| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੭. ਮਹਾਸਕੁਲੁਦਾਯਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
7. Mahāsakuludāyisuttavaṇṇanā
੨੩੭. ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾਤਿ ਏਦਿਸੋ ਏਦਿਸੋ ਚਾਤਿ ਅਭਿਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ ਞਾਤਾ। ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਸ੍ਸ વਿਨੀਤੋ, ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਤਾਯ ਮਨ੍ਦਭਾਣਿਤਾਯ વਿਨੀਤੋਤਿ ਚ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦવਿਨੀਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਅਞ੍ਞੇਨ વਿਨੀਤਭਾવੋ ਦੀਪਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਭਗવਾ ਪਨ ਸਯਮ੍ਭੁਞਾਣੇਨ ਸਯਮੇવ વਿਨੀਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘‘ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦવਿਨੀਤੋ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਹਿ ਭਗવਾ ਅਞ੍ਞੇਨ વਿਨੀਤੋ’’ਤਿ।
237.Abhiññātāti ediso ediso cāti abhilakkhaṇavasena ñātā. Appasaddassa vinīto, appasaddatāya mandabhāṇitāya vinītoti ca appasaddavinītoti vuccamāne aññena vinītabhāvo dīpito hoti, bhagavā pana sayambhuñāṇena sayameva vinīto. Tasmā pāḷiyaṃ ‘‘appasaddavinīto’’ti na vuttaṃ. Tenāha ‘‘na hi bhagavā aññena vinīto’’ti.
੨੩੮. ਹਿਯ੍ਯੋਦਿવਸਂ ਉਪਾਦਾਯ ਤਤੋ ਆਸਨ੍ਨਾਨਿ ਕਤਿਪਯਾਨਿ ਦਿવਸਾਨਿ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪੁਰਿਮਾਨੀਤਿ ਚ ਪੁਬ੍ਬਕਾਨਿ, ਅਤੀਤਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤੋ ਪਰਨ੍ਤਿ ਯਥਾ વੁਤ੍ਤਅਤੀਤਦਿવਸਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਪਰਂ ਪੁਰਿਮਤਰਂ ਅਤਿਸਯੇਨ ਪੁਰਿਮਤ੍ਤਾ। ਇਤਿ ਇਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਤਰਭਾવੋ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਯਦੇਤ੍ਥ ‘‘ਪੁਰਿਮਤਰ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਤੋ ਪਭੁਤਿ ਯਂ ਯਂ ਓਰਂ, ਤਂ ਤਂ ਪਰਂ, ਯਂ ਯਂ ਪਰਂ, ਤਂ ਤਂ ‘‘ਪੁਰਿਮਤਰ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕੁਤੂਹਲਯੁਤ੍ਤਾ ਸਾਲਾ ਕੁਤੂਹਲਸਾਲਾ ਯਥਾ ‘‘ਆਜਞ੍ਞਰਥੋ’’ਤਿ। ਇਮੇ ਦਸ੍ਸਨਾਦਯੋ।
238.Hiyyodivasaṃupādāya tato āsannāni katipayāni divasāni purimāni nāma honti, purimānīti ca pubbakāni, atītānīti attho. Tato paranti yathā vuttaatītadivasato anantaraṃ paraṃ purimataraṃ atisayena purimattā. Iti imesu dvīsu pavattito yathākkamaṃ purimapurimatarabhāvo, evaṃ santepi yadettha ‘‘purimatara’’nti vuttaṃ, tato pabhuti yaṃ yaṃ oraṃ, taṃ taṃ paraṃ, yaṃ yaṃ paraṃ, taṃ taṃ ‘‘purimatara’’nti vuttaṃ hoti. Kutūhalayuttā sālā kutūhalasālā yathā ‘‘ājaññaratho’’ti. Ime dassanādayo.
ਅਯਥਾਭੂਤਗੁਣੇਹੀਤਿ ਅਯਥਾਭੂਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦੀਪਿਤਅਤ੍ਥਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਉਗ੍ਘੋਸਿਤਗੁਣੇਹਿ ਸਮੁਗ੍ਗਤੋ ਘੋਸਿਤੋ। ਤਰਨ੍ਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਤਿਤ੍ਥਂ, ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੋ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਮਗ੍ਗੋ ਪਨ ਅਯਥਾਭੂਤੋਪਿ ਤੇਸਂ ਤਥਾ વਿਤਰਣਂ ਉਪਾਦਾਯ ਤਿਤ੍ਥਨ੍ਤਿ વੋਹਰੀਯਤੀਤਿ ਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਤਿਤ੍ਥਕਰਾ। ਓਸਰਤੀਤਿ ਪવਿਸਤਿ।
Ayathābhūtaguṇehīti ayathābhūtaṃ micchādīpitaatthamatteneva ugghositaguṇehi samuggato ghosito. Taranti atikkamanti etenāti titthaṃ, aggamaggo. Diṭṭhigatikamaggo pana ayathābhūtopi tesaṃ tathā vitaraṇaṃ upādāya titthanti voharīyatīti taṃ karontā titthakarā. Osaratīti pavisati.
੨੩੯. ਸਹਿਤਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਾવਿਰੁਦ੍ਧਂ। ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਜਾਤਨ੍ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਾਦੋਸਹੇਤੁਦੋਸਉਦਾਹਰਣਦੋਸਦੁਟ੍ਠਦੋਸਤਾਯ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਜਾਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਆਰੋਪਿਤੋ ਤੇ વਾਦੋ’’ਤਿ। વਦਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤੀਤਿ વਾਦੋ ਦੋਸੋ। ਸਭਾવਕ੍ਕੋਸੇਨਾਤਿ ਸਭਾવਤੋ ਪવਤ੍ਤਕੋਟ੍ਠਾਸੇਨ।
239.Sahitanti pubbāparāviruddhaṃ. Na kiñci jātanti paṭiññādosahetudosaudāharaṇadosaduṭṭhadosatāya na kiñci jātaṃ. Tenāha ‘‘āropito te vādo’’ti. Vadanti tena paribhāsantīti vādo doso. Sabhāvakkosenāti sabhāvato pavattakoṭṭhāsena.
੨੪੦. ਪੀਲ਼ੇਯ੍ਯਾਤਿ ਮਧੁਭਣ੍ਡੇਨ ਸਹ ਭਾਜਨੇ ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਦਦੇਯ੍ਯ। ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਹਿ ਸਮ੍ਪਯੋਜੇਤ੍વਾਤਿ ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੇਹਿ વਿਹੇਠਨਪਯੋਗਂ ਕਤ੍વਾ, ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿવਾਦਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ।
240.Pīḷeyyāti madhubhaṇḍena saha bhājane pīḷetvā dadeyya. Sabrahmacārīhi sampayojetvāti sahadhammikehi viheṭhanapayogaṃ katvā, tenāha ‘‘vivādaṃ katvā’’ti.
੨੪੧. ਇਤਰੀਤਰੇਨਾਤਿ ਪਣੀਤਤੋ ਇਤਰੇਨ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਲਾਮਕਲਾਮਕੇਨਾ’’ਤਿ।
241.Itarītarenāti paṇītato itarena. Tenāha ‘‘lāmakalāmakenā’’ti.
੨੪੨. ਭਤ੍ਤਕੋਸਕੇਨਾਤਿ ਕੋਸਕਭਤ੍ਤੇਨ, ਖੁਦ੍ਦਕਸਰਾવਭਤ੍ਤਕੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬੇਲੁવਮਤ੍ਤਭਤ੍ਤਾਹਾਰਾਤਿ ਬਿਲ੍ਲਪਮਾਣਭਤ੍ਤਭੋਜਨਾ। ਓਟ੍ਠવਟ੍ਟਿਯਾਤਿ ਮੁਖવਟ੍ਟਿਯਾ। ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨੇવਾਤਿ ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰੇਨੇવ। ਅਨਪ੍ਪਾਹਾਰੋਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਕਦਾਚਿ ਅਪ੍ਪਾਹਾਰੋਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਤਿવਿਯ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅવਿਸਯ੍ਹਂ ਅਪ੍ਪਾਹਾਰਤਂ ਭਗવਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਧਾਨਭੂਮਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਯਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਂ। વਿਸੇਸਤਰਾਤਿ ਤੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ વਿਸੇਸવਨ੍ਤਤਰਾ।
242.Bhattakosakenāti kosakabhattena, khuddakasarāvabhattakenāti attho. Beluvamattabhattāhārāti billapamāṇabhattabhojanā. Oṭṭhavaṭṭiyāti mukhavaṭṭiyā. Sabbākārenevāti sabbappakāreneva. Anappāhāroti na vattabbo kadāci appāhāroti katvā. Tattha ativiya aññehi avisayhaṃ appāhārataṃ bhagavato dassetuṃ ‘‘padhānabhūmiya’’ntiādi vuttaṃ. Mayāti nissakkavacanaṃ. Visesatarāti tena dhammena visesavantatarā.
વਤਸਮਾਦਾਨવਸੇਨੇવ ਪਂਸੁਕੂਲਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਪਂਸੁਕੂਲਿਕਙ੍ਗਾ’’ਤਿ, ਸਦ੍ਦਤ੍ਥੋ ਪਨ ‘‘વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ’’ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੨੪) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਾ ਸਪਦਾਨਚਾਰਿਨੋਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਥੇਨ ਛਿਨ੍ਦਿਤਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਥਲੂਖਾਨਿ। ਯਂ ਯਂ ਸਪ੍ਪਾਯਂ, ਤਸ੍ਸੇવ ਗਹਣਂ ਉਚ੍ਚਿਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਚ੍ਚਿਨਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਥਿਰਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਅਲਾਬੁਲੋਮਸਾਨੀਤਿ ਅਲਾਬੁਲੋਮਾਨਿ વਿਯ ਸੁਖੁਮਤਰਾਨਿ ਚੀવਰਸੁਤ੍ਤਂਸੂਨਿ ਏਤੇਸਂ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਲਾਬੁਲੋਮਸਾਨਿ। ਪਾਤਿਤਸਾਣਪਂਸੁਕੂਲਨ੍ਤਿ ਕਲ਼ੇવਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਛਡ੍ਡਿਤਸਾਣਮਯਂ ਪਂਸੁਕੂਲਂ, ਯਂ ਤੁਮ੍ਬਮਤ੍ਤੇ ਪੁਲ਼વੇ ਓਧੁਨਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾ ਗਣ੍ਹਿ।
Vatasamādānavaseneva paṃsukūlaṃ dhārentīti paṃsukūlikāti āha – ‘‘samādinnapaṃsukūlikaṅgā’’ti, saddattho pana ‘‘visuddhimagge’’ (visuddhi. 1.24) vuttanayena veditabbo. Piṇḍapātikā sapadānacārinotiādīsupi eseva nayo. Tattha tattha satthena chinditattā satthalūkhāni. Yaṃ yaṃ sappāyaṃ, tasseva gahaṇaṃ uccinanti āha ‘‘uccinitvā…pe… thiraṭṭhānameva gahetvā’’ti. Alābulomasānīti alābulomāni viya sukhumatarāni cīvarasuttaṃsūni etesaṃ santīti alābulomasāni. Pātitasāṇapaṃsukūlanti kaḷevarena saddhiṃ chaḍḍitasāṇamayaṃ paṃsukūlaṃ, yaṃ tumbamatte puḷave odhunitvā satthā gaṇhi.
