Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
౨. మహారాహులోవాదసుత్తవణ్ణనా
2. Mahārāhulovādasuttavaṇṇanā
౧౧౩. ఏవం మే సుతన్తి మహారాహులోవాదసుత్తం. తత్థ పిట్ఠితో పిట్ఠితో అనుబన్ధీతి దస్సనం అవిజహిత్వా గమనం అబ్బోచ్ఛిన్నం కత్వా పచ్ఛతో పచ్ఛతో ఇరియాపథానుబన్ధనేన అనుబన్ధి. తదా హి భగవా పదే పదం నిక్ఖిపన్తో విలాసితగమనేన పురతో పురతో గచ్ఛతి, రాహులత్థేరో దసబలస్స పదానుపదికో హుత్వా పచ్ఛతో పచ్ఛతో.
113.Evaṃme sutanti mahārāhulovādasuttaṃ. Tattha piṭṭhito piṭṭhito anubandhīti dassanaṃ avijahitvā gamanaṃ abbocchinnaṃ katvā pacchato pacchato iriyāpathānubandhanena anubandhi. Tadā hi bhagavā pade padaṃ nikkhipanto vilāsitagamanena purato purato gacchati, rāhulatthero dasabalassa padānupadiko hutvā pacchato pacchato.
తత్థ భగవా సుపుప్ఫితసాలవనమజ్ఝగతో సుభూమిఓతరణత్థాయ నిక్ఖన్తమత్తవరవారణో వియ విరోచిత్థ, రాహులభద్దో చ వరవారణస్స పచ్ఛతో నిక్ఖన్తగజపోతకో వియ. భగవా సాయన్హసమయే మణిగుహతో నిక్ఖమిత్వా గోచరం పటిపన్నో కేసరసీహో వియ, రాహులభద్దో చ సీహమిగరాజానం అనుబన్ధన్తో నిక్ఖన్తసీహపోతకో వియ. భగవా మణిపబ్బతసస్సిరికవనసణ్డతో దాఠబలో మహాబ్యగ్ఘో వియ, రాహులభద్దో చ బ్యగ్ఘరాజానం అనుబన్ధబ్యగ్ఘపోతకో వియ. భగవా సిమ్బలిదాయతో నిక్ఖన్తసుపణ్ణరాజా వియ, రాహులభద్దో చ సుపణ్ణరాజస్స పచ్ఛతో నిక్ఖన్తసుపణ్ణపోతకో వియ. భగవా చిత్తకూటపబ్బతతో గగనతలం పక్ఖన్దసువణ్ణహంసరాజా వియ, రాహులభద్దో చ హంసాధిపతిం అనుపక్ఖన్దహంసపోతకో వియ. భగవా మహాసరం అజ్ఝోగాళ్హా సువణ్ణమహానావా వియ, రాహులభద్దో చ సువణ్ణనావం పచ్ఛా అనుబన్ధనావాపోతకో వియ. భగవా చక్కరతనానుభావేన గగనతలే సమ్పయాతచక్కవత్తిరాజా వియ, రాహులభద్దో చ రాజానం అనుసమ్పయాతపరిణాయకరతనం వియ. భగవా విగతవలాహకం నభం పటిపన్నతారకరాజా వియ, రాహులభద్దో చ తారకాధిపతినో అనుమగ్గపటిపన్నా పరిసుద్ధఓసధితారకా వియ.
Tattha bhagavā supupphitasālavanamajjhagato subhūmiotaraṇatthāya nikkhantamattavaravāraṇo viya virocittha, rāhulabhaddo ca varavāraṇassa pacchato nikkhantagajapotako viya. Bhagavā sāyanhasamaye maṇiguhato nikkhamitvā gocaraṃ paṭipanno kesarasīho viya, rāhulabhaddo ca sīhamigarājānaṃ anubandhanto nikkhantasīhapotako viya. Bhagavā maṇipabbatasassirikavanasaṇḍato dāṭhabalo mahābyaggho viya, rāhulabhaddo ca byaggharājānaṃ anubandhabyagghapotako viya. Bhagavā simbalidāyato nikkhantasupaṇṇarājā viya, rāhulabhaddo ca supaṇṇarājassa pacchato nikkhantasupaṇṇapotako viya. Bhagavā cittakūṭapabbatato gaganatalaṃ pakkhandasuvaṇṇahaṃsarājā viya, rāhulabhaddo ca haṃsādhipatiṃ anupakkhandahaṃsapotako viya. Bhagavā mahāsaraṃ ajjhogāḷhā suvaṇṇamahānāvā viya, rāhulabhaddo ca suvaṇṇanāvaṃ pacchā anubandhanāvāpotako viya. Bhagavā cakkaratanānubhāvena gaganatale sampayātacakkavattirājā viya, rāhulabhaddo ca rājānaṃ anusampayātapariṇāyakaratanaṃ viya. Bhagavā vigatavalāhakaṃ nabhaṃ paṭipannatārakarājā viya, rāhulabhaddo ca tārakādhipatino anumaggapaṭipannā parisuddhaosadhitārakā viya.
భగవాపి మహాసమ్మతపవేణియం ఓక్కాకరాజవంసే జాతో, రాహులభద్దోపి. భగవాపి సఙ్ఖే పక్ఖిత్తఖీరసదిసో సుపరిసుద్ధజాతిఖత్తియకులే జాతో, రాహులభద్దోపి. భగవాపి రజ్జం పహాయ పబ్బజితో, రాహులభద్దోపి. భగవతోపి సరీరం ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణపటిమణ్డితం దేవనగరేసు సముస్సితరతనతోరణం వియ సబ్బపాలిఫుల్లో పారిచ్ఛత్తకో వియ చ అతిమనోహరణం, రాహులభద్దస్సాపి. ఇతి ద్వేపి అభినీహారసమ్పన్నా, ద్వేపి రాజపబ్బజితా, ద్వేపి ఖత్తియసుఖుమాలా, ద్వేపి సువణ్ణవణ్ణా, ద్వేపి లక్ఖణసమ్పన్నా ఏకమగ్గం పటిపన్నా పటిపాటియా గచ్ఛన్తానం ద్విన్నం చన్దమణ్డలానం ద్విన్నం సూరియమణ్డలానం ద్విన్నం సక్కసుయామసన్తుసితసునిమ్మితవసవత్తిమహాబ్రహ్మాదీనం సిరియా సిరిం అభిభవమానా వియ విరోచింసు.
Bhagavāpi mahāsammatapaveṇiyaṃ okkākarājavaṃse jāto, rāhulabhaddopi. Bhagavāpi saṅkhe pakkhittakhīrasadiso suparisuddhajātikhattiyakule jāto, rāhulabhaddopi. Bhagavāpi rajjaṃ pahāya pabbajito, rāhulabhaddopi. Bhagavatopi sarīraṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ devanagaresu samussitaratanatoraṇaṃ viya sabbapāliphullo pāricchattako viya ca atimanoharaṇaṃ, rāhulabhaddassāpi. Iti dvepi abhinīhārasampannā, dvepi rājapabbajitā, dvepi khattiyasukhumālā, dvepi suvaṇṇavaṇṇā, dvepi lakkhaṇasampannā ekamaggaṃ paṭipannā paṭipāṭiyā gacchantānaṃ dvinnaṃ candamaṇḍalānaṃ dvinnaṃ sūriyamaṇḍalānaṃ dvinnaṃ sakkasuyāmasantusitasunimmitavasavattimahābrahmādīnaṃ siriyā siriṃ abhibhavamānā viya virociṃsu.
తత్రాయస్మా రాహులో భగవతో పిట్ఠితో పిట్ఠితో గచ్ఛన్తోవ పాదతలతో యావ ఉపరి కేసన్తా తథాగతం ఆలోకేసి. సో భగవతో బుద్ధవేసవిలాసం దిస్వా ‘‘సోభతి భగవా ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణవిచిత్తసరీరో బ్యామప్పభాపరిక్ఖిత్తతాయ విప్పకిణ్ణసువణ్ణచుణ్ణమజ్ఝగతో వియ, విజ్జులతాపరిక్ఖిత్తో కనకపబ్బతో వియ, యన్తసుత్తసమాకడ్ఢితరతనవిచిత్తం సువణ్ణఅగ్ఘికం వియ, రత్తపంసుకూలచీవరపటిచ్ఛన్నోపి రత్తకమ్బలపరిక్ఖిత్తకనకపబ్బతో వియ, పవాళలతాపటిమణ్డితం సువణ్ణఅగ్ఘికం వియ , చీనపిట్ఠచుణ్ణపూజితం సువణ్ణచేతియం వియ, లాఖారసానులిత్తో కనకయూపో వియ, రత్తవలాహకన్తరతో తఙ్ఖణబ్భుగ్గతపుణ్ణచన్దో వియ, అహో సమతింసపారమితానుభావసజ్జితస్స అత్తభావస్స సిరీసమ్పత్తీ’’తి చిన్తేసి. తతో అత్తానమ్పి ఓలోకేత్వా – ‘‘అహమ్పి సోభామి. సచే భగవా చతూసు మహాదీపేసు చక్కవత్తిరజ్జం అకరిస్సా, మయ్హం పరిణాయకట్ఠానన్తరం అదస్సా. ఏవం సన్తే అతివియ జమ్బుదీపతలం అసోభిస్సా’’తి అత్తభావం నిస్సాయ గేహస్సితం ఛన్దరాగం ఉప్పాదేసి.
Tatrāyasmā rāhulo bhagavato piṭṭhito piṭṭhito gacchantova pādatalato yāva upari kesantā tathāgataṃ ālokesi. So bhagavato buddhavesavilāsaṃ disvā ‘‘sobhati bhagavā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇavicittasarīro byāmappabhāparikkhittatāya vippakiṇṇasuvaṇṇacuṇṇamajjhagato viya, vijjulatāparikkhitto kanakapabbato viya, yantasuttasamākaḍḍhitaratanavicittaṃ suvaṇṇaagghikaṃ viya, rattapaṃsukūlacīvarapaṭicchannopi rattakambalaparikkhittakanakapabbato viya, pavāḷalatāpaṭimaṇḍitaṃ suvaṇṇaagghikaṃ viya , cīnapiṭṭhacuṇṇapūjitaṃ suvaṇṇacetiyaṃ viya, lākhārasānulitto kanakayūpo viya, rattavalāhakantarato taṅkhaṇabbhuggatapuṇṇacando viya, aho samatiṃsapāramitānubhāvasajjitassa attabhāvassa sirīsampattī’’ti cintesi. Tato attānampi oloketvā – ‘‘ahampi sobhāmi. Sace bhagavā catūsu mahādīpesu cakkavattirajjaṃ akarissā, mayhaṃ pariṇāyakaṭṭhānantaraṃ adassā. Evaṃ sante ativiya jambudīpatalaṃ asobhissā’’ti attabhāvaṃ nissāya gehassitaṃ chandarāgaṃ uppādesi.
భగవాపి పురతో గచ్ఛన్తోవ చిన్తేసి – ‘‘పరిపుణ్ణచ్ఛవిమంసలోహితో దాని రాహులస్స అత్తభావో. రజనీయేసు రూపారమ్మణాదీసు హి చిత్తస్స పక్ఖన్దనకాలో జాతో, కిం బహులతాయ ను ఖో రాహులో వీతినామేతీ’’తి. అథ సహావజ్జనేనేవ పసన్నఉదకే మచ్ఛం వియ, పరిసుద్ధే ఆదాసమణ్డలే ముఖనిమిత్తం వియ చ తస్స తం చిత్తుప్పాదం అద్దస. దిస్వావ – ‘‘అయం రాహులో మయ్హం అత్రజో హుత్వా మమ పచ్ఛతో ఆగచ్ఛన్తో ‘అహం సోభామి, మయ్హం వణ్ణాయతనం పసన్న’న్తి అత్తభావం నిస్సాయ గేహస్సితఛన్దరాగం ఉప్పాదేతి, అతిత్థే పక్ఖన్దో ఉప్పథం పటిపన్నో అగోచరే చరతి, దిసామూళ్హఅద్ధికో వియ అగన్తబ్బం దిసం గచ్ఛతి. అయం ఖో పనస్స కిలేసో అబ్భన్తరే వడ్ఢన్తో అత్తత్థమ్పి యథాభూతం పస్సితుం న దస్సతి, పరత్థమ్పి, ఉభయత్థమ్పి. తతో నిరయేపి పటిసన్ధిం గణ్హాపేస్సతి, తిరచ్ఛానయోనియమ్పి, పేత్తివిసయేపి, అసురకాయేపి, సమ్బాధేపి మాతుకుచ్ఛిస్మిన్తి అనమతగ్గే సంసారవట్టే పరిపాతేస్సతి. అయఞ్హి –
Bhagavāpi purato gacchantova cintesi – ‘‘paripuṇṇacchavimaṃsalohito dāni rāhulassa attabhāvo. Rajanīyesu rūpārammaṇādīsu hi cittassa pakkhandanakālo jāto, kiṃ bahulatāya nu kho rāhulo vītināmetī’’ti. Atha sahāvajjaneneva pasannaudake macchaṃ viya, parisuddhe ādāsamaṇḍale mukhanimittaṃ viya ca tassa taṃ cittuppādaṃ addasa. Disvāva – ‘‘ayaṃ rāhulo mayhaṃ atrajo hutvā mama pacchato āgacchanto ‘ahaṃ sobhāmi, mayhaṃ vaṇṇāyatanaṃ pasanna’nti attabhāvaṃ nissāya gehassitachandarāgaṃ uppādeti, atitthe pakkhando uppathaṃ paṭipanno agocare carati, disāmūḷhaaddhiko viya agantabbaṃ disaṃ gacchati. Ayaṃ kho panassa kileso abbhantare vaḍḍhanto attatthampi yathābhūtaṃ passituṃ na dassati, paratthampi, ubhayatthampi. Tato nirayepi paṭisandhiṃ gaṇhāpessati, tiracchānayoniyampi, pettivisayepi, asurakāyepi, sambādhepi mātukucchisminti anamatagge saṃsāravaṭṭe paripātessati. Ayañhi –
అనత్థజననో లోభో, లోభో చిత్తప్పకోపనో;
Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano;
భయమన్తరతో జాతం, తం జనో నావబుజ్ఝతి.
