| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੨. ਮਹਾਰਾਹੁਲੋવਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
2. Mahārāhulovādasuttavaṇṇanā
੧੧੩. ਇਰਿਯਾਪਥਾਨੁਬਨ੍ਧਨੇਨਾਤਿ ਇਰਿਯਾਪਥਗਮਨਾਨੁਬਨ੍ਧਨੇਨ, ਨ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਗਮਨਾਨੁਬਨ੍ਧਨੇਨ। ਅਞ੍ਞਮੇવ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਗਮਨਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਾવਕਾਨਂ। વਿਲਾਸਿਤਗਮਨੇਨਾਤਿ – ‘‘ਦੂਰੇ ਪਾਦਂ ਨ ਉਦ੍ਧਰਤਿ, ਨ ਅਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨੇ ਪਾਦਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਨਾਤਿਸੀਘਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਨਾਤਿਸਣਿਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩.੪.੨੪੩; ਉਦਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੭੬; ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ਮਹਾવਗ੍ਗ ੩.੨੮੫) વੁਤ੍ਤੇਨ ਸਭਾવਸੀਲੇਨ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਚਾਤੁਰਿਯਗਮਨੇਨ। ਤਦੇવ ਹਿ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਪਦੇ ਪਦਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਦਾਨੁਪਦਿਕੋਤਿ ਰਾਹੁਲਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸਪਿ ਲਕ੍ਖਣਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਤਾਦਿਸਮੇવ ਗਮਨਨ੍ਤਿ ਯਤ੍ਤਕਂ ਪਦੇਸਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਅਦਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਗਨ੍ਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤਮੇવ ਗਮਨਪਦਾਨੁਪਦਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪਦਾਨੁਪਦਿਕੋ।
113.Iriyāpathānubandhanenāti iriyāpathagamanānubandhanena, na paṭipattigamanānubandhanena. Aññameva hi buddhānaṃ paṭipattigamanaṃ aññaṃ sāvakānaṃ. Vilāsitagamanenāti – ‘‘dūre pādaṃ na uddharati, na accāsanne pādaṃ nikkhipati, nātisīghaṃ gacchati nātisaṇika’’ntiādinā (saṃ. ni. aṭṭha. 3.4.243; udā. aṭṭha. 76; sārattha. ṭī. mahāvagga 3.285) vuttena sabhāvasīlena buddhānaṃ cāturiyagamanena. Tadeva hi sandhāya ‘‘pade padaṃ nikkhipanto’’ti vuttaṃ. Padānupadikoti rāhulattherassapi lakkhaṇapāripūriyā tādisameva gamananti yattakaṃ padesaṃ antaraṃ adatvā bhagavato piṭṭhito gantuṃ āraddho, sabbattha tameva gamanapadānupadaṃ gacchatīti padānupadiko.
વਣ੍ਣਨਾਭੂਮਿ ਚਾਯਂ ਤਤ੍ਥ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਥੇਰਞ੍ਚ ਅਨੇਕਰੂਪਾਹਿ ਉਪਮਾਹਿ વਣ੍ਣੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਭਗવਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਗਜਪੋਤਕੋ વਿਯ વਿਰੋਚਿਤ੍ਥਾਤਿ ਪਦਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਯੋਜਨਾ। ਏવਂ ਤਂ ਕੇਸਰਸੀਹੋ વਿਯਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਆਨੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਾਰਕਰਾਜਾ ਨਾਮ ਚਨ੍ਦੋ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿ ਪਰਿਕਪ੍ਪવਚਨਂ, ਬੁਦ੍ਧਾવੇਣਿਕਸਨ੍ਤਕਂ વਿਯ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਆਕਪ੍ਪਸੋਭਾ ਅਹੋਸਿ, ਅਹੋ ਸਿਰੀਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Vaṇṇanābhūmi cāyaṃ tattha bhagavantaṃ therañca anekarūpāhi upamāhi vaṇṇento ‘‘tattha bhagavā’’tiādimāha. Nikkhantagajapotako viya virocitthāti padaṃ ānetvā yojanā. Evaṃ taṃ kesarasīho viyātiādīsupi ānetvā yojetabbaṃ. Tārakarājā nāma cando. Dvinnaṃ candamaṇḍalānantiādi parikappavacanaṃ, buddhāveṇikasantakaṃ viya buddhānaṃ ākappasobhā ahosi, aho sirīsampattīti yojanā.
ਆਦਿਯਮਾਨਾਤਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ‘‘ਪਚ੍ਛਾ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਨ ਅਜ੍ਜੁਪੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਂ ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਤਿ ਇਦਂ ਪਾਣਅਤਿਪਾਤਨਂ ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਇਦਂ ਦਣ੍ਡੇਨ વਾ ਲੇਡ੍ਡੁਨਾ વਾ વਿਹੇਠਨਂ ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਪਾਣਿਨਾ ਦਣ੍ਡਕਦਾਨਞ੍ਚ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ਨਯਸਤੇਨਪਿ ਨਯਸਹਸ੍ਸੇਨਪਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ, ਤਥਾ ਇਧ ਤਾવ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਭਣ੍ਡਕਰਣਂ વਿਹਾਰਙ੍ਗਣਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨਂ ਕਚવਰਛਡ੍ਡਨਂ વਾਲਿਕਾਸਮਕਿਰਣਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ ਨਯਸਤੇਨ ਨਯਸਹਸ੍ਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਇਦਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ’’ਤਿ। ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤਿ ਤਜ੍ਜਨਂ। ਲਭਾਮੀਤਿ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ।
Ādiyamānāti gaṇhanti. ‘‘Pacchā jānissāmā’’ti na ajjupekkhitabbo. Idaṃ na kattabbanti vutteti idaṃ pāṇaatipātanaṃ na kattabbanti vutte idaṃ daṇḍena vā leḍḍunā vā viheṭhanaṃ na kattabbaṃ, idaṃ pāṇinā daṇḍakadānañca antamaso kujjhitvā olokanamattampi na kattabbamevāti nayasatenapi nayasahassenapi paṭivijjhati, tathā idha tāva sammajjanaṃ kattabbanti vuttepi tattha paribhaṇḍakaraṇaṃ vihāraṅgaṇasammajjanaṃ kacavarachaḍḍanaṃ vālikāsamakiraṇanti evamādinā nayasatena nayasahassena paṭivijjhati. Tenāha – ‘‘idaṃ kattabbanti vuttepi eseva nayo’’ti. Paribhāsanti tajjanaṃ. Labhāmīti paccāsīsati.
ਸਬ੍ਬਮੇਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਏਤਂ ਮਯਿ ਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਤਂ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਸਹਾਯੋਤਿ ਰਟ੍ਠਪਾਲਤ੍ਥੇਰਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਸੋ ਹਿ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਾਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવੇ ਏਤਦਗ੍ਗੇ ਠਪਿਤੋ। ਧਮ੍ਮਾਰਕ੍ਖੋਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਰਤਨਾਨੁਪਾਲਕੋ ਧਮ੍ਮਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕੋ। ਪੇਤ੍ਤਿਯੋਤਿ ਚੂਲ਼ਪਿਤਾ। ਸਬ੍ਬਂ ਮੇ ਜਿਨਸਾਸਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਂ ਮਯ੍ਹਮੇવ।
Sabbametanti sabbaṃ etaṃ mayi labbhamānaṃ sikkhākāmataṃ. Abhiññāyāti jānitvā. Sahāyoti raṭṭhapālattheraṃ sandhāyāha. So hi bhagavatā saddhāpabbajitabhāve etadagge ṭhapito. Dhammārakkhoti satthu saddhammaratanānupālako dhammabhaṇḍāgāriko. Pettiyoti cūḷapitā. Sabbaṃ me jinasāsananti sabbampi buddhasāsanaṃ mayhameva.
ਛਨ੍ਦਰਾਗਂ ਞਤ੍વਾਤਿ ਛਨ੍ਦਰਾਗਂ ਮਮ ਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਞਤ੍વਾ। ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇਤਿ વਿਹਾਰਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਟ੍ਠਾਨੇ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕੇ।
Chandarāgaṃ ñatvāti chandarāgaṃ mama citte uppannaṃ ñatvā. Aññatarasmiṃ rukkhamūleti vihārapariyante aññatarasmiṃ rukkhamūlaṭṭhāne anucchavike.
