| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมานวตฺถุปาฬิ • Vimānavatthupāḷi |
๑๔. มหารถวิมานวตฺถุ
14. Mahārathavimānavatthu
๑๐๑๕.
1015.
‘‘สหสฺสยุตฺตํ หยวาหนํ สุภํ, อารุยฺหิมํ สนฺทนํ เนกจิตฺตํ;
‘‘Sahassayuttaṃ hayavāhanaṃ subhaṃ, āruyhimaṃ sandanaṃ nekacittaṃ;
อุยฺยานภูมิํ อภิโต อนุกฺกมํ, ปุรินฺทโท ภูตปตีว วาสโวฯ
Uyyānabhūmiṃ abhito anukkamaṃ, purindado bhūtapatīva vāsavo.
๑๐๑๖.
1016.
‘‘โสวณฺณมยา เต รถกุพฺพรา อุโภ, ผเลหิ 1 อํเสหิ อตีว สงฺคตา;
‘‘Sovaṇṇamayā te rathakubbarā ubho, phalehi 2 aṃsehi atīva saṅgatā;
สุชาตคุมฺพา นรวีรนิฎฺฐิตา, วิโรจตี ปนฺนรเสว จโนฺทฯ
Sujātagumbā naravīraniṭṭhitā, virocatī pannaraseva cando.
๑๐๑๗.
1017.
‘‘สุวณฺณชาลาวตโต รโถ อยํ, พหูหิ นานารตเนหิ จิตฺติโต;
‘‘Suvaṇṇajālāvatato ratho ayaṃ, bahūhi nānāratanehi cittito;
สุนนฺทิโฆโส จ สุภสฺสโร จ, วิโรจตี จามรหตฺถพาหุภิฯ
Sunandighoso ca subhassaro ca, virocatī cāmarahatthabāhubhi.
๑๐๑๘.
1018.
‘‘อิมา จ นาโภฺย มนสาภินิมฺมิตา, รถสฺส ปาทนฺตรมชฺฌภูสิตา;
‘‘Imā ca nābhyo manasābhinimmitā, rathassa pādantaramajjhabhūsitā;
อิมา จ นาโภฺย สตราชิจิตฺติตา, สเตรตา วิชฺชุริวปฺปภาสเรฯ
Imā ca nābhyo satarājicittitā, sateratā vijjurivappabhāsare.
๑๐๑๙.
1019.
‘‘อเนกจิตฺตาวตโต รโถ อยํ, ปุถู จ เนมี จ สหสฺสรํสิโก;
‘‘Anekacittāvatato ratho ayaṃ, puthū ca nemī ca sahassaraṃsiko;
เตสํ สโร สุยฺยติ 3 วคฺคุรูโป, ปญฺจงฺคิกํ ตุริยมิวปฺปวาทิตํฯ
Tesaṃ saro suyyati 4 vaggurūpo, pañcaṅgikaṃ turiyamivappavāditaṃ.
๑๐๒๐.
1020.
‘‘สิรสฺมิํ จิตฺตํ มณิจนฺทกปฺปิตํ, สทา วิสุทฺธํ รุจิรํ ปภสฺสรํ;
‘‘Sirasmiṃ cittaṃ maṇicandakappitaṃ, sadā visuddhaṃ ruciraṃ pabhassaraṃ;
สุวณฺณราชีหิ อตีว สงฺคตํ, เวฬุริยราชีว อตีว โสภติฯ
Suvaṇṇarājīhi atīva saṅgataṃ, veḷuriyarājīva atīva sobhati.
๑๐๒๑.
1021.
‘‘อิเม จ วาฬี มณิจนฺทกปฺปิตา, อาโรหกมฺพู สุชวา พฺรหูปมาฯ
‘‘Ime ca vāḷī maṇicandakappitā, ārohakambū sujavā brahūpamā.
พฺรหา มหนฺตา พลิโน มหาชวา, มโน ตวญฺญาย ตเถว สิํสเร 5ฯ
Brahā mahantā balino mahājavā, mano tavaññāya tatheva siṃsare 6.
๑๐๒๒.
1022.
‘‘อิเม จ สเพฺพ สหิตา จตุกฺกมา, มโน ตวญฺญาย ตเถว สิํสเร;
‘‘Ime ca sabbe sahitā catukkamā, mano tavaññāya tatheva siṃsare;
สมํ วหนฺตา มุทุกา อนุทฺธตา, อาโมทมานา ตุรคาน 7 มุตฺตมาฯ
Samaṃ vahantā mudukā anuddhatā, āmodamānā turagāna 8 muttamā.
๑๐๒๓.
1023.