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.
లుద్ధో అత్థం న జానాతి, లుద్ధో ధమ్మం న పస్సతి;
Luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passati;
అన్ధతమం తదా హోతి, యం లోభో సహతే నరం. (ఇతివు॰ ౮౮) –
Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ lobho sahate naraṃ. (itivu. 88) –
యథా ఖో పన అనేకరతనపూరా మహానావా భిన్నఫలకన్తరేన ఉదకం ఆదియమానా ముహుత్తమ్పి న అజ్ఝుపేక్ఖితబ్బా హోతి, వేగేనస్సా వివరం పిదహితుం వట్టతి, ఏవమేవం అయమ్పి న అజ్ఝుపేక్ఖితబ్బో. యావస్స అయం కిలేసో అబ్భన్తరే సీలరతనాదీని న వినాసేతి, తావదేవ నం నిగ్గణ్హిస్సామీ’’తి అజ్ఝాసయమకాసి. ఏవరూపేసు పన ఠానేసు బుద్ధానం నాగవిలోకనం నామ హోతి. తస్మా యన్తేన పరివత్తితసువణ్ణపటిమా వియ సకలకాయేనేవ పరివత్తేత్వా ఠితో రాహులభద్దం ఆమన్తేసి. తం సన్ధాయ ‘‘అథ ఖో భగవా అపలోకేత్వా’’తిఆది వుత్తం.
Yathā kho pana anekaratanapūrā mahānāvā bhinnaphalakantarena udakaṃ ādiyamānā muhuttampi na ajjhupekkhitabbā hoti, vegenassā vivaraṃ pidahituṃ vaṭṭati, evamevaṃ ayampi na ajjhupekkhitabbo. Yāvassa ayaṃ kileso abbhantare sīlaratanādīni na vināseti, tāvadeva naṃ niggaṇhissāmī’’ti ajjhāsayamakāsi. Evarūpesu pana ṭhānesu buddhānaṃ nāgavilokanaṃ nāma hoti. Tasmā yantena parivattitasuvaṇṇapaṭimā viya sakalakāyeneva parivattetvā ṭhito rāhulabhaddaṃ āmantesi. Taṃ sandhāya ‘‘atha kho bhagavā apaloketvā’’tiādi vuttaṃ.
తత్థ యంకిఞ్చి రూపన్తిఆదీని సబ్బాకారేన విసుద్ధిమగ్గే ఖన్ధనిద్దేసే విత్థారితాని. నేతం మమాతిఆదీని మహాహత్థిపదోపమే వుత్తాని. రూపమేవ ను ఖో భగవాతి కస్మా పుచ్ఛతి? తస్స కిర – ‘‘సబ్బం రూపం నేతం మమ, నేసోహమస్మి న మేసో అత్తా’’తి సుత్వా – ‘‘భగవా సబ్బం రూపం విపస్సనాపఞ్ఞాయ ఏవం దట్ఠబ్బన్తి వదతి, వేదనాదీసు ను ఖో కథం పటిపజ్జితబ్బ’’న్తి నయో ఉదపాది. తస్మా తస్మిం నయే ఠితో పుచ్ఛతి. నయకుసలో హేస ఆయస్మా రాహులో, ఇదం న కత్తబ్బన్తి వుత్తే ఇదమ్పి న కత్తబ్బం ఇదమ్పి న కత్తబ్బమేవాతి నయసతేనపి నయసహస్సేనపి పటివిజ్ఝతి. ఇదం కత్తబ్బన్తి వుత్తేపి ఏసేవ నయో.
Tattha yaṃkiñci rūpantiādīni sabbākārena visuddhimagge khandhaniddese vitthāritāni. Netaṃ mamātiādīni mahāhatthipadopame vuttāni. Rūpameva nu kho bhagavāti kasmā pucchati? Tassa kira – ‘‘sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama, nesohamasmi na meso attā’’ti sutvā – ‘‘bhagavā sabbaṃ rūpaṃ vipassanāpaññāya evaṃ daṭṭhabbanti vadati, vedanādīsu nu kho kathaṃ paṭipajjitabba’’nti nayo udapādi. Tasmā tasmiṃ naye ṭhito pucchati. Nayakusalo hesa āyasmā rāhulo, idaṃ na kattabbanti vutte idampi na kattabbaṃ idampi na kattabbamevāti nayasatenapi nayasahassenapi paṭivijjhati. Idaṃ kattabbanti vuttepi eseva nayo.
సిక్ఖాకామో హి అయం ఆయస్మా, పాతోవ గన్ధకుటిపరివేణే పత్థమత్తం వాలికం ఓకిరతి – ‘‘అజ్జ సమ్మాసమ్బుద్ధస్స సన్తికా మయ్హం ఉపజ్ఝాయస్స సన్తికా ఏత్తకం ఓవాదం ఏత్తకం పరిభాసం లభామీ’’తి. సమ్మాసమ్బుద్ధోపి నం ఏతదగ్గే ఠపేన్తో – ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం సిక్ఖాకామానం యదిదం రాహులో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౨౦౯) సిక్ఖాయమేవ అగ్గం కత్వా ఠపేసి. సోపి ఆయస్మా భిక్ఖుసఙ్ఘమజ్ఝే తమేవ సీహనాదం నది –
Sikkhākāmo hi ayaṃ āyasmā, pātova gandhakuṭipariveṇe patthamattaṃ vālikaṃ okirati – ‘‘ajja sammāsambuddhassa santikā mayhaṃ upajjhāyassa santikā ettakaṃ ovādaṃ ettakaṃ paribhāsaṃ labhāmī’’ti. Sammāsambuddhopi naṃ etadagge ṭhapento – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ sikkhākāmānaṃ yadidaṃ rāhulo’’ti (a. ni. 1.209) sikkhāyameva aggaṃ katvā ṭhapesi. Sopi āyasmā bhikkhusaṅghamajjhe tameva sīhanādaṃ nadi –
‘‘సబ్బమేతం అభిఞ్ఞాయ, ధమ్మరాజా పితా మమ;
‘‘Sabbametaṃ abhiññāya, dhammarājā pitā mama;
సమ్ముఖా భిక్ఖుసఙ్ఘస్స, ఏతదగ్గే ఠపేసి మం.