ਤਦਾਤਿ ਅਗ੍ਗਸਾવਕੇਹਿ ਪਸਾਦਾਪਨਕਾਲੇ। ਅਞ੍ਞਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਚਙ੍ਕਮਨਇਰਿਯਾਪਥੇਪਿ ਪਿਟ੍ਠਿਪਸਾਰਣਕਾਲੇਪਿ ਸਮਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਨ ਏવਮਿਦਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਇਦਮਸ੍ਸ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਨ੍ਤਿ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ।
Tadāti aggasāvakehi pasādāpanakāle. Aññakammaṭṭhānāni caṅkamanairiyāpathepi piṭṭhipasāraṇakālepi samijjhanti, na evamidanti āha – ‘‘idamassa etissā nisajjāya kammaṭṭhānaṃ anucchavika’’nti. Ānāpānassatinti ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ.
ਸਮਸੀਸੀ ਹੋਤੀਤਿ ਸਚੇ ਸਮਸੀਸੀ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤਿ ਨੋ ਚੇ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤਿ। ਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞੋਤਿ ਖਿਪ੍ਪਂ ਲਹੁਂਯੇવ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ।
Samasīsī hotīti sace samasīsī hutvā na parinibbāyati. Paccekabodhiṃ sacchikaroti no ce paccekabodhiṃ sacchikaroti. Khippābhiññoti khippaṃ lahuṃyeva pattabbachaḷabhiñño.
ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਤਿ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਆਕਾਰੇਸੁ ਕਸ੍ਸਚਿਪਿ ਅਤਾਪਨੇਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪੁਣ੍ਣਾ। ਸੁਭਾવਿਤਾਤਿ ਸਮਥਭਾવਨਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾਯ ਚ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਸਮ੍ਪਾਦਨੇਨ ਸੁਭਾવਿਤਾ। ਗਣਨਾવਿਧਾਨਾਨੁਪੁਬ੍ਬਿਯਾ ਆਸੇવਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਂ ਪਰਿਚਿਤਾ।
Paripuṇṇāti soḷasasu ākāresu kassacipi atāpanena sabbaso puṇṇā. Subhāvitāti samathabhāvanāya vipassanābhāvanāya ca anupubbasampādanena subhāvitā. Gaṇanāvidhānānupubbiyā āsevitattā anupubbaṃ paricitā.
ਓਮਾਨਂ વਾਤਿ ਅવਜਾਨਨਂ ਉਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਏવਂવਿਧਂ ਮਾਨਂ વਾ। ਅਤਿਮਾਨਂ વਾਤਿ ‘‘ਕਿਂ ਇਮੇਹਿ, ਮਮੇવ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਜੀવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਤਿਮਾਨਂ વਾ ਕੁਤੋ ਜਨੇਸ੍ਸਤੀਤਿ।
Omānaṃ vāti avajānanaṃ uññātanti evaṃvidhaṃ mānaṃ vā. Atimānaṃ vāti ‘‘kiṃ imehi, mameva ānubhāvena jīvissāmī’’ti evaṃ atimānaṃ vā kuto janessatīti.
੧੧੪. વਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾਤਿ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੇ ਕਤ੍વਾ, ਯਥਾ ਸਙ੍ਗਾਕਾਰੇਨ ਗਹਣਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਂ વਿਨਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਹਾਭੂਤਾਨਿ ਤਾવ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤੁ, ਸਮ੍ਮਸਨੂਪਗਤ੍ਤਾ, ਅਸਮ੍ਮਸਨੂਪਗਂ ਆਕਾਸਧਾਤੁਂ ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਸੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਪਾਦਾਰੂਪਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ। ਆਪੋਧਾਤੁ ਸੁਖੁਮਰੂਪਂ। ਇਤਰਾਸੁ ਓਲ਼ਾਰਿਕਸੁਖੁਮਤਾਪਿ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਪਾਦਾਰੂਪਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਮਹਾਭੂਤਾਨੇવ ਕਥਿਤਾਨਿ, ਨ ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਨੇਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਹਾਰਨਯੇਨ ਆਕਾਸਦਸ੍ਸਨੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਮੁਖੇਨ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਨ ਕੇવਲਂ ਉਪਾਦਾਰੂਪਗ੍ਗਹਣਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਮੇવ ਆਕਾਸਧਾਤੁ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ, ਅਥ ਖੋ ਪਰਿਗ੍ਗਹਸੁਖਤਾਯਪੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਰੂਪਸ੍ਸ ਨਿਰવਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕੇਨਾ’’ਤਿ વਿਸੇਸਨਮਾਹ। ਆਕਾਸੇਨਾਤਿ ਆਕਾਸਧਾਤੁਯਾ ਗਹਿਤਾਯ। ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਰੂਪਨ੍ਤਿ ਤਾਯ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤਕਲਾਪਗਤਮ੍ਪਿ ਪਾਕਟਂ ਹੋਤਿ વਿਭੂਤਂ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ।
