣාපේස්සාමා(අ)”ති.
“You plan to carry the Buddha’s corpse to the south of the town while venerating it with dance and song and music and garlands and fragrances, and cremate it there outside the town. The deities plan to carry the Buddha’s corpse to the north of the town while venerating it with heavenly dance and song and music and garlands and fragrances. Then they plan to enter the town by the northern gate, carry it through the center of the town, leave by the eastern gate, and cremate it there at the Mallian shrine named Coronation.”
“යථා, භන්තේ, දේවතානං අධිප්පායෝ, තථා හෝතූ”ති.
“Sir, let it be as the deities plan.”
තේන ඛෝ පන සමයේන කුසිනාරා යාව සන්ධිසමලසඞ්කටීරා ජණ්ණුමත්තේන ඕධිනා මන්දාරවපුප්ඵේහි සන්ථතා හෝති. අථ ඛෝ දේවතා ච කෝසිනාරකා ච මල්ලා භගවතෝ සරීරං දිබ්බේහි ච මානුසකේහි ච නච්චේහි ගීතේහි වාදිතේහි මාලේහි ගන්ධේහි සක්කරෝන්තා ගරුං කරෝන්තා මානේන්තා පූජේන්තා උත්තරේන උත්තරං නගරස්ස හරිත්වා උත්තරේන ද්වාරේන නගරං පවේසේත්වා මජ්ඣේන මජ්ඣං නගරස්ස හරිත්වා පුරත්ථිමේන ද්වාරේන නික්ඛමිත්වා පුරත්ථිමතෝ නගරස්ස මකුටබන්ධනං නාම මල්ලානං චේතියං ඒත්ථ ච භගවතෝ සරීරං නික්ඛිපිංසු.
Now at that time the whole of Kusinārā was covered knee-deep with the flowers of the Flame Tree, without gaps even on the filth and rubbish heaps. Then the deities and the Mallas of Kusinārā carried the Buddha’s corpse to the north of the town while venerating it with heavenly and human dance and song and music and garlands and fragrances. Then they entered the town by the northern gate, carried it through the center of the town, left by the eastern gate, and deposited the corpse there at the Mallian shrine named Coronation.
අථ ඛෝ කෝසිනාරකා මල්ලා ආයස්මන්තං ආනන්දං ඒතදවෝචුං: “කථං මයං, භන්තේ ආනන්ද, තථාගතස්ස සරීරේ පටිපජ්ජාමා”ති?
Then the Mallas said to Anuruddha, “Honorable Ānanda, how do we proceed when it comes to the Realized One’s corpse?”
“යථා ඛෝ, වාසේට්ඨා, රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරේ පටිපජ්ජන්ති, ඒවං තථාගතස්ස සරීරේ පටිපජ්ජිතබ්බන්”ති.
“Proceed in the same way as they do for the corpse of a wheel-turning monarch.”
“කථං පන, භන්තේ ආනන්ද, රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරේ පටිපජ්ජන්තී”ති?
“But how do they proceed with a wheel-turning monarch’s corpse?”
“රඤ්ඤෝ, වාසේට්ඨා, චක්කවත්තිස්ස සරීරං අහතේන වත්ථේන වේඨේන්ති, අහතේන වත්ථේන වේඨේත්වා විහතේන කප්පාසේන වේඨේන්ති, විහතේන කප්පාසේන වේඨේත්වා අහතේන වත්ථේන වේඨේන්ති. ඒතේන උපායේන පඤ්චහි යුගසතේහි රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරං වේඨේත්වා ආයසාය තේලදෝණියා පක්ඛිපිත්වා අඤ්ඤිස්සා ආයසාය දෝණියා පටිකුජ්ජිත්වා සබ්බගන්ධානං චිතකං කරිත්වා රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරං ඣාපේන්ති. චාතුමහාපථේ රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස ථූපං කරෝන්ති. ඒවං ඛෝ, වාසේට්ඨා, රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරේ පටිපජ්ජන්ති. යථා ඛෝ, වාසේට්ඨා, රඤ්ඤෝ චක්කවත්තිස්ස සරීරේ පටිපජ්ජන්ති, ඒවං තථාගතස්ස සරීරේ පටිපජ්ජිතබ්බං. චාතුමහාපථේ තථාගතස්ස ථූපෝ කාතබ්බෝ. තත්ථ යේ මාලං වා ගන්ධං වා චුණ්ණකං වා ආරෝපේස්සන්ති වා අභිවාදේස්සන්ති වා චිත්තං වා පසාදේස්සන්ති, තේසං තං භවිස්සති දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා”ති.