‘‘ਯਥਾਪਿ ਭਮਰੋ ਪੁਪ੍ਫ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਪ॰ ੪੯) વੁਤ੍ਤਂ ਮਧੁਕਰਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰવਤਂ ‘‘ਪਿਣ੍ਡਿਯਾਲੋਪਭੋਜਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੭੩, ੧੨੮) વਚਨਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਕਤਿਭੂਤਂ વਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਉਞ੍ਛਾਸਕੇ વਤੇ ਰਤਾ’’ਤਿ। વਤ-ਸਦ੍ਦੋ ਚੇਤ੍ਥ ਪਕਤਿવਤਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਕવਤਂ વਦਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਉਞ੍ਛਾਚਰਿਯਸਙ੍ਖਾਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਕਤਿવਤੇ’’ਤਿ। ਉਚ੍ਚਨੀਚਘਰਦ੍વਾਰਟ੍ਠਾਯਿਨੋਤਿ ਮਹਨ੍ਤਖੁਦ੍ਦਕਗੇਹਾਨਂ ਬਹਿਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਟ੍ਠਾਯਿਨੋ। ਕਬਰਮਿਸ੍ਸਕਂ ਭਤ੍ਤਂ ਸਂਹਰਿਤ੍વਾਤਿ ਕਣਾਜਕਮਿਸ੍ਸਕਂ ਭਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਿਤ੍વਾ। ਉਮ੍ਮਾਰਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਘਰੁਮ੍ਮਾਰਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ।
‘‘Yathāpi bhamaro puppha’’ntiādinā (dha. pa. 49) vuttaṃ madhukarabhikkhācāravataṃ ‘‘piṇḍiyālopabhojanaṃ nissāya pabbajjā’’ti (mahāva. 73, 128) vacanato bhikkhūnaṃ pakatibhūtaṃ vatanti vuttaṃ ‘‘uñchāsake vate ratā’’ti. Vata-saddo cettha pakativatasaṅkhātaṃ sakavataṃ vadati. Tenāha ‘‘uñchācariyasaṅkhāte bhikkhūnaṃ pakativate’’ti. Uccanīcagharadvāraṭṭhāyinoti mahantakhuddakagehānaṃ bahidvārakoṭṭhakaṭṭhāyino. Kabaramissakaṃ bhattaṃ saṃharitvāti kaṇājakamissakaṃ bhattaṃ sampiṇḍitvā. Ummārato paṭṭhāyāti gharummārato paṭṭhāya.
ਚੀવਰਾਨੁਗ੍ਗਹਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਚੀવਰਾਨੁਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ, ਸਾ ਚਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਤਾ ਪਰਮੁਕ੍ਕਂਸਗਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਾਦਿਸਂ ਉਪਕਾਰਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਤੇ ਚ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾ ਗਹਪਤਿਚੀવਰਂ ਸਾਦਿਯਨ੍ਤਿ, ਚਤੁਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸੇ ਪਨ ਨੇ ਪਰਮੁਕ੍ਕਂਸਗਤਾ ਏવਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Cīvarānuggahatthanti cīvarānurakkhaṇatthaṃ. Ettha ca yasmā buddhā nāma sadevake loke anuttaraṃ puññakkhettaṃ, sā cassa puññakkhettatā paramukkaṃsagatā, tasmā sattānaṃ tādisaṃ upakāraṃ ācikkhitvā te ca anuggaṇhantā gahapaticīvaraṃ sādiyanti, catupaccayasantose pana ne paramukkaṃsagatā evāti daṭṭhabbaṃ.
੨੪੪. ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਸਹੇਤੁਕਂ ਸਕਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਚੋਦਕੋ ਪਨ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਿਂ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਇਤਰੋ ‘‘ਨੋ ਨ ਦੇਸੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ વਿવਰਤਿ। ਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਞਾਪਕਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਣਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਤਞ੍ਚ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਹਰਣਤੋ ‘‘ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪੁਰਿਮਸ੍ਸੇવੇਤਂ વੇવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਰਾਗਾਦੀਨਂ વਾ ਪਟਿਹਰਣਂ ਪਟਿਹਾਰਿਯਂ, ਤਦੇવ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ, ਸਹ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯੇਨਾਤਿ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ। ਰਾਗਾਦਿਪਟਿਸੇਧવਸੇਨੇવ ਹਿ ਸਤ੍ਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ।
244.Sappaccayanti sahetukaṃ sakāraṇaṃ hutvā dhammaṃ desetīti ayamettha attho. Codako pana adhippāyaṃ ajānanto ‘‘kiṃ panā’’tiādimāha. Itaro ‘‘no na desetī’’tiādinā adhippāyaṃ vivarati. Nidānanti cettha ñāpakaṃ uppattikāraṇaṃ adhippetaṃ, tañca tassa tassa anuppattiyuttassa atthassa paṭipakkhaharaṇato ‘‘sappāṭihāriya’’nti vuccatīti āha ‘‘purimassevetaṃvevacana’’nti. Rāgādīnaṃ vā paṭiharaṇaṃ paṭihāriyaṃ, tadeva pāṭihāriyaṃ, saha pāṭihāriyenāti sappāṭihāriyaṃ. Rāgādipaṭisedhavaseneva hi satthā dhammaṃ deseti.
੨੪੫. ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸਾਤਿ ਯਂ ਯਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪਰੋ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ। ਉਪਰਿ ਆਗਮਨવਾਦਪਥਨ੍ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਕਤੇ ਤਤੋ ਉਪਰਿ ਆਗਚ੍ਛਨਕਂ વਾਦਮਗ੍ਗਂ। વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વਦਨ੍ਤੋਤਿ વਤ੍ਤਤਿ, ‘‘ਭੋ ਗੋਤਮ, વਤ੍ਤੁਮਰਹਤੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾਦਭੇਦਨਤ੍ਥਂ ਆਹਤਂ ਕਾਰਣਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਾਰਣਤ੍ਥਂ ਆવੁਧਂ ਨਿਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ વਿਯ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વਦਨ੍ਤੋ ਪਹਾਰਕੇਨ વਚਨੇਨ। ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰੇਤਿ ਮਯਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਕਥਾਪਬਨ੍ਧਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰੇ। ਦਦੇਯ੍ਯ વਦੇਯ੍ਯ। ਏવਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੂਤਿ ਪਰવਾਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ વਾਦਪਟਿવਾਦਟ੍ਠਾਨੇਸੁ। ਤੇ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਮਯਾ ਦੇਸਿਤਂ ਸੁਤ੍ਤਪਦਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਮਮਯੇવ ਅਨੁਸਾਸਨਿਂ ਓવਾਦਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਨ੍ਤਿ।
245.Tassatassa pañhassāti yaṃ yaṃ pañhaṃ paro abhisaṅkharitvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pucchati, tassa tassa pañhassa. Upari āgamanavādapathanti vissajjane kate tato upari āgacchanakaṃ vādamaggaṃ. Visesetvā vadantoti vattati, ‘‘bho gotama, vattumarahatī’’ti attano vādabhedanatthaṃ āhataṃ kāraṇaṃ attano māraṇatthaṃ āvudhaṃ nidassento viya visesetvā vadanto pahārakena vacanena. Antarantareti mayā vuccamānakathāpabandhassa antarantare. Dadeyya vadeyya. Evarūpesu ṭhānesūti paravādīhi saddhiṃ vādapaṭivādaṭṭhānesu. Te niggahetuṃ mayā desitaṃ suttapadaṃ ānetvā mamayeva anusāsaniṃ ovādaṃ paccāsīsanti.
੨੪੬. ਸਮ੍ਪਾਦੇਮੀਤਿ ਮਨੋਰਥਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਮਿ। ਪਰਿਪੂਰੇਮੀਤਿ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਪਰਿਪੂਰੇਮਿ। ਅਧਿਸੀਲੇਤਿ ਅਧਿਕੇ ਉਤ੍ਤਮਸੀਲੇ। ਸਾવਕਸੀਲਤੋ ਚ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸੀਲਤੋ ਚ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸੀਲਂ ਅਧਿਕਂ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਂ ਪਰਮੁਕ੍ਕਂਸਤੋ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਭਾવਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਸੀਲਂ ਨਾਮ ਕਥਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਠਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਪਞ੍ਞਾਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਠਾਨਸੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਪਞ੍ਞਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅવਸੇਸਾ ਪਞ੍ਞਾਤਿ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਾ ਅਨਾਗਤਾ ਚ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਞਾਣਦ੍વਯવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਾ।
246.Sampādemīti manorathaṃ sampādemi. Paripūremīti ajjhāsayaṃ paripūremi. Adhisīleti adhike uttamasīle. Sāvakasīlato ca paccekabuddhasīlato ca buddhānaṃ sīlaṃ adhikaṃ ukkaṭṭhaṃ paramukkaṃsato anaññasādhāraṇabhāvato. Tenāha ‘‘buddhasīlaṃ nāma kathita’’nti. Ṭhānuppattikapaññāti tattha tattha ṭhānaso uppannapaññā. Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi. Avasesā paññāti idha pāḷiyaṃ āgatā anāgatā ca yathāvuttañāṇadvayavinimuttā paññā.
੨੪੭. વਿਸੇਸਾਧਿਗਮਾਨਨ੍ਤਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਂ ਅਧਿਗਨ੍ਧਬ੍ਬવਿਸੇਸਾਨਂ। ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਨਾਮ ਛ ਅਭਿਞ੍ਞਾ, ਤਾਸੁ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਰਹਤੋવ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾ ਇਧ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਤਸ੍ਸ વੋਸਾਨਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਪਾਰਮੀ ਪਰਮੁਕ੍ਕਂਸਾਤਿ ਅવਕਂਸਾਤਿ ਚ ਅਗ੍ਗਫਲਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਭਿਞ੍ਞਾ…ਪੇ॰… ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।
247.Visesādhigamānanti satipaṭṭhānādīnaṃ adhigandhabbavisesānaṃ. Abhiññā nāma cha abhiññā, tāsu ukkaṭṭhaniddesena chaḷabhiññārahatova aggamaggapaññā idha abhiññāti adhippetā, tassa vosānaṃ pariyosānaṃ pāramī paramukkaṃsāti avakaṃsāti ca aggaphalaṃ vuccatīti āha ‘‘abhiññā…pe… arahattaṃ pattā’’ti.
ਉਪਾਯਪਧਾਨੇਤਿ ਅਰਿਯਫਲਾਧਿਗਮਨਸ੍ਸ ਉਪਾਯਭੂਤੇ ਪਧਾਨੇ। ‘‘ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪਾਪਕਾਨੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਅਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਗਹਿਤਾ ਤਥੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤਿਯੇવਾਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਦੀਪਕੋ ਸਮ੍ਮਾ-ਸਦ੍ਦੋਤਿ ਯਥਾਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪਾਪਕਾਨੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਨੋ ਉਪਾਯਭੂਤੇ, ਪਧਾਨਉਪਾਯਭੂਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਮਾ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ વਾ ਯੋਨਿਸੋ ਅਤ੍ਥਦੀਪਕਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਯੋਨਿਸੋ ਪਧਾਨੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਛਨ੍ਦਂ ਜਨੇਤੀਤਿ ਕਤ੍ਤੁਕਮ੍ਯਤਾਕੁਸਲਚ੍ਛਨ੍ਦਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ વਾ। વਾਯਮਤੀਤਿ ਪਯੋਗਪਰਕ੍ਕਮਂ ਕਰੋਤਿ। વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤੀਤਿ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕવੀਰਿਯਂ ਕਰੋਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ ਤੇਨੇવ ਸਹਜਾਤવੀਰਿਯੇਨ ਕੋਸਜ੍ਜਪਕ੍ਖਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਪਦਹਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਭੂਤਂ વੀਰਿਯਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਨੇਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਦਾਨਿ ਆਸੇવਨਾਭਾવਨਾਬਹੁਲੀਕਮ੍ਮਸਾਤਚ੍ਚਕਿਰਿਯਾਹਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ‘‘ਪਦਹਤੀ’’ਤਿ વਾ ਇਮਿਨਾ ਆਸੇવਨਾਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਿਖਾਪਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸੋਲ਼੍ਹਿવੀਰਿਯਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। વਡ੍ਢਿਯਾ ਪਰਿਪੂਰਣਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਯਾવਤਾ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਪਰਿਪੂਰਣਤ੍ਥਂ। ਯਾ ਠਿਤੀਤਿ ਯਾ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖવਿਗਮੇਨ ਅવਟ੍ਠਿਤਿ। ਸੋ ਅਸਮ੍ਮੋਸੋਤਿ ਸੋ ਅવਿਨਾਸੋ। ਯਂ વੇਪੁਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਯੋ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਪੁਲਭਾવੋ ਮਹਨ੍ਤਤਾ। ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰੀਤਿ ਭਾવਨਾਯ ਪਰਿਪੂਰਿਤਾ। ਅਤ੍ਥੋਤਿਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਪੁਰਿਮਪਚ੍ਛਿਮਪਦਾਨਂ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવਤੋ।
Upāyapadhāneti ariyaphalādhigamanassa upāyabhūte padhāne. ‘‘Anuppannapāpakānuppādādiatthā’’ti gahitā tatheva honti, taṃ atthaṃ sādhentiyevāti etassa atthassa dīpako sammā-saddoti yathāadhippetatthassa anuppannapāpakānuppādādino upāyabhūte, padhānaupāyabhūteti attho. Sammā-saddassa vā yoniso atthadīpakataṃ sandhāya ‘‘yoniso padhāne’’ti vuttaṃ. Chandaṃ janetīti kattukamyatākusalacchandaṃ uppādeti pavatteti vā. Vāyamatīti payogaparakkamaṃ karoti. Vīriyaṃ ārabhatīti kāyikacetasikavīriyaṃ karoti. Cittaṃ ukkhipatīti teneva sahajātavīriyena kosajjapakkhato cittaṃ ukkhipati. Padahatīti sammappadhānabhūtaṃ vīriyaṃ pavatteti. Paṭipāṭiyā panetāni cattāri padāni āsevanābhāvanābahulīkammasātaccakiriyāhi yojetabbāni. ‘‘Padahatī’’ti vā iminā āsevanādīhi saddhiṃ sikhāpattaṃ ussoḷhivīriyaṃ yojetabbaṃ. Vaḍḍhiyā paripūraṇatthanti yāvatā bhāvanāpāripūriyā paripūraṇatthaṃ. Yā ṭhitīti yā kusalānaṃ dhammānaṃ paṭipakkhavigamena avaṭṭhiti. So asammosoti so avināso. Yaṃ vepullanti yo sabbaso vipulabhāvo mahantatā. Bhāvanāpāripūrīti bhāvanāya paripūritā. Atthotipi veditabbaṃ purimapacchimapadānaṃ samānatthabhāvato.
ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾ ਕਥਿਤਾਤਂਤਂવਿਸੇਸਾਧਿਗਮਸ੍ਸ ਪਟਿਪਦਾવਿਭਾવਨਾਯ ਆਰਦ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨੇਨ ਅਨਤ੍ਥਾવਹਤਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ’’ਤਿ વਚਨਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਰਾਸਨ੍ਤਰਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ – ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਤਿ વਚਨਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਰਾਸਨ੍ਤਰਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਨਿਰੁਜ੍ਝਮਾਨਾਤਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖਸਮਾਯੋਗੇਨ વਿਨਸ੍ਸਮਾਨਾ, ਨ ਖਣਨਿਰੋਧવਸੇਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਮਾਨਾ।
Pubbabhāgapaṭipadā kathitātaṃtaṃvisesādhigamassa paṭipadāvibhāvanāya āraddhattā. Akusalānaṃ dhammānaṃ anuppajjanena anatthāvahatā nāma natthīti vuttaṃ – ‘‘uppajjamānā’’ti vacanaṃ uppannānaṃ rāsantarabhāvena gahitattā. Tathā kusalānaṃ dhammānaṃ uppajjanenāti vuttaṃ – anuppajjamānāti vacanaṃ uppannānaṃ rāsantarabhāvena gahitattā. Nirujjhamānāti paṭipakkhasamāyogena vinassamānā, na khaṇanirodhavasena nirujjhamānā.
ਲੋਭਾਦਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਯੇ ਆਰਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਕਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਾ। ਸਕਿਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾਤਿ ਸਭਾવਕਥਨਮਤ੍ਤਮੇਤਂ। ਏਕવਾਰਮੇવ ਹਿ ਮਗ੍ਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਨਿਰੁਜ੍ਝਮਾਨੋਤਿ ਸਰਸੇਨੇવ ਨਿਰੁਜ੍ਝਮਾਨੋ। ਨ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਸਮਾਯੋਗੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ। ਫਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰਕਾਲੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਫਲਸ੍ਸ। ਪਚ੍ਚਯਂ ਦਤ੍વਾવ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੋ ਸਮ੍ਪਤਿ ਆਯਤਿਞ੍ਚ ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਅਤ੍ਥਾવਹੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪੁਰਿਮਸ੍ਮਿਮ੍ਪੀਤਿ ‘‘ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਮੇ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਅਨਤ੍ਥਾਯ ਸਂવਤ੍ਤੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਤਤਿਯવਾਰੇਪਿ। ‘‘ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ, ਤਂ ਪਨ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਸਬ੍ਭਾવਤੋ, ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ વਟ੍ਟਾਨਤ੍ਥਸਬ੍ਭਾવਤੋਤਿ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸਪਿ ਸਾਧਾਰਣਭਾવਤੋ ਨ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਯਦਿ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਨਮ੍ਪਿ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਥਾવਹਾ, ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।
Lobhādayo veditabbā, ye āraddhavipassakānaṃ uppajjanārahā. Sakiṃ uppajjitvāti sabhāvakathanamattametaṃ. Ekavārameva hi maggo uppajjati. Nirujjhamānoti saraseneva nirujjhamāno. Na hi tassa paṭipakkhasamāyogo nāma atthi. Phalassāti anantarakāleva uppajjanakaphalassa. Paccayaṃ datvāva nirujjhatīti iminā maggo sampati āyatiñca ekanteneva atthāvahoti dasseti. Purimasmimpīti ‘‘anuppannā me kusalā dhammā anuppajjamānā anatthāya saṃvatteyyu’’nti etasmiṃ tatiyavārepi. ‘‘Samathavipassanā gahetabbā’’ti vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ, taṃ pana maggassa anuppannatāya sabbhāvato, anuppajjamāne ca tasmiṃ vaṭṭānatthasabbhāvatoti maggassapi sādhāraṇabhāvato na yuttanti paṭikkhipati. Yadi samathavipassanānampi anuppatti anatthāvahā, maggassa anuppattiyā vattabbaṃ natthīti.
ਮਹਨ੍ਤਂ , ਗਾਰવਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਙ੍ਘਗਾਰવੇਨ ਯਥਾਰੁਚਿ વਨ੍ਦਿਤੁਂ ਨ ਲਭਾਮੀ’’ਤਿ ਸਙ੍ਘੇਨ ਸਹ ਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਏਤ੍ਤਕਂ ਧਾਤੂਨਂ ਨਿਧਾਨਂ ਨਾਮ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਹਾਧਾਤੁਨਿਧਾਨਤੋ ਹਿ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਕਤਿਪਯਾ ਧਾਤੁਯੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਚੇਤਿਯੇ ਉਪਨੀਤਾ, ਇਧ ਪਨ ਰਾਮਗਾਮਥੂਪੇ વਿਨਟ੍ਠੇ ਨਾਗਭવਨਂ ਪવਿਟ੍ਠਾ ਦੋਣਮਤ੍ਤਾ ਧਾਤੁਯੋ ਉਪਨੀਤਾ। ਅਤਿਮਨ੍ਦਾਨਿ ਨੋਤਿ ਨਨੁ ਅਤਿવਿਯ ਮਨ੍ਦਾਨਿ।
Mahantaṃ, gāravaṃ hoti, tasmā ‘‘saṅghagāravena yathāruci vandituṃ na labhāmī’’ti saṅghena saha na nikkhami. Ettakaṃ dhātūnaṃ nidhānaṃ nāma aññatra natthi, mahādhātunidhānato hi nīharitvā katipayā dhātuyo tattha tattha cetiye upanītā, idha pana rāmagāmathūpe vinaṭṭhe nāgabhavanaṃ paviṭṭhā doṇamattā dhātuyo upanītā. Atimandāni noti nanu ativiya mandāni.
ਸਂવਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਮਾਦਿਸੋ ਈਦਿਸਂ ਅਨਤ੍ਥਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਸਂવੇਗਂ ਜਨੇਤ੍વਾ। ਈਦਿਸਂ ਨਾਮ ਮਾਦਿਸਂ ਆਰਬ੍ਭ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕਿਂ વਦਤੀਤਿ ਤਂ વਚਨਂ ਅਨਾਦਿਯਨ੍ਤੋ।
Saṃvijjitvāti ‘‘kathañhi nāma mādiso īdisaṃ anatthaṃ pāpuṇissatī’’ti saṃvegaṃ janetvā. Īdisaṃ nāma mādisaṃ ārabbha vattabbanti kiṃ vadatīti taṃ vacanaṃ anādiyanto.
ਸਨ੍ਤਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਨਕਾਰਣਂ ਬਲવਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਤਤੋ ਪਰਿਹੀਨੋ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਕਥਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਨ੍ਤਾਯ…ਪੇ॰… ਨ ਸਕ੍ਕੋਤੀ’’ਤਿ। ਨ ਹਿ ਮਹਾਰਜ੍ਜੁਯਾ ਛਿਨ੍ਨਾਯ ਸੁਤ੍ਤਤਨ੍ਤੂ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀਤਿ। ਸਮਥੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਮਾਨਗਤਿਕਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਿਸਯੇ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨਾਹ ‘‘ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾ…ਪੇ॰… ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
Santasamāpattito aññaṃ santhambhanakāraṇaṃ balavaṃ natthīti tato parihīno sammāpaṭipattiyaṃ patiṭṭhā kathaṃ bhavissatīti āha ‘‘santāya…pe… na sakkotī’’ti. Na hi mahārajjuyā chinnāya suttatantū santhambhetuṃ sakkontīti. Samathe dassetvā tena samānagatikā imasmiṃ visaye vipassanāpīti iminā adhippāyenāha ‘‘evaṃ uppannā samathavipassanā…pe… saṃvattantī’’ti.
ਕਾਸਾવਨ੍ਤਿ ਕਾਸਾવવਤ੍ਥਂ। ਕਚ੍ਛਂ ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਓવਟ੍ਟਿਕਂ ਪੀਲ਼ੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਥਂ ਅਦ੍ਦਸਂਸੂਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Kāsāvanti kāsāvavatthaṃ. Kacchaṃ pīḷetvā nivatthanti pacchimaṃ ovaṭṭikaṃ pīḷento viya daḷhaṃ katvā nivatthaṃ addasaṃsūti yojanā.
વੁਤ੍ਤਨਯੇਨਾਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੧.੧.੩੯੪) ‘‘ਕਾਮਾ ਨਾਮੇਤੇ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વਤ੍ਥੁਕਾਮਕਿਲੇਸਕਾਮੇਸੁ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਨਪੁਬ੍ਬਕਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਛਨ੍ਦਰਾਗਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਯਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ‘‘ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਕਾਮਾਸવੋ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਸਬ੍ਬਾਸવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੫ ਆਦਯੋ; ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੫ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ। ਆਰਮ੍ਮਣਰਸਂ ਅਨੁਭવਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਦ੍ਧવਿਪਾਕੋਤਿ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਮਾਹ। ਅਨੁਭવਿਤ੍વਾ ਭવਿਤ੍વਾ ਚ વਿਗਤਂ ਭੂਤવਿਗਤਂ। ਅਨੁਭੂਤਭੂਤਾ ਹਿ ਭੂਤਤਾਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਭੂਤ-ਸਦ੍ਦੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਸਾਮਞ੍ਞਮੇવ ਹਿ ਉਪਸਗ੍ਗੇਨ વਿਸੇਸੀਯਤੀਤਿ। ਅਨੁਭੂਤਸਦ੍ਦੋ ਚ ਕਮ੍ਮવਚਨਿਚ੍ਛਾਯ ਅਭਾવਤੋ ਅਨੁਭવਕવਾਚਕੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। વਿਪਾਕੋ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਦ੍ਧੋ ਭੁਤ੍વਾવਿਗਤੋਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਅਰਹਤਿ, વਿਕਪ੍ਪਗਾਹવਸੇਨ ਰਾਗਾਦੀਹਿ ਤਬ੍ਬਿਪਕ੍ਖੇਹਿ ਚ ਅਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਰਸਂ ਅਨੁਭવਿਤ੍વਾ વਿਗਤਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਅਰਹਤਿ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤੋ ਪਨ વਿਪਾਕੋ ਕੇવਲਂ ਆਰਮ੍ਮਣਰਸਾਨੁਭવਨવਸੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਨੁਭવਿਤ੍વਾ વਿਗਤਤ੍ਤਾ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨੇવ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਚ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਂ ਭવਿਤ੍વਾ વਿਗਤਪਰਿਯਾਯੇਨ, ਯਂ ‘‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਠਿਤਿਯਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਂਸਦਿਸਾਨਂ ਪਹਾਨਂ, વੁਦ੍ਧਿ ਚ વੁਤ੍ਤਾ। વਿਪਚ੍ਚਿਤੁਂ ਓਕਾਸਕਰਣવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਤਿਤਂ ਅਤੀਤਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਤਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ ਅਨਾਗਤੋ વਿਪਾਕੋ ਚ ‘‘ਓਕਾਸਕਤੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਯਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਦ੍ਦੇਨ વਿਨਾਪਿ વਿਞ੍ਞਾਯਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੨੧੭, ੨੧੯) વੁਤ੍ਤਂ।
Vuttanayenāti (a. ni. ṭī. 1.1.394) ‘‘kāmā nāmete aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’’tiādinā vatthukāmakilesakāmesu ādīnavadassanapubbakanekkhammapaṭipattiyā chandarāgaṃ vikkhambhayato samucchindantassa ca ‘‘anuppanno ca kāmāsavo na uppajjatī’’tiādinā heṭṭhā sabbāsavasuttavaṇṇanādīsu (ma. ni. 1.15 ādayo; ma. ni. aṭṭha. 1.15 ādayo) vuttanayena. Ārammaṇarasaṃ anubhavitvā niruddhavipākoti tadārammaṇamāha. Anubhavitvā bhavitvā ca vigataṃ bhūtavigataṃ. Anubhūtabhūtā hi bhūtatāsāmaññena bhūta-saddena vuttā. Sāmaññameva hi upasaggena visesīyatīti. Anubhūtasaddo ca kammavacanicchāya abhāvato anubhavakavācako daṭṭhabbo. Vipāko ārammaṇe uppajjitvā niruddho bhutvāvigatoti vattabbataṃ arahati, vikappagāhavasena rāgādīhi tabbipakkhehi ca akusalaṃ kusalañca kammaṃ ārammaṇarasaṃ anubhavitvā vigatanti vattabbataṃ arahati. Yathāvutto pana vipāko kevalaṃ ārammaṇarasānubhavanavaseneva pavattatīti anubhavitvā vigatattā nippariyāyeneva vutto, tassa ca tathā vuttattā kammaṃ bhavitvā vigatapariyāyena, yaṃ ‘‘uppannānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā’’ti ettha ‘‘uppanna’’nti gahetvā taṃsadisānaṃ pahānaṃ, vuddhi ca vuttā. Vipaccituṃ okāsakaraṇavasena uppatitaṃ atītakammañca tato uppajjituṃ āraddho anāgato vipāko ca ‘‘okāsakatuppanno’’ti vutto. Yaṃ uppannasaddena vināpi viññāyamānaṃ uppannaṃ sandhāya ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, sañcetanikāna’’ntiādi (a. ni. 10.217, 219) vuttaṃ.
ਤੇਸੂਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਭੂਮਿਭੂਤੇਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ। ਅਨੁਸਯਿਤਕਿਲੇਸਾਤਿ ਅਨੁਸਯવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਕਿਲੇਸਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਤੀਤਾ…ਪੇ॰… ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਅਮ੍ਬਰੁਕ੍ਖੋਪਮਾਯ વਤ੍ਤਮਾਨਾਦਿਤਾ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਨਂ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ વਿਭਾਗਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ। ਅਪ੍ਪਹੀਨਾવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਅਨੁਸਯਟ੍ਠੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਇਦਂ ਭੂਮਿਲਦ੍ਧੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮਾਤਿ ਇਦਂ ਤੇਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਰਹਕਿਲੇਸਜਾਤਂ ਤਾਯ ਏવ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਰਹਤਾਯ ਭੂਮਿਲਦ੍ਧੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮ, ਤੇਭੂਮਕਭੂਮਿਲਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਾਸੁ ਤਾਸੁ ਭੂਮੀਸੂਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਦੇવਾਦਿਅਤ੍ਤਭਾવਸਙ੍ਖਾਤੇਸੁ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਅਨਾਪਾਦਿਤਤਾਯ ਅਸਮੁਗ੍ਘਾਤਿਤਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਲਦ੍ਧਭੂਮਿਕਂ ਭੂਮਿਲਦ੍ਧਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਅਗ੍ਗਿਆਹਿਤੋ વਿਯ।
Tesūti vipassanāya bhūmibhūtesu khandhesu. Anusayitakilesāti anusayavasena pavattā appahīnā maggena pahātabbā kilesā adhippetā. Tenāha ‘‘atītā…pe… na vattabbā’’ti. Tesañhi ambarukkhopamāya vattamānāditā na vattabbā maggena pahātabbānaṃ tādisassa vibhāgassa anuppajjanato. Appahīnāva hontīti iminā appahīnaṭṭhena anusayaṭṭhoti dasseti. Idaṃbhūmiladdhuppannaṃ nāmāti idaṃ tesu khandhesu uppattirahakilesajātaṃ tāya eva uppattirahatāya bhūmiladdhuppannaṃ nāma, tebhūmakabhūmiladdhā nāma hotīti attho. Tāsu tāsu bhūmīsūti manussadevādiattabhāvasaṅkhātesu upādānakkhandhesu. Tasmiṃ tasmiṃ santāne anuppattianāpāditatāya asamugghātitā. Ettha ca laddhabhūmikaṃ bhūmiladdhanti vuttaṃ aggiāhito viya.
ਓਕਾਸਕਤੁਪ੍ਪਨ੍ਨ-ਸਦ੍ਦੇਪਿ ਚ ਓਕਾਸੋ ਕਤੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ਓਕਾਸੋ ਕਤੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚ ਅਤ੍ਥਦ੍વਯੇਪਿ ਕਤ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਪਰਨਿਪਾਤੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਆਹਤਖੀਰਰੁਕ੍ਖੋ વਿਯ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹવਸੇਨ ਅਧਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ, ਅਨਾਹਤਖੀਰਰੁਕ੍ਖੋ વਿਯ ਅવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਤਾਯ ਅਨ੍ਤੋਗਧਕਿਲੇਸਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹਕਾવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਕਿਲੇਸਾ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਆਹਤਾਨਾਹਤਖੀਰਰੁਕ੍ਖਸਦਿਸਾ। ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવਾਤਿ ਅવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ વਿਯ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਨਾਮ ਠਾਨੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਕਸ੍ਮਾ? ਅਸਮੁਗ੍ਘਾਤਿਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਯੋਜੇਤ੍વਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ।
Okāsakatuppanna-saddepi ca okāso kato etenāti okāso kato etassāti ca atthadvayepi kata-saddassa paranipāto daṭṭhabbo. Āhatakhīrarukkho viya nimittaggāhavasena adhiggahitaṃ ārammaṇaṃ, anāhatakhīrarukkho viya avikkhambhitatāya antogadhakilesaṃ ārammaṇaṃ. Nimittaggāhakāvikkhambhitakilesā vā puggalā āhatānāhatakhīrarukkhasadisā. Purimanayenevāti avikkhambhituppanne viya ‘‘imasmiṃ nāma ṭhāne nuppajjissantīti na vattabbā. Kasmā? Asamugghātitattā’’ti yojetvā vitthāretabbaṃ.
વੁਤ੍ਤਂ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗੇ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਾਨਮੇવ ਤਿਧਾ ਨવਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਅਪਾਕਟਂ ਸੁਪਾਕਟਂ ਕਾਤੁਂ ਅਜਾਤਫਲਰੁਕ੍ਖੋ ਉਪਮਾਭਾવੇਨ ਆਗਤੋ । ਅਤੀਤਾਦੀਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤਾ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ‘‘ਜਾਤਫਲਰੁਕ੍ਖੇਨ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਰੁਕ੍ਖੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਰਹਾਨਿ ਫਲਾਨਿ ਛਿਨ੍ਨੇ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਿ ਨ ਕਦਾਚਿ ਸਸਭਾવਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ ਹੋਨ੍ਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਚਾਤਿ ਤਾਨਿ ਅਤੀਤਾਦਿਭਾવੇਨ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਏવਂ ਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਾ ਚ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਯਥਾ ਛੇਦੇ ਅਸਤਿ ਫਲਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਤਿ ਚ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਛੇਦਸ੍ਸ ਸਾਤ੍ਥਕਤਾ, ਏવਂ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਚ ਸਾਤ੍ਥਕਤਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ।
Vuttaṃ paṭisambhidāmagge. Tattha ca maggena pahīnakilesānameva tidhā navattabbataṃ apākaṭaṃ supākaṭaṃ kātuṃ ajātaphalarukkho upamābhāvena āgato. Atītādīnaṃ appahīnatā dassanatthampi ‘‘jātaphalarukkhena dīpetabba’’nti vuttaṃ. Tattha yathā acchinne rukkhe nibbattārahāni phalāni chinne anuppajjamānāni na kadāci sasabhāvāni ahesuṃ honti bhavissanti cāti tāni atītādibhāvena na vattabbāni, evaṃ maggena pahīnakilesā ca daṭṭhabbā. Yathā chede asati phalāni uppajjissanti, sati ca nuppajjissantīti chedassa sātthakatā, evaṃ maggabhāvanāya ca sātthakatā yojetabbā.
ਤੇਪਿ ਪਜਹਤਿਯੇવ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨੇਨੇવ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਤਾਪਾਦਨਤੋ। ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ। ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਤੋਤਿ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਖਨ੍ਧਤੋ ਚੇવ ਕਿਲੇਸਤੋ ਚ। ਉਪਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਮਾਹ – ‘‘ਭવવਸੇਨ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯੇ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤ ਭવਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾ, ਤਤੋ ਪਞ੍ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ‘‘ਸੁਗਤਿਭવੇਕਦੇਸਾ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਸੁਗਤਿਕਾਮਭવਤੋਤਿ ਸੁਗਤਿਭવੇਕਦੇਸਭੂਤਕਾਮਭવਤੋ। ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ ਰੂਪਾਰੂਪਭવਤੋ વੁਟ੍ਠਾਤਿ ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਸਂਯੋਜਨਸਮੁਗ੍ਘਾਤਭਾવਤੋ। ਯਦਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ ਏવ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਸਿਯਾ, ਸੋ ਏવ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇ ਪਜਹੇਯ੍ਯ, ਸਬ੍ਬਭવੇਹਿਪਿ વੁਟ੍ਠਹੇਯ੍ਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਓਧਿਸੋવ ਕਿਲੇਸਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਹੇਟ੍ਠਿਮਮਗ੍ਗੇਹਿ ਪਹੀਨਾવਸੇਸੇ ਕਿਲੇਸੇ ਸੋ ਪਜਹਤਿ, ਇਤਿ ਇਮਂ ਸਾਮਤ੍ਥਿਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਬ੍ਬਭવੇਹਿ વੁਟ੍ਠਾਤਿਯੇવਾਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਹਿ ਸੋ ਏવ ‘‘વਜਿਰੂਪਮੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ।
Tepi pajahatiyeva kilesappahāneneva tesampi anuppattidhammatāpādanato. Abhisaṅkhāraviññāṇassāti paṭisandhiviññāṇassa. Upādinnaanupādinnatoti upādinnakhandhato ceva kilesato ca. Upapattivasena vuṭṭhānaṃ dassetumāha – ‘‘bhavavasena panā’’tiādi. Ye sotāpannassa satta bhavā appahīnā, tato pañca ṭhapetvā itare dve ‘‘sugatibhavekadesā’’ti adhippetā. Sugatikāmabhavatoti sugatibhavekadesabhūtakāmabhavato. Arahattamaggo rūpārūpabhavato vuṭṭhāti uddhambhāgiyasaṃyojanasamugghātabhāvato. Yadi arahattamaggo eva ariyamaggo siyā, so eva sabbakilese pajaheyya, sabbabhavehipi vuṭṭhaheyya. Yasmā pana odhisova kilesā pahīyanti, tasmā heṭṭhimaheṭṭhimamaggehi pahīnāvasese kilese so pajahati, iti imaṃ sāmatthiyaṃ sandhāya ‘‘sabbabhavehi vuṭṭhātiyevātipi vadantī’’ti vuttaṃ. Tathā hi so eva ‘‘vajirūpamo’’ti vutto.
