| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya |
2. මහාරාහුලොවාදසුත්‌තං
2. Mahārāhulovādasuttaṃ
113. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. අථ ඛො භගවා පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය සාවත්‌ථිං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. ආයස්‌මාපි ඛො රාහුලො පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය භගවන්‌තං පිට්‌ඨිතො පිට්‌ඨිතො අනුබන්‌ධි. අථ ඛො භගවා අපලොකෙත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං රාහුලං ආමන්‌තෙසි – ‘‘යං කිඤ්‌චි, රාහුල, රූපං – අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං අජ්‌ඣත්‌තං වා බහිද්‌ධා වා ඔළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරෙ සන්‌තිකෙ වා – සබ්‌බං රූපං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දට්‌ඨබ්‌බ’’න්‌ති. ‘‘රූපමෙව නු ඛො, භගවා, රූපමෙව නු ඛො, සුගතා’’ති? ‘‘රූපම්‌පි, රාහුල, වෙදනාපි, රාහුල, සඤ්‌ඤාපි, රාහුල, සඞ්‌ඛාරාපි, රාහුල, විඤ්‌ඤාණම්‌පි, රාහුලා’’ති. අථ ඛො ආයස්‌මා රාහුලො ‘‘කො නජ්‌ජ 1 භගවතා සම්‌මුඛා ඔවාදෙන ඔවදිතො ගාමං පිණ්‌ඩාය පවිසිස්‌සතී’’ති තතො පටිනිවත්‌තිත්‌වා අඤ්‌ඤතරස්‌මිං රුක්‌ඛමූලෙ නිසීදි පල්‌ලඞ්‌කං ආභුජිත්‌වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්‌ඨපෙත්‌වා. අද්‌දසා ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො ආයස්‌මන්‌තං රාහුලං අඤ්‌ඤතරස්‌මිං රුක්‌ඛමූලෙ නිසින්‌නං පල්‌ලඞ්‌කං ආභුජිත්‌වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්‌ඨපෙත්‌වා . දිස්‌වාන ආයස්‌මන්‌තං රාහුලං ආමන්‌තෙසි – ‘‘ආනාපානස්‌සතිං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. ආනාපානස්‌සති, රාහුල, භාවනා භාවිතා බහුලීකතා මහප්‌ඵලා හොති මහානිසංසා’’ති.
113. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi. Āyasmāpi kho rāhulo pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Atha kho bhagavā apaloketvā āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantesi – ‘‘yaṃ kiñci, rāhula, rūpaṃ – atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā – sabbaṃ rūpaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabba’’nti. ‘‘Rūpameva nu kho, bhagavā, rūpameva nu kho, sugatā’’ti? ‘‘Rūpampi, rāhula, vedanāpi, rāhula, saññāpi, rāhula, saṅkhārāpi, rāhula, viññāṇampi, rāhulā’’ti. Atha kho āyasmā rāhulo ‘‘ko najja 2 bhagavatā sammukhā ovādena ovadito gāmaṃ piṇḍāya pavisissatī’’ti tato paṭinivattitvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. Addasā kho āyasmā sāriputto āyasmantaṃ rāhulaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā . Disvāna āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantesi – ‘‘ānāpānassatiṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Ānāpānassati, rāhula, bhāvanā bhāvitā bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā’’ti.