114.Visaṅkharitvāti visaṃyutte katvā, yathā saṅgākārena gahaṇaṃ na gacchati, evaṃ vinibhuñjitvāti attho. Mahābhūtāni tāva vitthāretu, sammasanūpagattā, asammasanūpagaṃ ākāsadhātuṃ atha kasmā vitthāresīti āha ‘‘upādārūpadassanattha’’nti. Āpodhātu sukhumarūpaṃ. Itarāsu oḷārikasukhumatāpi labbhatīti āha ‘‘upādārūpadassanattha’’nti. Heṭṭhā cattāri mahābhūtāneva kathitāni, na upādārūpanti tassa panettha lakkhaṇahāranayena ākāsadassanena dassitatā veditabbā. Tenāha ‘‘iminā mukhena taṃ dassetu’’nti. Na kevalaṃ upādārūpaggahaṇadassanatthameva ākāsadhātu vitthāritā, atha kho pariggahasukhatāyapīti dassento ‘‘apicā’’tiādimāha. Tattha paricchinditabbassa rūpassa niravasesapariyādānatthaṃ ‘‘ajjhattikenā’’ti visesanamāha. Ākāsenāti ākāsadhātuyā gahitāya. Paricchinnarūpanti tāya paricchinditakalāpagatampi pākaṭaṃ hoti vibhūtaṃ hutvā upaṭṭhāti.
ਇਦਾਨਿ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਸੁਖਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਗਾਥਾਯ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਉਪਾਦਾਯਰੂਪਸ੍ਸ। ਏવਂ ਆવਿਭਾવਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤਾਯ ਆਕਾਸਸ੍ਸ વਸੇਨ વਿਭੂਤਭਾવਤ੍ਥਂ। ਤਨ੍ਤਿ ਆਕਾਸਧਾਤੁਂ।
Idāni vuttamevatthaṃ sukhaggahaṇatthaṃ gāthāya dasseti. Tassāti upādāyarūpassa. Evaṃ āvibhāvatthanti evaṃ paricchinnatāya ākāsassa vasena vibhūtabhāvatthaṃ. Tanti ākāsadhātuṃ.
੧੧੮. ਆਕਾਸਭਾવਂ ਗਤਨ੍ਤਿ ਚਤੂਹਿ ਮਹਾਭੂਤੇਹਿ ਅਸਮ੍ਫੁਟ੍ਠਾਨਂ ਤੇਸਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਕਭਾવੇਨ ਆਕਾਸਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤਂ ਗਤਂ, ਆਕਾਸਮੇવ વਾ ਆਕਾਸਗਤਂ ਯਥਾ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ (ਧ॰ ਸ॰ ੩੮੧; ਮਹਾਨਿ॰ ੧੨), ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੧੩੦) ਚ। ਆਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਇਮਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਆਦਿਨ੍ਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਗਹਿਤਂ ਪਰਾਮਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਜਂ ‘‘ਉਪਾਦਿਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨ ਤਥਾ ਇਧਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਰੀਰਟ੍ਠਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਪਥવੀਧਾਤੁਆਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવਾਤਿ ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੦੦ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤਨਯਦਸ੍ਸਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ।
118.Ākāsabhāvaṃ gatanti catūhi mahābhūtehi asamphuṭṭhānaṃ tesaṃ paricchedakabhāvena ākāsanti gahetabbataṃ gataṃ, ākāsameva vā ākāsagataṃ yathā ‘‘diṭṭhigataṃ (dha. sa. 381; mahāni. 12), atthaṅgata’’nti (a. ni. aṭṭha. 1.1.130) ca. Ādinnanti imanti taṇhādiṭṭhīhi ādinnaṃ. Tenāha ‘‘gahitaṃ parāmaṭṭha’’nti. Aññattha kammajaṃ ‘‘upādinna’’nti vuccati, na tathā idhāti āha ‘‘sarīraṭṭhakanti attho’’ti. Pathavīdhātuādīsuvuttanayenevāti mahāhatthipadopame (ma. ni. 1.300 ādayo) vuttanayadassanaṃ sandhāya vadati.