ਹੋਤੁ ਤਾવ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਦਿਸਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਤਾਪਾਦਨਾਯ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾ, ਅਥ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਕਥਂ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਞ੍ਚ ਠਿਤਿਯਾ ਭਾવਨਾ ਹੋਤਿ ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚੋਦੇਤਿ, ਇਤਰੋ ‘‘ਮਗ੍ਗਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾਯੇવਾ’’ਤਿ ਪਰਿਹਾਰਮਾਹ। ਮਗ੍ਗੋ ਹਿ ਕਾਮਞ੍ਚੇਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕੋ, ਤਥਾਰੂਪੋ ਪਨਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿવਿਸੇਸੋ, ਯਂ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਤਿਸਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਚ ਸવਿਸੇਸਂ ਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਗ੍ਗੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ વਤ੍ਤਮਾਨਕ੍ਖਣੇ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਤਂ ਉਪਾਦਾਯ ਉਪਚਾਰવਸੇਨ ਤਥਾ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਨਾਗਤਪੁਬ੍ਬਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਮੇવਾਤਿ ਅਯਂ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਯਥਾਪਚ੍ਚਯਪવਤ੍ਤਿ ਏવ ਠਿਤਿ ਨਾਮਾਤਿ, ਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਗ੍ਗਮ੍ਪਿ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਏવ ਤਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾ ਭਾવੇਤੀਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ।
Hotu tāva vuttanayena anuppannānaṃ akusalānaṃ anuppādāya, uppannānaṃ uppannasadisānaṃ pahānāya anuppattidhammatāpādanāya maggabhāvanā, atha maggakkhaṇe kathaṃ anuppannānaṃ kusalānaṃ uppādāya uppannānañca ṭhitiyā bhāvanā hoti ekacittakkhaṇikattā tassāti codeti, itaro ‘‘maggappavattiyāyevā’’ti parihāramāha. Maggo hi kāmañcekacittakkhaṇiko, tathārūpo panassa pavattiviseso, yaṃ anuppannā kusalā dhammā sātisayaṃ uppajjanti, uppannā ca savisesaṃ pāripūriṃ pāpuṇanti. Tenāha ‘‘maggo hī’’tiādi. Kiñcāpi ariyamaggo vattamānakkhaṇe anuppanno nāma na hoti, anuppannapubbataṃ upādāya upacāravasena tathā vuccatīti dassetuṃ ‘‘anāgatapubbaṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Ayamevāti ayaṃ maggassa yathāpaccayapavatti eva ṭhiti nāmāti, maggasamaṅgī puggalo maggampi bhāvento eva tassa ṭhitiyā bhāvetīti vattuṃ vaṭṭati.
ਉਪਸਮਮਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਕਿਲੇਸੇ ਉਪਸਮੇਨ੍ਤਂ વਤ੍ਤਤਿ। ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਏવ વਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਨਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਕਿਲੇਸੂਪਸਮਤ੍ਥਂ વਾ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ।
Upasamamānaṃ gacchatīti vikkhambhanavasena samucchedavasena kilese upasamentaṃ vattati. Pubbabhāgindriyāni eva vā adhippetāni. Tenevāha ‘‘kilesūpasamatthaṃ vā gacchatī’’ti.
੨੪੮. ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੨.੧੨੯; ਅ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੩.੮.੬੬) ਅਧਿਕਂ ਸવਿਸੇਸਂ ਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੁਟ੍ਠੁ ਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੋ’’ਤਿ। ਏਤੇਨ ਸਤਿਪਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਭਾવੇ ਯੇਨ ਭਾવਨਾવਿਸੇਸੇਨ ਤਂ ਝਾਨਂ ਸਾਤਿਸਯਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਸੋ ਭਾવਨਾવਿਸੇਸੋ ਦੀਪਿਤੋ। ਭવਤਿ ਹਿ ਸਮਾਨਜਾਤਿਯੁਤ੍ਤੋਪਿ ਭਾવਨਾવਿਸੇਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰવਿਸੇਸੋ। ਯਥਾ ਤਂ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤਤੋ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਮੁਤ੍ਤਤਾਯ ਏવ ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤਭਾવੇਨ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕਤਾਯ ਅਭਿਰਤਿવਸੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨਪਿ વਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਯਂ ਪਨਤ੍ਥੋਤਿ ਅਯਂ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਤ੍ਥੋ ਪਚ੍ਛਿਮવਿਮੋਕ੍ਖੇ ਨਿਰੋਧੇ ਨਤ੍ਥਿ। ਕੇવਲੋ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਏવ ਤਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਸਯਮੇવ ਪਰਤੋ વਕ੍ਖਤਿ।
248.Adhimuccanaṭṭhenāti (dī. ni. ṭī. 2.129; a. ni. ṭī. 3.8.66) adhikaṃ savisesaṃ muccanaṭṭhena, tenāha ‘‘suṭṭhu muccanaṭṭho’’ti. Etena satipi sabbassapi rūpāvacarajjhānassa vikkhambhanavasena paṭipakkhato vimuttabhāve yena bhāvanāvisesena taṃ jhānaṃ sātisayaṃ paṭipakkhato vimuccitvā pavattati, so bhāvanāviseso dīpito. Bhavati hi samānajātiyuttopi bhāvanāvisesena pavattiākāraviseso. Yathā taṃ saddhāvimuttato diṭṭhippattassa, tathā paccanīkadhammehi suṭṭhu vimuttatāya eva aniggahitabhāvena nirāsaṅkatāya abhirativasena suṭṭhu adhimuccanaṭṭhenapi vimokkho. Tenāha ‘‘ārammaṇe cā’’tiādi. Ayaṃ panatthoti ayaṃ adhimuccanattho pacchimavimokkhe nirodhe natthi. Kevalo vimuttattho eva tattha labbhati, taṃ sayameva parato vakkhati.
ਰੂਪੀਤਿ ਯੇਨਾਯਂ ਸਸਨ੍ਤਤਿਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇਨ ਰੂਪੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਤਂ ਯਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭਾવੇਨ વਿਸਿਟ੍ਠਂ ਰੂਪਂ ਹੋਤਿ। ਯੇਨ વਿਸਿਟ੍ਠੇਨ ਰੂਪੇਨ ‘‘ਰੂਪੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯ ਰੂਪੀ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤਿਸਯਤ੍ਥਦੀਪਨਤੋ, ਤਦੇવ ਸਸਨ੍ਤਤਿਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਝਾਨਮਿવ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਰੂਪੀਭਾવਸਾਧਕਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਰੂਪਜ੍ਝਾਨਂ ਰੂਪਂ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨ। ਰੂਪਾਨੀਤਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਪਦਲੋਪੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨੀਲਕਸਿਣਾਦੀਨਿ ਰੂਪਾਨੀ’’ਤਿ।
Rūpīti yenāyaṃ sasantatipariyāpannena rūpena samannāgato, taṃ yassa jhānassa hetubhāvena visiṭṭhaṃ rūpaṃ hoti. Yena visiṭṭhena rūpena ‘‘rūpī’’ti vucceyya rūpī-saddassa atisayatthadīpanato, tadeva sasantatipariyāpannarūpanimittaṃ jhānamiva paramatthato rūpībhāvasādhakanti daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘ajjhatta’’ntiādi. Rūpajjhānaṃ rūpaṃ uttarapadalopena. Rūpānīti panettha purimapadalopo daṭṭhabbo. Tena vuttaṃ ‘‘nīlakasiṇādīni rūpānī’’ti.
ਅਨ੍ਤੋਅਪ੍ਪਨਾਯਂ ਸੁਭਨ੍ਤਿ ਆਭੋਗੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪੁਬ੍ਬਾਭੋਗવਸੇਨ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿ ਸਿਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਏવਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਤਥਾવਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾਪਤ੍ਤਿਚੋਦਨਾ ਅਨવਕਾਸਾ ਹੋਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧੇਸੁ ਨੀਲਾਦੀਸੁ વਣ੍ਣਕਸਿਣੇਸੁ ਤਤ੍ਥ ਕਤਾਧਿਕਾਰਾਨਂ ਅਭਿਰਤਿવਸੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿ ਸਿਯਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਤਥਾ ਤਤਿਯੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ ਸਂવਣ੍ਣਿਤੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਮੇਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਭਾવਨਾ ਸਤ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਤੋ ਦਹਤਿ, ਤੇ ਸੁਭਤੋ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾવ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗੇ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੨੧੨) ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਭਾવਨਾ ‘‘ਸੁਭવਿਮੋਕ੍ਖੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਤਯਿਦਂ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Antoappanāyaṃ subhanti ābhogo natthīti iminā pubbābhogavasena adhimutti siyāti dasseti. Evañhettha tathāvattabbatāpatticodanā anavakāsā hoti. Yasmā suvisuddhesu nīlādīsu vaṇṇakasiṇesu tattha katādhikārānaṃ abhirativasena suṭṭhu adhimutti siyā, tasmā aṭṭhakathāyaṃ tathā tatiyo vimokkho saṃvaṇṇito. Yasmā pana mettādivasena pavattamānā bhāvanā satte appaṭikūlato dahati, te subhato adhimuccitvāva pavattati, tasmā paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.212) brahmavihārabhāvanā ‘‘subhavimokkho’’ti vuttā, tayidaṃ ubhayampi tena tena pariyāyena vuttattā na virujjhatīti daṭṭhabbaṃ.
ਸਬ੍ਬਸੋਤਿ ਅਨવਸੇਸਤੋ। ਨ ਹਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਏਕਦੇਸੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਅવਸਿਟ੍ਠੋਤਿ। વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਤ੍ਤਾਤਿ ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਕਾਲੇ ਨਿਰੋਧਿਤਤ੍ਤਾ। ਉਤ੍ਤਮੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ ਨਾਮ ਅਰਿਯੇਹੇવ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ, ਅਰਿਯਫਲਪਰਿਯੋਸਾਨਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਿਭਾવਤੋ ਚ।
Sabbasoti anavasesato. Na hi catunnaṃ arūpakkhandhānaṃ ekadesopi tattha avasiṭṭhoti. Vissaṭṭhattāti yathāparicchinne kāle nirodhitattā. Uttamo vimokkho nāma ariyeheva samāpajjitabbato, ariyaphalapariyosānattā diṭṭheva dhamme nibbānappattibhāvato ca.
