| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
੯. ਮਹਾਪੁਣ੍ਣਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Mahāpuṇṇamasuttavaṇṇanā
੮੫. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਮਹਾਪੁਣ੍ਣਮਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਦਹੂਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਹੁ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਦਿવਸੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਪવਸਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਉਪੋਸਥੋ। ਉਪવਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸੀਲੇਨ વਾ ਅਨਸਨੇਨ વਾ ਉਪੇਤਾ ਹੁਤ੍વਾ વਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰੋ – ‘‘ਆਯਾਮ, ਆવੁਸੋ, ਕਪ੍ਪਿਨ, ਉਪੋਸਥਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਹਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸੋ ਉਪੋਸਥੋ। ‘‘ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਖੋ વਿਸਾਖੇ ਉਪੋਸਥੋ ਉਪવੁਤ੍ਥੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੫੩) ਸੀਲਂ। ‘‘ਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વੇ ਸਦਾ ਫਗ੍ਗੁ, ਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸੁਪੋਸਥੋ ਸਦਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੭੯) ਉਪવਾਸੋ। ‘‘ਉਪੋਸਥੋ ਨਾਮ ਨਾਗਰਾਜਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੪੬) ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਦਹੁਪੋਸਥੇ ਸਭਿਕ੍ਖੁਕਾ ਆવਾਸਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮਹਾવ॰ ੧੮੧) ਉਪવਸਿਤਬ੍ਬਦਿવਸੋ। ਇਧਾਪਿ ਸੋਯੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ । ਸੋ ਪਨੇਸ ਅਟ੍ਠਮੀਚਾਤੁਦ੍ਦਸੀਪਨ੍ਨਰਸੀਭੇਦੇਨ ਤਿવਿਧੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੇਸਦ੍વਯਨਿવਾਰਣਤ੍ਥਂ ਪਨ੍ਨਰਸੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਉਪવਸਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਉਪੋਸਥੋ’’ਤਿ। ਮਾਸਪੁਣ੍ਣਤਾਯ ਪੁਣ੍ਣਾ ਸਂਪੁਣ੍ਣਾਤਿ ਪੁਣ੍ਣਾ। ਮਾ-ਇਤਿ ਚਨ੍ਦੋ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੋ ਏਤ੍ਥ ਪੁਣ੍ਣੋਤਿ ਪੁਣ੍ਣਮਾ। ਏવਂ ਪੁਣ੍ਣਾਯ ਪੁਣ੍ਣਮਾਯਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਦਦ੍વਯੇ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
85.Evaṃme sutanti mahāpuṇṇamasuttaṃ. Tattha tadahūti tasmiṃ ahu, tasmiṃ divaseti attho. Upavasanti etthāti uposatho. Upavasantīti sīlena vā anasanena vā upetā hutvā vasantīti attho. Ayaṃ panettha atthuddhāro – ‘‘āyāma, āvuso, kappina, uposathaṃ gamissāmā’’tiādīsu hi pātimokkhuddeso uposatho. ‘‘Aṭṭhaṅgasamannāgato kho visākhe uposatho upavuttho’’tiādīsu (a. ni. 8.53) sīlaṃ. ‘‘Suddhassa ve sadā phaggu, suddhassuposatho sadā’’tiādīsu (ma. ni. 1.79) upavāso. ‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246) paññatti. ‘‘Na, bhikkhave, tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā’’tiādīsu (mahāva. 181) upavasitabbadivaso. Idhāpi soyeva adhippeto . So panesa aṭṭhamīcātuddasīpannarasībhedena tividho. Tasmā sesadvayanivāraṇatthaṃ pannaraseti vuttaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘upavasanti etthāti uposatho’’ti. Māsapuṇṇatāya puṇṇā saṃpuṇṇāti puṇṇā. Mā-iti cando vuccati, so ettha puṇṇoti puṇṇamā. Evaṃ puṇṇāya puṇṇamāyāti imasmiṃ padadvaye attho veditabbo.