“They wrap a wheel-turning monarch’s corpse with unworn cloth, then with uncarded cotton, then again with unworn cloth. In this way they wrap the corpse with five hundred double-layers. Then they place it in an iron case filled with oil and close it up with another case. Then, having built a funeral pyre out of all kinds of fragrant substances, they cremate the corpse. They build a monument for the wheel-turning monarch at the crossroads. That’s how they proceed with a wheel-turning monarch’s corpse. Proceed in the same way with the Realized One’s corpse. A monument for the Realized One is to be built at the crossroads. When someone there lifts up garlands or fragrance or powder, or bows, or inspires confidence in their heart, that will be for their lasting welfare and happiness.”
අථ ඛෝ කෝසිනාරකා මල්ලා පුරිසේ ආණාපේසුං: “තේන හි, භණේ, මල්ලානං විහතං කප්පාසං සන්නිපාතේථා”ති.
Then the Mallas ordered their men, “So then, my men, collect uncarded cotton.”
අථ ඛෝ කෝසිනාරකා මල්ලා භගවතෝ සරීරං අහතේන වත්ථේන වේඨේත්වා විහතේන කප්පාසේන වේඨේසුං, විහතේන කප්පාසේන වේඨේත්වා අහතේන වත්ථේන වේඨේසුං. ඒතේන උපායේන පඤ්චහි යුගසතේහි භගවතෝ සරීරං වේඨේත්වා ආයසාය තේලදෝණියා පක්ඛිපිත්වා අඤ්ඤිස්සා ආයසාය දෝණියා පටිකුජ්ජිත්වා සබ්බගන්ධානං චිතකං කරිත්වා භගවතෝ සරීරං චිතකං ආරෝපේසුං.
So the Mallas wrapped the Buddha’s corpse, and placed it in an iron case filled with oil. Then, having built a funeral pyre out of all kinds of fragrant substances, they lifted the corpse on to the pyre.
38. මහාකස්සපත්ථේරවත්ථු
38. Mahākassapa’s Arrival
තේන ඛෝ පන සමයේන ආයස්මා මහාකස්සපෝ පාවාය කුසිනාරං අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නෝ හෝති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං පඤ්චමත්තේහි භික්ඛුසතේහි. අථ ඛෝ ආයස්මා මහාකස්සපෝ මග්ගා ඕක්කම්ම අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලේ නිසීදි.
Now at that time Venerable Mahākassapa was traveling along the road from Pāvā to Kusinārā together with a large Saṅgha of five hundred bhikkhus. Then he left the road and sat at the root of a tree.
තේන ඛෝ පන සමයේන අඤ්ඤතරෝ ආජීවකෝ කුසිනාරාය මන්දාරවපුප්ඵං ගහේත්වා පාවං අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නෝ හෝති. අද්දසා ඛෝ ආයස්මා මහාකස්සපෝ තං ආජීවකං දූරතෝව ආගච්ඡන්තං, දිස්වා තං ආජීවකං ඒතදවෝච: “අපාවුසෝ, අම්හාකං සත්ථාරං ජානාසී”ති?
Now at that time a certain Ājīvaka ascetic had picked up a Flame Tree flower in Kusinārā and was traveling along the road to Pāvā. Mahākassapa saw him coming off in the distance and said to him, “Friend, might you know about our Teacher?”
