| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमानवत्थुपाळि • Vimānavatthupāḷi |
१४. महारथविमानवत्थु
14. Mahārathavimānavatthu
१०१५.
1015.
‘‘सहस्सयुत्तं हयवाहनं सुभं, आरुय्हिमं सन्दनं नेकचित्तं।
‘‘Sahassayuttaṃ hayavāhanaṃ subhaṃ, āruyhimaṃ sandanaṃ nekacittaṃ;
उय्यानभूमिं अभितो अनुक्कमं, पुरिन्ददो भूतपतीव वासवो॥
Uyyānabhūmiṃ abhito anukkamaṃ, purindado bhūtapatīva vāsavo.
१०१६.
1016.
‘‘सोवण्णमया ते रथकुब्बरा उभो, फलेहि 1 अंसेहि अतीव सङ्गता।
‘‘Sovaṇṇamayā te rathakubbarā ubho, phalehi 2 aṃsehi atīva saṅgatā;
सुजातगुम्बा नरवीरनिट्ठिता, विरोचती पन्नरसेव चन्दो॥
Sujātagumbā naravīraniṭṭhitā, virocatī pannaraseva cando.
१०१७.
1017.
‘‘सुवण्णजालावततो रथो अयं, बहूहि नानारतनेहि चित्तितो।
‘‘Suvaṇṇajālāvatato ratho ayaṃ, bahūhi nānāratanehi cittito;
सुनन्दिघोसो च सुभस्सरो च, विरोचती चामरहत्थबाहुभि॥
Sunandighoso ca subhassaro ca, virocatī cāmarahatthabāhubhi.
१०१८.
1018.
‘‘इमा च नाभ्यो मनसाभिनिम्मिता, रथस्स पादन्तरमज्झभूसिता।
‘‘Imā ca nābhyo manasābhinimmitā, rathassa pādantaramajjhabhūsitā;
इमा च नाभ्यो सतराजिचित्तिता, सतेरता विज्जुरिवप्पभासरे॥
Imā ca nābhyo satarājicittitā, sateratā vijjurivappabhāsare.
१०१९.
1019.
‘‘अनेकचित्तावततो रथो अयं, पुथू च नेमी च सहस्सरंसिको।
‘‘Anekacittāvatato ratho ayaṃ, puthū ca nemī ca sahassaraṃsiko;
तेसं सरो सुय्यति 3 वग्गुरूपो, पञ्चङ्गिकं तुरियमिवप्पवादितं॥
Tesaṃ saro suyyati 4 vaggurūpo, pañcaṅgikaṃ turiyamivappavāditaṃ.
१०२०.
1020.
‘‘सिरस्मिं चित्तं मणिचन्दकप्पितं, सदा विसुद्धं रुचिरं पभस्सरं।
‘‘Sirasmiṃ cittaṃ maṇicandakappitaṃ, sadā visuddhaṃ ruciraṃ pabhassaraṃ;
सुवण्णराजीहि अतीव सङ्गतं, वेळुरियराजीव अतीव सोभति॥
Suvaṇṇarājīhi atīva saṅgataṃ, veḷuriyarājīva atīva sobhati.
१०२१.
1021.
‘‘इमे च वाळी मणिचन्दकप्पिता, आरोहकम्बू सुजवा ब्रहूपमा॥
‘‘Ime ca vāḷī maṇicandakappitā, ārohakambū sujavā brahūpamā.
ब्रहा महन्ता बलिनो महाजवा, मनो तवञ्ञाय तथेव सिंसरे 5॥
Brahā mahantā balino mahājavā, mano tavaññāya tatheva siṃsare 6.
१०२२.
1022.
‘‘इमे च सब्बे सहिता चतुक्कमा, मनो तवञ्ञाय तथेव सिंसरे।
‘‘Ime ca sabbe sahitā catukkamā, mano tavaññāya tatheva siṃsare;
समं वहन्ता मुदुका अनुद्धता, आमोदमाना तुरगान 7 मुत्तमा॥
Samaṃ vahantā mudukā anuddhatā, āmodamānā turagāna 8 muttamā.
१०२३.
1023.