੨੪੯. ਅਭਿਭવਤੀਤਿ ਅਭਿਭੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੨.੧੭੩; ਅ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੩.੬.੬੧-੬੫) ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ, ਞਾਣਂ વਾ। ਅਭਿਭੁ ਆਯਤਨਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ, ਝਾਨਂ। ਅਭਿਭવਿਤਬ੍ਬਂ વਾ ਆਰਮ੍ਮਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਆਯਤਨਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ, ਝਾਨਂ। ਆਰਮ੍ਮਣਾਭਿਭવਨਤੋ ਅਭਿਭੁ ਚ ਤਂ ਆਯਤਨਞ੍ਚ ਯੋਗਿਨੋ ਸੁਖવਿਸੇਸਾਨਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਭਾવਤੋ ਮਨਾਯਤਨਧਮ੍ਮਾਯਤਨਭਾવਤੋ ਚਾਤਿਪਿ ਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਝਾਨਂ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਭਿਭવਨਕਾਰਣਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਾਨੀਤਿ ਅਭਿਭਾਯਤਨਸਞ੍ਞਿਤਾਨਿ ਝਾਨਾਨਿ। ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਆਭੋਗੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਭਾવਨਾવਸੇਨ ਝਾਨਕ੍ਖਣੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਅਭਿਭવਨਾਕਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਪਰਿਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਰੂਪਸਞ੍ਞੀ, ਨ ਅਪ੍ਪਨਾવਸੇਨ। ਨ ਹਿ ਪਟਿਭਾਗਨਿਮਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਾ ਅਪ੍ਪਨਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤવਿਸਯਾ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤ ਪਰਿਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਲਦ੍ਧਂ ਕਸਿਣਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਮੇવ ਹੋਤਿ, ਨ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਲਦ੍ਧਂ વਿਯ વਿਸੁਦ੍ਧਂ।
249. Abhibhavatīti abhibhu (dī. ni. ṭī. 2.173; a. ni. ṭī. 3.6.61-65) parikammaṃ, ñāṇaṃ vā. Abhibhu āyatanaṃ etassāti abhibhāyatanaṃ, jhānaṃ. Abhibhavitabbaṃ vā ārammaṇasaṅkhātaṃ āyatanaṃ etassāti abhibhāyatanaṃ, jhānaṃ. Ārammaṇābhibhavanato abhibhu ca taṃ āyatanañca yogino sukhavisesānaṃ adhiṭṭhānabhāvato manāyatanadhammāyatanabhāvato cātipi sasampayuttaṃ jhānaṃ abhibhāyatanaṃ. Tenāha ‘‘abhibhavanakāraṇānī’’tiādi. Tānīti abhibhāyatanasaññitāni jhānāni. Samāpattito vuṭṭhitassa ābhogo pubbabhāgabhāvanāvasena jhānakkhaṇe pavattaṃ abhibhavanākāraṃ gahetvā pavattoti daṭṭhabbo. Parikammavasena ajjhattaṃ rūpasaññī, na appanāvasena. Na hi paṭibhāganimittārammaṇā appanā ajjhattavisayā sambhavati. Taṃ pana ajjhatta parikammavasena laddhaṃ kasiṇanimittaṃ asuvisuddhameva hoti, na bahiddhā parikammavasena laddhaṃ viya visuddhaṃ.
ਪਰਿਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਯਥਾਲਦ੍ਧਾਨਿ ਸੁਪ੍ਪਸਰਾવਮਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅવਡ੍ਢਿਤਾਨੀ’’ਤਿ। ਪਰਿਤ੍ਤવਸੇਨੇવਾਤਿ વਣ੍ਣવਸੇਨ ਆਭੋਗੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਪਿ ਪਰਿਤ੍ਤવਸੇਨੇવ ਇਦਮਭਿਭਾਯਤਨਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਰਿਤ੍ਤਤਾ ਹੇਤ੍ਥ ਅਭਿਭવਨਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ। વਣ੍ਣਾਭੋਗੇ ਸਤਿਪਿ ਅਸਤਿਪਿ ਅਭਿਭਾਯਤਨਭਾવਨਾ ਨਾਮ ਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞਸ੍ਸੇવ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਨ ਇਤਰਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਞਾਣੁਤ੍ਤਰਿਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿ। ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਭਿਭવਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨਞ੍ਚ ਉਪਚਾਰਜ੍ਝਾਨਾਧਿਗਮਸਮਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਅਪ੍ਪਨਾਝਾਨੁਪ੍ਪਾਦਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਹ ਨਿਮਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਨੇવੇਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੇਤੀ’’ਤਿ। ਸਹ ਨਿਮਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਨਾਤਿ ਚ ਅਪ੍ਪਨਾਪਰਿવਾਸਾਭਾવਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣવਚਨਮੇਤਂ। ਯੋ ‘‘ਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ , ਤਤੋਪਿ ਞਾਣੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸੇવ ਅਭਿਭਾਯਤਨਭਾવਨਾ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ। ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੇਤੀਤਿ ਭਾવਨਾ ਅਪ੍ਪਨਂ ਨੇਤਿ।
Parittānīti yathāladdhāni suppasarāvamattāni. Tenāha ‘‘avaḍḍhitānī’’ti. Parittavasenevāti vaṇṇavasena ābhoge vijjamānepi parittavaseneva idamabhibhāyatanaṃ vuttaṃ. Parittatā hettha abhibhavanassa kāraṇaṃ. Vaṇṇābhoge satipi asatipi abhibhāyatanabhāvanā nāma tikkhapaññasseva sambhavati, na itarassāti ‘‘ñāṇuttariko puggalo’’ti. Abhibhavitvā samāpajjatīti ettha abhibhavanaṃ samāpajjanañca upacārajjhānādhigamasamanantarameva appanājhānuppādananti āha ‘‘saha nimittuppādenevettha appanaṃ pāpetī’’ti. Saha nimittuppādenāti ca appanāparivāsābhāvassa lakkhaṇavacanametaṃ. Yo ‘‘khippābhiñño’’ti vuccati , tatopi ñāṇuttarasseva abhibhāyatanabhāvanā. Etthāti etasmiṃ nimitte. Appanaṃ pāpetīti bhāvanā appanaṃ neti.
ਏਤ੍ਥ ਚ ਕੇਚਿ ‘‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਉਪਚਾਰਜ੍ਝਾਨੇ ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਯੇ ਹੇਟ੍ਠਿਮਨ੍ਤੇਨ ਦ੍વੇ ਤਯੋ ਜવਨવਾਰਾ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਉਪਚਾਰਜ੍ਝਾਨ ਪਕ੍ਖਿਕਾ ਏવ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਞ੍ਚ ਭવਙ੍ਗਪਰਿવਾਸੇਨ ਉਪਚਾਰਾਸੇવਨਾਯ ਚ વਿਨਾ ਅਪ੍ਪਨਾ ਹੋਤਿ, ਸਹ ਨਿਮਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਨੇવ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੇਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਮਤਿਮਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਪਾਰਿવਾਸਿਕਪਰਿਕਮ੍ਮੇਨ ਅਪ੍ਪਨਾવਾਰੋ ਇਚ੍ਛਿਤੋ, ਨਾਪਿ ਮਹਗ੍ਗਤਪ੍ਪਮਾਣਜ੍ਝਾਨੇਸੁ વਿਯ ਉਪਚਾਰਜ੍ਝਾਨੇ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਪਚਾਰਜ੍ਝਾਨਾਧਿਗਮਤੋ ਪਰਂ ਕਤਿਪਯਭવਙ੍ਗਚਿਤ੍ਤਾવਸਾਨੇ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਹ ਨਿਮਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਨੇવੇਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੇਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ‘‘ਸਹ ਨਿਮਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਨਾ’’ਤਿ ਚ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਿਕਮਿਦਂ વਚਨਂ, ਨ ਨੀਤਤ੍ਥਂ, ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Ettha ca keci ‘‘uppanne upacārajjhāne taṃ ārabbha ye heṭṭhimantena dve tayo javanavārā pavattanti, te upacārajjhāna pakkhikā eva, tadanantarañca bhavaṅgaparivāsena upacārāsevanāya ca vinā appanā hoti, saha nimittuppādeneva appanaṃ pāpetī’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ. Na hi pārivāsikaparikammena appanāvāro icchito, nāpi mahaggatappamāṇajjhānesu viya upacārajjhāne ekantato paccavekkhaṇā icchitabbā, tasmā upacārajjhānādhigamato paraṃ katipayabhavaṅgacittāvasāne appanaṃ pāpuṇanto ‘‘saha nimittuppādenevettha appanaṃ pāpetī’’ti vutto. ‘‘Saha nimittuppādenā’’ti ca adhippāyikamidaṃ vacanaṃ, na nītatthaṃ, adhippāyo vuttanayeneva veditabbo.
ਨ ਅਨ੍ਤੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਂ ਤਦਾ ਤਥਾਰੂਪਸ੍ਸ ਆਭੋਗਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ, ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਆਭੋਗੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਭਾવਨਾવਸੇਨ ਝਾਨਕ੍ਖਣੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਅਭਿਭવਨਾਕਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਭਿਧਮ੍ਮਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੦੪) ਪਨ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਪਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋ ਕਥਿਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਨ੍ਤੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਂ ਤਥਾ ਆਭੋਗਾਭਾવੇ ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਝਾਨਸਞ੍ਞਾਯਪੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਭਿਭવ…ਪੇ॰… ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ।
Na antosamāpattiyaṃ tadā tathārūpassa ābhogassa asambhavato, samāpattito vuṭṭhitassa ābhogo pubbabhāgabhāvanāvasena jhānakkhaṇe pavattaṃ abhibhavanākāraṃ gahetvā pavattoti daṭṭhabbaṃ. Abhidhammaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 204) pana ‘‘iminā panassa pubbabhāgo kathito’’ti vuttaṃ. Antosamāpattiyaṃ tathā ābhogābhāve kasmā ‘‘jhānasaññāyapī’’ti vuttanti āha ‘‘abhibhava…pe… atthī’’ti.
વਡ੍ਢਿਤਪ੍ਪਮਾਣਾਨੀਤਿ વਿਪੁਲਪ੍ਪਮਾਣਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਨ ਏਕਙ੍ਗੁਲਦ੍વਙ੍ਗੁਲਾਦਿવਸੇਨ વਡ੍ਢਿਤਪ੍ਪਮਾਣਾਨੀਤਿ ਤਥਾ વਡ੍ਢਨਸ੍ਸੇવੇਤ੍ਥ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਹਨ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿ।
Vaḍḍhitappamāṇānīti vipulappamāṇānīti attho, na ekaṅguladvaṅgulādivasena vaḍḍhitappamāṇānīti tathā vaḍḍhanassevettha asambhavato. Tenāha ‘‘mahantānī’’ti.
ਰੂਪੇ ਸਞ੍ਞਾ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾ, ਸਾ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਰੂਪਸਞ੍ਞੀ, ਨ ਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ। ਸਞ੍ਞਾਸੀਸੇਨ ਝਾਨਂ વਦਤਿ। ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਯ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਮੇવੇਤ੍ਥ ਅਲਾਭਿਤਾ। ਬਹਿਦ੍ਧਾવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਪਨ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਾਨਿ ਸੁવਣ੍ਣਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਨਿ, ਅਪ੍ਪਮਾਣਾਨਿ ਸੁવਣ੍ਣਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਨੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਭਿਭਾਯਤਨਾਨਂ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਅਭਿਧਮ੍ਮਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੦੪) ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਯਥਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ – ‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਾਨੀ’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਅવਤ੍વਾ ਇਧ ਚਤੂਸੁਪਿ ਅਭਿਭਾਯਤਨੇਸੁ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞਿਤਾવ વੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਚੋਦਨਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰੂਪਾਨਂ ਅਨਭਿਭવਨੀਯਤੋ’’ਤਿ ਕਾਰਣਂ વਤ੍વਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ વਾ ਹਿ ਇਧ વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾਰੂਪਾਨੇવ ਅਭਿਭવਿਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਨਿ ਨਿਯਮਤੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਇਧਾਪਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ’ਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਸਤ੍ਥੁ ਦੇਸਨਾવਿਲਾਸਮਤ੍ਤਮੇવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Rūpe saññā rūpasaññā, sā assa atthīti rūpasaññī, na rūpasaññī arūpasaññī. Saññāsīsena jhānaṃ vadati. Rūpasaññāya anuppādanamevettha alābhitā. Bahiddhāva uppannanti bahiddhāvatthusmiṃyeva uppannaṃ. Abhidhamme pana ‘‘ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti evaṃ catunnaṃ abhibhāyatanānaṃ āgatattā abhidhammaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 204) ‘‘kasmā pana yathā suttante – ‘ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittānī’tiādi vuttaṃ, evaṃ avatvā idha catūsupi abhibhāyatanesu ajjhattaṃ arūpasaññitāva vuttā’’ti codanaṃ katvā ‘‘ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyato’’ti kāraṇaṃ vatvā ‘‘tattha vā hi idha vā bahiddhārūpāneva abhibhavitabbāni, tasmā tāni niyamato vattabbānīti tatrāpi idhāpi vuttāni. ‘Ajjhattaṃ arūpasaññī’ti idaṃ pana satthu desanāvilāsamattamevā’’ti vuttaṃ.
