| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[២៤០] ១០. មហាបិង្គលជាតកវណ្ណនា
[240] 10. Mahāpiṅgalajātakavaṇṇanā
សព្ពោ ជនោតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ទេវទត្តំ អារព្ភ កថេសិ។ ទេវទត្តេ សត្ថរិ អាឃាតំ ពន្ធិត្វា នវមាសច្ចយេន ជេតវនទ្វារកោដ្ឋកេ បថវិយំ និមុគ្គេ ជេតវនវាសិនោ ច សកលរដ្ឋវាសិនោ ច ‘‘ពុទ្ធបដិកណ្ដកោ ទេវទត្តោ បថវិយា គិលិតោ, និហតបច្ចាមិត្តោ ទានិ សម្មាសម្ពុទ្ធោ ជាតោ’’តិ តុដ្ឋហដ្ឋា អហេសុំ។ តេសំ កថំ សុត្វា បរម្បរឃោសេន សកលជម្ពុទីបវាសិនោ យក្ខភូតទេវគណា ច តុដ្ឋហដ្ឋា ឯវ អហេសុំ។ អថេកទិវសំ ភិក្ខូ ធម្មសភាយំ កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ – ‘‘អាវុសោ, ទេវទត្តេ បថវិយំ និមុគ្គេ ‘ពុទ្ធបដិកណ្ដកោ ទេវទត្តោ បថវិយា គិលិតោ’តិ មហាជនោ អត្តមនោ ជាតោ’’តិ។ សត្ថា អាគន្ត្វា ‘‘កាយ នុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘ឥមាយ នាមា’’តិ វុត្តេ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ឥទានេវ ទេវទត្តេ មតេ មហាជនោ តុស្សតិ ចេវ ហសតិ ច, បុព្ពេបិ តុស្សិ ចេវ ហសិ ចា’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Sabbo janoti idaṃ satthā jetavane viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Devadatte satthari āghātaṃ bandhitvā navamāsaccayena jetavanadvārakoṭṭhake pathaviyaṃ nimugge jetavanavāsino ca sakalaraṭṭhavāsino ca ‘‘buddhapaṭikaṇṭako devadatto pathaviyā gilito, nihatapaccāmitto dāni sammāsambuddho jāto’’ti tuṭṭhahaṭṭhā ahesuṃ. Tesaṃ kathaṃ sutvā paramparaghosena sakalajambudīpavāsino yakkhabhūtadevagaṇā ca tuṭṭhahaṭṭhā eva ahesuṃ. Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, devadatte pathaviyaṃ nimugge ‘buddhapaṭikaṇṭako devadatto pathaviyā gilito’ti mahājano attamano jāto’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva devadatte mate mahājano tussati ceva hasati ca, pubbepi tussi ceva hasi cā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ មហាបិង្គលោ នាម រាជា អធម្មេន វិសមេន រជ្ជំ ការេសិ, ឆន្ទាទិវសេន បាបកម្មានិ ករោន្តោ ទណ្ឌពលិជង្ឃកហាបណាទិគ្គហណេន ឧច្ឆុយន្តេ ឧច្ឆុំ វិយ មហាជនំ បីឡេសិ កក្ខឡោ ផរុសោ សាហសិកោ, បរេសុ អនុទ្ទយាមត្តម្បិ នាមស្ស នត្ថិ, គេហេ ឥត្ថីនម្បិ បុត្តធីតានម្បិ អមច្ចព្រាហ្មណគហបតិកាទីនម្បិ អប្បិយោ អមនាបោ, អក្ខិម្ហិ បតិតរជំ វិយ, ភត្តបិណ្ឌេ សក្ខរា វិយ, បណ្ហិំ វិជ្ឈិត្វា បវិដ្ឋកណ្ដកោ វិយ ច អហោសិ ។ តទា ពោធិសត្តោ មហាបិង្គលស្ស បុត្តោ ហុត្វា និព្ពត្តិ។ មហាបិង្គលោ ទីឃរត្តំ រជ្ជំ ការេត្វា កាលមកាសិ។ តស្មិំ កាលកតេ សកលពារាណសិវាសិនោ ហដ្ឋតុដ្ឋា មហាហសិតំ ហសិត្វា ទារូនំ សកដសហស្សេន មហាបិង្គលំ ឈាបេត្វា អនេកេហិ ឃដសហស្សេហិ អាឡាហនំ និព្ពាបេត្វា ពោធិសត្តំ រជ្ជេ អភិសិញ្ចិត្វា ‘‘ធម្មិកោ នោ រាជា លទ្ធោ’’តិ ហដ្ឋតុដ្ឋា នគរេ ឧស្សវភេរិំ ចរាបេត្វា សមុស្សិតធជបដាកំ នគរំ អលង្ករិត្វា ទ្វារេ ទ្វារេ មណ្ឌបំ ការេត្វា វិប្បកិណ្ណលាជកុសុមមណ្ឌិតតលេសុ អលង្កតមណ្ឌបេសុ និសីទិត្វា ខាទិំសុ ចេវ បិវិំសុ ច។
Atīte bārāṇasiyaṃ mahāpiṅgalo nāma rājā adhammena visamena rajjaṃ kāresi, chandādivasena pāpakammāni karonto daṇḍabalijaṅghakahāpaṇādiggahaṇena ucchuyante ucchuṃ viya mahājanaṃ pīḷesi kakkhaḷo pharuso sāhasiko, paresu anuddayāmattampi nāmassa natthi, gehe itthīnampi puttadhītānampi amaccabrāhmaṇagahapatikādīnampi appiyo amanāpo, akkhimhi patitarajaṃ viya, bhattapiṇḍe sakkharā viya, paṇhiṃ vijjhitvā paviṭṭhakaṇṭako viya ca ahosi . Tadā bodhisatto mahāpiṅgalassa putto hutvā nibbatti. Mahāpiṅgalo dīgharattaṃ rajjaṃ kāretvā kālamakāsi. Tasmiṃ kālakate sakalabārāṇasivāsino haṭṭhatuṭṭhā mahāhasitaṃ hasitvā dārūnaṃ sakaṭasahassena mahāpiṅgalaṃ jhāpetvā anekehi ghaṭasahassehi āḷāhanaṃ nibbāpetvā bodhisattaṃ rajje abhisiñcitvā ‘‘dhammiko no rājā laddho’’ti haṭṭhatuṭṭhā nagare ussavabheriṃ carāpetvā samussitadhajapaṭākaṃ nagaraṃ alaṅkaritvā dvāre dvāre maṇḍapaṃ kāretvā vippakiṇṇalājakusumamaṇḍitatalesu alaṅkatamaṇḍapesu nisīditvā khādiṃsu ceva piviṃsu ca.
ពោធិសត្តោបិ អលង្កតេ មហាតលេ សមុស្សិតសេតច្ឆត្តស្ស បល្លង្កវរស្ស មជ្ឈេ មហាយសំ អនុភវន្តោ និសីទិ។ អមច្ចា ច ព្រាហ្មណគហបតិរដ្ឋិកទោវារិកាទយោ ច រាជានំ បរិវារេត្វា អដ្ឋំសុ។ អថេកោ ទោវារិកោ នាតិទូរេ ឋត្វា អស្សសន្តោ បស្សសន្តោ បរោទិ។ ពោធិសត្តោ តំ ទិស្វា ‘‘សម្ម ទោវារិក, មម បិតរិ កាលកតេ សព្ពេ តុដ្ឋបហដ្ឋា ឧស្សវំ កីឡន្តា វិចរន្តិ, ត្វំ បន រោទមានោ ឋិតោ , កិំ នុ ខោ មម បិតា តវេវ បិយោ អហោសិ មនាបោ’’តិ បុច្ឆន្តោ បឋមំ គាថមាហ –
Bodhisattopi alaṅkate mahātale samussitasetacchattassa pallaṅkavarassa majjhe mahāyasaṃ anubhavanto nisīdi. Amaccā ca brāhmaṇagahapatiraṭṭhikadovārikādayo ca rājānaṃ parivāretvā aṭṭhaṃsu. Atheko dovāriko nātidūre ṭhatvā assasanto passasanto parodi. Bodhisatto taṃ disvā ‘‘samma dovārika, mama pitari kālakate sabbe tuṭṭhapahaṭṭhā ussavaṃ kīḷantā vicaranti, tvaṃ pana rodamāno ṭhito , kiṃ nu kho mama pitā taveva piyo ahosi manāpo’’ti pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
១៧៩.