Sammukhā bhikkhusaṅghassa, etadagge ṭhapesi maṃ.
సిక్ఖాకామానహం అగ్గో, ధమ్మరాజేన థోమితో;
Sikkhākāmānahaṃ aggo, dhammarājena thomito;
సద్ధాపబ్బజితానఞ్చ, సహాయో పవరో మమ.
Saddhāpabbajitānañca, sahāyo pavaro mama.
ధమ్మరాజా పితా మయ్హం, ధమ్మారక్ఖో చ పేత్తియో;
Dhammarājā pitā mayhaṃ, dhammārakkho ca pettiyo;
సారిపుత్తో ఉపజ్ఝాయో, సబ్బం మే జినసాసన’’న్తి.
Sāriputto upajjhāyo, sabbaṃ me jinasāsana’’nti.
అథస్స భగవా యస్మా న కేవలం రూపమేవ, వేదనాదయోపి ఏవం దట్ఠబ్బా, తస్మా రూపమ్పి రాహులాతిఆదిమాహ. కో నజ్జాతి కో ను అజ్జ. థేరస్స కిర ఏతదహోసి ‘‘సమ్మాసమ్బుద్ధో మయ్హం అత్తభావనిస్సితం ఛన్దరాగం ఞత్వా ‘సమణేన నామ ఏవరూపో వితక్కో న వితక్కితబ్బో’తి నేవ పరియాయేన కథం కథేసి, గచ్ఛ భిక్ఖు రాహులం వదేహి ‘మా పున ఏవరూపం వితక్కం వితక్కేసీ’తి న దూతం పేసేసి. మం సమ్ముక్ఖే ఠత్వాయేవ పన సభణ్డకం చోరం చూళాయ గణ్హన్తో వియ సమ్ముఖా సుగతోవాదం అదాసి. సుగతోవాదో చ నామ అసఙ్ఖేయ్యేహిపి కప్పేహి దుల్లభో. ఏవరూపస్స బుద్ధస్స సమ్ముఖా ఓవాదం లభిత్వా కో ను విఞ్ఞూ పణ్డితజాతికో అజ్జ గామం పిణ్డాయ పవిసిస్సతీ’’తి. అథేస ఆయస్మా ఆహారకిచ్చం పహాయ యస్మిం నిసిన్నట్ఠానే ఠితేన ఓవాదో లద్ధో, తతోవ పటినివత్తేత్వా అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే నిసీది. భగవాపి తం ఆయస్మన్తం నివత్తమానం దిస్వా న ఏవమాహ – ‘‘మా నివత్త తావ, రాహుల, భిక్ఖాచారకాలో తే’’తి. కస్మా? ఏవం కిరస్స అహోసి – ‘‘అజ్జ తావ కాయగతాసతిఅమతభోజనం భుఞ్జతూ’’తి.
Athassa bhagavā yasmā na kevalaṃ rūpameva, vedanādayopi evaṃ daṭṭhabbā, tasmā rūpampi rāhulātiādimāha. Ko najjāti ko nu ajja. Therassa kira etadahosi ‘‘sammāsambuddho mayhaṃ attabhāvanissitaṃ chandarāgaṃ ñatvā ‘samaṇena nāma evarūpo vitakko na vitakkitabbo’ti neva pariyāyena kathaṃ kathesi, gaccha bhikkhu rāhulaṃ vadehi ‘mā puna evarūpaṃ vitakkaṃ vitakkesī’ti na dūtaṃ pesesi. Maṃ sammukkhe ṭhatvāyeva pana sabhaṇḍakaṃ coraṃ cūḷāya gaṇhanto viya sammukhā sugatovādaṃ adāsi. Sugatovādo ca nāma asaṅkheyyehipi kappehi dullabho. Evarūpassa buddhassa sammukhā ovādaṃ labhitvā ko nu viññū paṇḍitajātiko ajja gāmaṃ piṇḍāya pavisissatī’’ti. Athesa āyasmā āhārakiccaṃ pahāya yasmiṃ nisinnaṭṭhāne ṭhitena ovādo laddho, tatova paṭinivattetvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. Bhagavāpi taṃ āyasmantaṃ nivattamānaṃ disvā na evamāha – ‘‘mā nivatta tāva, rāhula, bhikkhācārakālo te’’ti. Kasmā? Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ajja tāva kāyagatāsatiamatabhojanaṃ bhuñjatū’’ti.
అద్దసా ఖో ఆయస్మా సారిపుత్తోతి భగవతి గతే పచ్ఛా గచ్ఛన్తో అద్దస. ఏతస్స కిరాయస్మతో ఏకకస్స విహరతో అఞ్ఞం వత్తం, భగవతా సద్ధిం విహరతో అఞ్ఞం. యదా హి ద్వే అగ్గసావకా ఏకాకినో వసన్తి, తదా పాతోవ సేనాసనం సమ్మజ్జిత్వా సరీరపటిజగ్గనం కత్వా సమాపత్తిం అప్పేత్వా సన్నిసిన్నా అత్తనో చిత్తరుచియా భిక్ఖాచారం గచ్ఛన్తి. భగవతా సద్ధిం విహరన్తా పన థేరా ఏవం న కరోన్తి. తదా హి భగవా భిక్ఖుసఙ్ఘపరివారో పఠమం భిక్ఖాచారం గచ్ఛతి. తస్మిం గతే థేరో అత్తనో సేనాసనా నిక్ఖమిత్వా – ‘‘బహూనం వసనట్ఠానే నామ సబ్బేవ పాసాదికం కాతుం సక్కోన్తి వా, న వా సక్కోన్తీ’’తి తత్థ తత్థ గన్త్వా అసమ్మట్ఠం ఠానం సమ్మజ్జతి. సచే కచవరో అఛడ్డితో హోతి, తం ఛడ్డేతి. పానీయట్ఠపేతబ్బట్ఠానమ్హి పానీయకూటే అసతి పానీయఘటం ఠపేతి. గిలానానం సన్తికం గన్త్వా, ‘‘ఆవుసో, తుమ్హాకం కిం ఆహరామి, కిం వో ఇచ్ఛితబ్బ’’న్తి? పుచ్ఛతి. అవస్సికదహరానం సన్తికం గన్త్వా – ‘‘అభిరమథ, ఆవుసో, మా ఉక్కణ్ఠిత్థ, పటిపత్తిసారకం బుద్ధసాసన’’న్తి ఓవదతి. ఏవం కత్వా సబ్బపచ్ఛా భిక్ఖాచారం గచ్ఛతి. యథా హి చక్కవత్తి కుహిఞ్చి గన్తుకామో సేనాయ పరివారితో పఠమం నిక్ఖమతి, పరిణాయకరతనం సేనఙ్గాని సంవిధాయ పచ్ఛా నిక్ఖమతి, ఏవం సద్ధమ్మచక్కవత్తి భగవా భిక్ఖుసఙ్ఘపరివారో పఠమం నిక్ఖమతి, తస్స భగవతో పరిణాయకరతనభూతో ధమ్మసేనాపతి ఇమం కిచ్చం కత్వా సబ్బపచ్ఛా నిక్ఖమతి. సో ఏవం నిక్ఖన్తో తస్మిం దివసే అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే నిసిన్నం రాహులభద్దం అద్దస. తేన వుత్తం ‘‘పచ్ఛా గచ్ఛన్తో అద్దసా’’తి.