“ආමාවුසෝ, ජානාමි, අජ්ජ සත්තාහපරිනිබ්බුතෝ සමණෝ ගෝතමෝ. තතෝ මේ ඉදං මන්දාරවපුප්ඵං ගහිතන්”ති. තත්ථ යේ තේ භික්ඛූ අවීතරාගා අප්පේකච්චේ බාහා පග්ගය්හ කන්දන්ති, ඡින්නපාතං පපතන්ති, ආවට්ටන්ති, විවට්ටන්ති: “අතිඛිප්පං භගවා පරිනිබ්බුතෝ, අතිඛිප්පං සුගතෝ පරිනිබ්බුතෝ, අතිඛිප්පං චක්ඛුං ලෝකේ අන්තරහිතෝ”ති. යේ පන තේ භික්ඛූ වීතරාගා, තේ සතා සම්පජානා අධිවාසේන්ති: “අනිච්චා සඞ්ඛාරා, තං කුතේත්ථ ලබ්භා”ති.
“Yes, friend. Seven days ago the ascetic Gotama became fully extinguished. From there I picked up this Flame Tree flower.” Some of the bhikkhus there who were not free of desire, with arms raised, falling down like their feet were chopped off, rolling back and forth, lamented, “Too soon the Blessed One has become fully extinguished! Too soon the Holy One has become fully extinguished! Too soon the Eye of the World has vanished!” But the bhikkhus who were free of desire endured, mindful and aware, thinking, “Conditions are impermanent. How could it possibly be otherwise?”
තේන ඛෝ පන සමයේන සුභද්දෝ නාම වුද්ධපබ්බජිතෝ තස්සං පරිසායං නිසින්නෝ හෝති. අථ ඛෝ සුභද්දෝ වුද්ධපබ්බජිතෝ තේ භික්ඛූ ඒතදවෝච: “අලං, ආවුසෝ, මා සෝචිත්ථ, මා පරිදේවිත්ථ, සුමුත්තා මයං තේන මහාසමණේන. උපද්දුතා ච හෝම: ‘ඉදං වෝ කප්පති, ඉදං වෝ න කප්පතී(අ)ති. ඉදානි පන මයං යං ඉච්ඡිස්සාම, තං කරිස්සාම, යං න ඉච්ඡිස්සාම, න තං කරිස්සාමා”ති.
Now at that time a monk named Subhadda, who had gone forth when old, was sitting in that assembly. He said to those bhikkhus, “Enough, friends, do not grieve or lament. We’re well rid of that Great Ascetic. And we are oppressed: ‘This is allowable for you; this is not allowable for you.’ Well, now we shall do what we want and not do what we don’t want.”
අථ ඛෝ ආයස්මා මහාකස්සපෝ භික්ඛූ ආමන්තේසි: “අලං, ආවුසෝ, මා සෝචිත්ථ, මා පරිදේවිත්ථ. නනු ඒතං, ආවුසෝ, භගවතා පටිකච්චේව අක්ඛාතං: ‘සබ්බේහේව පියේහි මනාපේහි නානාභාවෝ විනාභාවෝ අඤ්ඤථාභාවෝ(අ). තං කුතේත්ථ, ආවුසෝ, ලබ්භා. ‘යං තං ජාතං භූතං සඞ්ඛතං පලෝකධම්මං, තං තථාගතස්සාපි සරීරං මා පලුජ්ජී(අ)ති, නේතං ඨානං විජ්ජතී”ති.
Then Venerable Mahākassapa addressed the bhikkhus, “Enough, friends, do not grieve or lament. Did the Buddha not prepare us for this when he explained that we must be parted and separated from all we hold dear and beloved? How could it possibly be so that what is born, created, conditioned, and liable to wear out should not wear out, even the Realized One’s body?”
තේන ඛෝ පන සමයේන චත්තාරෝ මල්ලපාමෝක්ඛා සීසංන්හාතා අහතානි වත්ථානි නිවත්ථා: “මයං භගවතෝ චිතකං ආළිම්පේස්සාමා”ති න සක්කෝන්ති ආළිම්පේතුං.