179.
‘‘សព្ពោ ជនោ ហិំសិតោ បិង្គលេន, តស្មិំ មតេ បច្ចយា វេទយន្តិ;
‘‘Sabbo jano hiṃsito piṅgalena, tasmiṃ mate paccayā vedayanti;
បិយោ នុ តេ អាសិ អកណ្ហនេត្តោ, កស្មា នុ ត្វំ រោទសិ ទ្វារបាលា’’តិ។
Piyo nu te āsi akaṇhanetto, kasmā nu tvaṃ rodasi dvārapālā’’ti.
តត្ថ ហិំសិតោតិ នានប្បការេហិ ទណ្ឌពលិអាទីហិ បីឡិតោ។ បិង្គលេនាតិ បិង្គលក្ខេន។ តស្ស កិរ ទ្វេបិ អក្ខីនិ និព្ពិទ្ធបិង្គលានិ ពិឡារក្ខិវណ្ណានិ អហេសុំ, តេនេវស្ស ‘‘បិង្គលោ’’តិ នាមំ អកំសុ។ បច្ចយា វេទយន្តីតិ បីតិយោ បវេទយន្តិ។ អកណ្ហនេត្តោតិ បិង្គលនេត្តោ។ កស្មា នុ ត្វន្តិ កេន នុ ការណេន ត្វំ រោទសិ។ អដ្ឋកថាយំ បន ‘‘កស្មា តុវ’’ន្តិ បាឋោ។
Tattha hiṃsitoti nānappakārehi daṇḍabaliādīhi pīḷito. Piṅgalenāti piṅgalakkhena. Tassa kira dvepi akkhīni nibbiddhapiṅgalāni biḷārakkhivaṇṇāni ahesuṃ, tenevassa ‘‘piṅgalo’’ti nāmaṃ akaṃsu. Paccayā vedayantīti pītiyo pavedayanti. Akaṇhanettoti piṅgalanetto. Kasmā nu tvanti kena nu kāraṇena tvaṃ rodasi. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘kasmā tuva’’nti pāṭho.
សោ តស្ស វចនំ សុត្វា ‘‘នាហំ, មហារាជ, ‘មហាបិង្គលោ មតោ’តិ សោកេន រោទាមិ, សីសស្ស មេ សុខំ ជាតំ។ បិង្គលរាជា ហិ បាសាទា ឱតរន្តោ ច អារោហន្តោ ច កម្មារមុដ្ឋិកាយ បហរន្តោ វិយ មយ្ហំ សីសេ អដ្ឋដ្ឋ ខដកេ ទេតិ, សោ បរលោកំ គន្ត្វាបិ មម សីសេ ទទមានោ វិយ និរយបាលានម្បិ យមស្សបិ សីលេ ខដកេ ទស្សតិ, អថ នំ តេ ‘អតិវិយ អយំ អម្ហេ ពាធតី’តិ បុន ឥធេវ អានេត្វា វិស្សជ្ជេយ្យុំ, អថ មេ សោ បុនបិ សីសេ ខដកេ ទទេយ្យាតិ ភយេនាហំ រោទាមី’’តិ ឥមមត្ថំ បកាសេន្តោ ទុតិយំ គាថមាហ –
So tassa vacanaṃ sutvā ‘‘nāhaṃ, mahārāja, ‘mahāpiṅgalo mato’ti sokena rodāmi, sīsassa me sukhaṃ jātaṃ. Piṅgalarājā hi pāsādā otaranto ca ārohanto ca kammāramuṭṭhikāya paharanto viya mayhaṃ sīse aṭṭhaṭṭha khaṭake deti, so paralokaṃ gantvāpi mama sīse dadamāno viya nirayapālānampi yamassapi sīle khaṭake dassati, atha naṃ te ‘ativiya ayaṃ amhe bādhatī’ti puna idheva ānetvā vissajjeyyuṃ, atha me so punapi sīse khaṭake dadeyyāti bhayenāhaṃ rodāmī’’ti imamatthaṃ pakāsento dutiyaṃ gāthamāha –
១៨០.