ਦੇਸਨ੍ਤਿ ਕਾਰਣਂ। ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਕੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਾਪੇਸੀਤਿ। ਅਯਂ ਕਿਰ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤਾਨਂ ਪਧਾਨਿਯਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰੋ ਸਟ੍ਠਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞੇ વਸਤਿ, ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਘਟੇਨ੍ਤਿ વਾਯਮਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਭੂਤਾਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਿ, ਨਾਮਰੂਪਪਚ੍ਚਯਲਕ੍ਖਣਾਰਮ੍ਮਣਿਕવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਨੇ ਆਚਰਿਯੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਥੇਰੋ ਮਹਾਭੂਤਪਰਿਗ੍ਗਹਾਦੀਨਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਤੇ ਸਬ੍ਬਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ, ਮਗ੍ਗਫਲਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਪਨ ਕਥੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਥੇਰੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਏਤੇਸਂ ਓવਾਦਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਨਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਮੇ ਚ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਕੁਕ੍ਕੁਟਸ੍ਸ ਪਾਨੀਯਪਿવਨਕਾਲਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨੇਸਂ ਪਮਾਦਕਿਰਿਯਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਮਗ੍ਗਫਲਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਅਹਂ ਇਮੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਨ ਜਾਨਾਮਿ, ਬੁਦ੍ਧવੇਨੇਯ੍ਯਾ ਏਤੇ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ , ਗਹੇਤ੍વਾ ਨੇ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਅਥ ਨੇਸਂ ਸਤ੍ਥਾ ਚਰਿਯવਸੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ, ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਤੋ।
Desanti kāraṇaṃ. Tena hi tvaṃ bhikkhu sake āsane nisīditvā pucchāti kasmā bhagavā ṭhitassa akathetvā nisīdāpesīti. Ayaṃ kira bhikkhu saṭṭhimattānaṃ padhāniyabhikkhūnaṃ saṅghatthero saṭṭhi bhikkhū gahetvā araññe vasati, te tassa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā ghaṭenti vāyamanti. Mahābhūtāni pariggaṇhanti upādārūpāni, nāmarūpapaccayalakkhaṇārammaṇikavipassanaṃ pariggaṇhanti. Atha ne ācariyupaṭṭhānaṃ āgantvā vanditvā nisinne thero mahābhūtapariggahādīni pucchati. Te sabbaṃ kathenti, maggaphalapañhaṃ pucchitā pana kathetuṃ na sakkonti. Atha thero cintesi – ‘‘mama santike etesaṃ ovādassa parihāni natthi, ime ca āraddhavīriyā viharanti. Kukkuṭassa pānīyapivanakālamattampi nesaṃ pamādakiriyā natthi. Evaṃ santepi maggaphalāni nibbattetuṃ na sakkonti. Ahaṃ imesaṃ ajjhāsayaṃ na jānāmi, buddhaveneyyā ete bhavissanti , gahetvā ne satthu santikaṃ gacchāmi, atha nesaṃ satthā cariyavasena dhammaṃ desessatī’’ti, te bhikkhū gahetvā satthu santikaṃ āgato.
ਸਤ੍ਥਾਪਿ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੇਨ ਉਪਨੀਤਂ ਉਦਕਂ ਆਦਾਯ ਸਰੀਰਂ ਉਤੁਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਮਿਗਾਰਮਾਤੁਪਾਸਾਦਪਰਿવੇਣੇ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤવਰਬੁਦ੍ਧਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋਪਿ ਨਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ।
Satthāpi sāyanhasamaye ānandattherena upanītaṃ udakaṃ ādāya sarīraṃ utuṃ gaṇhāpetvā migāramātupāsādapariveṇe paññattavarabuddhāsane nisīdi, bhikkhusaṅghopi naṃ parivāretvā nisīdi.
ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਸੂਰਿਯੋ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮੇਤਿ, ਚਨ੍ਦੋ ਉਗ੍ਗਚ੍ਛਤਿ, ਮਜ੍ਝਟ੍ਠਾਨੇ ਚ ਭਗવਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ। ਚਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਭਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੂਰਿਯਸ੍ਸ ਪਭਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਪਭਂ ਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਾ ਯਮਕਬੁਦ੍ਧਰਸ੍ਮਿਯੋ વਿਜ੍ਜੋਤਮਾਨਾ ਪੁਞ੍ਜਾ ਪੁਞ੍ਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਦਿਸਾવਿਦਿਸਾਸੁ ਧਾવਨ੍ਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ। વਣ੍ਣਭੂਮਿ ਨਾਮੇਸਾ, ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਸ੍ਸੇવੇਤ੍ਥ ਥਾਮੋ ਪਮਾਣਂ, ਯਤ੍ਤਕਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਤਤ੍ਤਕਂ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਦੁਕ੍ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਯ ਪਰਿਸਾਯ ਥੇਰੋ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਓਕਾਸਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਤਤੋ ਭਗવਾ – ‘‘ਸਚੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਿਤਕੇ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ‘ਆਚਰਿਯੋ ਨੋ ਉਟ੍ਠਿਤੋ’ਤਿ ਸੇਸਭਿਕ੍ਖੂ ਉਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਤਥਾਗਤੇ ਅਗਾਰવੋ ਕਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਥ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾવ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਆਚਰਿਯੇ ਅਗਾਰવੋ ਕਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਕਗ੍ਗਾ ਹੁਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਆਚਰਿਯੇ ਪਨ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਤੇਪਿ ਨਿਸੀਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਏਕਗ੍ਗਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਭਗવਾ ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤੀਤਿ।
Tasmiṃ samaye sūriyo atthaṅgameti, cando uggacchati, majjhaṭṭhāne ca bhagavā nisinno. Candassa pabhā natthi, sūriyassa pabhā natthi, candimasūriyānaṃ pabhaṃ makkhetvā chabbaṇṇā yamakabuddharasmiyo vijjotamānā puñjā puñjā hutvā disāvidisāsu dhāvantīti sabbaṃ heṭṭhā vuttanayena vitthāretabbaṃ. Vaṇṇabhūmi nāmesā, dhammakathikassevettha thāmo pamāṇaṃ, yattakaṃ sakkoti, tattakaṃ kathetabbaṃ. Dukkathitanti na vattabbaṃ. Evaṃ sannisinnāya parisāya thero uṭṭhahitvā satthāraṃ pañhassa okāsaṃ kāresi. Tato bhagavā – ‘‘sace imasmiṃ ṭhitake pucchante ‘ācariyo no uṭṭhito’ti sesabhikkhū uṭṭhahissanti, evaṃ tathāgate agāravo kato bhavissati. Atha nisinnāva pucchissanti, ācariye agāravo kato bhavissati, ekaggā hutvā dhammadesanaṃ paṭicchituṃ na sakkuṇissanti. Ācariye pana nisinne tepi nisīdissanti. Tato ekaggā dhammadesanaṃ paṭicchituṃ sakkuṇissantī’’ti iminā kāraṇena bhagavā ṭhitassa akathetvā nisīdāpetīti.