Now at that time four of the leading Mallas, having bathed their heads and dressed in unworn clothes, said, “We shall light the Buddha’s funeral pyre.” But they were unable to do so.
අථ ඛෝ කෝසිනාරකා මල්ලා ආයස්මන්තං අනුරුද්ධං ඒතදවෝචුං: “කෝ නු ඛෝ, භන්තේ අනුරුද්ධ, හේතු කෝ පච්චයෝ, යේනිමේ චත්තාරෝ මල්ලපාමෝක්ඛා සීසංන්හාතා අහතානි වත්ථානි නිවත්ථා: ‘මයං භගවතෝ චිතකං ආළිම්පේස්සාමා(අ)ති න සක්කෝන්ති ආළිම්පේතුන්”ති?
The Mallas said to Anuruddha, “What is the cause, Venerable Anuruddha, what is the reason why these four Mallian chiefs are unable to light the Buddha’s funeral pyre?”
“අඤ්ඤථා ඛෝ, වාසේට්ඨා, දේවතානං අධිප්පායෝ”ති.
“Vāseṭṭhas, the deities have a different plan.”
“කථං පන, භන්තේ, දේවතානං අධිප්පායෝ”ති?
“But sir, what is the deities’ plan?”
“දේවතානං ඛෝ, වාසේට්ඨා, අධිප්පායෝ: ‘අයං ආයස්මා මහාකස්සපෝ පාවාය කුසිනාරං අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නෝ මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං පඤ්චමත්තේහි භික්ඛුසතේහි. න තාව භගවතෝ චිතකෝ පජ්ජලිස්සති, යාවායස්මා මහාකස්සපෝ භගවතෝ පාදේ සිරසා න වන්දිස්සතී(අ)”ති.
“The deities’ plan is this: Venerable Mahākassapa is traveling along the road from Pāvā to Kusinārā together with a large Saṅgha of five hundred bhikkhus. The Buddha’s funeral pyre shall not burn until he bows with his head at the Buddha’s feet.”
“යථා, භන්තේ, දේවතානං අධිප්පායෝ, තථා හෝතූ”ති.
“Sir, let it be as the deities plan.”
අථ ඛෝ ආයස්මා මහාකස්සපෝ යේන කුසිනාරා මකුටබන්ධනං නාම මල්ලානං චේතියං, යේන භගවතෝ චිතකෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ඒකංසං චීවරං කත්වා අඤ්ජලිං පණාමේත්වා තික්ඛත්තුං චිතකං පදක්ඛිණං කත්වා භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දි. තානිපි ඛෝ පඤ්චභික්ඛුසතානි ඒකංසං චීවරං කත්වා අඤ්ජලිං පණාමේත්වා තික්ඛත්තුං චිතකං පදක්ඛිණං කත්වා භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දිංසු. වන්දිතේ ච පනායස්මතා මහාකස්සපේන තේහි ච පඤ්චහි භික්ඛුසතේහි සයමේව භගවතෝ චිතකෝ පජ්ජලි.
Then Venerable Mahākassapa arrived at the Mallian shrine named Coronation at Kusinārā and approached the Buddha’s funeral pyre. Arranging his robe over one shoulder and raising his joined palms, he respectfully circled the Buddha three times, keeping him on his right, and bowed with his head at the Buddha’s feet. And the five hundred bhikkhus did likewise. And when Mahākassapa and the five hundred bhikkhus bowed the Buddha’s funeral pyre burst into flames all by itself.