੧੧੯. ਤਾਦਿਭਾવੋ ਨਾਮ ਨਿਟ੍ਠਿਤਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਹੋਤਿ, ਅਯਞ੍ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਤਿ, ਅਥ ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਤਾਦਿਭਾવਤਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ? ਪਥવੀਸਮਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣਾਚਿਕ੍ਖਣਾਹਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਸੁਖਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ। ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਕੁਸਲਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਓਕਾਸਦਾਨવਸੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ। ਨ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋਤਿ ਨ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਨ ਲਗ੍ਗੋ।
119.Tādibhāvo nāma niṭṭhitakiccassa hoti, ayañca vipassanaṃ anuyuñjati, atha kimatthaṃ tādibhāvatā vuttāti? Pathavīsamatādilakkhaṇācikkhaṇāhi vipassanāya sukhappavattiatthaṃ. Tenāha ‘‘iṭṭhāniṭṭhesū’’tiādi. Gahetvāti kusalappavattiyā okāsadānavasena pariggahetvā. Na patiṭṭhitoti na nissito na laggo.
੧੨੦. ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਭਾવਨਾ ਅਸੁਭਭਾવਨਾ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਭਾવਨਾ ਚ ਉਪਚਾਰਂ વਾ ਅਪ੍ਪਨਂ વਾ ਪਾਪੇਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਾਦਕਭਾવਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਸਞ੍ਞਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવੇਨ ਉਸ੍ਸਕ੍ਕਿਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਅਰਹਤ੍ਤਾਧਿਗਮਾਯ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਮੇਤ੍ਤਾਦਿਭਾવਨਾਯ ਪਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਚ ਪਟਿਹਞ੍ਞਨਕਿਲੇਸੋਤਿ ਆਘਾਤਭਾવਮੇવ વਦਤਿ ਞਾਯਭਾવਤੋ ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ। ਅਸ੍ਮਿਮਾਨੋਤਿ ਰੂਪਾਦਿਕੇ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਏਕਜ੍ਝਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਮਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੋ।
120. Brahmavihārabhāvanā asubhabhāvanā ānāpānassatibhāvanā ca upacāraṃ vā appanaṃ vā pāpento vipassanāya pādakabhāvāya aniccādisaññāya vipassanābhāvena ussakkitvā maggapaṭipāṭiyā arahattādhigamāya hotīti ‘‘mettādibhāvanāya pana hotī’’ti vuttaṃ. Yattha katthaci sattesu saṅkhāresu ca paṭihaññanakilesoti āghātabhāvameva vadati ñāyabhāvato aññesampi. Asmimānoti rūpādike paccekaṃ ekajjhaṃ gahetvā ‘‘ayamahamasmī’’ti evaṃ pavattamāno.
੧੨੧. ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਗਣਨਾਦਿવਸੇਨ ਆਸੇવਿਯਮਾਨਾ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸਾ ਯੋਗਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਨ ਤਥਾਪવਤ੍ਤੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਭਾવਨਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਤਸ੍ਸੇવ ਥੇਰਸ੍ਸ ਭਗવਤਾ ਬਹੂਨਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਚਰਿਤਂ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਸਪ੍ਪਾਯਾਨੀਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਸਿਦ੍ਧੋ, ਅਤਿਸਪ੍ਪਾਯવਸੇਨ ਪਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਸੁ વਿਭਾਗਕਥਾ ਕਥਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
121.Idaṃ kammaṭṭhānanti ettha gaṇanādivasena āseviyamānā assāsapassāsā yogakammassa patiṭṭhānatāya kammaṭṭhānaṃ. Tattha pana tathāpavatto manasikāro bhāvanā. Ettha ca tasseva therassa bhagavatā bahūnaṃ kammaṭṭhānānaṃ desitattā caritaṃ anādiyitvā kammaṭṭhānāni sabbesaṃ puggalānaṃ sappāyānīti ayamattho siddho, atisappāyavasena pana kammaṭṭhānesu vibhāgakathā kathitāti veditabbā.
ਮਹਾਰਾਹੁਲੋવਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Mahārāhulovādasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੨. ਮਹਾਰਾਹੁਲੋવਾਦਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Mahārāhulovādasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੨. ਮਹਾਰਾਹੁਲੋવਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Mahārāhulovādasuttavaṇṇanā