Addasā kho āyasmā sāriputtoti bhagavati gate pacchā gacchanto addasa. Etassa kirāyasmato ekakassa viharato aññaṃ vattaṃ, bhagavatā saddhiṃ viharato aññaṃ. Yadā hi dve aggasāvakā ekākino vasanti, tadā pātova senāsanaṃ sammajjitvā sarīrapaṭijagganaṃ katvā samāpattiṃ appetvā sannisinnā attano cittaruciyā bhikkhācāraṃ gacchanti. Bhagavatā saddhiṃ viharantā pana therā evaṃ na karonti. Tadā hi bhagavā bhikkhusaṅghaparivāro paṭhamaṃ bhikkhācāraṃ gacchati. Tasmiṃ gate thero attano senāsanā nikkhamitvā – ‘‘bahūnaṃ vasanaṭṭhāne nāma sabbeva pāsādikaṃ kātuṃ sakkonti vā, na vā sakkontī’’ti tattha tattha gantvā asammaṭṭhaṃ ṭhānaṃ sammajjati. Sace kacavaro achaḍḍito hoti, taṃ chaḍḍeti. Pānīyaṭṭhapetabbaṭṭhānamhi pānīyakūṭe asati pānīyaghaṭaṃ ṭhapeti. Gilānānaṃ santikaṃ gantvā, ‘‘āvuso, tumhākaṃ kiṃ āharāmi, kiṃ vo icchitabba’’nti? Pucchati. Avassikadaharānaṃ santikaṃ gantvā – ‘‘abhiramatha, āvuso, mā ukkaṇṭhittha, paṭipattisārakaṃ buddhasāsana’’nti ovadati. Evaṃ katvā sabbapacchā bhikkhācāraṃ gacchati. Yathā hi cakkavatti kuhiñci gantukāmo senāya parivārito paṭhamaṃ nikkhamati, pariṇāyakaratanaṃ senaṅgāni saṃvidhāya pacchā nikkhamati, evaṃ saddhammacakkavatti bhagavā bhikkhusaṅghaparivāro paṭhamaṃ nikkhamati, tassa bhagavato pariṇāyakaratanabhūto dhammasenāpati imaṃ kiccaṃ katvā sabbapacchā nikkhamati. So evaṃ nikkhanto tasmiṃ divase aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ rāhulabhaddaṃ addasa. Tena vuttaṃ ‘‘pacchā gacchanto addasā’’ti.
అథ కస్మా ఆనాపానస్సతియం నియోజేసి? నిసజ్జానుచ్ఛవికత్తా. థేరో కిర ‘‘ఏతస్స భగవతా రూపకమ్మట్ఠానం కథిత’’న్తి అనావజ్జిత్వావ యేనాకారేన అయం అచలో అనోబద్ధో హుత్వా నిసిన్నో, ఇదమస్స ఏతిస్సా నిసజ్జాయ కమ్మట్ఠానం అనుచ్ఛవికన్తి చిన్తేత్వా ఏవమాహ. తత్థ ఆనాపానస్సతిన్తి అస్సాసపస్సాసే పరిగ్గహేత్వా తత్థ చతుక్కపఞ్చకజ్ఝానం నిబ్బత్తేత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం గణ్హాహీతి దస్సేతి.
Atha kasmā ānāpānassatiyaṃ niyojesi? Nisajjānucchavikattā. Thero kira ‘‘etassa bhagavatā rūpakammaṭṭhānaṃ kathita’’nti anāvajjitvāva yenākārena ayaṃ acalo anobaddho hutvā nisinno, idamassa etissā nisajjāya kammaṭṭhānaṃ anucchavikanti cintetvā evamāha. Tattha ānāpānassatinti assāsapassāse pariggahetvā tattha catukkapañcakajjhānaṃ nibbattetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gaṇhāhīti dasseti.
మహప్ఫలా హోతీతి కీవమహప్ఫలా హోతి? ఇధ భిక్ఖు ఆనాపానస్సతిం అనుయుత్తో ఏకాసనే నిసిన్నోవ సబ్బాసవే ఖేపేత్వా అరహత్తం పాపుణాతి, తథా అసక్కోన్తో మరణకాలే సమసీసీ హోతి, తథా అసక్కోన్తో దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా ధమ్మకథికదేవపుత్తస్స ధమ్మం సుత్వా అరహత్తం పాపుణాతి, తతో విరద్ధో అనుప్పన్నే బుద్ధుప్పాదే పచ్చేకబోధిం సచ్ఛికరోతి, తం అసచ్ఛికరోన్తో బుద్ధానం సమ్ముఖీభావే బాహియత్థేరాదయో వియ ఖిప్పాభిఞ్ఞో హోతి, ఏవం మహప్ఫలా. మహానిసంసాతి తస్సేవ వేవచనం. వుత్తమ్పి చేతం –
Mahapphalā hotīti kīvamahapphalā hoti? Idha bhikkhu ānāpānassatiṃ anuyutto ekāsane nisinnova sabbāsave khepetvā arahattaṃ pāpuṇāti, tathā asakkonto maraṇakāle samasīsī hoti, tathā asakkonto devaloke nibbattitvā dhammakathikadevaputtassa dhammaṃ sutvā arahattaṃ pāpuṇāti, tato viraddho anuppanne buddhuppāde paccekabodhiṃ sacchikaroti, taṃ asacchikaronto buddhānaṃ sammukhībhāve bāhiyattherādayo viya khippābhiñño hoti, evaṃ mahapphalā. Mahānisaṃsāti tasseva vevacanaṃ. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ఆనాపానస్సతీ యస్స, పరిపుణ్ణా సుభావితా;
‘‘Ānāpānassatī yassa, paripuṇṇā subhāvitā;
అనుపుబ్బం పరిచితా, యథా బుద్ధేన దేసితా;
Anupubbaṃ paricitā, yathā buddhena desitā;
సోమం లోకం పభాసేతి, అబ్భా ముత్తోవ చన్దిమా’’తి. (థేరగా॰ ౫౪౮; పటి॰ మ॰ ౧.౧.౬౦) –
Somaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā’’ti. (theragā. 548; paṭi. ma. 1.1.60) –
ఇమం మహప్ఫలతం సమ్పస్సమానో థేరో సద్ధివిహారికం తత్థ నియోజేతి.