114. අථ ඛො ආයස්‌මා රාහුලො සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා රාහුලො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘කථං භාවිතා නු ඛො, භන්‌තෙ, ආනාපානස්‌සති, කථං බහුලීකතා මහප්‌ඵලා හොති මහානිසංසා’’ති? ‘‘යං කිඤ්‌චි, රාහුල, අජ්‌ඣත්‌තං පච්‌චත්‌තං කක්‌ඛළං ඛරිගතං උපාදින්‌නං, සෙය්‍යථිදං – කෙසා ලොමා නඛා දන්‌තා තචො මංසං න්‌හාරු 3 අට්‌ඨි අට්‌ඨිමිඤ්‌ජං වක්‌කං හදයං යකනං කිලොමකං පිහකං පප්‌ඵාසං අන්‌තං අන්‌තගුණං උදරියං කරීසං, යං වා පනඤ්‌ඤම්‌පි කිඤ්‌චි අජ්‌ඣත්‌තං පච්‌චත්‌තං කක්‌ඛළං ඛරිගතං උපාදින්‌නං – අයං වුච්‌චති, රාහුල, අජ්‌ඣත්‌තිකා පථවීධාතු 4. යා චෙව ඛො පන අජ්‌ඣත්‌තිකා පථවීධාතු යා ච බාහිරා පථවීධාතු, පථවීධාතුරෙවෙසා. තං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දට්‌ඨබ්‌බං. එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා පථවීධාතුයා නිබ්‌බින්‌දති, පථවීධාතුයා චිත්‌තං විරාජෙති’’.
114. Atha kho āyasmā rāhulo sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā rāhulo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kathaṃ bhāvitā nu kho, bhante, ānāpānassati, kathaṃ bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā’’ti? ‘‘Yaṃ kiñci, rāhula, ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru 5 aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, rāhula, ajjhattikā pathavīdhātu 6. Yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu yā ca bāhirā pathavīdhātu, pathavīdhāturevesā. Taṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā pathavīdhātuyā nibbindati, pathavīdhātuyā cittaṃ virājeti’’.
115. ‘‘කතමා ච, රාහුල, ආපොධාතු? ආපොධාතු සියා අජ්‌ඣත්‌තිකා, සියා බාහිරා. කතමා ච, රාහුල, අජ්‌ඣත්‌තිකා ආපොධාතු ? යං අජ්‌ඣත්‌තං පච්‌චත්‌තං ආපො ආපොගතං උපාදින්‌නං, සෙය්‍යථිදං – පිත්‌තං සෙම්‌හං පුබ්‌බො ලොහිතං සෙදො මෙදො අස්‌සු වසා ඛෙළො සිඞ්‌ඝාණිකා ලසිකා මුත්‌තං, යං වා පනඤ්‌ඤම්‌පි කිඤ්‌චි අජ්‌ඣත්‌තං පච්‌චත්‌තං ආපො ආපොගතං උපාදින්‌නං – අයං වුච්‌චති, රාහුල, අජ්‌ඣත්‌තිකා ආපොධාතු. යා චෙව ඛො පන අජ්‌ඣත්‌තිකා ආපොධාතු යා ච බාහිරා ආපොධාතු ආපොධාතුරෙවෙසා. තං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දට්‌ඨබ්‌බං. එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා ආපොධාතුයා නිබ්‌බින්‌දති, ආපොධාතුයා චිත්‌තං විරාජෙති.
115. ‘‘Katamā ca, rāhula, āpodhātu? Āpodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā ca, rāhula, ajjhattikā āpodhātu ? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, rāhula, ajjhattikā āpodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu yā ca bāhirā āpodhātu āpodhāturevesā. Taṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āpodhātuyā nibbindati, āpodhātuyā cittaṃ virājeti.
116. ‘‘කතමා ච, රාහුල, තෙජොධාතු? තෙජොධාතු සියා අජ්‌ඣත්‌තිකා, සියා බාහිරා. කතමා ච, රාහුල, අජ්‌ඣත්‌තිකා තෙජොධාතු? යං අජ්‌ඣත්‌තං පච්‌චත්‌තං තෙජො තෙජොගතං උපාදින්‌නං, සෙය්‍යථිදං – යෙන ච සන්‌තප්‌පති යෙන ච ජීරීයති යෙන ච පරිඩය්‌හති යෙන ච අසිතපීතඛායිතසායිතං සම්‌මා පරිණාමං ගච්‌ඡති, යං වා පනඤ්‌ඤම්‌පි කිඤ්‌චි අජ්‌ඣත්‌තං පච්‌චත්‌තං තෙජො තෙජොගතං උපාදින්‌නං – අයං වුච්‌චති, රාහුල, අජ්‌ඣත්‌තිකා තෙජොධාතු. යා චෙව ඛො පන අජ්‌ඣත්‌තිකා තෙජොධාතු යා ච බාහිරා තෙජොධාතු තෙජොධාතුරෙවෙසා. තං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දට්‌ඨබ්‌බං. එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා තෙජොධාතුයා නිබ්‌බින්‌දති, තෙජොධාතුයා චිත්‌තං විරාජෙති.