‘‘धुनन्ति वग्गन्ति पतन्ति 9 चम्बरे, अब्भुद्धुनन्ता सुकते पिळन्धने।
‘‘Dhunanti vagganti patanti 10 cambare, abbhuddhunantā sukate piḷandhane;
तेसं सरो सुय्यति वग्गुरूपो, पञ्चङ्गिकं तुरियमिवप्पवादितं॥
Tesaṃ saro suyyati vaggurūpo, pañcaṅgikaṃ turiyamivappavāditaṃ.
१०२४.
1024.
‘‘रथस्स घोसो अपिळन्धनान च, खुरस्स नादो 11 अभिहिंसनाय च।
‘‘Rathassa ghoso apiḷandhanāna ca, khurassa nādo 12 abhihiṃsanāya ca;
घोसो सुवग्गू समितस्स सुय्यति, गन्धब्बतूरियानि विचित्रसंवने॥
Ghoso suvaggū samitassa suyyati, gandhabbatūriyāni vicitrasaṃvane.
१०२५.
1025.
‘‘रथे ठिता ता मिगमन्दलोचना, आळारपम्हा हसिता पियंवदा।
‘‘Rathe ṭhitā tā migamandalocanā, āḷārapamhā hasitā piyaṃvadā;
वेळुरियजालावतता तनुच्छवा, सदेव गन्धब्बसूरग्गपूजिता॥
Veḷuriyajālāvatatā tanucchavā, sadeva gandhabbasūraggapūjitā.
१०२६.
1026.
‘‘ता रत्तरत्तम्बरपीतवाससा, विसालनेत्ता अभिरत्तलोचना।
‘‘Tā rattarattambarapītavāsasā, visālanettā abhirattalocanā;
कुले सुजाता सुतनू सुचिम्हिता, रथे ठिता पञ्जलिका उपट्ठिता॥
Kule sujātā sutanū sucimhitā, rathe ṭhitā pañjalikā upaṭṭhitā.
१०२७.
1027.
‘‘ता कम्बुकेयूरधरा सुवाससा, सुमज्झिमा ऊरुथनूपपन्ना।
‘‘Tā kambukeyūradharā suvāsasā, sumajjhimā ūruthanūpapannā;
वट्टङ्गुलियो सुमुखा सुदस्सना, रथे ठिता पञ्जलिका उपट्ठिता॥
Vaṭṭaṅguliyo sumukhā sudassanā, rathe ṭhitā pañjalikā upaṭṭhitā.
१०२८.
1028.
‘‘अञ्ञा सुवेणी सुसु मिस्सकेसियो, समं विभत्ताहि पभस्सराहि च।
‘‘Aññā suveṇī susu missakesiyo, samaṃ vibhattāhi pabhassarāhi ca;
अनुब्बता ता तव मानसे रता, रथे ठिता पञ्जलिका उपट्ठिता॥
Anubbatā tā tava mānase ratā, rathe ṭhitā pañjalikā upaṭṭhitā.
१०२९.
1029.
‘‘आवेळिनियो पदुमुप्पलच्छदा, अलङ्कता चन्दनसारवासिता 13।
‘‘Āveḷiniyo padumuppalacchadā, alaṅkatā candanasāravāsitā 14;
अनुब्बता ता तव मानसे रता, रथे ठिता पञ्जलिका उपट्ठिता॥
Anubbatā tā tava mānase ratā, rathe ṭhitā pañjalikā upaṭṭhitā.
१०३०.
1030.
‘‘ता मालिनियो पदुमुप्पलच्छदा, अलङ्कता चन्दनसारवासिता।
‘‘Tā māliniyo padumuppalacchadā, alaṅkatā candanasāravāsitā;
अनुब्बता ता तव मानसे रता, रथे ठिता पञ्जलिका उपट्ठिता॥
Anubbatā tā tava mānase ratā, rathe ṭhitā pañjalikā upaṭṭhitā.
१०३१.
1031.
‘‘कण्ठेसु ते यानि पिळन्धनानि, हत्थेसु पादेसु तथेव सीसे।
‘‘Kaṇṭhesu te yāni piḷandhanāni, hatthesu pādesu tatheva sīse;
ओभासयन्ती दस सब्बसो दिसा, अब्भुद्दयं सारदिकोव भाणुमा॥
Obhāsayantī dasa sabbaso disā, abbhuddayaṃ sāradikova bhāṇumā.