ਇਮੇ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ વਿਮਤਿਪੁਚ੍ਛਾ વਿਯ ਕਥਿਤਾ। ਥੇਰੋ ਪਨ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਮਹਾਖੀਣਾਸવੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਸ੍ਸ વਿਮਤਿ। ਜਾਨਨ੍ਤੇਨਪਿ ਪਨ ਅਜਾਨਨ੍ਤੇਨ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਚੇ ਹਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਜਾਨਾਤਿ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਏਕਦੇਸਮੇવ ਕਥੇਤਿ। ਅਜਾਨਨ੍ਤੇਨ વਿਯ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਪਨ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਇਤੋ ਚ ਏਤ੍ਤੋ ਚ ਕਾਰਣਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ ਕਥੇਤਿ। ਕੋਚਿ ਪਨ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋਪਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਥੇਰੋ ਏવਰੂਪਂ વਚਨਂ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਜਾਨਨ੍ਤੋਯੇવ ਪਨ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪੁਚ੍ਛਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Ime nu kho, bhanteti vimatipucchā viya kathitā. Thero pana pañcakkhandhānaṃ udayabbayaṃ pariggaṇhitvā arahattaṃ patto mahākhīṇāsavo, natthi etassa vimati. Jānantenapi pana ajānantena viya hutvā pucchituṃ vaṭṭati. Sace hi jānanto viya pucchati, ‘‘jānāti aya’’nti tassa tassa vissajjento ekadesameva katheti. Ajānantena viya pucchite pana kathento ito ca etto ca kāraṇaṃ āharitvā pākaṭaṃ katvā katheti. Koci pana ajānantopi jānanto viya pucchati. Thero evarūpaṃ vacanaṃ kiṃ karissati, jānantoyeva pana ajānanto viya pucchatīti veditabbo.
ਛਨ੍ਦਮੂਲਕਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਮੂਲਕਾ। ਏવਂਰੂਪੋ ਸਿਯਨ੍ਤਿ ਸਚੇ ਓਦਾਤੋ ਹੋਤੁਕਾਮੋ, ਹਰਿਤਾਲવਣ੍ਣੋ વਾ ਮਨੋਸਿਲਾવਣ੍ਣੋ વਾ ਸਿਯਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥੇਤਿ । ਸਚੇ ਕਾਲ਼ੋ ਹੋਤੁਕਾਮੋ, ਨੀਲੁਪ੍ਪਲવਣ੍ਣੋ વਾ ਅਞ੍ਜਨવਣ੍ਣੋ વਾ ਅਤਸੀਪੁਪ੍ਫવਣ੍ਣੋ વਾ ਸਿਯਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥੇਤਿ। ਏવਂવੇਦਨੋਤਿ ਕੁਸਲવੇਦਨੋ વਾ ਸੁਖવੇਦਨੋ વਾ ਸਿਯਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥੇਤਿ। ਸਞ੍ਞਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਅਤੀਤੇ ਪਤ੍ਥਨਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤੇਨਾਪਿ ਚ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਤਂ ਲਦ੍ਧੁਂ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਪਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਨ ਹਿ ਓਦਾਤੋ ਕਾਲ਼ਭਾવਂ ਪਤ੍ਥੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਕਾਲ਼ੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਕਾਲ਼ੋ વਾ ਓਦਾਤੋ, ਦੀਘੋ વਾ ਰਸ੍ਸੋ, ਰਸ੍ਸੋ વਾ ਦੀਘੋ, ਦਾਨਂ ਪਨ ਦਤ੍વਾ ਸੀਲਂ વਾ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਖਤ੍ਤਿਯੋ વਾ ਹੋਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ’’ਤਿ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਨਾਗਤਮੇવ ਗਹਿਤਂ।
Chandamūlakāti taṇhāmūlakā. Evaṃrūpo siyanti sace odāto hotukāmo, haritālavaṇṇo vā manosilāvaṇṇo vā siyanti pattheti . Sace kāḷo hotukāmo, nīluppalavaṇṇo vā añjanavaṇṇo vā atasīpupphavaṇṇo vā siyanti pattheti. Evaṃvedanoti kusalavedano vā sukhavedano vā siyanti pattheti. Saññādīsupi eseva nayo. Yasmā pana atīte patthanā nāma natthi, patthentenāpi ca na sakkā taṃ laddhuṃ, paccuppannepi na hoti, na hi odāto kāḷabhāvaṃ patthetvā paccuppanne kāḷo hoti, na kāḷo vā odāto, dīgho vā rasso, rasso vā dīgho, dānaṃ pana datvā sīlaṃ vā samādiyitvā ‘‘anāgate khattiyo vā homi brāhmaṇo vā’’ti patthentassa patthanā samijjhati. Tasmā anāgatameva gahitaṃ.