116. ‘‘Katamā ca, rāhula, tejodhātu? Tejodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā ca, rāhula, ajjhattikā tejodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – yena ca santappati yena ca jīrīyati yena ca pariḍayhati yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, rāhula, ajjhattikā tejodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā tejodhātu yā ca bāhirā tejodhātu tejodhāturevesā. Taṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā tejodhātuyā nibbindati, tejodhātuyā cittaṃ virājeti.
117. ‘‘කතමා ච, රාහුල, වායොධාතු? වායොධාතු සියා අජ්‌ඣත්‌තිකා, සියා බාහිරා. කතමා ච, රාහුල, අජ්‌ඣත්‌තිකා වායොධාතු? යං අජ්‌ඣත්‌තං පච්‌චත්‌තං වායො වායොගතං උපාදින්‌නං, සෙය්‍යථිදං – උද්‌ධඞ්‌ගමා වාතා, අධොගමා වාතා, කුච්‌ඡිසයා වාතා, කොට්‌ඨාසයා 7 වාතා , අඞ්‌ගමඞ්‌ගානුසාරිනො වාතා, අස්‌සාසො පස්‌සාසො, ඉති යං වා පනඤ්‌ඤම්‌පි කිඤ්‌චි අජ්‌ඣත්‌තං පච්‌චත්‌තං වායො වායොගතං උපාදින්‌නං – අයං වුච්‌චති, රාහුල, අජ්‌ඣත්‌තිකා වායොධාතු. යා චෙව ඛො පන අජ්‌ඣත්‌තිකා වායොධාතු යා ච බාහිරා වායොධාතු වායොධාතුරෙවෙසා. තං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි , න මෙසො අත්‌තා’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දට්‌ඨබ්‌බං. එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා වායොධාතුයා නිබ්‌බින්‌දති, වායොධාතුයා චිත්‌තං විරාජෙති.
117. ‘‘Katamā ca, rāhula, vāyodhātu? Vāyodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā ca, rāhula, ajjhattikā vāyodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – uddhaṅgamā vātā, adhogamā vātā, kucchisayā vātā, koṭṭhāsayā 8 vātā , aṅgamaṅgānusārino vātā, assāso passāso, iti yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, rāhula, ajjhattikā vāyodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā vāyodhātu yā ca bāhirā vāyodhātu vāyodhāturevesā. Taṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi , na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā vāyodhātuyā nibbindati, vāyodhātuyā cittaṃ virājeti.
118. ‘‘කතමා ච, රාහුල, ආකාසධාතු? ආකාසධාතු සියා අජ්‌ඣත්‌තිකා, සියා බාහිරා. කතමා ච, රාහුල, අජ්‌ඣත්‌තිකා ආකාසධාතු? යං අජ්‌ඣත්‌තං පච්‌චත්‌තං ආකාසං ආකාසගතං උපාදින්‌නං, සෙය්‍යථිදං – කණ්‌ණච්‌ඡිද්‌දං නාසච්‌ඡිද්‌දං මුඛද්‌වාරං, යෙන ච අසිතපීතඛායිතසායිතං අජ්‌ඣොහරති, යත්‌ථ ච අසිතපීතඛායිතසායිතං සන්‌තිට්‌ඨති, යෙන ච අසිතපීතඛායිතසායිතං අධොභාගං 9 නික්‌ඛමති, යං වා පනඤ්‌ඤම්‌පි කිඤ්‌චි අජ්‌ඣත්‌තං පච්‌චත්‌තං ආකාසං ආකාසගතං, අඝං අඝගතං, විවරං විවරගතං, අසම්‌ඵුට්‌ඨං, මංසලොහිතෙහි උපාදින්‌නං 10 – අයං වුච්‌චති, රාහුල, අජ්‌ඣත්‌තිකා ආකාසධාතු. යා චෙව ඛො පන අජ්‌ඣත්‌තිකා ආකාසධාතු යා ච බාහිරා ආකාසධාතු ආකාසධාතුරෙවෙසා. තං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දට්‌ඨබ්‌බං. එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා ආකාසධාතුයා චිත්‌තං නිබ්‌බින්‌දති, ආකාසධාතුයා චිත්‌තං විරාජෙති.