१०३२.
1032.
‘‘वातस्स वेगेन च सम्पकम्पिता, भुजेसु माला अपिळन्धनानि च।
‘‘Vātassa vegena ca sampakampitā, bhujesu mālā apiḷandhanāni ca;
मुञ्चन्ति घोसं रूचिरं सुचिं सुभं, सब्बेहि विञ्ञूहि सुतब्बरूपं॥
Muñcanti ghosaṃ rūciraṃ suciṃ subhaṃ, sabbehi viññūhi sutabbarūpaṃ.
१०३३.
1033.
‘‘उय्यानभूम्या च दुवद्धतो ठिता, रथा च नागा तूरियानि च सरो।
‘‘Uyyānabhūmyā ca duvaddhato ṭhitā, rathā ca nāgā tūriyāni ca saro;
तमेव देविन्द पमोदयन्ति, वीणा यथा पोक्खरपत्तबाहुभि॥
Tameva devinda pamodayanti, vīṇā yathā pokkharapattabāhubhi.
१०३४.
1034.
‘‘इमासु वीणासु बहूसु वग्गूसु, मनुञ्ञरूपासु हदयेरितं पीतिं 15।
‘‘Imāsu vīṇāsu bahūsu vaggūsu, manuññarūpāsu hadayeritaṃ pītiṃ 16;
पवज्जमानासु अतीव अच्छरा, भमन्ति कञ्ञा पदुमेसु सिक्खिता॥
Pavajjamānāsu atīva accharā, bhamanti kaññā padumesu sikkhitā.
१०३५.
1035.
‘‘यदा च गीतानि च वादितानि च, नच्चानि चिमानि 17 समेन्ति एकतो।
‘‘Yadā ca gītāni ca vāditāni ca, naccāni cimāni 18 samenti ekato;
अथेत्थ नच्चन्ति अथेत्थ अच्छरा, ओभासयन्ती उभतो वरित्थियो॥
Athettha naccanti athettha accharā, obhāsayantī ubhato varitthiyo.
१०३६.
1036.
‘‘सो मोदसि तुरियगणप्पबोधनो, महीयमानो वजिरावुधोरिव।
‘‘So modasi turiyagaṇappabodhano, mahīyamāno vajirāvudhoriva;
इमासु वीणासु बहूसु वग्गूसु, मनुञ्ञरूपासु हदयेरितं पीतिं॥
Imāsu vīṇāsu bahūsu vaggūsu, manuññarūpāsu hadayeritaṃ pītiṃ.
१०३७.
1037.
‘‘किं त्वं पुरे कम्ममकासि अत्तना, मनुस्सभूतो पुरिमाय जातिया।
‘‘Kiṃ tvaṃ pure kammamakāsi attanā, manussabhūto purimāya jātiyā;
१०३८.
1038.
‘‘नयीदमप्पस्स कतस्स 23 कम्मुनो, पुब्बे सुचिण्णस्स उपोसथस्स वा।
‘‘Nayīdamappassa katassa 24 kammuno, pubbe suciṇṇassa uposathassa vā;
इद्धानुभावो विपुलो अयं तव, यं देवसङ्घं अभिरोचसे भुसं॥
Iddhānubhāvo vipulo ayaṃ tava, yaṃ devasaṅghaṃ abhirocase bhusaṃ.
१०३९.
1039.
‘‘दानस्स ते इदं फलं, अथो सीलस्स वा पन।
‘‘Dānassa te idaṃ phalaṃ, atho sīlassa vā pana;
अथो अञ्जलिकम्मस्स, तं मे अक्खाहि पुच्छितो’’ति॥
Atho añjalikammassa, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.
१०४०.
1040.
सो देवपुत्तो अत्तमनो, मोग्गल्लानेन पुच्छितो।
So devaputto attamano, moggallānena pucchito;
पञ्हं पुट्ठो वियाकासि, यस्स कम्मस्सिदं फलन्ति॥
Pañhaṃ puṭṭho viyākāsi, yassa kammassidaṃ phalanti.
१०४१.
1041.