Imaṃ mahapphalataṃ sampassamāno thero saddhivihārikaṃ tattha niyojeti.
ఇతి భగవా రూపకమ్మట్ఠానం, థేరో ఆనాపానస్సతిన్తి ఉభోపి కమ్మట్ఠానం ఆచిక్ఖిత్వా గతా, రాహులభద్దో విహారేయేవ ఓహీనో. భగవా తస్స ఓహీనభావం జానన్తోపి నేవ అత్తనా ఖాదనీయం భోజనీయం గహేత్వా అగమాసి, న ఆనన్దత్థేరస్స హత్థే పేసేసి, న పసేనదిమహారాజఅనాథపిణ్డికాదీనం సఞ్ఞం అదాసి. సఞ్ఞామత్తకఞ్హి లభిత్వా తే కాజభత్తం అభిహరేయ్యుం. యథా చ భగవా, ఏవం సారిపుత్తత్థేరోపి న కిఞ్చి అకాసి. రాహులత్థేరో నిరాహారో ఛిన్నభత్తో అహోసి. తస్స పనాయస్మతో – ‘‘భగవా మం విహారే ఓహీనం జానన్తోపి అత్తనా లద్ధపిణ్డపాతం నాపి సయం గహేత్వా ఆగతో, న అఞ్ఞస్స హత్థే పహిణి , న మనుస్సానం సఞ్ఞం అదాసి, ఉపజ్ఝాయోపి మే ఓహీనభావం జానన్తో తథేవ న కిఞ్చి అకాసీ’’తి చిత్తమ్పి న ఉప్పన్నం, కుతో తప్పచ్చయా ఓమానం వా అతిమానం వా జనేస్సతి. భగవతా పన ఆచిక్ఖితకమ్మట్ఠానమేవ పురేభత్తమ్పి పచ్ఛాభత్తమ్పి – ‘‘ఇతిపి రూపం అనిచ్చం, ఇతిపి దుక్ఖం, ఇతిపి అసుభం, ఇతిపి అనత్తా’’తి అగ్గిం అభిమత్థేన్తో వియ నిరన్తరం మనసికత్వా సాయన్హసమయే చిన్తేసి – ‘‘అహం ఉపజ్ఝాయేన ఆనాపానస్సతిం భావేహీతి వుత్తో , తస్స వచనం న కరిస్సామి. ఆచరియుపజ్ఝాయానఞ్హి వచనం అకరోన్తో దుబ్బచో నామ హోతి. ‘దుబ్బచో రాహులో, ఉపజ్ఝాయస్సపి వచనం న కరోతీ’తి చ గరహుప్పత్తితో కక్ఖళతరా పీళా నామ నత్థీ’’తి భావనావిధానం పుచ్ఛితుకామో భగవతో సన్తికం అగమాసి. తం దస్సేతుం అథ ఖో ఆయస్మా రాహులోతిఆది వుత్తం.
Iti bhagavā rūpakammaṭṭhānaṃ, thero ānāpānassatinti ubhopi kammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā gatā, rāhulabhaddo vihāreyeva ohīno. Bhagavā tassa ohīnabhāvaṃ jānantopi neva attanā khādanīyaṃ bhojanīyaṃ gahetvā agamāsi, na ānandattherassa hatthe pesesi, na pasenadimahārājaanāthapiṇḍikādīnaṃ saññaṃ adāsi. Saññāmattakañhi labhitvā te kājabhattaṃ abhihareyyuṃ. Yathā ca bhagavā, evaṃ sāriputtattheropi na kiñci akāsi. Rāhulatthero nirāhāro chinnabhatto ahosi. Tassa panāyasmato – ‘‘bhagavā maṃ vihāre ohīnaṃ jānantopi attanā laddhapiṇḍapātaṃ nāpi sayaṃ gahetvā āgato, na aññassa hatthe pahiṇi , na manussānaṃ saññaṃ adāsi, upajjhāyopi me ohīnabhāvaṃ jānanto tatheva na kiñci akāsī’’ti cittampi na uppannaṃ, kuto tappaccayā omānaṃ vā atimānaṃ vā janessati. Bhagavatā pana ācikkhitakammaṭṭhānameva purebhattampi pacchābhattampi – ‘‘itipi rūpaṃ aniccaṃ, itipi dukkhaṃ, itipi asubhaṃ, itipi anattā’’ti aggiṃ abhimatthento viya nirantaraṃ manasikatvā sāyanhasamaye cintesi – ‘‘ahaṃ upajjhāyena ānāpānassatiṃ bhāvehīti vutto , tassa vacanaṃ na karissāmi. Ācariyupajjhāyānañhi vacanaṃ akaronto dubbaco nāma hoti. ‘Dubbaco rāhulo, upajjhāyassapi vacanaṃ na karotī’ti ca garahuppattito kakkhaḷatarā pīḷā nāma natthī’’ti bhāvanāvidhānaṃ pucchitukāmo bhagavato santikaṃ agamāsi. Taṃ dassetuṃ atha kho āyasmā rāhulotiādi vuttaṃ.
