| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
೬. ಮಹಾಸಚ್ಚಕಸುತವಣ್ಣನಾ
6. Mahāsaccakasutavaṇṇanā
೩೬೪. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಮಹಾಸಚ್ಚಕಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಏಕಂ ಸಮಯನ್ತಿ ಚ ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಚ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯನ್ತಿ ಚ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಏಕೋವ ಸಮಯೋ ವುತ್ತೋ। ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಹಿ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕತರಂ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ವಿತಕ್ಕಮಾಳಕೇ ಠಿತಕಾಲೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಭಗವಾ ಏವರೂಪೇ ಸಮಯೇ ರತ್ತದುಪಟ್ಟಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಂಸುಕೂಲಚೀವರಂ ಏಕಂಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಪಮುಖೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ, – ‘‘ಏಕಂ ಸಮಯನ್ತಿ ಚ ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನಾತಿ ಚ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ। ಪವಿಸಿತುಕಾಮೋತಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏವಂ ಕತಸನ್ನಿಟ್ಠಾನೋ। ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಕಸ್ಮಾ ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ? ವಾದಾರೋಪನಜ್ಝಾಸಯೇನ। ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪಾಹಂ ಅಪಣ್ಡಿತತಾಯ ಸಕಲಂ ವೇಸಾಲಿಪರಿಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಮಙ್ಕು ಜಾತೋ। ಇದಾನಿ ತಥಾ ಅಕತ್ವಾ ಏಕಕೋವ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾದಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸಾಮಿ। ಯದಿ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪರಾಜೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂ ದೀಪೇತ್ವಾ ಜಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಯದಿ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಜಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅನ್ಧಕಾರೇ ನಚ್ಚಂ ವಿಯ ನ ಕೋಚಿ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿದ್ದಾಪಞ್ಹಂ ನಾಮ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಮಿನಾ ವಾದಜ್ಝಾಸಯೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ।
364.Evaṃme sutanti mahāsaccakasuttaṃ. Tattha ekaṃ samayanti ca tena kho pana samayenāti ca pubbaṇhasamayanti ca tīhi padehi ekova samayo vutto. Bhikkhūnañhi vattapaṭipattiṃ katvā mukhaṃ dhovitvā pattacīvaramādāya cetiyaṃ vanditvā kataraṃ gāmaṃ pavisissāmāti vitakkamāḷake ṭhitakālo nāma hoti. Bhagavā evarūpe samaye rattadupaṭṭaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā paṃsukūlacīvaraṃ ekaṃsaṃ pārupitvā gandhakuṭito nikkhamma bhikkhusaṅghaparivuto gandhakuṭipamukhe aṭṭhāsi. Taṃ sandhāya, – ‘‘ekaṃ samayanti ca tena kho pana samayenāti ca pubbaṇhasamaya’’nti ca vuttaṃ. Pavisitukāmoti piṇḍāya pavisissāmīti evaṃ katasanniṭṭhāno. Tenupasaṅkamīti kasmā upasaṅkamīti? Vādāropanajjhāsayena. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘pubbepāhaṃ apaṇḍitatāya sakalaṃ vesāliparisaṃ gahetvā samaṇassa gotamassa santikaṃ gantvā parisamajjhe maṅku jāto. Idāni tathā akatvā ekakova gantvā vādaṃ āropessāmi. Yadi samaṇaṃ gotamaṃ parājetuṃ sakkhissāmi, attano laddhiṃ dīpetvā jayaṃ karissāmi. Yadi samaṇassa gotamassa jayo bhavissati, andhakāre naccaṃ viya na koci jānissatī’’ti niddāpañhaṃ nāma gahetvā iminā vādajjhāsayena upasaṅkami.
ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಸಚ್ಚಕಸ್ಸ ನಿಗಣ್ಠಪುತ್ತಸ್ಸ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಪಟಿಚ್ಚ। ಥೇರಸ್ಸ ಕಿರಸ್ಸ ಏವಂ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಭಗವತಿ ಮುಹುತ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಬುದ್ಧದಸ್ಸನಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಞ್ಚ ಲಭಿಸ್ಸತಿ। ತದಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಸಂವತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪಂಸುಕೂಲಚೀವರಂ ಚತುಗ್ಗುಣಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದತು ಭಗವಾತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಾರಣಂ ಆನನ್ದೋ ವದತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ। ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚಾತಿ ಯಂ ಪನ ಪಞ್ಹಂ ಓವಟ್ಟಿಕಸಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆದಾಯ ಆಗತೋ ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಸ್ಸೇನ ತಾವ ಪರಿಹರನ್ತೋ ಏತಂ ಸನ್ತಿ, ಭೋ ಗೋತಮಾತಿಆದಿವಚನಂ ಅವೋಚ।
Anukampaṃ upādāyāti saccakassa nigaṇṭhaputtassa anukampaṃ paṭicca. Therassa kirassa evaṃ ahosi – ‘‘bhagavati muhuttaṃ nisinne buddhadassanaṃ dhammassavanañca labhissati. Tadassa dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattissatī’’ti. Tasmā bhagavantaṃ yācitvā paṃsukūlacīvaraṃ catugguṇaṃ paññapetvā nisīdatu bhagavāti āha. ‘‘Kāraṇaṃ ānando vadatī’’ti sallakkhetvā nisīdi bhagavā paññatte āsane. Bhagavantaṃ etadavocāti yaṃ pana pañhaṃ ovaṭṭikasāraṃ katvā ādāya āgato taṃ ṭhapetvā passena tāva pariharanto etaṃ santi, bho gotamātiādivacanaṃ avoca.
೩೬೫. ಫುಸನ್ತಿ ಹಿ ತೇ, ಭೋ ಗೋತಮಾತಿ ತೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸರೀರೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಸಾರೀರಿಕಂ ದುಕ್ಖಂ ವೇದನಂ ಫುಸನ್ತಿ ಲಭನ್ತಿ, ಅನುಭವನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಊರುಕ್ಖಮ್ಭೋತಿ ಖಮ್ಭಕತಊರುಭಾವೋ, ಊರುಥದ್ಧತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಮ್ಹಯತ್ಥವಸೇನ ಪನೇತ್ಥ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅನಾಗತವಚನಂ ಕತಂ। ಕಾಯನ್ವಯಂ ಹೋತೀತಿ ಕಾಯಾನುಗತಂ ಹೋತಿ ಕಾಯಸ್ಸ ವಸವತ್ತಿ। ಕಾಯಭಾವನಾತಿ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಾ ವುಚ್ಚತಿ, ತಾಯ ಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಾಪುಣನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇತಿ ನಿಗಣ್ಠೋ ಅಸನ್ತಂ ಅಭೂತಂ ಯಂ ನತ್ಥಿ, ತದೇವಾಹ। ಚಿತ್ತಭಾವನಾತಿಪಿ ಸಮಥೋ ವುಚ್ಚತಿ, ಸಮಾಧಿಯುತ್ತಸ್ಸ ಚ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಊರುಕ್ಖಮ್ಭಾದಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇತಿ ನಿಗಣ್ಠೋ ಇದಂ ಅಭೂತಮೇವ ಆಹ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯಥೇವ ‘ಭೂತಪುಬ್ಬನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಊರುಕ್ಖಮ್ಭೋಪಿ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿಆದೀನಿ ವದತೋ ಅನಾಗತರೂಪಂ ನ ಸಮೇತಿ, ತಥಾ ಅತ್ಥೋಪಿ ನ ಸಮೇತಿ, ಅಸನ್ತಂ ಅಭೂತಂ ಯಂ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಕಥೇತೀ’’ತಿ।
365.Phusanti hi te, bho gotamāti te samaṇabrāhmaṇā sarīre uppannaṃ sārīrikaṃ dukkhaṃ vedanaṃ phusanti labhanti, anubhavantīti attho. Ūrukkhambhoti khambhakataūrubhāvo, ūruthaddhatāti attho. Vimhayatthavasena panettha bhavissatīti anāgatavacanaṃ kataṃ. Kāyanvayaṃ hotīti kāyānugataṃ hoti kāyassa vasavatti. Kāyabhāvanāti pana vipassanā vuccati, tāya cittavikkhepaṃ pāpuṇanto nāma natthi, iti nigaṇṭho asantaṃ abhūtaṃ yaṃ natthi, tadevāha. Cittabhāvanātipi samatho vuccati, samādhiyuttassa ca puggalassa ūrukkhambhādayo nāma natthi, iti nigaṇṭho idaṃ abhūtameva āha. Aṭṭhakathāyaṃ pana vuttaṃ – ‘‘yatheva ‘bhūtapubbanti vatvā ūrukkhambhopi nāma bhavissatī’tiādīni vadato anāgatarūpaṃ na sameti, tathā atthopi na sameti, asantaṃ abhūtaṃ yaṃ natthi, taṃ kathetī’’ti.
ನೋ ಕಾಯಭಾವನನ್ತಿ ಪಞ್ಚಾತಪತಪ್ಪನಾದಿಂ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಅಯಞ್ಹಿ ತೇಸಂ ಕಾಯಭಾವನಾ ನಾಮ। ಕಿಂ ಪನ ಸೋ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹ? ಸೋ ಕಿರ ದಿವಾದಿವಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಸು ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋ ತೇ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೇ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತಭಾವನಾಮತ್ತಂ ಏತೇ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತಿ, ಕಾಯಭಾವನಾ ಪನೇತೇಸಂ ನತ್ಥೀತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಏವಮಾಹ।
No kāyabhāvananti pañcātapatappanādiṃ attakilamathānuyogaṃ sandhāyāha. Ayañhi tesaṃ kāyabhāvanā nāma. Kiṃ pana so disvā evamāha? So kira divādivassa vihāraṃ āgacchati, tasmiṃ kho pana samaye bhikkhū pattacīvaraṃ paṭisāmetvā attano attano rattiṭṭhānadivāṭṭhānesu paṭisallānaṃ upagacchanti. So te paṭisallīne disvā cittabhāvanāmattaṃ ete anuyuñjanti, kāyabhāvanā panetesaṃ natthīti maññamāno evamāha.