118. ‘‘Katamā ca, rāhula, ākāsadhātu? Ākāsadhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā ca, rāhula, ajjhattikā ākāsadhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ ākāsaṃ ākāsagataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – kaṇṇacchiddaṃ nāsacchiddaṃ mukhadvāraṃ, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ ajjhoharati, yattha ca asitapītakhāyitasāyitaṃ santiṭṭhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ adhobhāgaṃ 11 nikkhamati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ ākāsaṃ ākāsagataṃ, aghaṃ aghagataṃ, vivaraṃ vivaragataṃ, asamphuṭṭhaṃ, maṃsalohitehi upādinnaṃ 12 – ayaṃ vuccati, rāhula, ajjhattikā ākāsadhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā ākāsadhātu yā ca bāhirā ākāsadhātu ākāsadhāturevesā. Taṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā ākāsadhātuyā cittaṃ nibbindati, ākāsadhātuyā cittaṃ virājeti.
119. ‘‘පථවීසමං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. පථවීසමඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්‌පන්‌නා මනාපාමනාපා ඵස්‌සා චිත්‌තං න පරියාදාය ඨස්‌සන්‌ති. සෙය්‍යථාපි, රාහුල, පථවියා සුචිම්‌පි නික්‌ඛිපන්‌ති, අසුචිම්‌පි නික්‌ඛිපන්‌ති, ගූථගතම්‌පි නික්‌ඛිපන්‌ති, මුත්‌තගතම්‌පි නික්‌ඛිපන්‌ති, ඛෙළගතම්‌පි නික්‌ඛිපන්‌ති, පුබ්‌බගතම්‌පි නික්‌ඛිපන්‌ති, ලොහිතගතම්‌පි නික්‌ඛිපන්‌ති, න ච තෙන පථවී අට්‌ටීයති වා හරායති වා ජිගුච්‌ඡති වා; එවමෙව ඛො ත්‌වං, රාහුල, පථවීසමං භාවනං භාවෙහි. පථවීසමඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්‌පන්‌නා මනාපාමනාපා ඵස්‌සා චිත්‌තං න පරියාදාය ඨස්‌සන්‌ති.
119. ‘‘Pathavīsamaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Pathavīsamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti. Seyyathāpi, rāhula, pathaviyā sucimpi nikkhipanti, asucimpi nikkhipanti, gūthagatampi nikkhipanti, muttagatampi nikkhipanti, kheḷagatampi nikkhipanti, pubbagatampi nikkhipanti, lohitagatampi nikkhipanti, na ca tena pathavī aṭṭīyati vā harāyati vā jigucchati vā; evameva kho tvaṃ, rāhula, pathavīsamaṃ bhāvanaṃ bhāvehi. Pathavīsamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti.