‘‘ธุนนฺติ วคฺคนฺติ ปตนฺติ 9 จมฺพเร, อพฺภุทฺธุนนฺตา สุกเต ปิฬนฺธเน;
‘‘Dhunanti vagganti patanti 10 cambare, abbhuddhunantā sukate piḷandhane;
เตสํ สโร สุยฺยติ วคฺคุรูโป, ปญฺจงฺคิกํ ตุริยมิวปฺปวาทิตํฯ
Tesaṃ saro suyyati vaggurūpo, pañcaṅgikaṃ turiyamivappavāditaṃ.
๑๐๒๔.
1024.
‘‘รถสฺส โฆโส อปิฬนฺธนาน จ, ขุรสฺส นาโท 11 อภิหิํสนาย จ;
‘‘Rathassa ghoso apiḷandhanāna ca, khurassa nādo 12 abhihiṃsanāya ca;
โฆโส สุวคฺคู สมิตสฺส สุยฺยติ, คนฺธพฺพตูริยานิ วิจิตฺรสํวเนฯ
Ghoso suvaggū samitassa suyyati, gandhabbatūriyāni vicitrasaṃvane.
๑๐๒๕.
1025.
‘‘รเถ ฐิตา ตา มิคมนฺทโลจนา, อาฬารปมฺหา หสิตา ปิยํวทา;
‘‘Rathe ṭhitā tā migamandalocanā, āḷārapamhā hasitā piyaṃvadā;
เวฬุริยชาลาวตตา ตนุจฺฉวา, สเทว คนฺธพฺพสูรคฺคปูชิตาฯ
Veḷuriyajālāvatatā tanucchavā, sadeva gandhabbasūraggapūjitā.
๑๐๒๖.
1026.
‘‘ตา รตฺตรตฺตมฺพรปีตวาสสา, วิสาลเนตฺตา อภิรตฺตโลจนา;
‘‘Tā rattarattambarapītavāsasā, visālanettā abhirattalocanā;
กุเล สุชาตา สุตนู สุจิมฺหิตา, รเถ ฐิตา ปญฺชลิกา อุปฎฺฐิตาฯ
Kule sujātā sutanū sucimhitā, rathe ṭhitā pañjalikā upaṭṭhitā.
๑๐๒๗.
1027.
‘‘ตา กมฺพุเกยูรธรา สุวาสสา, สุมชฺฌิมา อูรุถนูปปนฺนา;
‘‘Tā kambukeyūradharā suvāsasā, sumajjhimā ūruthanūpapannā;
วฎฺฎงฺคุลิโย สุมุขา สุทสฺสนา, รเถ ฐิตา ปญฺชลิกา อุปฎฺฐิตาฯ
Vaṭṭaṅguliyo sumukhā sudassanā, rathe ṭhitā pañjalikā upaṭṭhitā.
๑๐๒๘.
1028.
‘‘อญฺญา สุเวณี สุสุ มิสฺสเกสิโย, สมํ วิภตฺตาหิ ปภสฺสราหิ จ;
‘‘Aññā suveṇī susu missakesiyo, samaṃ vibhattāhi pabhassarāhi ca;
อนุพฺพตา ตา ตว มานเส รตา, รเถ ฐิตา ปญฺชลิกา อุปฎฺฐิตาฯ
Anubbatā tā tava mānase ratā, rathe ṭhitā pañjalikā upaṭṭhitā.
๑๐๒๙.
1029.
‘‘อาเวฬินิโย ปทุมุปฺปลจฺฉทา, อลงฺกตา จนฺทนสารวาสิตา 13;
‘‘Āveḷiniyo padumuppalacchadā, alaṅkatā candanasāravāsitā 14;
อนุพฺพตา ตา ตว มานเส รตา, รเถ ฐิตา ปญฺชลิกา อุปฎฺฐิตาฯ
Anubbatā tā tava mānase ratā, rathe ṭhitā pañjalikā upaṭṭhitā.
๑๐๓๐.
1030.
‘‘ตา มาลินิโย ปทุมุปฺปลจฺฉทา, อลงฺกตา จนฺทนสารวาสิตา;
‘‘Tā māliniyo padumuppalacchadā, alaṅkatā candanasāravāsitā;
อนุพฺพตา ตา ตว มานเส รตา, รเถ ฐิตา ปญฺชลิกา อุปฎฺฐิตาฯ
Anubbatā tā tava mānase ratā, rathe ṭhitā pañjalikā upaṭṭhitā.
๑๐๓๑.
1031.
‘‘กเณฺฐสุ เต ยานิ ปิฬนฺธนานิ, หเตฺถสุ ปาเทสุ ตเถว สีเส;
‘‘Kaṇṭhesu te yāni piḷandhanāni, hatthesu pādesu tatheva sīse;
โอภาสยนฺตี ทส สพฺพโส ทิสา, อพฺภุทฺทยํ สารทิโกว ภาณุมาฯ
Obhāsayantī dasa sabbaso disā, abbhuddayaṃ sāradikova bhāṇumā.