೩೬೬. ಅಥ ನಂ ಭಗವಾ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಕಿನ್ತಿ ಪನ ತೇ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಕಾಯಭಾವನಾ ಸುತಾತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ನನ್ದೋ ವಚ್ಛೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ನನ್ದೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ವಚ್ಛೋತಿ ಗೋತ್ತಂ। ಕಿಸೋತಿ ನಾಮಂ। ಸಂಕಿಚ್ಚೋತಿ ಗೋತ್ತಂ। ಮಕ್ಖಲಿಗೋಸಾಲೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಆಗತೋವ। ಏತೇತಿ ಏತೇ ತಯೋ ಜನಾ, ತೇ ಕಿರ ಕಿಲಿಟ್ಠತಪಾನಂ ಮತ್ಥಕಪತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಉಳಾರಾನಿ ಉಳಾರಾನೀತಿ ಪಣೀತಾನಿ ಪಣೀತಾನಿ। ಗಾಹೇನ್ತಿ ನಾಮಾತಿ ಬಲಂ ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತಿ ನಾಮ। ಬ್ರೂಹೇನ್ತೀತಿ ವಡ್ಢೇನ್ತಿ। ಮೇದೇನ್ತೀತಿ ಜಾತಮೇದಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಪುರಿಮಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಪುರಿಮಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಂ ಪಹಾಯ। ಪಚ್ಛಾ ಉಪಚಿನನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಛಾ ಉಳಾರಖಾದನೀಯಾದೀಹಿ ಸನ್ತಪ್ಪೇನ್ತಿ, ವಡ್ಢೇನ್ತಿ। ಆಚಯಾಪಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ವಡ್ಢಿ ಚ ಅವಡ್ಢಿ ಚ ಹೋತಿ, ಇತಿ ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಕಾಲೇನ ವಡ್ಢಿ, ಕಾಲೇನ ಪರಿಹಾನೀತಿ ವಡ್ಢಿಪರಿಹಾನಿಮತ್ತಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕಾಯಭಾವನಾ ಪನ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ದೀಪೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಭಾವನಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ, ‘‘ಕಿನ್ತಿ ಪನ ತೇ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಚಿತ್ತಭಾವನಾ ಸುತಾ’’ತಿ ಆಹ। ನ ಸಮ್ಪಾಯಾಸೀತಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಯಥಾ ತಂ ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನೋ।
366. Atha naṃ bhagavā anuyuñjanto kinti pana te, aggivessana, kāyabhāvanā sutāti āha. So taṃ vitthārento seyyathidaṃ, nando vacchotiādimāha. Tattha nandoti tassa nāmaṃ. Vacchoti gottaṃ. Kisoti nāmaṃ. Saṃkiccoti gottaṃ. Makkhaligosālo heṭṭhā āgatova. Eteti ete tayo janā, te kira kiliṭṭhatapānaṃ matthakapattā ahesuṃ. Uḷārāni uḷārānīti paṇītāni paṇītāni. Gāhenti nāmāti balaṃ gaṇhāpenti nāma. Brūhentīti vaḍḍhenti. Medentīti jātamedaṃ karonti. Purimaṃ pahāyāti purimaṃ dukkarakāraṃ pahāya. Pacchā upacinantīti pacchā uḷārakhādanīyādīhi santappenti, vaḍḍhenti. Ācayāpacayo hotīti vaḍḍhi ca avaḍḍhi ca hoti, iti imassa kāyassa kālena vaḍḍhi, kālena parihānīti vaḍḍhiparihānimattameva paññāyati, kāyabhāvanā pana na paññāyatīti dīpetvā cittabhāvanaṃ pucchanto, ‘‘kinti pana te, aggivessana, cittabhāvanā sutā’’ti āha. Na sampāyāsīti sampādetvā kathetuṃ nāsakkhi, yathā taṃ bālaputhujjano.
೩೬೭. ಕುತೋ ಪನ ತ್ವನ್ತಿ ಯೋ ತ್ವಂ ಏವಂ ಓಳಾರಿಕಂ ದುಬ್ಬಲಂ ಕಾಯಭಾವನಂ ನ ಜಾನಾಸಿ? ಸೋ ತ್ವಂ ಕುತೋ ಸಣ್ಹಂ ಸುಖುಮಂ ಚಿತ್ತಭಾವನಂ ಜಾನಿಸ್ಸಸೀತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಚೋದನಾಲಯತ್ಥೇರೋ, ‘‘ಅಬುದ್ಧವಚನಂ ನಾಮೇತಂ ಪದ’’ನ್ತಿ ಬೀಜನಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿತುಂ ಆರಭಿ। ಅಥ ನಂ ಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ದಿಸ್ಸತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಸ್ಸ ಚಾತುಮಹಾಭೂತಿಕಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಆಚಯೋಪಿ ಅಪಚಯೋಪಿ ಆದಾನಮ್ಪಿ ನಿಕ್ಖೇಪನಮ್ಪೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೬೨)। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ – ‘‘ಓಳಾರಿಕಂ ಕಾಯಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನವಿಪಸ್ಸನಾ ಓಳಾರಿಕಾತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ।
367.Kutopana tvanti yo tvaṃ evaṃ oḷārikaṃ dubbalaṃ kāyabhāvanaṃ na jānāsi? So tvaṃ kuto saṇhaṃ sukhumaṃ cittabhāvanaṃ jānissasīti. Imasmiṃ pana ṭhāne codanālayatthero, ‘‘abuddhavacanaṃ nāmetaṃ pada’’nti bījaniṃ ṭhapetvā pakkamituṃ ārabhi. Atha naṃ mahāsīvatthero āha – ‘‘dissati, bhikkhave, imassa cātumahābhūtikassa kāyassa ācayopi apacayopi ādānampi nikkhepanampī’’ti (saṃ. ni. 2.62). Taṃ sutvā sallakkhesi – ‘‘oḷārikaṃ kāyaṃ pariggaṇhantassa uppannavipassanā oḷārikāti vattuṃ vaṭṭatī’’ti.
೩೬೮. ಸುಖಸಾರಾಗೀತಿ ಸುಖಸಾರಾಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ನಿರೋಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾತಿ ನ ಅನನ್ತರಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸುಖದುಕ್ಖಾನಞ್ಹಿ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯತಾ ಪಟ್ಠಾನೇ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೨.೪೫-೪೬) ಪಟಿಸಿದ್ಧಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸುಖೇ ಅನಿರುದ್ಧೇ ದುಕ್ಖಂ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಉಭತೋಪಕ್ಖನ್ತಿ ಸುಖಂ ಏಕಂ ಪಕ್ಖಂ ದುಕ್ಖಂ ಏಕಂ ಪಕ್ಖನ್ತಿ ಏವಂ ಉಭತೋಪಕ್ಖಂ ಹುತ್ವಾ।
368.Sukhasārāgīti sukhasārāgena samannāgato. Sukhāya vedanāya nirodhā uppajjati dukkhā vedanāti na anantarāva uppajjati, sukhadukkhānañhi anantarapaccayatā paṭṭhāne (paṭṭhā. 1.2.45-46) paṭisiddhā. Yasmā pana sukhe aniruddhe dukkhaṃ nuppajjati, tasmā idha evaṃ vuttaṃ. Pariyādāya tiṭṭhatīti khepetvā gaṇhitvā tiṭṭhati. Ubhatopakkhanti sukhaṃ ekaṃ pakkhaṃ dukkhaṃ ekaṃ pakkhanti evaṃ ubhatopakkhaṃ hutvā.
೩೬೯. ಉಪ್ಪನ್ನಾಪಿ ಸುಖಾ ವೇದನಾ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಭಾವಿತತ್ತಾ ಕಾಯಸ್ಸ। ಉಪ್ಪನ್ನಾಪಿ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಭಾವಿತತ್ತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯಭಾವನಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಚಿತ್ತಭಾವನಾ ಸಮಾಧಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ಸುಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕಾ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನಾ। ಸಮಾಧಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕೋ, ಸುಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನೋ। ಕಥಂ? ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಹಿ ಅದ್ಧಾನೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಗ್ಗಿಉಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಕಚ್ಛೇಹಿ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಮತ್ಥಕತೋ ಉಸುಮವಟ್ಟಿಉಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ ಹಞ್ಞತಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ ವಿಪ್ಫನ್ದತಿ। ಏವಂ ತಾವ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸುಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕಾ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನಾ। ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪನ ಕಾಯಿಕೇ ವಾ ಚೇತಸಿಕೇ ವಾ ದುಕ್ಖೇ ತಂ ದುಕ್ಖಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ದುಕ್ಖಂ ದೂರಾಪಗತಂ ಹೋತಿ, ಅನಪ್ಪಕಂ ಸುಖಂ ಓಕ್ಕಮತಿ। ಏವಂ ಸಮಾಧಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕೋ, ಸುಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನೋ। ಯಥಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸುಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕಾ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನಾ, ನ ತಥಾ ಸಮಾಧಿ। ಯಥಾ ಸಮಾಧಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕೋ, ಸುಖಸ್ಸ ಆಸನ್ನೋ, ನ ಚ ತಥಾ ವಿಪಸ್ಸನಾತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಾಪಿ ಸುಖಾ ವೇದನಾ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಭಾವಿತತ್ತಾ ಕಾಯಸ್ಸ। ಉಪ್ಪನ್ನಾಪಿ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಭಾವಿತತ್ತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ।
369.Uppannāpi sukhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati, bhāvitattā kāyassa. Uppannāpi dukkhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati, bhāvitattā cittassāti ettha kāyabhāvanā vipassanā, cittabhāvanā samādhi. Vipassanā ca sukhassa paccanīkā, dukkhassa āsannā. Samādhi dukkhassa paccanīko, sukhassa āsanno. Kathaṃ? Vipassanaṃ paṭṭhapetvā nisinnassa hi addhāne gacchante gacchante tattha tattha aggiuṭṭhānaṃ viya hoti, kacchehi sedā muccanti, matthakato usumavaṭṭiuṭṭhānaṃ viya hotīti cittaṃ haññati vihaññati vipphandati. Evaṃ tāva vipassanā sukhassa paccanīkā, dukkhassa āsannā. Uppanne pana kāyike vā cetasike vā dukkhe taṃ dukkhaṃ vikkhambhetvā samāpattiṃ samāpannassa samāpattikkhaṇe dukkhaṃ dūrāpagataṃ hoti, anappakaṃ sukhaṃ okkamati. Evaṃ samādhi dukkhassa paccanīko, sukhassa āsanno. Yathā vipassanā sukhassa paccanīkā, dukkhassa āsannā, na tathā samādhi. Yathā samādhi dukkhassa paccanīko, sukhassa āsanno, na ca tathā vipassanāti. Tena vuttaṃ – ‘‘uppannāpi sukhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati, bhāvitattā kāyassa. Uppannāpi dukkhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati, bhāvitattā cittassā’’ti.