‘‘ආපොසමං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. ආපොසමඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්‌පන්‌නා මනාපාමනාපා ඵස්‌සා චිත්‌තං න පරියාදාය ඨස්‌සන්‌ති. සෙය්‍යථාපි, රාහුල, ආපස්‌මිං සුචිම්‌පි ධොවන්‌ති, අසුචිම්‌පි ධොවන්‌ති, ගූථගතම්‌පි ධොවන්‌ති, මුත්‌තගතම්‌පි ධොවන්‌ති, ඛෙළගතම්‌පි ධොවන්‌ති, පුබ්‌බගතම්‌පි ධොවන්‌ති, ලොහිතගතම්‌පි ධොවන්‌ති, න ච තෙන ආපො අට්‌ටීයති වා හරායති වා ජිගුච්‌ඡති වා; එවමෙව ඛො ත්‌වං, රාහුල, ආපොසමං භාවනං භාවෙහි. ආපොසමඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්‌පන්‌නා මනාපාමනාපා ඵස්‌සා චිත්‌තං න පරියාදාය ඨස්‌සන්‌ති.
‘‘Āposamaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Āposamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti. Seyyathāpi, rāhula, āpasmiṃ sucimpi dhovanti, asucimpi dhovanti, gūthagatampi dhovanti, muttagatampi dhovanti, kheḷagatampi dhovanti, pubbagatampi dhovanti, lohitagatampi dhovanti, na ca tena āpo aṭṭīyati vā harāyati vā jigucchati vā; evameva kho tvaṃ, rāhula, āposamaṃ bhāvanaṃ bhāvehi. Āposamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti.
‘‘තෙජොසමං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. තෙජොසමඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්‌පන්‌නා මනාපාමනාපා ඵස්‌සා චිත්‌තං න පරියාදාය ඨස්‌සන්‌ති. සෙය්‍යථාපි, රාහුල, තෙජො සුචිම්‌පි දහති, අසුචිම්‌පි දහති, ගූථගතම්‌පි දහති, මුත්‌තගතම්‌පි දහති, ඛෙළගතම්‌පි දහති, පුබ්‌බගතම්‌පි දහති, ලොහිතගතම්‌පි දහති, න ච තෙන තෙජො අට්‌ටීයති වා හරායති වා ජිගුච්‌ඡති වා; එවමෙව ඛො ත්‌වං, රාහුල, තෙජොසමං භාවනං භාවෙහි. තෙජොසමඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්‌පන්‌නා මනාපාමනාපා ඵස්‌සා චිත්‌තං න පරියාදාය ඨස්‌සන්‌ති.
‘‘Tejosamaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Tejosamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti. Seyyathāpi, rāhula, tejo sucimpi dahati, asucimpi dahati, gūthagatampi dahati, muttagatampi dahati, kheḷagatampi dahati, pubbagatampi dahati, lohitagatampi dahati, na ca tena tejo aṭṭīyati vā harāyati vā jigucchati vā; evameva kho tvaṃ, rāhula, tejosamaṃ bhāvanaṃ bhāvehi. Tejosamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti.
‘‘වායොසමං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. වායොසමඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්‌පන්‌නා මනාපාමනාපා ඵස්‌සා චිත්‌තං න පරියාදාය ඨස්‌සන්‌ති. සෙය්‍යථාපි, රාහුල, වායො සුචිම්‌පි උපවායති, අසුචිම්‌පි උපවායති, ගූථගතම්‌පි උපවායති, මුත්‌තගතම්‌පි උපවායති, ඛෙළගතම්‌පි උපවායති, පුබ්‌බගතම්‌පි උපවායති, ලොහිතගතම්‌පි උපවායති, න ච තෙන වායො අට්‌ටීයති වා හරායති වා ජිගුච්‌ඡති වා; එවමෙව ඛො ත්‌වං, රාහුල, වායොසමං භාවනං භාවෙහි. වායොසමඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්‌පන්‌නා මනාපාමනාපා ඵස්‌සා චිත්‌තං න පරියාදාය ඨස්‌සන්‌ති.
‘‘Vāyosamaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Vāyosamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti. Seyyathāpi, rāhula, vāyo sucimpi upavāyati, asucimpi upavāyati, gūthagatampi upavāyati, muttagatampi upavāyati, kheḷagatampi upavāyati, pubbagatampi upavāyati, lohitagatampi upavāyati, na ca tena vāyo aṭṭīyati vā harāyati vā jigucchati vā; evameva kho tvaṃ, rāhula, vāyosamaṃ bhāvanaṃ bhāvehi. Vāyosamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti.