౧౧౪. తత్థ పటిసల్లానాతి ఏకీభావతో. యంకిఞ్చి రాహులాతి కస్మా? భగవా ఆనాపానస్సతిం పుట్ఠో రూపకమ్మట్ఠానం కథేతీతి. రూపే ఛన్దరాగప్పహానత్థం. ఏవం కిరస్స అహోసి – ‘‘రాహులస్స అత్తభావం నిస్సాయ ఛన్దరాగో ఉప్పన్నో, హేట్ఠా చస్స సఙ్ఖేపేన రూపకమ్మట్ఠానం కథితం. ఇదానిస్సాపి ద్విచత్తాలీసాయ ఆకారేహి అత్తభావం విరాజేత్వా విసఙ్ఖరిత్వా తంనిస్సితం ఛన్దరాగం అనుప్పత్తిధమ్మతం ఆపాదేస్సామీ’’తి. అథ ఆకాసధాతుం కస్మా విత్థారేసీతి? ఉపాదారూపదస్సనత్థం. హేట్ఠా హి చత్తారి మహాభూతానేవ కథితాని, న ఉపాదారూపం. తస్మా ఇమినా ముఖేన తం దస్సేతుం ఆకాసధాతుం విత్థారేసి. అపిచ అజ్ఝత్తికేన ఆకాసేన పరిచ్ఛిన్నరూపమ్పి పాకటం హోతి.
114. Tattha paṭisallānāti ekībhāvato. Yaṃkiñci rāhulāti kasmā? Bhagavā ānāpānassatiṃ puṭṭho rūpakammaṭṭhānaṃ kathetīti. Rūpe chandarāgappahānatthaṃ. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘rāhulassa attabhāvaṃ nissāya chandarāgo uppanno, heṭṭhā cassa saṅkhepena rūpakammaṭṭhānaṃ kathitaṃ. Idānissāpi dvicattālīsāya ākārehi attabhāvaṃ virājetvā visaṅkharitvā taṃnissitaṃ chandarāgaṃ anuppattidhammataṃ āpādessāmī’’ti. Atha ākāsadhātuṃ kasmā vitthāresīti? Upādārūpadassanatthaṃ. Heṭṭhā hi cattāri mahābhūtāneva kathitāni, na upādārūpaṃ. Tasmā iminā mukhena taṃ dassetuṃ ākāsadhātuṃ vitthāresi. Apica ajjhattikena ākāsena paricchinnarūpampi pākaṭaṃ hoti.
ఆకాసేన పరిచ్ఛిన్నం, రూపం యాతి విభూతతం;
Ākāsena paricchinnaṃ, rūpaṃ yāti vibhūtataṃ;
తస్సేవం ఆవిభావత్థం, తం పకాసేసి నాయకో.
Tassevaṃ āvibhāvatthaṃ, taṃ pakāsesi nāyako.
ఏత్థ పన పురిమాసు తావ చతూసు ధాతూసు యం వత్తబ్బం, తం మహాహత్థిపదోపమే వుత్తమేవ.
Ettha pana purimāsu tāva catūsu dhātūsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ mahāhatthipadopame vuttameva.
౧౧౮. ఆకాసధాతుయం ఆకాసగతన్తి ఆకాసభావం గతం. ఉపాదిన్నన్తిఆదిన్నం గహితం పరామట్ఠం, సరీరట్ఠకన్తి అత్థో. కణ్ణచ్ఛిద్దన్తి మంసలోహితాదీహి అసమ్ఫుట్ఠకణ్ణవివరం. నాసచ్ఛిద్దాదీసుపి ఏసేవ నయో. యేన చాతి యేన ఛిద్దేన. అజ్ఝోహరతీతి అన్తో పవేసేతి, జివ్హాబన్ధనతో హి యావ ఉదరపటలా మనుస్సానం విదత్థిచతురఙ్గులం ఛిద్దట్ఠానం హోతి. తం సన్ధాయేతం వుత్తం. యత్థ చాతి యస్మిం ఓకాసే. సన్తిట్ఠతీతి పతిట్ఠాతి. మనుస్సానఞ్హి మహన్తం పటపరిస్సావనమత్తఞ్చ ఉదరపటలం నామ హోతి. తం సన్ధాయేతం వుత్తం. అధోభాగం నిక్ఖమతీతి యేన హేట్ఠా నిక్ఖమతి. ద్వత్తింసహత్థమత్తం ఏకవీసతియా ఠానేసు వఙ్కం అన్తం నామ హోతి. తం సన్ధాయేతం వుత్తం. యం వా పనఞ్ఞమ్పీతి ఇమినా సుఖుమసుఖుమం చమ్మమంసాదిఅన్తరగతఞ్చేవ లోమకూపభావేన చ ఠితం ఆకాసం దస్సేతి. సేసమేత్థాపి పథవీధాతుఆదీసు వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం.
118. Ākāsadhātuyaṃ ākāsagatanti ākāsabhāvaṃ gataṃ. Upādinnantiādinnaṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ, sarīraṭṭhakanti attho. Kaṇṇacchiddanti maṃsalohitādīhi asamphuṭṭhakaṇṇavivaraṃ. Nāsacchiddādīsupi eseva nayo. Yenacāti yena chiddena. Ajjhoharatīti anto paveseti, jivhābandhanato hi yāva udarapaṭalā manussānaṃ vidatthicaturaṅgulaṃ chiddaṭṭhānaṃ hoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Yattha cāti yasmiṃ okāse. Santiṭṭhatīti patiṭṭhāti. Manussānañhi mahantaṃ paṭaparissāvanamattañca udarapaṭalaṃ nāma hoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Adhobhāgaṃ nikkhamatīti yena heṭṭhā nikkhamati. Dvattiṃsahatthamattaṃ ekavīsatiyā ṭhānesu vaṅkaṃ antaṃ nāma hoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Yaṃ vā panaññampīti iminā sukhumasukhumaṃ cammamaṃsādiantaragatañceva lomakūpabhāvena ca ṭhitaṃ ākāsaṃ dasseti. Sesametthāpi pathavīdhātuādīsu vuttanayeneva veditabbaṃ.
౧౧౯. ఇదానిస్స తాదిభావలక్ఖణం ఆచిక్ఖన్తో పథవీసమన్తిఆదిమాహ. ఇట్ఠానిట్ఠేసు హి అరజ్జన్తో అదుస్సన్తో తాదీ నామ హోతి. మనాపామనాపాతి ఏత్థ అట్ఠ లోభసహగతచిత్తసమ్పయుత్తా మనాపా నామ, ద్వే దోమనస్సచిత్తసమ్పయుత్తా అమనాపా నామ. చిత్తం న పరియాదాయ ఠస్సన్తీతి ఏతే ఫస్సా ఉప్పజ్జిత్వా తవ చిత్తం అన్తోముట్ఠిగతం కరోన్తో వియ పరియాదాయ గహేత్వా ఠాతుం న సక్ఖిస్సన్తి ‘‘అహం సోభామి, మయ్హం వణ్ణాయతనం పసన్న’’న్తి పున అత్తభావం నిస్సాయ ఛన్దరాగో నుప్పజ్జిస్సతి. గూథగతన్తిఆదీసు గూథమేవ గూథగతం. ఏవం సబ్బత్థ.