೩೭೦. ಆಸಜ್ಜ ಉಪನೀಯಾತಿ ಗುಣೇ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಚೇವ ಉಪನೇತ್ವಾ ಚ। ತಂ ವತ ಮೇತಿ ತಂ ವತ ಮಮ ಚಿತ್ತಂ।
370.Āsajjaupanīyāti guṇe ghaṭṭetvā ceva upanetvā ca. Taṃ vata meti taṃ vata mama cittaṃ.
೩೭೧. ಕಿಞ್ಹಿ ನೋ ಸಿಯಾ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನಾತಿ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಕಿಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಭವಿಸ್ಸತೇವ, ಮಾ ಏವಂ ಸಞ್ಞೀ ಹೋಹಿ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಯೇವ ಮೇ ಸುಖಾಪಿ ದುಕ್ಖಾಪಿ ವೇದನಾ, ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಪನಸ್ಸಾ ಅಹಂ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ಠಾತುಂ ನ ದೇಮಿ। ಇದಾನಿಸ್ಸ ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಉಪರಿ ಪಸಾದಾವಹಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ದೇಸೇತುಕಾಮೋ ಮೂಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಇಧ ಮೇ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಪುಬ್ಬೇವ ಸಮ್ಬೋಧಾ…ಪೇ॰… ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿಂ, ಅಲಮಿದಂ ಪಧಾನಾಯಾತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಾಸರಾಸಿಸುತ್ತೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ, ತತ್ಥ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಜ್ಜಾ, ಇಧ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾ।
371.Kiñhi no siyā, aggivessanāti, aggivessana, kiṃ na bhavissati, bhavissateva, mā evaṃ saññī hohi, uppajjiyeva me sukhāpi dukkhāpi vedanā, uppannāya panassā ahaṃ cittaṃ pariyādāya ṭhātuṃ na demi. Idānissa tamatthaṃ pakāsetuṃ upari pasādāvahaṃ dhammadesanaṃ desetukāmo mūlato paṭṭhāya mahābhinikkhamanaṃ ārabhi. Tattha idha me, aggivessana, pubbeva sambodhā…pe… tattheva nisīdiṃ, alamidaṃ padhānāyāti idaṃ sabbaṃ heṭṭhā pāsarāsisutte vuttanayeneva veditabbaṃ. Ayaṃ pana viseso, tattha bodhipallaṅke nisajjā, idha dukkarakārikā.
೩೭೪. ಅಲ್ಲಕಟ್ಠನ್ತಿ ಅಲ್ಲಂ ಉದುಮ್ಬರಕಟ್ಠಂ। ಸಸ್ನೇಹನ್ತಿ ಸಖೀರಂ। ಕಾಮೇಹೀತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿ। ಅವೂಪಕಟ್ಠಾತಿ ಅನಪಗತಾ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋತಿಆದೀಸು ಕಿಲೇಸಕಾಮೋವ ಛನ್ದಕರಣವಸೇನ ಛನ್ದೋ। ಸಿನೇಹಕರಣವಸೇನ ಸ್ನೇಹೋ। ಮುಚ್ಛಾಕರಣವಸೇನ ಮುಚ್ಛಾ। ಪಿಪಾಸಾಕರಣವಸೇನ ಪಿಪಾಸಾ। ಅನುದಹನವಸೇನ ಪರಿಳಾಹೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾತಿ ಉಪಕ್ಕಮನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಞಾಣಾಯ ದಸ್ಸನಾಯ ಅನುತ್ತರಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗವೇವಚನಮೇವ।
374.Allakaṭṭhanti allaṃ udumbarakaṭṭhaṃ. Sasnehanti sakhīraṃ. Kāmehīti vatthukāmehi. Avūpakaṭṭhāti anapagatā. Kāmacchandotiādīsu kilesakāmova chandakaraṇavasena chando. Sinehakaraṇavasena sneho. Mucchākaraṇavasena mucchā. Pipāsākaraṇavasena pipāsā. Anudahanavasena pariḷāhoti veditabbo. Opakkamikāti upakkamanibbattā. Ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāyāti sabbaṃ lokuttaramaggavevacanameva.
ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ – ಅಲ್ಲಂ ಸಖೀರಂ ಉದುಮ್ಬರಕಟ್ಠಂ ವಿಯ ಹಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ವತ್ಥುಕಾಮತೋ ಅನಿಸ್ಸಟಪುಗ್ಗಲಾ। ಉದಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಭಾವೋ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ತಿನ್ತತಾ; ಮನ್ಥನೇನಾಪಿ ಅಗ್ಗಿನೋ ಅನಭಿನಿಬ್ಬತ್ತನಂ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ವತ್ಥುಕಾಮತೋ ಅನಿಸ್ಸಟಾನಂ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾಹಿ ವೇದನಾಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅನಧಿಗಮೋ। ಅಮನ್ಥನೇನಾಪಿ ಅಗ್ಗಿನೋ ಅನಭಿನಿಬ್ಬತ್ತನಂ ವಿಯ ತೇಸಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಿನಾಪಿ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾಹಿ ವೇದನಾಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅನಧಿಗಮೋ। ದುತಿಯಉಪಮಾಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ, ಪುರಿಮಾ ಸಪುತ್ತಭರಿಯಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಉಪಮಾ; ಪಚ್ಛಿಮಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಧಮ್ಮಿಕಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ।
Idaṃ panettha opammasaṃsandanaṃ – allaṃ sakhīraṃ udumbarakaṭṭhaṃ viya hi kilesakāmena vatthukāmato anissaṭapuggalā. Udake pakkhittabhāvo viya kilesakāmena tintatā; manthanenāpi aggino anabhinibbattanaṃ viya kilesakāmena vatthukāmato anissaṭānaṃ opakkamikāhi vedanāhi lokuttaramaggassa anadhigamo. Amanthanenāpi aggino anabhinibbattanaṃ viya tesaṃ puggalānaṃ vināpi opakkamikāhi vedanāhi lokuttaramaggassa anadhigamo. Dutiyaupamāpi imināva nayena veditabbā. Ayaṃ pana viseso, purimā saputtabhariyapabbajjāya upamā; pacchimā brāhmaṇadhammikapabbajjāya.
೩೭೬. ತತಿಯಉಪಮಾಯ ಕೋಳಾಪನ್ತಿ ಛಿನ್ನಸಿನೇಹಂ ನಿರಾಪಂ। ಥಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಪಬ್ಬತಥಲೇ ವಾ ಭೂಮಿಥಲೇ ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಏತ್ಥಾಪಿ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ – ಸುಕ್ಖಕೋಳಾಪಕಟ್ಠಂ ವಿಯ ಹಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ವತ್ಥುಕಾಮತೋ ನಿಸ್ಸಟಪುಗ್ಗಲಾ, ಆರಕಾ ಉದಕಾ ಥಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವೋ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ಅತಿನ್ತತಾ। ಮನ್ಥನೇನಾಪಿ ಅಗ್ಗಿನೋ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತನಂ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ವತ್ಥುಕಾಮತೋ ನಿಸ್ಸಟಾನಂ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕನೇಸಜ್ಜಿಕಾದಿವಸೇನ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾಹಿಪಿ ವೇದನಾಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಧಿಗಮೋ। ಅಞ್ಞಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸುಕ್ಖಸಾಖಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಘಂಸನಮತ್ತೇನೇವ ಅಗ್ಗಿನೋ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತನಂ ವಿಯ ವಿನಾಪಿ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾಹಿ ವೇದನಾಹಿ ಸುಖಾಯೇವ ಪಟಿಪದಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಧಿಗಮೋತಿ। ಅಯಂ ಉಪಮಾ ಭಗವತಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಆಹಟಾ।
376. Tatiyaupamāya koḷāpanti chinnasinehaṃ nirāpaṃ. Thale nikkhittanti pabbatathale vā bhūmithale vā nikkhittaṃ. Etthāpi idaṃ opammasaṃsandanaṃ – sukkhakoḷāpakaṭṭhaṃ viya hi kilesakāmena vatthukāmato nissaṭapuggalā, ārakā udakā thale nikkhittabhāvo viya kilesakāmena atintatā. Manthanenāpi aggino abhinibbattanaṃ viya kilesakāmena vatthukāmato nissaṭānaṃ abbhokāsikanesajjikādivasena opakkamikāhipi vedanāhi lokuttaramaggassa adhigamo. Aññassa rukkhassa sukkhasākhāya saddhiṃ ghaṃsanamatteneva aggino abhinibbattanaṃ viya vināpi opakkamikāhi vedanāhi sukhāyeva paṭipadāya lokuttaramaggassa adhigamoti. Ayaṃ upamā bhagavatā attano atthāya āhaṭā.