ඣායමානස්ස ඛෝ පන භගවතෝ සරීරස්ස යං අහෝසි ඡවීති වා චම්මන්ති වා මංසන්ති වා න්හාරූති වා ලසිකාති වා, තස්ස නේව ඡාරිකා පඤ්ඤායිත්ථ, න මසි; සරීරානේව අවසිස්සිංසු. සේය්යථාපි නාම සප්පිස්ස වා තේලස්ස වා ඣායමානස්ස නේව ඡාරිකා පඤ්ඤායති, න මසි; ඒවමේව භගවතෝ සරීරස්ස ඣායමානස්ස යං අහෝසි ඡවීති වා චම්මන්ති වා මංසන්ති වා න්හාරූති වා ලසිකාති වා, තස්ස නේව ඡාරිකා පඤ්ඤායිත්ථ, න මසි; සරීරානේව අවසිස්සිංසු. තේසඤ්ච පඤ්චන්නං දුස්සයුගසතානං ද්වේව දුස්සානි න ඩය්හිංසු යඤ්ච සබ්බඅබ්භන්තරිමං යඤ්ච බාහිරං. දඩ්ඪේ ච ඛෝ පන භගවතෝ සරීරේ අන්තලික්ඛා උදකධාරා පාතුභවිත්වා භගවතෝ චිතකං නිබ්බාපේසි. උදකසාලතෝපි අබ්භුන්නමිත්වා භගවතෝ චිතකං නිබ්බාපේසි. කෝසිනාරකාපි මල්ලා සබ්බගන්ධෝදකේන භගවතෝ චිතකං නිබ්බාපේසුං.
And when the Buddha’s corpse was cremated no ash or soot was found from outer or inner skin, flesh, sinews, or synovial fluid. Only the relics remained. It’s like when ghee or oil blaze and burn, and neither ashes nor soot are found. In the same way, when the Buddha’s corpse was cremated no ash or soot was found from outer or inner skin, flesh, sinews, or synovial fluid. Only the relics remained. And of those five hundred pairs of garments only two were not burnt: the innermost and the outermost. But when the Buddha’s corpse was consumed the funeral pyre was extinguished by a stream of water that appeared in the sky, by water dripping from the sal trees, and by the Mallas’ fragrant water.
අථ ඛෝ කෝසිනාරකා මල්ලා භගවතෝ සරීරානි සත්තාහං සන්ධාගාරේ සත්තිපඤ්ජරං කරිත්වා ධනුපාකාරං පරික්ඛිපාපේත්වා නච්චේහි ගීතේහි වාදිතේහි මාලේහි ගන්ධේහි සක්කරිංසු ගරුං කරිංසු මානේසුං පූජේසුං.
Then the Mallas made a cage of spears for the Buddha’s relics in the meeting hall and surrounded it with a buttress of bows. For seven days they honored, respected, revered, and venerated them with dance and song and music and garlands and fragrances.
39. සරීරධාතුවිභජන
39. Distributing the Relics
අස්සෝසි ඛෝ රාජා මාගධෝ අජාතසත්තු වේදේහිපුත්තෝ: “භගවා කිර කුසිනාරායං පරිනිබ්බුතෝ”ති. අථ ඛෝ රාජා මාගධෝ අජාතසත්තු වේදේහිපුත්තෝ කෝසිනාරකානං මල්ලානං දූතං පාහේසි: “භගවාපි ඛත්තියෝ අහම්පි ඛත්තියෝ, අහම්පි අරහාමි භගවතෝ සරීරානං භාගං, අහම්පි භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච කරිස්සාමී”ති.
King Ajātasattu of Magadha, son of the princess of Videha, heard that the Buddha had become fully extinguished at Kusinārā. He sent an envoy to the Mallas of Kusinārā: “The Buddha was an aristocrat and so am I. I too deserve a share of the Buddha’s relics. I will build a monument for them and conduct a memorial service.”
අස්සෝසුං ඛෝ වේසාලිකා ලිච්ඡවී: “භගවා කිර කුසිනාරායං පරිනිබ්බුතෝ”ති. අථ ඛෝ වේසාලිකා ලිච්ඡවී කෝසිනාරකානං මල්ලානං දූතං පාහේසුං: “භගවාපි ඛත්තියෝ මයම්පි ඛත්තියා, මයම්පි අරහාම භගවතෝ සරීරානං භාගං, මයම්පි භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච කරිස්සාමා”ති.
The Licchavis of Vesālī also heard that the Buddha had become fully extinguished at Kusinārā. They sent an envoy to the Mallas of Kusinārā: “The Buddha was an aristocrat and so are we. We too deserve a share of the Buddha’s relics. We will build a monument for them and conduct a memorial service.”