ਏਤ੍ਥ ਚ વਣ੍ਣਾਭੋਗਰਹਿਤਾਨਿ ਸਹਿਤਾਨਿ ਚ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ‘‘ਪਰਿਤ੍ਤਾਨਿ ਸੁવਣ੍ਣਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਥਾ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਾਣਾਨੀ’’ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਹਿ ਏਸੋ ਪਰਿਯਾਯੋ ‘‘ਪਰਿਤ੍ਤਾਨਿ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਤਾਨਿ ਚੇ ਕਦਾਚਿ વਣ੍ਣવਸੇਨ ਆਭੁਜਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਨਿ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਪਰਿਯਾਯਕਥਾ ਹਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਦੇਸਨਾਤਿ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਪਨ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਦੇਸਨਤ੍ਤਾ વਣ੍ਣਾਭੋਗਰਹਿਤਾਨਿ વਿਸੁਂ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਥਾ ਸਹਿਤਾਨਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਹਿ ਉਭਯਤ੍ਥ ਅਭਿਭવਨਪਰਿਯਾਯੋਤਿ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਰੂਪਸਞ੍ਞੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਠਮਦੁਤਿਯਅਭਿਭਾਯਤਨੇਸੁ ਪਠਮવਿਮੋਕ੍ਖੋ, ਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥਾਭਿਭਾਯਤਨੇਸੁ ਦੁਤਿਯવਿਮੋਕ੍ਖੋ, વਣ੍ਣਾਭਿਭਾਯਤਨੇਸੁ ਤਤਿਯવਿਮੋਕ੍ਖੋ ਚ ਅਭਿਭવਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ, ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਪਨ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਦੇਸਨਤ੍ਤਾ વਿਮੋਕ੍ਖਾਭਿਭਾਯਤਨਾਨਿ ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વਿਮੋਕ੍ਖੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਭਿਭਾਯਤਨਾਨਿ ਕਥਿਤਾਨਿ, ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਚ વਿਮੋਕ੍ਖਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਝਾਨਾਨਿ વਿਮੋਕ੍ਖਦੇਸਨਾਯਂ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਦੇਤਂ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਰੂਪਸਞ੍ਞੀ’’ਤਿ ਆਗਤਸ੍ਸ ਅਭਿਭਾਯਤਨਦ੍વਯਸ੍ਸ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਭਾਯਤਨੇਸੁ ਅવਚਨਤੋ ‘‘ਰੂਪੀ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿਆਦੀਨਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬવਿਮੋਕ੍ਖਕਿਚ੍ਚਸਾਧਾਰਣવਚਨਭਾવਤੋ વવਤ੍ਥਾਨਂ ਕਤਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ।
Ettha ca vaṇṇābhogarahitāni sahitāni ca sabbāni ‘‘parittāni suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti vuttāni, tathā ‘‘appamāṇānī’’ti daṭṭhabbāni. Atthi hi eso pariyāyo ‘‘parittāni abhibhuyya tāni ce kadāci vaṇṇavasena ābhujitāni honti suvaṇṇadubbaṇṇāni abhibhuyyā’’ti. Pariyāyakathā hi suttantadesanāti. Abhidhamme pana nippariyāyadesanattā vaṇṇābhogarahitāni visuṃ vuttāni, tathā sahitāni. Atthi hi ubhayattha abhibhavanapariyāyoti ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī’’tiādinā paṭhamadutiyaabhibhāyatanesu paṭhamavimokkho, tatiyacatutthābhibhāyatanesu dutiyavimokkho, vaṇṇābhibhāyatanesu tatiyavimokkho ca abhibhavanappavattito saṅgahito, abhidhamme pana nippariyāyadesanattā vimokkhābhibhāyatanāni asaṅkarato dassetuṃ vimokkhe vajjetvā abhibhāyatanāni kathitāni, sabbāni ca vimokkhakiccāni jhānāni vimokkhadesanāyaṃ vuttāni. Tadetaṃ ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī’’ti āgatassa abhibhāyatanadvayassa abhidhamme abhibhāyatanesu avacanato ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnañca sabbavimokkhakiccasādhāraṇavacanabhāvato vavatthānaṃ katanti viññāyati.
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰੂਪਾਨਂ ਅਨਭਿਭવਨੀਯਤੋ’’ਤਿ ਇਦਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਕਤ੍ਥਚਿਪਿ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਬਹਿਦ੍ਧਾਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਤੇਨ ਯਂ ਅਞ੍ਞਹੇਤੁਕਂ, ਤਂ ਤੇਨ ਹੇਤੁਨਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਯਂ ਪਨ ਦੇਸਨਾવਿਲਾਸਹੇਤੁਕਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞਿਤਾਯ ਏવ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ વਚਨਂ, ਨ ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਂ ਕਾਰਣਂ ਮਗ੍ਗਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰੂਪਾਨਂ ਅਨਭਿਭવਨੀਯਤਾ ਚ ਤੇਸਂ ਬਹਿਦ੍ਧਾਰੂਪਾਨਂ વਿਯ ਅવਿਭੂਤਤ੍ਤਾ, ਦੇਸਨਾવਿਲਾਸੋ ਚ ਯਥਾવੁਤ੍ਤવવਤ੍ਥਾਨવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, વੇਨੇਯ੍ਯਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਪਰਿਯਾਯਕਥਨਭਾવਤੋ। ‘‘ਸੁવਣ੍ਣਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਨੀ’’ਤਿ ਏਤੇਨੇવ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਨੀਲਾਦਿਅਭਿਭਾਯਤਨਾਨਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਚੇ? ਨ, ਨੀਲਾਦੀਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰਾਨਂ ਨੀਲਾਦਿਭਾવਸ੍ਸੇવ ਅਭਿਭવਨਕਾਰਣਤ੍ਤਾ। ਨ ਹਿ ਤੇਸਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਪਰਿਸੁਦ੍ਧવਣ੍ਣਾਨਂ ਪਰਿਤ੍ਤਤਾ ਤਦਪ੍ਪਮਾਣਤਾ વਾ ਅਭਿਭવਨਕਾਰਣਂ, ਅਥ ਖੋ ਨੀਲਾਦਿਭਾવੋ ਏવਾਤਿ। ਏਤੇਸੁ ਚ ਪਰਿਤ੍ਤਾਦਿਕਸਿਣਰੂਪੇਸੁ ਯਂ ਚਰਿਤਸ੍ਸ ਇਮਾਨਿ ਅਭਿਭਾਯਤਨਾਨਿ ਇਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਮੇਸੁ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘Ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyato’’ti idaṃ abhidhamme katthacipi ‘‘ajjhattaṃ rūpāni passatī’’ti avatvā sabbattha yaṃ vuttaṃ ‘‘bahiddhārūpāni passatī’’ti, tassa kāraṇavacanaṃ. Tena yaṃ aññahetukaṃ, taṃ tena hetunā vuttaṃ, yaṃ pana desanāvilāsahetukaṃ ajjhattaṃ arūpasaññitāya eva abhidhamme vacanaṃ, na tassa aññaṃ kāraṇaṃ maggitabbanti dasseti. Ajjhattarūpānaṃ anabhibhavanīyatā ca tesaṃ bahiddhārūpānaṃ viya avibhūtattā, desanāvilāso ca yathāvuttavavatthānavasena veditabbo, veneyyajjhāsayavasena vijjamānapariyāyakathanabhāvato. ‘‘Suvaṇṇadubbaṇṇānī’’ti eteneva siddhattā nīlādiabhibhāyatanāni na vattabbānīti ce? Na, nīlādīsu katādhikārānaṃ nīlādibhāvasseva abhibhavanakāraṇattā. Na hi tesaṃ parisuddhāparisuddhavaṇṇānaṃ parittatā tadappamāṇatā vā abhibhavanakāraṇaṃ, atha kho nīlādibhāvo evāti. Etesu ca parittādikasiṇarūpesu yaṃ caritassa imāni abhibhāyatanāni ijjhanti, taṃ dassetuṃ ‘‘imesu panā’’tiādi vuttaṃ.
ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਿਕવਸੇਨਾਤਿ ਸਕਲਨੀਲવਣ੍ਣਨੀਲਨਿਦਸ੍ਸਨਨੀਲਨਿਭਾਸਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣવਸੇਨ। વਣ੍ਣવਸੇਨਾਤਿ ਸਭਾવવਣ੍ਣવਸੇਨ। ਨਿਦਸ੍ਸਨવਸੇਨਾਤਿ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਤਾવਸੇਨ। ਓਭਾਸવਸੇਨਾਤਿ ਸਪ੍ਪਭਾਸਤਾਯ ਅવਭਾਸਨવਸੇਨ। ਉਮਾਪੁਪ੍ਫਨ੍ਤਿ ਅਤਸਿਪੁਪ੍ਫਂ। ਨੀਲਮੇવ ਹੋਤਿ વਣ੍ਣਸਙ੍ਕਰਾਭਾવਤੋ। ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਭવਨ੍ਤਿ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ।
Sabbasaṅgāhikavasenāti sakalanīlavaṇṇanīlanidassananīlanibhāsānaṃ sādhāraṇavasena. Vaṇṇavasenāti sabhāvavaṇṇavasena. Nidassanavasenāti passitabbatāvasena. Obhāsavasenāti sappabhāsatāya avabhāsanavasena. Umāpupphanti atasipupphaṃ. Nīlameva hoti vaṇṇasaṅkarābhāvato. Bārāṇasiyaṃ bhavanti bārāṇasiyaṃ samuṭṭhitaṃ.
ਤੇ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਤੇ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦਿਧਮ੍ਮੇ ਚੇવ ਅਟ੍ਠવਿਮੋਕ੍ਖਧਮ੍ਮੇ ਚ। ਚਿਣ੍ਣવਸੀਭਾવਾਯੇવ ਤਤ੍ਥ ਅਭਿવਿਸਿਟ੍ਠਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਯੋਸਾਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਤਂ ਗਤਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾવੋਸਾਨਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤਾ।
Te dhammeti te satipaṭṭhānādidhamme ceva aṭṭhavimokkhadhamme ca. Ciṇṇavasībhāvāyeva tattha abhivisiṭṭhāya paññāya pariyosānuttaraṃ sataṃ gatā abhiññāvosānapāramippattā.