೩೭೭. ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಿಂ ಪನ ಭಗವಾ ದುಕ್ಕರಂ ಅಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿತುಂ ನ ಸಮತ್ಥೋತಿ? ಕತ್ವಾಪಿ ಅಕತ್ವಾಪಿ ಸಮತ್ಥೋವ। ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಅಕಾಸೀತಿ? ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಪರಕ್ಕಮಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಿ। ಸೋ ಚ ಮಂ ವೀರಿಯನಿಮ್ಮಥನಗುಣೋ ಹಾಸೇಸ್ಸತೀತಿ। ಪಾಸಾದೇ ನಿಸಿನ್ನೋಯೇವ ಹಿ ಪವೇಣಿಆಗತಂ ರಜ್ಜಂ ಲಭಿತ್ವಾಪಿ ಖತ್ತಿಯೋ ನ ತಥಾಪಮುದಿತೋ ಹೋತಿ, ಯಥಾ ಬಲಕಾಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಙ್ಗಾಮೇ ದ್ವೇ ತಯೋ ಸಮ್ಪಹಾರೇ ದತ್ವಾ ಅಮಿತ್ತಮಥನಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತರಜ್ಜೋ। ಏವಂ ಪತ್ತರಜ್ಜಸ್ಸ ಹಿ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಅನುಭವನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಕ್ಕಮಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಅಸುಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಸುಕಞ್ಚ ಅಸುಕಞ್ಚ ಅಮಿತ್ತಂ ಏವಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಏವಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಇಮಂ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಪತ್ತೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯತೋ ಬಲವಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏವಮೇವಂ ಭಗವಾಪಿ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಪರಕ್ಕಮಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸೋ ಹಿ ಮಂ ಪರಕ್ಕಮೋ ಅತಿವಿಯ ಹಾಸೇಸ್ಸತಿ, ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸತೀತಿ ದುಕ್ಕರಮಕಾಸಿ।
377. Idāni attano dukkarakārikaṃ dassento, tassa mayhantiādimāha. Kiṃ pana bhagavā dukkaraṃ akatvā buddho bhavituṃ na samatthoti? Katvāpi akatvāpi samatthova. Atha kasmā akāsīti? Sadevakassa lokassa attano parakkamaṃ dassessāmi. So ca maṃ vīriyanimmathanaguṇo hāsessatīti. Pāsāde nisinnoyeva hi paveṇiāgataṃ rajjaṃ labhitvāpi khattiyo na tathāpamudito hoti, yathā balakāyaṃ gahetvā saṅgāme dve tayo sampahāre datvā amittamathanaṃ katvā pattarajjo. Evaṃ pattarajjassa hi rajjasiriṃ anubhavantassa parisaṃ oloketvā attano parakkamaṃ anussaritvā, ‘‘asukaṭṭhāne asukakammaṃ katvā asukañca asukañca amittaṃ evaṃ vijjhitvā evaṃ paharitvā imaṃ rajjasiriṃ pattosmī’’ti cintayato balavasomanassaṃ uppajjati. Evamevaṃ bhagavāpi sadevakassa lokassa parakkamaṃ dassessāmi, so hi maṃ parakkamo ativiya hāsessati, somanassaṃ uppādessatīti dukkaramakāsi.
ಅಪಿಚ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಜನತಂ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೋಪಿ ಅಕಾಸಿಯೇವ, ಪಚ್ಛಿಮಾ ಹಿ ಜನತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾಪಿ ಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾವ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪತ್ತೋ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಮಯನ್ತಿ ಪಧಾನವೀರಿಯಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸತಿ; ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಅನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಜನತಂ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೋ ಅಕಾಸಿಯೇವ।
Apica pacchimaṃ janataṃ anukampamānopi akāsiyeva, pacchimā hi janatā sammāsambuddho kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni pāramiyo pūretvāpi padhānaṃ padahitvāva sabbaññutaññāṇaṃ patto, kimaṅgaṃ pana mayanti padhānavīriyaṃ kattabbaṃ maññissati; evaṃ sante khippameva jātijarāmaraṇassa antaṃ karissatīti pacchimaṃ janataṃ anukampamāno akāsiyeva.
ದನ್ತೇಭಿದನ್ತಮಾಧಾಯಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾದನ್ತೇ ಉಪರಿದನ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ। ಚೇತಸಾ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ। ಅಭಿನಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯನ್ತಿ ನಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಂ। ಅಭಿನಿಪ್ಪೀಳೇಯ್ಯನ್ತಿ ನಿಪ್ಪೀಳೇಯ್ಯಂ। ಅಭಿಸನ್ತಾಪೇಯ್ಯನ್ತಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ವೀರಿಯನಿಮ್ಮಥನಂ ಕರೇಯ್ಯಂ। ಸಾರದ್ಧೋತಿ ಸದರಥೋ। ಪಧಾನಾಭಿತುನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಪಧಾನೇನ ಅಭಿತುನ್ನಸ್ಸ, ವಿದ್ಧಸ್ಸ ಸತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Dantebhidantamādhāyāti heṭṭhādante uparidantaṃ ṭhapetvā. Cetasā cittanti kusalacittena akusalacittaṃ. Abhiniggaṇheyyanti niggaṇheyyaṃ. Abhinippīḷeyyanti nippīḷeyyaṃ. Abhisantāpeyyanti tāpetvā vīriyanimmathanaṃ kareyyaṃ. Sāraddhoti sadaratho. Padhānābhitunnassāti padhānena abhitunnassa, viddhassa satoti attho.
೩೭೮. ಅಪ್ಪಾಣಕನ್ತಿ ನಿರಸ್ಸಾಸಕಂ। ಕಮ್ಮಾರಗಗ್ಗರಿಯಾತಿ ಕಮ್ಮಾರಸ್ಸ ಗಗ್ಗರನಾಳಿಯಾ। ಸೀಸವೇದನಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಕುತೋಚಿ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ಅಲಭಮಾನೇಹಿ ವಾತೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿತಾ ಬಲವತಿಯೋ ಸೀಸವೇದನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸೀಸವೇಠಂ ದದೇಯ್ಯಾತಿ ಸೀಸವೇಠನಂ ದದೇಯ್ಯ। ದೇವತಾತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಚಙ್ಕಮನಕೋಟಿಯಂ ಪಣ್ಣಸಾಲಪರಿವೇಣಸಾಮನ್ತಾ ಚ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ।
378.Appāṇakanti nirassāsakaṃ. Kammāragaggariyāti kammārassa gaggaranāḷiyā. Sīsavedanā hontīti kutoci nikkhamituṃ alabhamānehi vātehi samuṭṭhāpitā balavatiyo sīsavedanā honti. Sīsaveṭhaṃ dadeyyāti sīsaveṭhanaṃ dadeyya. Devatāti bodhisattassa caṅkamanakoṭiyaṃ paṇṇasālapariveṇasāmantā ca adhivatthā devatā.
ತದಾ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಮತ್ತೇ ಕಾಯದಾಹೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಮುಚ್ಛಾ ಉದಪಾದಿ। ಸೋ ಚಙ್ಕಮೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಪತಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ದೇವತಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ವಿಹಾರೋತ್ವೇವ ಸೋ ಅರಹತೋ’’ತಿ, ‘‘ಅರಹನ್ತೋ ನಾಮ ಏವರೂಪಾ ಹೋನ್ತಿ ಮತಕಸದಿಸಾ’’ತಿ ಲದ್ಧಿಯಾ ವದನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಯಾ ದೇವತಾ ‘‘ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು, ತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ। ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋ, ನೋ ಅಹುತ್ವಾತಿ? ಬುದ್ಧೋ ಭವಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ, ಪಧಾನಭೂಮಿಯಂಯೇವ ಪತಿತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋತಿ। ನಾಹಂ ಸದ್ದಹಾಮಿ, ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಬೋಧಿಂ ಅಪತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕಿರಿಯಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ।
Tadā kira bodhisattassa adhimatte kāyadāhe uppanne mucchā udapādi. So caṅkameva nisinno hutvā papati. Taṃ disvā devatā evamāhaṃsu – ‘‘vihārotveva so arahato’’ti, ‘‘arahanto nāma evarūpā honti matakasadisā’’ti laddhiyā vadanti. Tattha yā devatā ‘‘kālaṅkato’’ti āhaṃsu, tā gantvā suddhodanamahārājassa ārocesuṃ – ‘‘tumhākaṃ putto kālaṅkato’’ti. Mama putto buddho hutvā kālaṅkato, no ahutvāti? Buddho bhavituṃ nāsakkhi, padhānabhūmiyaṃyeva patitvā kālaṅkatoti. Nāhaṃ saddahāmi, mama puttassa bodhiṃ apatvā kālaṅkiriyā nāma natthīti.
ಅಪರಭಾಗೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜಗಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಭತ್ತಸಮಯೇ ಏತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವಾ ಪಧಾನಕರಣಕಾಲೇ ದೇವತಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಪುತ್ತೋ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಲಙ್ಕತೋ’’ತಿ ಆಹಂಸೂತಿ। ಕಿಂ ಸದ್ದಹಸಿ ಮಹಾರಾಜಾತಿ? ನ ಭಗವಾ ಸದ್ದಹಿನ್ತಿ। ಇದಾನಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಸುಪಿನಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಚ್ಛರಿಯಾನಿ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಕಿಂ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸಸಿ? ಅಹಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಪಿತಾ ಜಾತೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಅಪರಿಪಕ್ಕೇ ಞಾಣೇ ಬೋಧಿಚರಿಯಂ ಚರನ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಪಾಲಕುಮಾರಕಾಲೇಪಿ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಹೇತುಂ ಗತಸ್ಸ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪುತ್ತೋ ಧಮ್ಮಪಾಲಕುಮಾರೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ, ಇದಮಸ್ಸ ಅಟ್ಠೀ’’ತಿ ಏಳಕಟ್ಠಿಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸುಂ, ತದಾಪಿ ತುಮ್ಹೇ, ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಮರಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ನಾಹಂ ಸದ್ದಹಾಮೀ’’ತಿ ಅವೋಚುತ್ಥ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಭಗವಾ ಮಹಾಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ।
Aparabhāge sammāsambuddhassa dhammacakkaṃ pavattetvā anupubbena rājagahaṃ gantvā kapilavatthuṃ anuppattassa suddhodanamahārājā pattaṃ gahetvā pāsādaṃ āropetvā yāgukhajjakaṃ datvā antarābhattasamaye etamatthaṃ ārocesi – tumhākaṃ bhagavā padhānakaraṇakāle devatā āgantvā, ‘‘putto te, mahārāja, kālaṅkato’’ti āhaṃsūti. Kiṃ saddahasi mahārājāti? Na bhagavā saddahinti. Idāni, mahārāja, supinappaṭiggahaṇato paṭṭhāya acchariyāni passanto kiṃ saddahissasi? Ahampi buddho jāto, tvampi buddhapitā jāto, pubbe pana mayhaṃ aparipakke ñāṇe bodhicariyaṃ carantassa dhammapālakumārakālepi sippaṃ uggahetuṃ gatassa, ‘‘tumhākaṃ putto dhammapālakumāro kālaṅkato, idamassa aṭṭhī’’ti eḷakaṭṭhiṃ āharitvā dassesuṃ, tadāpi tumhe, ‘‘mama puttassa antarāmaraṇaṃ nāma natthi, nāhaṃ saddahāmī’’ti avocuttha, mahārājāti imissā aṭṭhuppattiyā bhagavā mahādhammapālajātakaṃ kathesi.
೩೭೯. ಮಾ ಖೋ ತ್ವಂ ಮಾರಿಸಾತಿ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನಾ ಆಹಂಸು। ದೇವತಾನಂ ಕಿರಾಯಂ ಪಿಯಮನಾಪವೋಹಾರೋ, ಯದಿದಂ ಮಾರಿಸಾತಿ। ಅಜಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಅಭೋಜನಂ। ಹಲನ್ತಿ ವದಾಮೀತಿ ಅಲನ್ತಿ ವದಾಮಿ, ಅಲಂ ಇಮಿನಾ ಏವಂ ಮಾ ಕರಿತ್ಥ, ಯಾಪೇಸ್ಸಾಮಹನ್ತಿ ಏವಂ ಪಟಿಸೇಧೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
379.Mākho tvaṃ mārisāti sampiyāyamānā āhaṃsu. Devatānaṃ kirāyaṃ piyamanāpavohāro, yadidaṃ mārisāti. Ajajjitanti abhojanaṃ. Halanti vadāmīti alanti vadāmi, alaṃ iminā evaṃ mā karittha, yāpessāmahanti evaṃ paṭisedhemīti attho.
೩೮೦-೧. ಮಙ್ಗುರಚ್ಛವೀತಿ ಮಙ್ಗುರಮಚ್ಛಚ್ಛವಿ। ಏತಾವ ಪರಮನ್ತಿ ತಾಸಮ್ಪಿ ವೇದನಾನಮೇತಂಯೇವ ಪರಮಂ, ಉತ್ತಮಂ ಪಮಾಣಂ। ಪಿತು ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮನ್ತೇ…ಪೇ॰… ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿತಾತಿ ರಞ್ಞೋ ಕಿರ ವಪ್ಪಮಙ್ಗಲದಿವಸೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತದಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಪಟಿಯಾದೇನ್ತಿ। ನಗರವೀಥಿಯೋ ಸೋಧಾಪೇತ್ವಾ ಪುಣ್ಣಘಟೇ ಠಪಾಪೇತ್ವಾ ಧಜಪಟಾಕಾದಯೋ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಕಲನಗರಂ ದೇವವಿಮಾನಂ ವಿಯ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾದಯೋ ಅಹತವತ್ಥನಿವತ್ಥಾ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ರಾಜಕುಲೇ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ। ರಞ್ಞೋ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ನಙ್ಗಲಸತಸಹಸ್ಸಂ ಯೋಜೀಯತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ದಿವಸೇ ಏಕೇನ ಊನಂ ಅಟ್ಠಸತಂ ಯೋಜೇನ್ತಿ। ಸಬ್ಬನಙ್ಗಲಾನಿ ಸದ್ಧಿಂ ಬಲಿಬದ್ದರಸ್ಮಿಯೋತ್ತೇಹಿ ಜಾಣುಸ್ಸೋಣಿಸ್ಸ ರಥೋ ವಿಯ ರಜತಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ರಞ್ಞೋ ಆಲಮ್ಬನನಙ್ಗಲಂ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಬಲಿಬದ್ದಾನಂ ಸಿಙ್ಗಾನಿಪಿ ರಸ್ಮಿಪತೋದಾಪಿ ಸುವಣ್ಣಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ರಾಜಾ ಮಹಾಪರಿವಾರೇನ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ।
380-1.Maṅguracchavīti maṅguramacchacchavi. Etāva paramanti tāsampi vedanānametaṃyeva paramaṃ, uttamaṃ pamāṇaṃ. Pitu sakkassa kammante…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharitāti rañño kira vappamaṅgaladivaso nāma hoti, tadā anekappakāraṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādenti. Nagaravīthiyo sodhāpetvā puṇṇaghaṭe ṭhapāpetvā dhajapaṭākādayo ussāpetvā sakalanagaraṃ devavimānaṃ viya alaṅkaronti. Sabbe dāsakammakarādayo ahatavatthanivatthā gandhamālādipaṭimaṇḍitā rājakule sannipatanti. Rañño kammante naṅgalasatasahassaṃ yojīyati. Tasmiṃ pana divase ekena ūnaṃ aṭṭhasataṃ yojenti. Sabbanaṅgalāni saddhiṃ balibaddarasmiyottehi jāṇussoṇissa ratho viya rajataparikkhittāni honti. Rañño ālambananaṅgalaṃ rattasuvaṇṇaparikkhittaṃ hoti. Balibaddānaṃ siṅgānipi rasmipatodāpi suvaṇṇaparikkhittā honti. Rājā mahāparivārena nikkhamanto puttaṃ gahetvā agamāsi.
ಕಮ್ಮನ್ತಟ್ಠಾನೇ ಏಕೋ ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖೋ ಬಹಲಪತ್ತಪಲಾಸೋ ಸನ್ದಚ್ಛಾಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸಯನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಸುವಣ್ಣತಾರಕಖಚಿತಂ ವಿತಾನಂ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಣಿಪಾಕಾರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ನಙ್ಗಲಕರಣಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ರಾಜಾ ಸುವಣ್ಣನಙ್ಗಲಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಮಚ್ಚಾ ಏಕೇನೂನಅಟ್ಠಸತರಜತನಙ್ಗಲಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಕಸನ್ತಿ। ರಾಜಾ ಪನ ಓರತೋ ಪಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಾರತೋ ವಾ ಓರಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಧಾತಿಯೋ ರಞ್ಞೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅನ್ತೋಸಾಣಿತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಞ್ಚಿ ಅದಿಸ್ವಾ ವೇಗೇನ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಆನಾಪಾನೇ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸಿ। ಧಾತಿಯೋ ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜನ್ತರೇ ವಿಚರಮಾನಾ ಥೋಕಂ ಚಿರಾಯಿಂಸು, ಸೇಸರುಕ್ಖಾನಂ ಛಾಯಾ ನಿವತ್ತಾ, ತಸ್ಸ ಪನ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಧಾತಿಯೋ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ಏಕಕೋತಿ ವೇಗೇನ ಸಾಣಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಮಾನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಸಯನೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಂ ತಞ್ಚ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಯಿಂಸು – ‘‘ಕುಮಾರೋ ದೇವ, ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಛಾಯಾ ನಿವತ್ತಾ, ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾ ಠಿತಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ವೇಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ತೇ, ತಾತ, ದುತಿಯಂ ವನ್ದನ’’ನ್ತಿ ಪುತ್ತಂ ವನ್ದಿ। ಇದಮೇತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪಿತು ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮನ್ತೇ…ಪೇ॰… ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿತಾ’’ತಿ। ಸಿಯಾ ನು ಖೋ ಏಸೋ ಮಗ್ಗೋ ಬೋಧಾಯಾತಿ ಭವೇಯ್ಯ ನು ಖೋ ಏತಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ಮಗ್ಗೋತಿ। ಸತಾನುಸಾರಿವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ನಯಿದಂ ಬೋಧಾಯ ಮಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಪನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ ಏಕಂ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸತಿಯಾ ಅನನ್ತರಂ ಉಪ್ಪನ್ನವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸತಾನುಸಾರಿವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಾಮ। ಯಂ ತಂ ಸುಖನ್ತಿ ಯಂ ತಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಪಠಮಜ್ಝಾನಸುಖಂ।
Kammantaṭṭhāne eko jamburukkho bahalapattapalāso sandacchāyo ahosi. Tassa heṭṭhā kumārassa sayanaṃ paññapetvā upari suvaṇṇatārakakhacitaṃ vitānaṃ bandhāpetvā sāṇipākārena parikkhipāpetvā ārakkhaṃ ṭhapetvā rājā sabbālaṅkāraṃ alaṅkaritvā amaccagaṇaparivuto naṅgalakaraṇaṭṭhānaṃ agamāsi. Tattha rājā suvaṇṇanaṅgalaṃ gaṇhāti. Amaccā ekenūnaaṭṭhasatarajatanaṅgalāni gahetvā ito cito ca kasanti. Rājā pana orato pāraṃ gacchati, pārato vā oraṃ gacchati. Etasmiṃ ṭhāne mahāsampatti hoti, bodhisattaṃ parivāretvā nisinnā dhātiyo rañño sampattiṃ passissāmāti antosāṇito bahi nikkhantā. Bodhisatto ito cito ca olokento kañci adisvā vegena uṭṭhāya pallaṅkaṃ ābhujitvā ānāpāne pariggahetvā paṭhamajjhānaṃ nibbattesi. Dhātiyo khajjabhojjantare vicaramānā thokaṃ cirāyiṃsu, sesarukkhānaṃ chāyā nivattā, tassa pana rukkhassa parimaṇḍalā hutvā aṭṭhāsi. Dhātiyo ayyaputto ekakoti vegena sāṇiṃ ukkhipitvā anto pavisamānā bodhisattaṃ sayane pallaṅkena nisinnaṃ tañca pāṭihāriyaṃ disvā gantvā rañño ārocayiṃsu – ‘‘kumāro deva, evaṃ nisinno aññesaṃ rukkhānaṃ chāyā nivattā, jamburukkhassa parimaṇḍalā ṭhitā’’ti. Rājā vegenāgantvā pāṭihāriyaṃ disvā, ‘‘idaṃ te, tāta, dutiyaṃ vandana’’nti puttaṃ vandi. Idametaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘pitu sakkassa kammante…pe… paṭhamajjhānaṃ upasampajja viharitā’’ti. Siyā nu kho eso maggo bodhāyāti bhaveyya nu kho etaṃ ānāpānassatipaṭhamajjhānaṃ bujjhanatthāya maggoti. Satānusāriviññāṇanti nayidaṃ bodhāya maggo bhavissati, ānāpānassatipaṭhamajjhānaṃ pana bhavissatīti evaṃ ekaṃ dve vāre uppannasatiyā anantaraṃ uppannaviññāṇaṃ satānusāriviññāṇaṃ nāma. Yaṃ taṃ sukhanti yaṃ taṃ ānāpānassatipaṭhamajjhānasukhaṃ.