අස්සෝසුං ඛෝ කපිලවත්ථුවාසී සක්යා: “භගවා කිර කුසිනාරායං පරිනිබ්බුතෝ”ති. අථ ඛෝ කපිලවත්ථුවාසී සක්යා කෝසිනාරකානං මල්ලානං දූතං පාහේසුං: “භගවා අම්හාකං ඤාතිසේට්ඨෝ, මයම්පි අරහාම භගවතෝ සරීරානං භාගං, මයම්පි භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච කරිස්සාමා”ති.
The Sakyans of Kapilavatthu also heard that the Buddha had become fully extinguished at Kusinārā. They sent an envoy to the Mallas of Kusinārā: “The Buddha was our foremost relative. We too deserve a share of the Buddha’s relics. We will build a monument for them and conduct a memorial service.”
අස්සෝසුං ඛෝ අල්ලකප්පකා බුලයෝ: “භගවා කිර කුසිනාරායං පරිනිබ්බුතෝ”ති. අථ ඛෝ අල්ලකප්පකා බුලයෝ කෝසිනාරකානං මල්ලානං දූතං පාහේසුං: “භගවාපි ඛත්තියෝ මයම්පි ඛත්තියා, මයම්පි අරහාම භගවතෝ සරීරානං භාගං, මයම්පි භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච කරිස්සාමා”ති.
The Bulis of Allakappa also heard that the Buddha had become fully extinguished at Kusinārā. They sent an envoy to the Mallas of Kusinārā: “The Buddha was an aristocrat and so are we. We too deserve a share of the Buddha’s relics. We will build a monument for them and conduct a memorial service.”
අස්සෝසුං ඛෝ රාමගාමකා කෝළියා: “භගවා කිර කුසිනාරායං පරිනිබ්බුතෝ”ති. අථ ඛෝ රාමගාමකා කෝළියා කෝසිනාරකානං මල්ලානං දූතං පාහේසුං: “භගවාපි ඛත්තියෝ මයම්පි ඛත්තියා, මයම්පි අරහාම භගවතෝ සරීරානං භාගං, මයම්පි භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච කරිස්සාමා”ති.
The Koḷiyans of Rāmagāma also heard that the Buddha had become fully extinguished at Kusinārā. They sent an envoy to the Mallas of Kusinārā: “The Buddha was an aristocrat and so are we. We too deserve a share of the Buddha’s relics. We will build a monument for them and conduct a memorial service.”
අස්සෝසි ඛෝ වේට්ඨදීපකෝ බ්රාහ්මණෝ: “භගවා කිර කුසිනාරායං පරිනිබ්බුතෝ”ති. අථ ඛෝ වේට්ඨදීපකෝ බ්රාහ්මණෝ කෝසිනාරකානං මල්ලානං දූතං පාහේසි: “භගවාපි ඛත්තියෝ අහම්පිස්මි බ්රාහ්මණෝ, අහම්පි අරහාමි භගවතෝ සරීරානං භාගං, අහම්පි භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච කරිස්සාමී”ති.
The brahmin of Veṭhadīpa also heard that the Buddha had become fully extinguished at Kusinārā. He sent an envoy to the Mallas of Kusinārā: “The Buddha was an aristocrat and I am a brahmin. I too deserve a share of the Buddha’s relics. I will build a monument for them and conduct a memorial service.”
අස්සෝසුං ඛෝ පාවේය්යකා මල්ලා: “භගවා කිර කුසිනාරායං පරිනිබ්බුතෝ”ති. අථ ඛෝ පාවේය්යකා මල්ලා කෝසිනාරකානං මල්ලානං දූතං පාහේසුං: “භගවාපි ඛත්තියෝ මයම්පි ඛත්තියා, මයම්පි අරහාම භගවතෝ සරීරානං භාගං, මයම්පි භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච කරිස්සාමා”ති.