180.
‘‘ន មេ បិយោ អាសិ អកណ្ហនេត្តោ, ភាយាមិ បច្ចាគមនាយ តស្ស;
‘‘Na me piyo āsi akaṇhanetto, bhāyāmi paccāgamanāya tassa;
ឥតោ គតោ ហិំសេយ្យ មច្ចុរាជំ, សោ ហិំសិតោ អានេយ្យ បុន ឥធា’’តិ។
Ito gato hiṃseyya maccurājaṃ, so hiṃsito āneyya puna idhā’’ti.
អថ នំ ពោធិសត្តោ ‘‘សោ រាជា ទារូនំ វាហសហស្សេន ទឌ្ឍោ ឧទកឃដសតេហិ សិត្តោ, សាបិស្ស អាឡាហនភូមិ សមន្តតោ ខតា, បកតិយាបិ ច បរលោកំ គតា នាម អញ្ញត្ថ គតិវសា បុន តេនេវ សរីរេន នាគច្ឆន្តិ, មា ត្វំ ភាយី’’តិ តំ សមស្សាសេន្តោ ឥមំ គាថមាហ –
Atha naṃ bodhisatto ‘‘so rājā dārūnaṃ vāhasahassena daḍḍho udakaghaṭasatehi sitto, sāpissa āḷāhanabhūmi samantato khatā, pakatiyāpi ca paralokaṃ gatā nāma aññattha gativasā puna teneva sarīrena nāgacchanti, mā tvaṃ bhāyī’’ti taṃ samassāsento imaṃ gāthamāha –
១៨១.
181.
‘‘ទឌ្ឍោ វាហសហស្សេហិ, សិត្តោ ឃដសតេហិ សោ;
‘‘Daḍḍho vāhasahassehi, sitto ghaṭasatehi so;
បរិក្ខតា ច សា ភូមិ, មា ភាយិ នាគមិស្សតី’’តិ។
Parikkhatā ca sā bhūmi, mā bhāyi nāgamissatī’’ti.
តតោ បដ្ឋាយ ទោវារិកោ អស្សាសំ បដិលភិ។ ពោធិសត្តោ ធម្មេន រជ្ជំ ការេត្វា ទានាទីនិ បុញ្ញានិ កត្វា យថាកម្មំ គតោ។
Tato paṭṭhāya dovāriko assāsaṃ paṭilabhi. Bodhisatto dhammena rajjaṃ kāretvā dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា មហាបិង្គលោ ទេវទត្តោ អហោសិ, បុត្តោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mahāpiṅgalo devadatto ahosi, putto pana ahameva ahosi’’nti.
មហាបិង្គលជាតកវណ្ណនា ទសមា។
Mahāpiṅgalajātakavaṇṇanā dasamā.
ឧបាហនវគ្គោ នវមោ។
Upāhanavaggo navamo.
តស្សុទ្ទានំ –
Tassuddānaṃ –
ឧបាហនំ វីណាថូណំ, វិកណ្ណកំ អសិតាភុ;
Upāhanaṃ vīṇāthūṇaṃ, vikaṇṇakaṃ asitābhu;
វច្ឆនខំ ពកញ្ចេវ, សាកេតញ្ច ឯកបទំ;
Vacchanakhaṃ bakañceva, sāketañca ekapadaṃ;
ហរិតមាតុ បិង្គលំ។
Haritamātu piṅgalaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ២៤០. មហាបិង្គលជាតកំ • 240. Mahāpiṅgalajātakaṃ