ਖਨ੍ਧਾਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਖਨ੍ਧਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿ ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਹੋਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
Khandhādhivacananti khandhānaṃ khandhapaṇṇatti kittakena hotīti pucchati.
ਮਹਾਭੂਤਾ ਹੇਤੂਤਿ ‘‘ਤਯੋ ਕੁਸਲਹੇਤੂ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੪੪੧) ਹਿ ਹੇਤੁਹੇਤੁ વੁਤ੍ਤੋ। ਅવਿਜ੍ਜਾ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦੀਨਂ ਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ ਸਾਧਾਰਣਹੇਤੁ। ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਦਾਨੇ ਉਤ੍ਤਮਹੇਤੁ। ਇਧ ਪਚ੍ਚਯਹੇਤੁ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਥવੀਧਾਤੁ ਮਹਾਭੂਤਂ ਇਤਰੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਭੂਤਾਨਂ ਉਪਾਦਾਰੂਪਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾਯ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯ ਹੇਤੁ ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਚ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Mahābhūtā hetūti ‘‘tayo kusalahetū’’tiādīsu (dha. sa. 1441) hi hetuhetu vutto. Avijjā puññābhisaṅkhārādīnaṃ sādhāraṇattā sādhāraṇahetu. Kusalākusalaṃ attano attano vipākadāne uttamahetu. Idha paccayahetu adhippeto. Tattha pathavīdhātu mahābhūtaṃ itaresaṃ tiṇṇaṃ bhūtānaṃ upādārūpassa ca paññāpanāya dassanatthāya hetu ceva paccayo ca. Evaṃ sesesupi yojanā veditabbā.
ਫਸ੍ਸੋਤਿ ‘‘ਫੁਟ੍ਠੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦੇਤਿ, ਫੁਟ੍ਠੋ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ, ਫੁਟ੍ਠੋ ਚੇਤੇਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੯੩) વਚਨਤੋ ਫਸ੍ਸੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾਯ ਹੇਤੁ ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਚ। વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਤਾવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਕਾਨਂ ਉਪਰਿਮਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਸਮਤਿਂਸ ਰੂਪਾਨਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਚ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨਾਮਰੂਪਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾਯ ਹੇਤੁ ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਚ। ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰੇ ਚਕ੍ਖੁਪਸਾਦੋ ਚੇવ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਞ੍ਚ ਰੂਪਂ, ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾ ਨਾਮਂ। ਤਂ ਨਾਮਰੂਪਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾਯ ਹੇਤੁ ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਚ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ਸੇਸવਿਞ੍ਞਾਣੇਸੁ।
Phassoti ‘‘phuṭṭho, bhikkhave, vedeti, phuṭṭho sañjānāti, phuṭṭho cetetī’’ti (saṃ. ni. 4.93) vacanato phasso tiṇṇaṃ khandhānaṃ paññāpanāya hetu ceva paccayo ca. Viññāṇakkhandhassāti ettha paṭisandhiviññāṇena tāva saddhiṃ gabbhaseyyakānaṃ uparimaparicchedena samatiṃsa rūpāni sampayuttā ca tayo khandhā uppajjanti, taṃ nāmarūpaṃ paṭisandhiviññāṇassa paññāpanāya hetu ceva paccayo ca. Cakkhudvāre cakkhupasādo ceva rūpārammaṇañca rūpaṃ, sampayuttā tayo khandhā nāmaṃ. Taṃ nāmarūpaṃ cakkhuviññāṇassa paññāpanāya hetu ceva paccayo ca. Eseva nayo sesaviññāṇesu.