೩೮೨. ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪಣ್ಣಸಾಲಪರಿವೇಣಸಮ್ಮಜ್ಜನಾದಿವತ್ತಕರಣೇನ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋತಿ ಪಚ್ಚಯಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋ। ಆವತ್ತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯಾತಿ ರಸಗಿದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಪಣೀತಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಆವತ್ತೋ। ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜ ಪಕ್ಕಮಿಂಸೂತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮನಿಯಾಮೇನೇವ ಪಕ್ಕನ್ತಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ ಕಾಯವಿವೇಕಸ್ಸ ಓಕಾಸದಾನತ್ಥಂ ಧಮ್ಮತಾಯ ಗತಾ। ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಚ ಅಞ್ಞಟ್ಠಾನಂ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಬಾರಾಣಸಿಮೇವ ಅಗಮಂಸು। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತೇಸು ಗತೇಸು ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಕಾಯವಿವೇಕಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಅಪರಾಜಿತಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿ।
382.Paccupaṭṭhitā hontīti paṇṇasālapariveṇasammajjanādivattakaraṇena upaṭṭhitā honti. Bāhullikoti paccayabāhulliko. Āvatto bāhullāyāti rasagiddho hutvā paṇītapiṇḍapātādīnaṃ atthāya āvatto. Nibbijja pakkamiṃsūti ukkaṇṭhitvā dhammaniyāmeneva pakkantā bodhisattassa sambodhiṃ pattakāle kāyavivekassa okāsadānatthaṃ dhammatāya gatā. Gacchantā ca aññaṭṭhānaṃ agantvā bārāṇasimeva agamaṃsu. Bodhisatto tesu gatesu addhamāsaṃ kāyavivekaṃ labhitvā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisīditvā sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhi.
೩೮೩. ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹೀತಿಆದಿ ಭಯಭೇರವೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
383.Vivicceva kāmehītiādi bhayabherave vuttanayeneva veditabbaṃ.
೩೮೭. ಅಭಿಜಾನಾಮಿ ಖೋ ಪನಾಹನ್ತಿ ಅಯಂ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೋ ಅನುಸನ್ಧಿ। ನಿಗಣ್ಠೋ ಕಿರ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಏಕಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಂ। ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ‘ಅಪರಾಪಿ ಮಂ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಅಪರಾಪಿ ಮಂ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನಾ’ತಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಅದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಕಥೇತಿಯೇವ। ಕುಪಿತೋ ನು ಖೋ’’ತಿ? ಅಥ ಭಗವಾ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ , ತಥಾಗತೇ ಅನೇಕಸತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ಕುಪಿತೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋತಿ ಏಕೋಪಿ ವತ್ತಾ ನತ್ಥಿ, ಪರೇಸಂ ಬೋಧನತ್ಥಾಯ ಪಟಿವಿಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ಏವ ತಥಾಗತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಸನ್ಧಾಯ। ಯಾವದೇವಾತಿ ಪಯೋಜನವಿಧಿ ಪರಿಚ್ಛೇದನಿಯಮನಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಪರೇಸಂ ವಿಞ್ಞಾಪನಮೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಪಯೋಜನಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ಏಕಸ್ಸೇವ ದೇಸೇತಿ, ಯತ್ತಕಾ ವಿಞ್ಞಾತಾರೋ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ದೇಸೇತೀತಿ। ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪುರಿಮಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ? ಸಚ್ಚಕೋ ಕಿರ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಅಭಿರೂಪೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಸುಫುಸಿತಂ ದನ್ತಾವರಣಂ, ಜಿವ್ಹಾ ಮುದುಕಾ, ಮಧುರಂ ವಾಕ್ಕರಣಂ, ಪರಿಸಂ ರಞ್ಜೇನ್ತೋ ಮಞ್ಞೇ ವಿಚರತಿ, ಅನ್ತೋ ಪನಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಅಥ ಭಗವಾ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ನ ತಥಾಗತೋ ಪರಿಸಂ ರಞ್ಜೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ, ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಾಯಪಿ ಪರಿಸಾಯ ತಥಾಗತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ಅಸಲ್ಲೀನೋ ಅನುಪಲಿತ್ತೋ ಏತ್ತಕಂ ಏಕವಿಹಾರೀ, ಸುಞ್ಞತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅನುಯುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಏವಮಾಹ।
387.Abhijānāmi kho panāhanti ayaṃ pāṭiyekko anusandhi. Nigaṇṭho kira cintesi – ‘‘ahaṃ samaṇaṃ gotamaṃ ekaṃ pañhaṃ pucchiṃ. Samaṇo gotamo ‘aparāpi maṃ, aggivessana, aparāpi maṃ, aggivessanā’ti pariyosānaṃ adassento kathetiyeva. Kupito nu kho’’ti? Atha bhagavā, aggivessana , tathāgate anekasatāya parisāya dhammaṃ desente kupito samaṇo gotamoti ekopi vattā natthi, paresaṃ bodhanatthāya paṭivijjhanatthāya eva tathāgato dhammaṃ desetīti dassento imaṃ dhammadesanaṃ ārabhi. Tattha ārabbhāti sandhāya. Yāvadevāti payojanavidhi paricchedaniyamanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – paresaṃ viññāpanameva tathāgatassa dhammadesanāya payojanaṃ, tasmā na ekasseva deseti, yattakā viññātāro atthi, sabbesaṃ desetīti. Tasmiṃyeva purimasminti iminā kiṃ dassetīti? Saccako kira cintesi – ‘‘samaṇo gotamo abhirūpo pāsādiko suphusitaṃ dantāvaraṇaṃ, jivhā mudukā, madhuraṃ vākkaraṇaṃ, parisaṃ rañjento maññe vicarati, anto panassa cittekaggatā natthī’’ti. Atha bhagavā, aggivessana, na tathāgato parisaṃ rañjento vicarati, cakkavāḷapariyantāyapi parisāya tathāgato dhammaṃ deseti, asallīno anupalitto ettakaṃ ekavihārī, suññataphalasamāpattiṃ anuyuttoti dassetuṃ evamāha.
ಅಜ್ಝತ್ತಮೇವಾತಿ ಗೋಚರಜ್ಝತ್ತಮೇವ। ಸನ್ನಿಸಾದೇಮೀತಿ ಸನ್ನಿಸೀದಾಪೇಮಿ, ತಥಾಗತೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪರಿಸಾ ಸಾಧುಕಾರಂ ದೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಪುಬ್ಬಾಭೋಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಸಾಧುಕಾರಸದ್ದಸ್ಸ ನಿಗ್ಘೋಸೇ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನೇಯೇವ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಠಿತಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಭವಙ್ಗಪರಿವಾಸೋ ಲಹುಕೋ ಹೋತೀತಿ ಅಸ್ಸಾಸವಾರೇ ಪಸ್ಸಾಸವಾರೇ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಯೇನ ಸುದಂ ನಿಚ್ಚಕಪ್ಪನ್ತಿ ಯೇನ ಸುಞ್ಞೇನ ಫಲಸಮಾಧಿನಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ವಿಹರಾಮಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಣ್ಠಪೇಮಿ ಸಮಾದಹಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Ajjhattamevāti gocarajjhattameva. Sannisādemīti sannisīdāpemi, tathāgato hi yasmiṃ khaṇe parisā sādhukāraṃ deti, tasmiṃ khaṇe pubbābhogena paricchinditvā phalasamāpattiṃ samāpajjati, sādhukārasaddassa nigghose avicchinneyeva samāpattito vuṭṭhāya ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya dhammaṃ deseti, buddhānañhi bhavaṅgaparivāso lahuko hotīti assāsavāre passāsavāre samāpattiṃ samāpajjanti. Yena sudaṃ niccakappanti yena suññena phalasamādhinā niccakālaṃ viharāmi, tasmiṃ samādhinimitte cittaṃ saṇṭhapemi samādahāmīti dasseti.