๑๐๓๒.
1032.
‘‘วาตสฺส เวเคน จ สมฺปกมฺปิตา, ภุเชสุ มาลา อปิฬนฺธนานิ จ;
‘‘Vātassa vegena ca sampakampitā, bhujesu mālā apiḷandhanāni ca;
มุญฺจนฺติ โฆสํ รูจิรํ สุจิํ สุภํ, สเพฺพหิ วิญฺญูหิ สุตพฺพรูปํฯ
Muñcanti ghosaṃ rūciraṃ suciṃ subhaṃ, sabbehi viññūhi sutabbarūpaṃ.
๑๐๓๓.
1033.
‘‘อุยฺยานภูมฺยา จ ทุวทฺธโต ฐิตา, รถา จ นาคา ตูริยานิ จ สโร;
‘‘Uyyānabhūmyā ca duvaddhato ṭhitā, rathā ca nāgā tūriyāni ca saro;
ตเมว เทวินฺท ปโมทยนฺติ, วีณา ยถา โปกฺขรปตฺตพาหุภิฯ
Tameva devinda pamodayanti, vīṇā yathā pokkharapattabāhubhi.
๑๐๓๔.
1034.
‘‘อิมาสุ วีณาสุ พหูสุ วคฺคูสุ, มนุญฺญรูปาสุ หทเยริตํ ปีติํ 15;
‘‘Imāsu vīṇāsu bahūsu vaggūsu, manuññarūpāsu hadayeritaṃ pītiṃ 16;
ปวชฺชมานาสุ อตีว อจฺฉรา, ภมนฺติ กญฺญา ปทุเมสุ สิกฺขิตาฯ
Pavajjamānāsu atīva accharā, bhamanti kaññā padumesu sikkhitā.
๑๐๓๕.
1035.
‘‘ยทา จ คีตานิ จ วาทิตานิ จ, นจฺจานิ จิมานิ 17 สเมนฺติ เอกโต;
‘‘Yadā ca gītāni ca vāditāni ca, naccāni cimāni 18 samenti ekato;
อเถตฺถ นจฺจนฺติ อเถตฺถ อจฺฉรา, โอภาสยนฺตี อุภโต วริตฺถิโยฯ
Athettha naccanti athettha accharā, obhāsayantī ubhato varitthiyo.
๑๐๓๖.
1036.
‘‘โส โมทสิ ตุริยคณปฺปโพธโน, มหียมาโน วชิราวุโธริว;
‘‘So modasi turiyagaṇappabodhano, mahīyamāno vajirāvudhoriva;
อิมาสุ วีณาสุ พหูสุ วคฺคูสุ, มนุญฺญรูปาสุ หทเยริตํ ปีติํฯ
Imāsu vīṇāsu bahūsu vaggūsu, manuññarūpāsu hadayeritaṃ pītiṃ.
๑๐๓๗.
1037.
‘‘กิํ ตฺวํ ปุเร กมฺมมกาสิ อตฺตนา, มนุสฺสภูโต ปุริมาย ชาติยา;
‘‘Kiṃ tvaṃ pure kammamakāsi attanā, manussabhūto purimāya jātiyā;
๑๐๓๘.
1038.
‘‘นยีทมปฺปสฺส กตสฺส 23 กมฺมุโน, ปุเพฺพ สุจิณฺณสฺส อุโปสถสฺส วา;
‘‘Nayīdamappassa katassa 24 kammuno, pubbe suciṇṇassa uposathassa vā;
อิทฺธานุภาโว วิปุโล อยํ ตว, ยํ เทวสงฺฆํ อภิโรจเส ภุสํฯ
Iddhānubhāvo vipulo ayaṃ tava, yaṃ devasaṅghaṃ abhirocase bhusaṃ.
๑๐๓๙.
1039.
‘‘ทานสฺส เต อิทํ ผลํ, อโถ สีลสฺส วา ปน;
‘‘Dānassa te idaṃ phalaṃ, atho sīlassa vā pana;
อโถ อญฺชลิกมฺมสฺส, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ติฯ
Atho añjalikammassa, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.
๑๐๔๐.
1040.
โส เทวปุโตฺต อตฺตมโน, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิโต;
So devaputto attamano, moggallānena pucchito;
ปญฺหํ ปุโฎฺฐ วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลนฺติฯ
Pañhaṃ puṭṭho viyākāsi, yassa kammassidaṃ phalanti.
๑๐๔๑.
1041.