‘‘ආකාසසමං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. ආකාසසමඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්‌පන්‌නා මනාපාමනාපා ඵස්‌සා චිත්‌තං න පරියාදාය ඨස්‌සන්‌ති. සෙය්‍යථාපි, රාහුල, ආකාසො න කත්‌ථචි පතිට්‌ඨිතො; එවමෙව ඛො ත්‌වං, රාහුල, ආකාසසමං භාවනං භාවෙහි. ආකාසසමඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්‌පන්‌නා මනාපාමනාපා ඵස්‌සා චිත්‌තං න පරියාදාය ඨස්‌සන්‌ති.
‘‘Ākāsasamaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Ākāsasamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti. Seyyathāpi, rāhula, ākāso na katthaci patiṭṭhito; evameva kho tvaṃ, rāhula, ākāsasamaṃ bhāvanaṃ bhāvehi. Ākāsasamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti.
120. ‘‘මෙත්‌තං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. මෙත්‌තඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යො බ්‍යාපාදො සො පහීයිස්‌සති. කරුණං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. කරුණඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යා විහෙසා සා පහීයිස්‌සති. මුදිතං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. මුදිතඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යා අරති සා පහීයිස්‌සති. උපෙක්‌ඛං , රාහුල, භාවනං භාවෙහි. උපෙක්‌ඛඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යො පටිඝො සො පහීයිස්‌සති. අසුභං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. අසුභඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යො රාගො සො පහීයිස්‌සති. අනිච්‌චසඤ්‌ඤං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. අනිච්‌චසඤ්‌ඤඤ්‌හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යො අස්‌මිමානො සො පහීයිස්‌සති.
120. ‘‘Mettaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Mettañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yo byāpādo so pahīyissati. Karuṇaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Karuṇañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yā vihesā sā pahīyissati. Muditaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Muditañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yā arati sā pahīyissati. Upekkhaṃ , rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Upekkhañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yo paṭigho so pahīyissati. Asubhaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Asubhañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yo rāgo so pahīyissati. Aniccasaññaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Aniccasaññañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yo asmimāno so pahīyissati.
121. ‘‘ආනාපානස්‌සතිං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. ආනාපානස්‌සති හි තෙ, රාහුල, භාවිතා බහුලීකතා මහප්‌ඵලා හොති මහානිසංසා. කථං භාවිතා ච, රාහුල, ආනාපානස්‌සති, කථං බහුලීකතා මහප්‌ඵලා හොති මහානිසංසා ? ඉධ, රාහුල, භික්‌ඛු අරඤ්‌ඤගතො වා රුක්‌ඛමූලගතො වා සුඤ්‌ඤාගාරගතො වා නිසීදති පල්‌ලඞ්‌කං ආභුජිත්‌වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්‌ඨපෙත්‌වා. සො සතොව අස්‌සසති සතොව 13 පස්‌සසති.
121. ‘‘Ānāpānassatiṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Ānāpānassati hi te, rāhula, bhāvitā bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Kathaṃ bhāvitā ca, rāhula, ānāpānassati, kathaṃ bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā ? Idha, rāhula, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So satova assasati satova 14 passasati.
‘‘දීඝං වා අස්‌සසන්‌තො ‘දීඝං අස්‌සසාමී’ති පජානාති, දීඝං වා පස්‌සසන්‌තො ‘දීඝං පස්‌සසාමී’ති පජානාති; රස්‌සං වා අස්‌සසන්‌තො ‘රස්‌සං අස්‌සසාමී’ති පජානාති, රස්‌සං වා පස්‌සසන්‌තො ‘රස්‌සං පස්‌සසාමී’ති පජානාති. ‘සබ්‌බකායප්‌පටිසංවෙදී අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘සබ්‌බකායප්‌පටිසංවෙදී පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති.