The Mallas of Pāvā also heard that the Buddha had become fully extinguished at Kusinārā. They sent an envoy to the Mallas of Kusinārā: “The Buddha was an aristocrat and so are we. We too deserve a share of the Buddha’s relics. We will build a monument for them and conduct a memorial service.”
ඒවං වුත්තේ, කෝසිනාරකා මල්ලා තේ සඞ්ඝේ ගණේ ඒතදවෝචුං: “භගවා අම්හාකං ගාමක්ඛේත්තේ පරිනිබ්බුතෝ, න මයං දස්සාම භගවතෝ සරීරානං භාගන්”ති.
When they had spoken, the Mallas of Kusinārā said to those various groups: “The Buddha became fully extinguished in our village district. We will not give away a share of his relics.”
ඒවං වුත්තේ, දෝණෝ බ්රාහ්මණෝ තේ සඞ්ඝේ ගණේ ඒතදවෝච:
Then Doṇa the brahmin said to those various groups:
“සුණන්තු භෝන්තෝ මම ඒකවාචං, අම්හාක බුද්ධෝ අහු ඛන්තිවාදෝ; න හි සාධු යං උත්තමපුග්ගලස්ස, සරීරභාගේ සියා සම්පහාරෝ.
“Hear, sirs, a single word from me. Our Buddha’s teaching was acceptance. It would not be good to fight over a share of the supreme person’s relics.
සබ්බේව භෝන්තෝ සහිතා සමග්ගා, සම්මෝදමානා කරෝමට්ඨභාගේ; විත්ථාරිකා හෝන්තු දිසාසු ථූපා, බහූ ජනා චක්ඛුමතෝ පසන්නා”ති.
Let us make eight portions, good sirs, rejoicing in unity and harmony. Let there be monuments far and wide, so many folk may gain faith in the Clear-eyed One!”
“තේන හි, බ්රාහ්මණ, ත්වඤ්ඤේව භගවතෝ සරීරානි අට්ඨධා සමං සවිභත්තං විභජාහී”ති.
“Well then, brahmin, you yourself should fairly divide the Buddha’s relics in eight portions.”
“ඒවං, භෝ”ති ඛෝ දෝණෝ බ්රාහ්මණෝ තේසං සඞ්ඝානං ගණානං පටිස්සුත්වා භගවතෝ සරීරානි අට්ඨධා සමං සුවිභත්තං විභජිත්වා තේ සඞ්ඝේ ගණේ ඒතදවෝච: “ඉමං මේ භෝන්තෝ තුම්බං දදන්තු අහම්පි තුම්බස්ස ථූපඤ්ච මහඤ්ච කරිස්සාමී”ති. අදංසු ඛෝ තේ දෝණස්ස බ්රාහ්මණස්ස තුම්බං.
“Yes, sirs,” replied Doṇa to those various groups. He divided the relics as asked and said to them, “Sirs, please give me the urn, and I shall build a monument for it and conduct a memorial service.” So they gave Doṇa the urn.
අස්සෝසුං ඛෝ පිප්පලිවනියා මෝරියා: “භගවා කිර කුසිනාරායං පරිනිබ්බුතෝ”ති. අථ ඛෝ පිප්පලිවනියා මෝරියා කෝසිනාරකානං මල්ලානං දූතං පාහේසුං: “භගවාපි ඛත්තියෝ මයම්පි ඛත්තියා, මයම්පි අරහාම භගවතෝ සරීරානං භාගං, මයම්පි භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච කරිස්සාමා”ති.
The Moriyas of Pippalivana heard that the Buddha had become fully extinguished at Kusinārā. They sent an envoy to the Mallas of Kusinārā: “The Buddha was an aristocrat, and so are we. We too deserve a share of the Buddha’s relics. We will build a monument for them and conduct a memorial service.”
“නත්ථි භගවතෝ සරීරානං භාගෝ, විභත්තානි භගවතෝ සරීරානි. ඉතෝ අඞ්ගාරං හරථා”ති. තේ තතෝ අඞ්ගාරං හරිංසු.
“There is no portion of the Buddha’s relics left, they have already been portioned out. Here, take the embers.” So they took the embers.