੮੭. ਕਥਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ ਇਦਂ ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਨੁ ਖੋਤਿ વਟ੍ਟਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਇਦਂ વਿવਟ੍ਟਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ।
87.Kathaṃ pana, bhanteti idaṃ kittakena nu khoti vaṭṭaṃ pucchanto evamāha. Sakkāyadiṭṭhi na hotīti idaṃ vivaṭṭaṃ pucchanto evamāha.
੮੮. ਅਯਂ ਰੂਪੇ ਅਸ੍ਸਾਦੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਟਿવੇਧੋ ਚੇવ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਕਥਿਤਂ। ਅਯਂ ਰੂਪੇ ਆਦੀਨવੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਹਾਨਪਟਿવੇਧੋ ਚੇવ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਞ੍ਚ। ਇਦਂ ਰੂਪੇ ਨਿਸ੍ਸਰਣਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਟਿવੇਧੋ ਚੇવ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਞ੍ਚ। ਯੇ ਇਮੇਸੁ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਯਂ ਭਾવਨਾਪਟਿવੇਧੋ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
88.Ayaṃrūpe assādoti iminā pariññāpaṭivedho ceva dukkhasaccañca kathitaṃ. Ayaṃ rūpe ādīnavoti iminā pahānapaṭivedho ceva samudayasaccañca. Idaṃ rūpe nissaraṇanti iminā sacchikiriyāpaṭivedho ceva nirodhasaccañca. Ye imesu tīsu ṭhānesu sammādiṭṭhiādayo dhammā, ayaṃ bhāvanāpaṭivedho maggasaccaṃ. Sesapadesupi eseva nayo.
੮੯. ਬਹਿਦ੍ਧਾਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕੇ ਕਾਯੇ। ਸਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤੇਸੂਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ‘‘ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕੇ ਕਾਯੇ’’ਤਿ વਚਨੇਨ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਰਸ੍ਸ ਚ ਕਾਯੋ ਗਹਿਤੋવ, ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਸਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ।
89.Bahiddhāti parassa saviññāṇake kāye. Sabbanimittesūti iminā pana anindriyabaddhampi saṅgaṇhāti. ‘‘Saviññāṇake kāye’’ti vacanena vā attano ca parassa ca kāyo gahitova, bahiddhā ca sabbanimittaggahaṇena anindriyabaddhaṃ gaṇhāti.
੯੦. ਅਨਤ੍ਤਕਤਾਨੀਤਿ ਅਨਤ੍ਤਨਿ ਠਤ੍વਾ ਕਤਾਨਿ। ਕਮਤ੍ਤਾਨਂ ਫੁਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਕਤਰਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਨਿ ਠਤ੍વਾ વਿਪਾਕਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਸਸ੍ਸਤਦਸ੍ਸਨਂ ਓਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਤਣ੍ਹਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੇਨਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਜੇਟ੍ਠਕੇਨ। ਤਤ੍ਰ ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਸਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਕਤਿਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਜਹਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਨવਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਅਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਆਸਨੇ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવਾਤਿ।
90.Anattakatānīti anattani ṭhatvā katāni. Kamattānaṃ phusissantīti katarasmiṃ attani ṭhatvā vipākaṃ dassentīti sassatadassanaṃ okkamanto evamāha. Taṇhādhipateyyenāti taṇhājeṭṭhakena. Tatra tatrāti tesu tesu dhammesu. Saṭṭhimattānanti ime bhikkhū pakatikammaṭṭhānaṃ jahitvā aññaṃ navakammaṭṭhānaṃ sammasantā pallaṅkaṃ abhinditvā tasmiṃyeva āsane arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ਮਹਾਪੁਣ੍ਣਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mahāpuṇṇamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੯. ਮਹਾਪੁਣ੍ਣਮਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Mahāpuṇṇamasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੯. ਮਹਾਪੁਣ੍ਣਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Mahāpuṇṇamasuttavaṇṇanā