119. Idānissa tādibhāvalakkhaṇaṃ ācikkhanto pathavīsamantiādimāha. Iṭṭhāniṭṭhesu hi arajjanto adussanto tādī nāma hoti. Manāpāmanāpāti ettha aṭṭha lobhasahagatacittasampayuttā manāpā nāma, dve domanassacittasampayuttā amanāpā nāma. Cittaṃ na pariyādāya ṭhassantīti ete phassā uppajjitvā tava cittaṃ antomuṭṭhigataṃ karonto viya pariyādāya gahetvā ṭhātuṃ na sakkhissanti ‘‘ahaṃ sobhāmi, mayhaṃ vaṇṇāyatanaṃ pasanna’’nti puna attabhāvaṃ nissāya chandarāgo nuppajjissati. Gūthagatantiādīsu gūthameva gūthagataṃ. Evaṃ sabbattha.
న కత్థచి పతిట్ఠితోతి పథవీపబ్బతరుక్ఖాదీసు ఏకస్మిమ్పి న పతిట్ఠితో, యది హి పథవియం పతిట్ఠితో భవేయ్య, పథవియా భిజ్జమానాయ సహేవ భిజ్జేయ్య, పబ్బతే పతమానే సహేవ పతేయ్య, రుక్ఖే ఛిజ్జమానే సహేవ ఛిజ్జేయ్య.
Na katthaci patiṭṭhitoti pathavīpabbatarukkhādīsu ekasmimpi na patiṭṭhito, yadi hi pathaviyaṃ patiṭṭhito bhaveyya, pathaviyā bhijjamānāya saheva bhijjeyya, pabbate patamāne saheva pateyya, rukkhe chijjamāne saheva chijjeyya.
౧౨౦. మేత్తం రాహులాతి కస్మా ఆరభి? తాదిభావస్స కారణదస్సనత్థం. హేట్ఠా హి తాదిభావలక్ఖణం దస్సితం, న చ సక్కా అహం తాదీ హోమీతి అకారణా భవితుం, నపి ‘‘అహం ఉచ్చాకులప్పసుతో బహుస్సుతో లాభీ, మం రాజరాజమహామత్తాదయో భజన్తి, అహం తాదీ హోమీ’’తి ఇమేహి కారణేహి కోచి తాదీ నామ హోతి, మేత్తాదిభావనాయ పన హోతీతి తాదిభావస్స కారణదస్సనత్థం ఇమం దేసనం ఆరభి.
120.Mettaṃrāhulāti kasmā ārabhi? Tādibhāvassa kāraṇadassanatthaṃ. Heṭṭhā hi tādibhāvalakkhaṇaṃ dassitaṃ, na ca sakkā ahaṃ tādī homīti akāraṇā bhavituṃ, napi ‘‘ahaṃ uccākulappasuto bahussuto lābhī, maṃ rājarājamahāmattādayo bhajanti, ahaṃ tādī homī’’ti imehi kāraṇehi koci tādī nāma hoti, mettādibhāvanāya pana hotīti tādibhāvassa kāraṇadassanatthaṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
తత్థ భావయతోతి ఉపచారం వా అప్పనం వా పాపేన్తస్స. యో బ్యాపాదోతి యో సత్తే కోపో, సో పహీయిస్సతి. విహేసాతి పాణిఆదీహి సత్తానం విహింసనం. అరతీతి పన్తసేనాసనేసు చేవ అధికుసలధమ్మేసు చ ఉక్కణ్ఠితతా. పటిఘోతి యత్థ కత్థచి సత్తేసు సఙ్ఖారేసు చ పటిహఞ్ఞనకిలేసో. అసుభన్తి ఉద్ధుమాతకాదీసు ఉపచారప్పనం. ఉద్ధుమాతకాదీసు అసుభభావనా చ నామేసా విత్థారతో విసుద్ధిమగ్గే కథితావ. రాగోతి పఞ్చకామగుణికరాగో. అనిచ్చసఞ్ఞన్తి అనిచ్చానుపస్సనాయ సహజాతసఞ్ఞం. విపస్సనా ఏవ వా ఏసా అసఞ్ఞాపి సఞ్ఞాసీసేన సఞ్ఞాతి వుత్తా. అస్మిమానోతి రూపాదీసు అస్మీతి మానో.
Tattha bhāvayatoti upacāraṃ vā appanaṃ vā pāpentassa. Yo byāpādoti yo satte kopo, so pahīyissati. Vihesāti pāṇiādīhi sattānaṃ vihiṃsanaṃ. Aratīti pantasenāsanesu ceva adhikusaladhammesu ca ukkaṇṭhitatā. Paṭighoti yattha katthaci sattesu saṅkhāresu ca paṭihaññanakileso. Asubhanti uddhumātakādīsu upacārappanaṃ. Uddhumātakādīsu asubhabhāvanā ca nāmesā vitthārato visuddhimagge kathitāva. Rāgoti pañcakāmaguṇikarāgo. Aniccasaññanti aniccānupassanāya sahajātasaññaṃ. Vipassanā eva vā esā asaññāpi saññāsīsena saññāti vuttā. Asmimānoti rūpādīsu asmīti māno.
౧౨౧. ఇదాని థేరేన పుచ్ఛితం పఞ్హం విత్థారేన్తో ఆనాపానస్సతిన్తిఆదిమాహ. తత్థ ఇదం కమ్మట్ఠానఞ్చ కమ్మట్ఠానభావనా చ పాళిఅత్థో చ సద్ధిం ఆనిసంసకథాయ సబ్బో సబ్బాకారేన విసుద్ధిమగ్గే అనుస్సతినిద్దేసే విత్థారితోయేవ. ఇమం దేసనం భగవా నేయ్యపుగ్గలవసేనేవ పరినిట్ఠాపేసీతి.
121. Idāni therena pucchitaṃ pañhaṃ vitthārento ānāpānassatintiādimāha. Tattha idaṃ kammaṭṭhānañca kammaṭṭhānabhāvanā ca pāḷiattho ca saddhiṃ ānisaṃsakathāya sabbo sabbākārena visuddhimagge anussatiniddese vitthāritoyeva. Imaṃ desanaṃ bhagavā neyyapuggalavaseneva pariniṭṭhāpesīti.
పపఞ్చసూదనియా మజ్ఝిమనికాయట్ఠకథాయ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
మాహారాహులోవాదసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Māhārāhulovādasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౨. మహారాహులోవాదసుత్తం • 2. Mahārāhulovādasuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౨. మహారాహులోవాదసుత్తవణ్ణనా • 2. Mahārāhulovādasuttavaṇṇanā