ಓಕಪ್ಪನಿಯಮೇತನ್ತಿ ಸದ್ದಹನಿಯಮೇತಂ। ಏವಂ ಭಗವತೋ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಓವಟ್ಟಿಕಸಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆನೀತಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಅಭಿಜಾನಾತಿ ಖೋ ಪನ ಭವಂ ಗೋತಮೋ ದಿವಾ ಸುಪಿತಾತಿ ಆಹ। ಯಥಾ ಹಿ ಸುನಖೋ ನಾಮ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಖೀರಪಕ್ಕಪಾಯಸಂ ಸಪ್ಪಿನಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಉದರಪೂರಂ ಭೋಜಿತೋಪಿ ಗೂಥಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಖಾದಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಅಖಾದಮಾನೋ ಘಾಯಿತ್ವಾಪಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಘಾಯಿತ್ವಾವ ಗತಸ್ಸ ಕಿರಸ್ಸ ಸೀಸಂ ರುಜ್ಜತಿ; ಏವಮೇವಂ ಇಮಸ್ಸಪಿ ಸತ್ಥಾ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಖೀರಪಕ್ಕಪಾಯಸಸದಿಸಂ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಆಸವಕ್ಖಯಾ ಪಸಾದನೀಯಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ದೇಸೇತಿ। ಏತಸ್ಸ ಪನ ಏವರೂಪಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಪಸಾದಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ, ತಸ್ಮಾ ಓವಟ್ಟಿಕಸಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆನೀತಪಞ್ಹಂ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಸಬ್ಬಖೀಣಾಸವಾನಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನೇವ ಪಹೀಯತಿ, ಕಾಯದರಥೋ ಪನ ಉಪಾದಿನ್ನಕೇಪಿ ಹೋತಿ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕೇಪಿ। ತಥಾ ಹಿ ಕಮಲುಪ್ಪಲಾದೀನಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ವಿಕಸನ್ತಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮಕುಲಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸಾಯಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ರುಕ್ಖಾನಮ್ಪಿ ಪತ್ತಾನಿ ಪತಿಲೀಯನ್ತಿ, ಪಾತೋ ವಿಪ್ಫಾರಿಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಉಪಾದಿನ್ನಕಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ದರಥೋಯೇವ ದರಥವಸೇನ ಭವಙ್ಗಸೋತಞ್ಚ ಇಧ ನಿದ್ದಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಂ ಖೀಣಾಸವಾನಮ್ಪಿ ಹೋತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ, ‘‘ಅಭಿಜಾನಾಮಹ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಸಮ್ಮೋಹವಿಹಾರಸ್ಮಿಂ ವದನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಮೋಹವಿಹಾರೋತಿ ವದನ್ತಿ।
Okappaniyametanti saddahaniyametaṃ. Evaṃ bhagavato ekaggacittataṃ sampaṭicchitvā idāni attano ovaṭṭikasāraṃ katvā ānītapañhaṃ pucchanto abhijānāti kho pana bhavaṃ gotamo divā supitāti āha. Yathā hi sunakho nāma asambhinnakhīrapakkapāyasaṃ sappinā yojetvā udarapūraṃ bhojitopi gūthaṃ disvā akhāditvā gantuṃ na sakkā, akhādamāno ghāyitvāpi gacchati, aghāyitvāva gatassa kirassa sīsaṃ rujjati; evamevaṃ imassapi satthā asambhinnakhīrapakkapāyasasadisaṃ abhinikkhamanato paṭṭhāya yāva āsavakkhayā pasādanīyaṃ dhammadesanaṃ deseti. Etassa pana evarūpaṃ dhammadesanaṃ sutvā satthari pasādamattampi na uppannaṃ, tasmā ovaṭṭikasāraṃ katvā ānītapañhaṃ apucchitvā gantuṃ asakkonto evamāha. Tattha yasmā thinamiddhaṃ sabbakhīṇāsavānaṃ arahattamaggeneva pahīyati, kāyadaratho pana upādinnakepi hoti anupādinnakepi. Tathā hi kamaluppalādīni ekasmiṃ kāle vikasanti, ekasmiṃ makulāni honti, sāyaṃ kesañci rukkhānampi pattāni patilīyanti, pāto vipphārikāni honti. Evaṃ upādinnakassa kāyassa darathoyeva darathavasena bhavaṅgasotañca idha niddāti adhippetaṃ, taṃ khīṇāsavānampi hoti. Taṃ sandhāya, ‘‘abhijānāmaha’’ntiādimāha. Sammohavihārasmiṃ vadantīti sammohavihāroti vadanti.
೩೮೯. ಆಸಜ್ಜ ಆಸಜ್ಜಾತಿ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ। ಉಪನೀತೇಹೀತಿ ಉಪನೇತ್ವಾ ಕಥಿತೇಹಿ। ವಚನಪ್ಪಥೇಹೀತಿ ವಚನೇಹಿ। ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾತಿ ಅಲನ್ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ವಾಚಾಯಪಿ ಪಸಂಸನ್ತೋ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ। ಭಗವತಾ ಇಮಸ್ಸ ನಿಗಣ್ಠಸ್ಸ ದ್ವೇ ಸುತ್ತಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ। ಪುರಿಮಸುತ್ತಂ ಏಕೋ ಭಾಣವಾರೋ, ಇದಂ ದಿಯಡ್ಢೋ, ಇತಿ ಅಡ್ಢತಿಯೇ ಭಾಣವಾರೇ ಸುತ್ವಾಪಿ ಅಯಂ ನಿಗಣ್ಠೋ ನೇವ ಅಭಿಸಮಯಂ ಪತ್ತೋ, ನ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ನ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ಕಸ್ಮಾ ಏತಸ್ಸ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸೀತಿ? ಅನಾಗತೇ ವಾಸನತ್ಥಾಯ। ಪಸ್ಸತಿ ಹಿ ಭಗವಾ, ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಇದಾನಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ನತ್ಥಿ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಸಮಧಿಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಸ್ಸಸತಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇ ಸಾಸನಂ ಪತಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಕುಲಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಕಾಳಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ನಾಮ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಇದಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನಾಗತೇ ವಾಸನತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ।
389.Āsajja āsajjāti ghaṭṭetvā ghaṭṭetvā. Upanītehīti upanetvā kathitehi. Vacanappathehīti vacanehi. Abhinanditvā anumoditvāti alanti cittena sampaṭicchanto abhinanditvā vācāyapi pasaṃsanto anumoditvā. Bhagavatā imassa nigaṇṭhassa dve suttāni kathitāni. Purimasuttaṃ eko bhāṇavāro, idaṃ diyaḍḍho, iti aḍḍhatiye bhāṇavāre sutvāpi ayaṃ nigaṇṭho neva abhisamayaṃ patto, na pabbajito, na saraṇesu patiṭṭhito. Kasmā etassa bhagavā dhammaṃ desesīti? Anāgate vāsanatthāya. Passati hi bhagavā, ‘‘imassa idāni upanissayo natthi, mayhaṃ pana parinibbānato samadhikānaṃ dvinnaṃ vassasatānaṃ accayena tambapaṇṇidīpe sāsanaṃ patiṭṭhahissati. Tatrāyaṃ kulaghare nibbattitvā sampatte kāle pabbajitvā tīṇi piṭakāni uggahetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā kāḷabuddharakkhito nāma mahākhīṇāsavo bhavissatī’’ti. Idaṃ disvā anāgate vāsanatthāya dhammaṃ desesi.
ಸೋಪಿ ತತ್ಥೇವ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಮ್ಹಿ ಸಾಸನೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ದೇವಲೋಕತೋ ಚವಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಗಿರಿವಿಹಾರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಗಾಮೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಮತ್ಥಯೋಬ್ಬನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗಣಂ ಪರಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಂ ಚೋದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೇನ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮುಖಂ ದತ್ವಾ ಕಥಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ವುಟ್ಠಾಯ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, – ‘‘ತುಮ್ಹೇ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಿ ಗನ್ಥಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೇ ಮುಖಂ ದತ್ವಾ ಕಥಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಕರಿತ್ಥ, ಕೋ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ, ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತ ಏತ್ತಕೇನೇವ ‘ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಿಚ್ಚಂ ಮೇ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ। ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಭನ್ತೇತಿ? ಗಣಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ತ್ವಂ ಪಪಞ್ಚಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಹೀತಿ। ಸೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪುಞ್ಞವಾ ರಾಜಪೂಜಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತವಿಹಾರೇ ವಸಿ।
Sopi tattheva tambapaṇṇidīpamhi sāsane patiṭṭhite devalokato cavitvā dakkhiṇagirivihārassa bhikkhācāragāme ekasmiṃ amaccakule nibbatto pabbajjāsamatthayobbane pabbajitvā tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ uggahetvā gaṇaṃ pariharanto mahābhikkhusaṅghaparivuto upajjhāyaṃ passituṃ agamāsi. Athassa upajjhāyo saddhivihārikaṃ codessāmīti tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ uggahetvā āgatena tena saddhiṃ mukhaṃ datvā kathāmattampi na akāsi. So paccūsasamaye vuṭṭhāya therassa santikaṃ gantvā, – ‘‘tumhe, bhante, mayi ganthakammaṃ katvā tumhākaṃ santikaṃ āgate mukhaṃ datvā kathāmattampi na karittha, ko mayhaṃ doso’’ti pucchi. Thero āha – ‘‘tvaṃ, āvuso, buddharakkhita ettakeneva ‘pabbajjākiccaṃ me matthakaṃ patta’nti saññaṃ karosī’’ti. Kiṃ karomi, bhanteti? Gaṇaṃ vinodetvā tvaṃ papañcaṃ chinditvā cetiyapabbatavihāraṃ gantvā samaṇadhammaṃ karohīti. So upajjhāyassa ovāde ṭhatvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā puññavā rājapūjito hutvā mahābhikkhusaṅghaparivāro cetiyapabbatavihāre vasi.
ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ತಿಸ್ಸಮಹಾರಾಜಾ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತೇ ರಾಜಲೇಣೇ ವಸತಿ। ಸೋ ಥೇರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ – ‘‘ಯದಾ ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯೋ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಕಥೇತಿ, ತದಾ ಮೇ ಸಞ್ಞಂ ದದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ। ಥೇರೋಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ಕಣ್ಟಕಚೇತಿಯಙ್ಗಣಂ ಆರುಯ್ಹ ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕಾಳತಿಮ್ಬರುರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಏಕೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕತ್ಥೇರೋ ಕಾಳಕಾರಾಮಸುತ್ತನ್ತೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ನನು, ಆವುಸೋ, ಅಜ್ಜ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನದಿವಸೋತಿ ಆಹ। ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಧಮ್ಮಸ್ಸವನದಿವಸೋತಿ। ತೇನ ಹಿ ಪೀಠಕಂ ಆನೇಥ, ಇಧೇವ ನಿಸಿನ್ನಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಅಥಸ್ಸ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಅದಂಸು। ಥೇರೋ ಪುಬ್ಬಗಾಥಾ ವತ್ವಾ ಕಾಳಕಾರಾಮಸುತ್ತಂ ಆರಭಿ। ಸೋಪಿಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕದಹರೋ ರಞ್ಞೋ ಸಞ್ಞಂ ದಾಪೇಸಿ। ರಾಜಾ ಪುಬ್ಬಗಾಥಾಸು ಅನಿಟ್ಠಿತಾಸುಯೇವ ಪಾಪುಣಿ। ಪತ್ವಾ ಚ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನೇವ ಪರಿಸನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ತಿಯಾಮರತ್ತಿಂ ಠಿತಕೋವ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ, ಇದಮವೋಚ ಭಗವಾತಿ ವಚನಕಾಲೇ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ। ಥೇರೋ ಞತ್ವಾ, ಕದಾ ಆಗತೋಸಿ, ಮಹಾರಾಜಾತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಪುಬ್ಬಗಾಥಾ ಓಸಾರಣಕಾಲೇಯೇವ, ಭನ್ತೇತಿ। ದುಕ್ಕರಂ ತೇ ಮಹಾರಾಜ, ಕತನ್ತಿ। ನಯಿದಂ, ಭನ್ತೇ, ದುಕ್ಕರಂ, ಯದಿ ಪನ ಮೇ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಆರದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕಪದೇಪಿ ಅಞ್ಞವಿಹಿತಭಾವೋ ಅಹೋಸಿ, ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪಸ್ಸ ಪತೋದಯಟ್ಠಿನಿತುದನಮತ್ತೇಪಿ ಠಾನೇ ಸಾಮಿಭಾವೋ ನಾಮ ಮೇ ಮಾ ಹೋತೂತಿ ಸಪಥಮಕಾಸಿ।
Tasmiñhi kāle tissamahārājā uposathakammaṃ karonto cetiyapabbate rājaleṇe vasati. So therassa upaṭṭhākabhikkhuno saññaṃ adāsi – ‘‘yadā mayhaṃ ayyo pañhaṃ vissajjeti, dhammaṃ vā katheti, tadā me saññaṃ dadeyyāthā’’ti. Theropi ekasmiṃ dhammassavanadivase bhikkhusaṅghaparivāro kaṇṭakacetiyaṅgaṇaṃ āruyha cetiyaṃ vanditvā kāḷatimbarurukkhamūle aṭṭhāsi. Atha naṃ eko piṇḍapātikatthero kāḷakārāmasuttante pañhaṃ pucchi. Thero nanu, āvuso, ajja dhammassavanadivasoti āha. Āma, bhante, dhammassavanadivasoti. Tena hi pīṭhakaṃ ānetha, idheva nisinnā dhammassavanaṃ karissāmāti. Athassa rukkhamūle āsanaṃ paññapetvā adaṃsu. Thero pubbagāthā vatvā kāḷakārāmasuttaṃ ārabhi. Sopissa upaṭṭhākadaharo rañño saññaṃ dāpesi. Rājā pubbagāthāsu aniṭṭhitāsuyeva pāpuṇi. Patvā ca aññātakaveseneva parisante ṭhatvā tiyāmarattiṃ ṭhitakova dhammaṃ sutvā therassa, idamavoca bhagavāti vacanakāle sādhukāraṃ adāsi. Thero ñatvā, kadā āgatosi, mahārājāti pucchi. Pubbagāthā osāraṇakāleyeva, bhanteti. Dukkaraṃ te mahārāja, katanti. Nayidaṃ, bhante, dukkaraṃ, yadi pana me ayyassa dhammakathaṃ āraddhakālato paṭṭhāya ekapadepi aññavihitabhāvo ahosi, tambapaṇṇidīpassa patodayaṭṭhinitudanamattepi ṭhāne sāmibhāvo nāma me mā hotūti sapathamakāsi.
ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸುತ್ತೇ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಪರಿದೀಪಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ರಾಜಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಏತ್ತಕಾವ, ಭನ್ತೇ, ಬುದ್ಧಗುಣಾ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞೇಪಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ಮಯಾ ಕಥಿತತೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಕಥಿತಮೇವ ಬಹು ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ। ಉಪಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಕರೋಥಾತಿ। ಯಥಾ, ಮಹಾರಾಜ , ಕರೀಸಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇ ಸಾಲಿಕ್ಖೇತ್ತೇ ಏಕಸಾಲಿಸೀಸತೋ ಅವಸೇಸಸಾಲೀಯೇವ ಬಹೂ, ಏವಂ ಮಯಾ ಕಥಿತಗುಣಾ ಅಪ್ಪಾ, ಅವಸೇಸಾ ಬಹೂತಿ। ಅಪರಮ್ಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಮಂ ಕರೋಥಾತಿ। ಯಥಾ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಹಾಗಙ್ಗಾಯ ಓಘಪುಣ್ಣಾಯ ಸೂಚಿಪಾಸಂ ಸಮ್ಮುಖಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಸೂಚಿಪಾಸೇನ ಗತಉದಕಂ ಅಪ್ಪಂ, ಸೇಸಂ ಬಹು, ಏವಮೇವ ಮಯಾ ಕಥಿತಗುಣಾ ಅಪ್ಪಾ, ಅವಸೇಸಾ ಬಹೂತಿ। ಅಪರಮ್ಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಮಂ ಕರೋಥಾತಿ। ಇಧ, ಮಹಾರಾಜ, ಚಾತಕಸಕುಣಾ ನಾಮ ಆಕಾಸೇ ಕೀಳನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಖುದ್ದಕಾ ಸಾ ಸಕುಣಜಾತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ತಸ್ಸ ಸಕುಣಸ್ಸ ಆಕಾಸೇ ಪಕ್ಖಪಸಾರಣಟ್ಠಾನಂ ಬಹು, ಅವಸೇಸೋ ಆಕಾಸೋ ಅಪ್ಪೋತಿ? ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ವದಥ, ಅಪ್ಪೋ ತಸ್ಸ ಪಕ್ಖಪಸಾರಣೋಕಾಸೋ, ಅವಸೇಸೋವ ಬಹೂತಿ। ಏವಮೇವ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಪ್ಪಕಾ ಮಯಾ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಕಥಿತಾ, ಅವಸೇಸಾ ಬಹೂ ಅನನ್ತಾ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಾತಿ। ಸುಕಥಿತಂ, ಭನ್ತೇ, ಅನನ್ತಾ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಅನನ್ತೇನೇವ ಆಕಾಸೇನ ಉಪಮಿತಾ। ಪಸನ್ನಾ ಮಯಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ, ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಪನ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮ। ಅಯಂ ಮೇ ದುಗ್ಗತಪಣ್ಣಾಕಾರೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇ ಇಮಂ ತಿಯೋಜನಸತಿಕಂ ರಜ್ಜಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ದೇಮಾತಿ। ತುಮ್ಹೇಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತ್ತನೋ ಪಸನ್ನಾಕಾರೋ ಕತೋ, ಮಯಂ ಪನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಿನ್ನಂ ರಜ್ಜಂ ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ದೇಮ, ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಹಿ ಮಹಾರಾಜಾತಿ।
Tasmiṃ pana sutte buddhaguṇā paridīpitā, tasmā rājā pucchi – ‘‘ettakāva, bhante, buddhaguṇā, udāhu aññepi atthī’’ti. Mayā kathitato, mahārāja, akathitameva bahu appamāṇanti. Upamaṃ, bhante, karothāti. Yathā, mahārāja , karīsasahassamatte sālikkhette ekasālisīsato avasesasālīyeva bahū, evaṃ mayā kathitaguṇā appā, avasesā bahūti. Aparampi, bhante, upamaṃ karothāti. Yathā, mahārāja, mahāgaṅgāya oghapuṇṇāya sūcipāsaṃ sammukhaṃ kareyya, sūcipāsena gataudakaṃ appaṃ, sesaṃ bahu, evameva mayā kathitaguṇā appā, avasesā bahūti. Aparampi, bhante, upamaṃ karothāti. Idha, mahārāja, cātakasakuṇā nāma ākāse kīḷantā vicaranti. Khuddakā sā sakuṇajāti, kiṃ nu kho tassa sakuṇassa ākāse pakkhapasāraṇaṭṭhānaṃ bahu, avaseso ākāso appoti? Kiṃ, bhante, vadatha, appo tassa pakkhapasāraṇokāso, avasesova bahūti. Evameva, mahārāja, appakā mayā buddhaguṇā kathitā, avasesā bahū anantā appameyyāti. Sukathitaṃ, bhante, anantā buddhaguṇā ananteneva ākāsena upamitā. Pasannā mayaṃ ayyassa, anucchavikaṃ pana kātuṃ na sakkoma. Ayaṃ me duggatapaṇṇākāro imasmiṃ tambapaṇṇidīpe imaṃ tiyojanasatikaṃ rajjaṃ ayyassa demāti. Tumhehi, mahārāja, attano pasannākāro kato, mayaṃ pana amhākaṃ dinnaṃ rajjaṃ tumhākaṃyeva dema, dhammena samena rajjaṃ kārehi mahārājāti.
ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ಮಹಾಸಚ್ಚಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mahāsaccakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೬. ಮಹಾಸಚ್ಚಕಸುತ್ತಂ • 6. Mahāsaccakasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೬. ಮಹಾಸಚ್ಚಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 6. Mahāsaccakasuttavaṇṇanā