‘‘ชิตินฺทฺริยํ พุทฺธมโนมนิกฺกมํ, นรุตฺตมํ กสฺสปมคฺคปุคฺคลํ;
‘‘Jitindriyaṃ buddhamanomanikkamaṃ, naruttamaṃ kassapamaggapuggalaṃ;
อวาปุรนฺตํ อมตสฺส ทฺวารํ, เทวาติเทวํ สตปุญฺญลกฺขณํฯ
Avāpurantaṃ amatassa dvāraṃ, devātidevaṃ satapuññalakkhaṇaṃ.
๑๐๔๒.
1042.
‘‘ตมทฺทสํ กุญฺชรโมฆติณฺณํ, สุวณฺณสิงฺคีนทพิมฺพสาทิสํ;
‘‘Tamaddasaṃ kuñjaramoghatiṇṇaṃ, suvaṇṇasiṅgīnadabimbasādisaṃ;
ทิสฺวาน ตํ ขิปฺปมหุํ สุจีมโน, ตเมว ทิสฺวาน สุภาสิตทฺธชํฯ
Disvāna taṃ khippamahuṃ sucīmano, tameva disvāna subhāsitaddhajaṃ.
๑๐๔๓.
1043.
‘‘ตมนฺนปานํ อถวาปิ จีวรํ, สุจิํ ปณีตํ รสสา อุเปตํ;
‘‘Tamannapānaṃ athavāpi cīvaraṃ, suciṃ paṇītaṃ rasasā upetaṃ;
ปุปฺผาภิกฺกิณมฺหิ สเก นิเวสเน, ปติฎฺฐเปสิํ ส อสงฺคมานโสฯ
Pupphābhikkiṇamhi sake nivesane, patiṭṭhapesiṃ sa asaṅgamānaso.
๑๐๔๔.
1044.
‘‘ตมนฺนปาเนน จ จีวเรน จ, ขเชฺชน โภเชฺชน จ สายเนน จ;
‘‘Tamannapānena ca cīvarena ca, khajjena bhojjena ca sāyanena ca;
สนฺตปฺปยิตฺวา ทฺวิปทานมุตฺตมํ, โส สคฺคโส เทวปุเร รมามหํฯ
Santappayitvā dvipadānamuttamaṃ, so saggaso devapure ramāmahaṃ.
๑๐๔๕.
1045.
‘‘เอเตนุปาเยน อิมํ นิรคฺคฬํ, ยญฺญํ ยชิตฺวา ติวิธํ วิสุทฺธํฯ
‘‘Etenupāyena imaṃ niraggaḷaṃ, yaññaṃ yajitvā tividhaṃ visuddhaṃ.
ปหายหํ มานุสกํ สมุสฺสยํ, อินฺทูปโม 25 เทวปุเร รมามหํฯ
Pahāyahaṃ mānusakaṃ samussayaṃ, indūpamo 26 devapure ramāmahaṃ.
๑๐๔๖.
1046.
‘‘อายุญฺจ วณฺณญฺจ สุขํ พลญฺจ, ปณีตรูปํ อภิกงฺขตา มุนิ;
‘‘Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañca, paṇītarūpaṃ abhikaṅkhatā muni;
อนฺนญฺจ ปานญฺจ พหุํ สุสงฺขตํ, ปติฎฺฐเปตพฺพมสงฺคมานเสฯ
Annañca pānañca bahuṃ susaṅkhataṃ, patiṭṭhapetabbamasaṅgamānase.
๑๐๔๗.
1047.
อาหุเนยฺยานํ 31 ปรมาหุติํ คโต, ปุญฺญตฺถิกานํ วิปุลปฺผเลสิน’’นฺติฯ
Āhuneyyānaṃ 32 paramāhutiṃ gato, puññatthikānaṃ vipulapphalesina’’nti.
มหารถวิมานํ จุทฺทสมํฯ
Mahārathavimānaṃ cuddasamaṃ.
มหารถวโคฺค ปญฺจโม นิฎฺฐิโตฯ
Mahārathavaggo pañcamo niṭṭhito.
ตสฺสุทฺทานํ –
Tassuddānaṃ –
มณฺฑูโก เรวตี ฉโตฺต, กกฺกโฎ ทฺวารปาลโก;
Maṇḍūko revatī chatto, kakkaṭo dvārapālako;
เทฺว กรณียา เทฺว สูจิ, ตโย นาคา จ เทฺว รถา;
Dve karaṇīyā dve sūci, tayo nāgā ca dve rathā;
ปุริสานํ ปฐโม วโคฺค ปวุจฺจตีติฯ
Purisānaṃ paṭhamo vaggo pavuccatīti.
ภาณวารํ ตติยํ นิฎฺฐิตํฯ
Bhāṇavāraṃ tatiyaṃ niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / วิมานวตฺถุ-อฎฺฐกถา • Vimānavatthu-aṭṭhakathā / ๑๔. มหารถวิมานวณฺณนา • 14. Mahārathavimānavaṇṇanā
