| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๕. มหารุกฺขสุตฺตวณฺณนา
5. Mahārukkhasuttavaṇṇanā
๕๕. ปญฺจเม อุทฺธํ โอชํ อภิหรนฺตีติ ปถวีรสญฺจ อาโปรสญฺจ อุปริ อาโรเปนฺติฯ โอชาย อาโรปิตตฺตา หตฺถสตุเพฺพธสฺส รุกฺขสฺส องฺกุรเคฺคสุ พินฺทุพินฺทูนิ วิย หุตฺวา สิเนโห ติฎฺฐติฯ อิทํ ปเนตฺถ โอปมฺมสํสนฺทนํ – มหารุโกฺข วิย หิ เตภูมกวฎฺฎํ, มูลานิ วิย อายตนานิ, มูเลหิ โอชาย อาโรหนํ วิย ฉหิ ทฺวาเรหิ กมฺมาโรหนํ, โอชาย อภิรุฬฺหตฺตา มหารุกฺขสฺส ยาวกปฺปฎฺฐานํ วิย วฎฺฎนิสฺสิตพาลปุถุชฺชนสฺส ฉหิ ทฺวาเรหิ กมฺมํ อายูหนฺตสฺส อปราปรํ วฎฺฎสฺส วฑฺฒนวเสน ทีฆรตฺตํ ฐานํฯ
55. Pañcame uddhaṃ ojaṃ abhiharantīti pathavīrasañca āporasañca upari āropenti. Ojāya āropitattā hatthasatubbedhassa rukkhassa aṅkuraggesu bindubindūni viya hutvā sineho tiṭṭhati. Idaṃ panettha opammasaṃsandanaṃ – mahārukkho viya hi tebhūmakavaṭṭaṃ, mūlāni viya āyatanāni, mūlehi ojāya ārohanaṃ viya chahi dvārehi kammārohanaṃ, ojāya abhiruḷhattā mahārukkhassa yāvakappaṭṭhānaṃ viya vaṭṭanissitabālaputhujjanassa chahi dvārehi kammaṃ āyūhantassa aparāparaṃ vaṭṭassa vaḍḍhanavasena dīgharattaṃ ṭhānaṃ.
กุทฺทาลปิฎกนฺติ กุทฺทาลเญฺจว ปจฺฉิภาชนญฺจฯ ขณฺฑาขณฺฑิกํ ฉิเนฺทยฺยาติ ขุทฺทกมหนฺตานิ ขณฺฑาขณฺฑานิ กโรโนฺต ฉิเนฺทยฺยฯ อิทํ ปเนตฺถ โอปมฺมสํสนฺทนํ – อิธาปิ หิ มหารุโกฺข วิย เตภูมกวฎฺฎํ, รุกฺขํ นาเสตุกาโม ปุริโส วิย โยคาวจโร, กุทฺทาโล วิย ญาณํ, ปจฺฉิ วิย สมาธิ, รุกฺขเจฺฉทนผรสุ วิย ญาณํ, รุกฺขสฺส มูเล ฉินฺนกาโล วิย โยคิโน อาจริยสนฺติเก กมฺมฎฺฐานํ คเหตฺวา มนสิกโรนฺตสฺส ปญฺญา, ขณฺฑาขณฺฑิกํ ฉินฺทนกาโล วิย สเงฺขปโต จตุนฺนํ มหาภูตานํ มนสิกาโร, ผาลนํ วิย เทฺวจตฺตาลีสาย โกฎฺฐาเสสุ วิตฺถารมนสิกาโร, สกลิกํ สกลิกํ กรณกาโล วิย อุปาทารูปสฺส เจว รูปกฺขนฺธารมฺมณสฺส วิญฺญาณสฺส จาติ อิเมสํ วเสน นามรูปปริคฺคโห, มูลานํ อุปเจฺฉทนํ วิย ตเสฺสว นามรูปสฺส ปจฺจยปริเยสนํ, วาตาตเป วิโสเสตฺวา อคฺคินา ฑหนกาโล วิย อนุปุเพฺพน วิปสฺสนํ วเฑฺฒตฺวา อญฺญตรํ สปฺปายํ ลภิตฺวา กมฺมฎฺฐาเน วิภูเต อุปฎฺฐหมาเน เอกปลฺลเงฺก นิสินฺนสฺส สมณธมฺมํ กโรนฺตสฺส อคฺคผลปฺปตฺติ, มสิกรณํ วิย อรหตฺตปฺปตฺตทิวเสเยว อปรินิพฺพายนฺตสฺส ยาวตายุกํ ฐิต กาโล, มหาวาเต โอปุนนํ นทิยา ปวาหนํ วิย จ อุปาทิณฺณกกฺขนฺธเภเทน อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุตสฺส วฎฺฎวูปสโม เวทิตโพฺพฯ ปญฺจมํฯ
Kuddālapiṭakanti kuddālañceva pacchibhājanañca. Khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindeyyāti khuddakamahantāni khaṇḍākhaṇḍāni karonto chindeyya. Idaṃ panettha opammasaṃsandanaṃ – idhāpi hi mahārukkho viya tebhūmakavaṭṭaṃ, rukkhaṃ nāsetukāmo puriso viya yogāvacaro, kuddālo viya ñāṇaṃ, pacchi viya samādhi, rukkhacchedanapharasu viya ñāṇaṃ, rukkhassa mūle chinnakālo viya yogino ācariyasantike kammaṭṭhānaṃ gahetvā manasikarontassa paññā, khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindanakālo viya saṅkhepato catunnaṃ mahābhūtānaṃ manasikāro, phālanaṃ viya dvecattālīsāya koṭṭhāsesu vitthāramanasikāro, sakalikaṃ sakalikaṃ karaṇakālo viya upādārūpassa ceva rūpakkhandhārammaṇassa viññāṇassa cāti imesaṃ vasena nāmarūpapariggaho, mūlānaṃ upacchedanaṃ viya tasseva nāmarūpassa paccayapariyesanaṃ, vātātape visosetvā agginā ḍahanakālo viya anupubbena vipassanaṃ vaḍḍhetvā aññataraṃ sappāyaṃ labhitvā kammaṭṭhāne vibhūte upaṭṭhahamāne ekapallaṅke nisinnassa samaṇadhammaṃ karontassa aggaphalappatti, masikaraṇaṃ viya arahattappattadivaseyeva aparinibbāyantassa yāvatāyukaṃ ṭhita kālo, mahāvāte opunanaṃ nadiyā pavāhanaṃ viya ca upādiṇṇakakkhandhabhedena anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbutassa vaṭṭavūpasamo veditabbo. Pañcamaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๕. มหารุกฺขสุตฺตํ • 5. Mahārukkhasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๕-๖. มหารุกฺขสุตฺตทฺวยวณฺณนา • 5-6. Mahārukkhasuttadvayavaṇṇanā