‘‘जितिन्द्रियं बुद्धमनोमनिक्कमं, नरुत्तमं कस्सपमग्गपुग्गलं।
‘‘Jitindriyaṃ buddhamanomanikkamaṃ, naruttamaṃ kassapamaggapuggalaṃ;
अवापुरन्तं अमतस्स द्वारं, देवातिदेवं सतपुञ्ञलक्खणं॥
Avāpurantaṃ amatassa dvāraṃ, devātidevaṃ satapuññalakkhaṇaṃ.
१०४२.
1042.
‘‘तमद्दसं कुञ्जरमोघतिण्णं, सुवण्णसिङ्गीनदबिम्बसादिसं।
‘‘Tamaddasaṃ kuñjaramoghatiṇṇaṃ, suvaṇṇasiṅgīnadabimbasādisaṃ;
दिस्वान तं खिप्पमहुं सुचीमनो, तमेव दिस्वान सुभासितद्धजं॥
Disvāna taṃ khippamahuṃ sucīmano, tameva disvāna subhāsitaddhajaṃ.
१०४३.
1043.
‘‘तमन्नपानं अथवापि चीवरं, सुचिं पणीतं रससा उपेतं।
‘‘Tamannapānaṃ athavāpi cīvaraṃ, suciṃ paṇītaṃ rasasā upetaṃ;
पुप्फाभिक्किणम्हि सके निवेसने, पतिट्ठपेसिं स असङ्गमानसो॥
Pupphābhikkiṇamhi sake nivesane, patiṭṭhapesiṃ sa asaṅgamānaso.
१०४४.
1044.
‘‘तमन्नपानेन च चीवरेन च, खज्जेन भोज्जेन च सायनेन च।
‘‘Tamannapānena ca cīvarena ca, khajjena bhojjena ca sāyanena ca;
सन्तप्पयित्वा द्विपदानमुत्तमं, सो सग्गसो देवपुरे रमामहं॥
Santappayitvā dvipadānamuttamaṃ, so saggaso devapure ramāmahaṃ.
१०४५.
1045.
‘‘एतेनुपायेन इमं निरग्गळं, यञ्ञं यजित्वा तिविधं विसुद्धं।
‘‘Etenupāyena imaṃ niraggaḷaṃ, yaññaṃ yajitvā tividhaṃ visuddhaṃ.
पहायहं मानुसकं समुस्सयं, इन्दूपमो 25 देवपुरे रमामहं॥
Pahāyahaṃ mānusakaṃ samussayaṃ, indūpamo 26 devapure ramāmahaṃ.
१०४६.
1046.
‘‘आयुञ्च वण्णञ्च सुखं बलञ्च, पणीतरूपं अभिकङ्खता मुनि।
‘‘Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañca, paṇītarūpaṃ abhikaṅkhatā muni;
अन्नञ्च पानञ्च बहुं सुसङ्खतं, पतिट्ठपेतब्बमसङ्गमानसे॥
Annañca pānañca bahuṃ susaṅkhataṃ, patiṭṭhapetabbamasaṅgamānase.
१०४७.
1047.
आहुनेय्यानं 31 परमाहुतिं गतो, पुञ्ञत्थिकानं विपुलप्फलेसिन’’न्ति॥
Āhuneyyānaṃ 32 paramāhutiṃ gato, puññatthikānaṃ vipulapphalesina’’nti.
महारथविमानं चुद्दसमं।
Mahārathavimānaṃ cuddasamaṃ.
महारथवग्गो पञ्चमो निट्ठितो।
Mahārathavaggo pañcamo niṭṭhito.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
मण्डूको रेवती छत्तो, कक्कटो द्वारपालको।
Maṇḍūko revatī chatto, kakkaṭo dvārapālako;
द्वे करणीया द्वे सूचि, तयो नागा च द्वे रथा।
Dve karaṇīyā dve sūci, tayo nāgā ca dve rathā;
पुरिसानं पठमो वग्गो पवुच्चतीति॥
Purisānaṃ paṭhamo vaggo pavuccatīti.
भाणवारं ततियं निट्ठितं।
Bhāṇavāraṃ tatiyaṃ niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / विमानवत्थु-अट्ठकथा • Vimānavatthu-aṭṭhakathā / १४. महारथविमानवण्णना • 14. Mahārathavimānavaṇṇanā