‘‘Dīghaṃ vā assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti; rassaṃ vā assasanto ‘rassaṃ assasāmī’ti pajānāti, rassaṃ vā passasanto ‘rassaṃ passasāmī’ti pajānāti. ‘Sabbakāyappaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati; ‘sabbakāyappaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati; ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati; ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati.
‘‘‘පීතිප්‌පටිසංවෙදී අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘පීතිප්‌පටිසංවෙදී පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘සුඛප්‌පටිසංවෙදී අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘සුඛප්‌පටිසංවෙදී පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘චිත්‌තසඞ්‌ඛාරප්‌පටිසංවෙදී අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘චිත්‌තසඞ්‌ඛාරප්‌පටිසංවෙදී පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘පස්‌සම්‌භයං චිත්‌තසඞ්‌ඛාරං අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘පස්‌සම්‌භයං චිත්‌තසඞ්‌ඛාරං පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති.
‘‘‘Pītippaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati; ‘pītippaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati; ‘sukhappaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati; ‘sukhappaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati; ‘cittasaṅkhārappaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati; ‘cittasaṅkhārappaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati; ‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati; ‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati.
‘‘‘චිත්‌තප්‌පටිසංවෙදී අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘චිත්‌තප්‌පටිසංවෙදී පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති ; ‘අභිප්‌පමොදයං චිත්‌තං අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘අභිප්‌පමොදයං චිත්‌තං පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘සමාදහං චිත්‌තං අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘සමාදහං චිත්‌තං පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘විමොචයං චිත්‌තං අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘විමොචයං චිත්‌තං පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති.
‘‘‘Cittappaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati; ‘cittappaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati ; ‘abhippamodayaṃ cittaṃ assasissāmī’ti sikkhati; ‘abhippamodayaṃ cittaṃ passasissāmī’ti sikkhati; ‘samādahaṃ cittaṃ assasissāmī’ti sikkhati; ‘samādahaṃ cittaṃ passasissāmī’ti sikkhati; ‘vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’ti sikkhati; ‘vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’ti sikkhati.
‘‘‘අනිච්‌චානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘අනිච්‌චානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘විරාගානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘විරාගානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘නිරොධානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘නිරොධානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති; ‘පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’ති සික්‌ඛති.
‘‘‘Aniccānupassī assasissāmī’ti sikkhati; ‘aniccānupassī passasissāmī’ti sikkhati; ‘virāgānupassī assasissāmī’ti sikkhati; ‘virāgānupassī passasissāmī’ti sikkhati; ‘nirodhānupassī assasissāmī’ti sikkhati; ‘nirodhānupassī passasissāmī’ti sikkhati; ‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’ti sikkhati; ‘paṭinissaggānupassī passasissāmī’ti sikkhati.
‘‘එවං භාවිතා ඛො, රාහුල, ආනාපානස්‌සති, එවං බහුලීකතා මහප්‌ඵලා හොති මහානිසංසා. එවං භාවිතාය, රාහුල, ආනාපානස්‌සතියා, එවං බහුලීකතාය යෙපි තෙ චරිමකා අස්‌සාසා තෙපි විදිතාව නිරුජ්‌ඣන්‌ති නො අවිදිතා’’ති.
‘‘Evaṃ bhāvitā kho, rāhula, ānāpānassati, evaṃ bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Evaṃ bhāvitāya, rāhula, ānāpānassatiyā, evaṃ bahulīkatāya yepi te carimakā assāsā tepi viditāva nirujjhanti no aviditā’’ti.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනො ආයස්‌මා රාහුලො භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දීති.
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā rāhulo bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
මහාරාහුලොවාදසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං දුතියං.
Mahārāhulovādasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 2. මහාරාහුලොවාදසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Mahārāhulovādasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 2. මහාරාහුලොවාදසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Mahārāhulovādasuttavaṇṇanā