40. ධාතුථූපපූජා
40. Venerating the Relics
අථ ඛෝ රාජා මාගධෝ අජාතසත්තු වේදේහිපුත්තෝ රාජගහේ භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච අකාසි. වේසාලිකාපි ලිච්ඡවී වේසාලියං භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච අකංසු. කපිලවත්ථුවාසීපි සක්යා කපිලවත්ථුස්මිං භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච අකංසු. අල්ලකප්පකාපි බුලයෝ අල්ලකප්පේ භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච අකංසු. රාමගාමකාපි කෝළියා රාමගාමේ භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච අකංසු. වේට්ඨදීපකෝපි බ්රාහ්මණෝ වේට්ඨදීපේ භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච අකාසි. පාවේය්යකාපි මල්ලා පාවායං භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච අකංසු. කෝසිනාරකාපි මල්ලා කුසිනාරායං භගවතෝ සරීරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච අකංසු. දෝණෝපි බ්රාහ්මණෝ තුම්බස්ස ථූපඤ්ච මහඤ්ච අකාසි. පිප්පලිවනියාපි මෝරියා පිප්පලිවනේ අඞ්ගාරානං ථූපඤ්ච මහඤ්ච අකංසු. ඉති අට්ඨ සරීරථූපා නවමෝ තුම්බථූපෝ දසමෝ අඞ්ගාරථූපෝ. ඒවමේතං භූතපුබ්බන්ති.
Then King Ajātasattu of Magadha, the Licchavis of Vesālī, the Sakyans of Kapilavatthu, the Bulis of Allakappa, the Koḷiyans of Rāmagāma, the brahmin of Veṭhadīpa, the Mallas of Pāvā, the Mallas of Kusinārā, the brahmin Doṇa, and the Moriyas of Pippalivana built monuments for them and conducted memorial services. Thus there were eight monuments for the relics, a ninth for the urn, and a tenth for the embers. That is how it was in the old days.
අට්ඨදෝණං චක්ඛුමතෝ සරීරං, සත්තදෝණං ජම්බුදීපේ මහේන්ති; ඒකඤ්ච දෝණං පුරිසවරුත්තමස්ස, රාමගාමේ නාගරාජා මහේති.
There were eight shares
of the Clear-eyed One’s relics. Seven were worshipped throughout India. But one share of the most excellent of men was worshipped in Rāmagāma by a dragon king.
ඒකාහි දාඨා තිදිවේහි පූජිතා, ඒකා පන ගන්ධාරපුරේ මහීයති; කාලිඞ්ගරඤ්ඤෝ විජිතේ පුනේකං, ඒකං පන නාගරාජා මහේති.
One tooth is venerated
තස්සේව තේජේන අයං වසුන්ධරා, ආයාගසේට්ඨේහි මහී අලඞ්කතා; ඒවං ඉමං චක්ඛුමතෝ සරීරං, සුසක්කතං සක්කතසක්කතේහි.
Through their glory this rich earth is adorned with the best of offerings. Thus the Clear-eyed One’s corpse is well honored by the honorable.
දේවින්දනාගින්දනරින්දපූජිතෝ, මනුස්සින්දසේට්ඨේහි තථේව පූජිතෝ; තං වන්දථ පඤ්ජලිකා ලභිත්වා, බුද්ධෝ හවේ කප්පසතේහි දුල්ලභෝති.
It’s venerated by lords of gods, dragons, and spirits; and likewise venerated by the finest lords of men. Honor it with joined palms when you get the chance, for a Buddha is rare even in a hundred eons.
චත්තාලීස සමා දන්තා, කේසා ලෝමා ච සබ්බසෝ; දේවා හරිංසු ඒකේකං, චක්කවාළපරම්පරාති.
Altogether forty even teeth, and the body hair and head hair, were carried off individually by gods across the universe.
මහාපරිනිබ්බානසුත්තං නිට්ඨිතං තතියං.
The authoritative text of the Dīgha Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]