੨੫੦. ਸਕਲਟ੍ਠੇਨਾਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੩.੩੪੬; ਅ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੩.੧੦.੨੫) ਸਕਲਭਾવੇਨ, ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਾਦੀਸੁ વਿਯ ਏਕਦੇਸੇ ਅਟ੍ਠਤ੍વਾ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਖੇਤ੍ਤਂ ਸਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ વਡ੍ਢਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ, ਏવਮੇવ ਤਂਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਖੇਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ। ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾਤਿ ਇਦਂ ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਤਿਰਿਯਨ੍ਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏવ ਹਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਕਸਿਣਂ વਡ੍ਢੇਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਨ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨਾਤਿ ਉਪਰਿਆਦੀਸੁ ਤੇਨ ਤੇਨ ਕਸਿਣੇਨ। ਯਥਾ ਕਿਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਆਲੋਕਮਿવ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਕਾਮੋ’’ਤਿ, ਯਥਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਉਦ੍ਧਂ ਚੇ ਰੂਪਂ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮੋ, ਉਦ੍ਧਂ ਆਲੋਕਂ ਪਸਾਰੇਤਿ, ਅਧੋ ਚੇ, ਅਧੋ, ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਚੇ ਰੂਪਂ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮੋ, ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਆਲੋਕਂ ਪਸਾਰੇਤਿ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਕਸਿਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਸ੍ਸਾਤਿ ਪਥવੀਕਸਿਣਾਦੀਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਸ। ਅਞ੍ਞਭਾવਾਨੁਪਗਮਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਕਸਿਣਭਾવਾਨੁਪਗਮਨਦੀਪਨਤ੍ਥਂ, ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾ ਕਸਿਣਭਾવਾਨੁਪਗਮਨਦੀਪਨਤ੍ਥਂ। ਨ ਹਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਪਸਾਰਿਤਕਸਿਣਂ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨ ਪਸਾਰਿਤਕਸਿਣਭਾવਂ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਨੇਸਂ ਅਞ੍ਞਕਸਿਣਸਮ੍ਭੇਦਾਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਅਞ੍ਞਂ ਪਥવੀਆਦਿ। ਨ ਹਿ ਉਦਕੇਨ ਠਿਤਟ੍ਠਾਨੇ ਸਸਮ੍ਭਾਰਪਥવੀ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਞ੍ਞਕਸਿਣਸਮ੍ਭੇਦੋਤਿ ਆਪੋਕਸਿਣਾਦਿਨਾ ਸਙ੍ਕਰੋ । ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਸੇਸਕਸਿਣੇਸੁ। ਏਕਦੇਸੇ ਅਟ੍ਠਤ੍વਾ ਅਨવਸੇਸਫਰਣਂ ਪਮਾਣਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਹਣਤੋ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਤੇਨੇવ ਹਿ ਨੇਸਂ ਕਸਿਣਸਮਞ੍ਞਾ। ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਤਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਚੇਤਸਾ ਫਰਨ੍ਤੋਤਿ ਭਾવਨਾਚਿਤ੍ਤੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ। ਭਾવਨਾਚਿਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਕਸਿਣਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ વਾ વਿਪੁਲਂ વਾ ਸਕਲਮੇવ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ।
250.Sakalaṭṭhenāti (dī. ni. ṭī. 3.346; a. ni. ṭī. 3.10.25) sakalabhāvena, asubhanimittādīsu viya ekadese aṭṭhatvā anavasesato gahetabbaṭṭhenāti attho. Yathā khettaṃ sassānaṃ uppattiṭṭhānaṃ vaḍḍhiṭṭhānañca, evameva taṃtaṃsampayuttadhammānanti āha ‘‘khettaṭṭhenā’’ti. Paricchinditvāti idaṃ uddhaṃ adho tiriyanti yojetabbaṃ. Paricchinditvā eva hi sabbattha kasiṇaṃ vaḍḍhetabbaṃ. Tena tena kāraṇenāti upariādīsu tena tena kasiṇena. Yathā kinti āha – ‘‘ālokamiva rūpadassanakāmo’’ti, yathā dibbacakkhunā uddhaṃ ce rūpaṃ daṭṭhukāmo, uddhaṃ ālokaṃ pasāreti, adho ce, adho, samantato ce rūpaṃ daṭṭhukāmo, samantato ālokaṃ pasāreti, evaṃ sabbakasiṇanti attho. Ekassāti pathavīkasiṇādīsu ekekassa. Aññabhāvānupagamanatthanti aññakasiṇabhāvānupagamanadīpanatthaṃ, aññassa vā kasiṇabhāvānupagamanadīpanatthaṃ. Na hi aññena pasāritakasiṇaṃ tato aññena pasāritakasiṇabhāvaṃ upagacchati, evampi nesaṃ aññakasiṇasambhedābhāvo veditabbo. Na aññaṃ pathavīādi. Na hi udakena ṭhitaṭṭhāne sasambhārapathavī atthi. Aññakasiṇasambhedoti āpokasiṇādinā saṅkaro . Sabbatthāti sabbesu sesakasiṇesu. Ekadese aṭṭhatvā anavasesapharaṇaṃ pamāṇassa aggahaṇato appamāṇaṃ. Teneva hi nesaṃ kasiṇasamaññā. Tathā hi ‘‘tañhī’’tiādimāha. Tattha cetasā pharantoti bhāvanācittena ārammaṇaṃ karonto. Bhāvanācittañhi kasiṇaṃ parittaṃ vā vipulaṃ vā sakalameva manasi karoti.
ਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸੇ ਪવਤ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਫਰਣਅਪ੍ਪਮਾਣવਸੇਨ ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣਕਸਿਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਹਿ ਤਂ ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਸਿਣવਸੇਨਾਤਿ ਉਗ੍ਘਾਟਿਤਕਸਿਣવਸੇਨ ਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸੇ ਉਦ੍ਧਂਅਧੋਤਿਰਿਯਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਤ੍ਤਕਞ੍ਹਿ ਠਾਨਂ ਕਸਿਣਂ ਪਸਾਰਿਤਂ, ਤਤ੍ਤਕਂ ਆਕਾਸਭਾવਨਾવਸੇਨ ਆਕਾਸਂ ਹੋਤੀਤਿ। ਏવਂ ਯਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਂ ਆਕਾਸਂ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਿਤਂ, ਤਤ੍ਤਕਂ ਆਕਾਸਮੇવ ਹੁਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਆਗਮਨવਸੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣਕਸਿਣੇਪਿ ਉਦ੍ਧਂਅਧੋਤਿਰਿਯਤਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ‘‘ਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸવਸੇਨ ਤਤ੍ਥ ਪવਤ੍ਤવਿਞ੍ਞਾਣੇ ਉਦ੍ਧਂਅਧੋਤਿਰਿਯਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਆਹ।
Kasiṇugghāṭimākāse pavattaṃ viññāṇaṃ pharaṇaappamāṇavasena ‘‘viññāṇakasiṇa’’nti vuttaṃ. Tathā hi taṃ ‘‘viññāṇa’’nti vuccati. Kasiṇavasenāti ugghāṭitakasiṇavasena kasiṇugghāṭimākāse uddhaṃadhotiriyatā veditabbā. Yattakañhi ṭhānaṃ kasiṇaṃ pasāritaṃ, tattakaṃ ākāsabhāvanāvasena ākāsaṃ hotīti. Evaṃ yattakaṃ ṭhānaṃ ākāsaṃ hutvā upaṭṭhitaṃ, tattakaṃ ākāsameva hutvā viññāṇassa pavattanato āgamanavasena viññāṇakasiṇepi uddhaṃadhotiriyatā vuttāti ‘‘kasiṇugghāṭimākāsavasena tattha pavattaviññāṇe uddhaṃadhotiriyatā veditabbā’’ti āha.
੨੫੨. વੁਤ੍ਤੋਯੇવ વਮ੍ਮਿਕਸੁਤ੍ਤੇ। ਨਿਸ੍ਸਿਤਞ੍ਚ ਛવਤ੍ਥੁਨਿਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਸ੍ਸ। ਪਟਿਬਦ੍ਧਞ੍ਚ ਤੇਨ વਿਨਾ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਕਾਯਸਞ੍ਞਿਤਾਨਂ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣਤੋ ਚ। ਸੁਟ੍ਠੁ ਭਾਤਿ ਓਭਾਸਤੀਤਿ વਾ ਸੁਭੋ। ਕੁਰੁવਿਨ੍ਦਜਾਤਿਆਦਿਜਾਤਿવਿਸੇਸੋਪਿ ਮਣਿ ਆਕਰਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਮੂਲਕੋ ਏવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਆਕਰਸਮੁਟ੍ਠਿਤੋ’’ਤਿ। ਦੋਸਨੀਹਰਣવਸੇਨ ਪਰਿਕਮ੍ਮਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੁਟ੍ਠੁ ਕਤਪਰਿਕਮ੍ਮੋ ਅਪਨੀਤਪਾਸਾਣਸਕ੍ਖਰੋ’’ਤਿ। ਧੋવਨવੇਧਨਾਦੀਹੀਤਿ ਚਤੂਸੁ ਪਾਸਾਣੇਸੁ ਧੋવਨੇਨ ਚੇવ ਕਾਲ਼ਕਾਦਿਅਪਹਰਣਤ੍ਥਾਯ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਆવੁਨਨਤ੍ਥਾਯ ਚ વਿਜ੍ਝਨੇਨ। ਤਾਪਸਣ੍ਹਕਰਣਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ। વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ।
252.Vuttoyeva vammikasutte. Nissitañca chavatthunissitattā vipassanāñāṇassa. Paṭibaddhañca tena vinā appavattanato kāyasaññitānaṃ rūpadhammānaṃ ārammaṇakaraṇato ca. Suṭṭhu bhāti obhāsatīti vā subho. Kuruvindajātiādijātivisesopi maṇi ākarapārisuddhimūlako evāti āha ‘‘suparisuddhaākarasamuṭṭhito’’ti. Dosanīharaṇavasena parikammanipphattīti āha ‘‘suṭṭhu kataparikammo apanītapāsāṇasakkharo’’ti. Dhovanavedhanādīhīti catūsu pāsāṇesu dhovanena ceva kāḷakādiapaharaṇatthāya suttena āvunanatthāya ca vijjhanena. Tāpasaṇhakaraṇādīnaṃ saṅgaho ādi-saddena. Vaṇṇasampattinti suttassa vaṇṇasampattiṃ.
ਮਣਿ વਿਯ ਕਰਜਕਾਯੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਤੋ। ਆવੁਤਸੁਤ੍ਤਂ વਿਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ ਅਨੁਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਠਿਤਤ੍ਤਾ। ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਪੁਰਿਸੋ વਿਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਲਾਭੀ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤੋ। ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਾਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ। ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਮਕਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤਧਮ੍ਮਾਪਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾ ਏવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਞ੍ਹਿ ਤੇਸਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਗਤਿਕਤ੍ਤਾ ‘‘ਆવੁਤਸੁਤ੍ਤਂ વਿਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਂ ਅવਿਰੋਧਿਤਂ ਹੋਤਿ।
Maṇi viya karajakāyo paccavekkhitabbato. Āvutasuttaṃ viya vipassanāñāṇaṃ anupavisitvā ṭhitattā. Cakkhumā puriso viya vipassanālābhī bhikkhu sammadeva tassa dassanato. Tadārammaṇānanti rūpadhammārammaṇānaṃ. Phassapañcamakacittacetasikaggahaṇena gahitadhammāpi vipassanācittuppādapariyāpannā evāti veditabbaṃ. Evañhi tesaṃ vipassanāñāṇagatikattā ‘‘āvutasuttaṃ viya vipassanāñāṇa’’nti vacanaṃ avirodhitaṃ hoti.
ਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਸ੍ਸ। ਯਦਿ ਏવਂ ਞਾਣਸ੍ਸ વਸੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਿਯਾਭਿਞ੍ਞਾਨਂ ਪਰਤੋ ਛਟ੍ਠਾਭਿਞ੍ਞਾਯ ਪੁਰਤੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪੀਤਿ ਯਦਿਪਾਯਂ ਞਾਣਾਨੁਪੁਬ੍ਬਟ੍ਠਿਤਿ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਏਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾ વਾਰੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਲੋਕਿਯਾਭਿਞ੍ਞਾਸੁ ਕਥਿਤਾਸੁ ਆਕਙ੍ਖੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੬੪ ਆਦਯੋ) વਿਯ ਛਟ੍ਠਾਭਿਞ੍ਞਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਸ੍ਸ ਤਾਸਂ ਅਨ੍ਤਰਾ વਾਰੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਅવਸਰਾਭਾવਤੋ ਇਧੇવ ਰੂਪਾવਚਰਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਾਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਚਾਤਿ ਚ-ਸਦ੍ਦੋ ਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਨ ਕੇવਲਂ ਤਦੇવ, ਅਥ ਖੋ ਇਦਮ੍ਪਿ ਕਾਰਣਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਸ੍ਸ ਇਧੇવ ਦਸ੍ਸਨੇਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਭੇਰવਰੂਪਂ ਪਸ੍ਸਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣੇਨ ਭੇਰવਂ ਰੂਪਂ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸਤੋਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਏવਮ੍ਪਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਲਾਭਿਨੋ ਅਪਰਿਞ੍ਞਾਣવਤ੍ਥੁਕਸ੍ਸ ਭਯਸਨ੍ਤਾਸੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਉਚ੍ਚવਾਲਿਕવਾਸੀਮਹਾਨਾਗਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਿਯ। ਇਧਾਪੀਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣੇਪਿ, ਨ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਸੁ ਏવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Ñāṇassāti paccavekkhaṇañāṇassa. Yadi evaṃ ñāṇassa vasena vattabbaṃ, na puggalassāti āha ‘‘tassa panā’’tiādi. Maggassa anantaraṃ, tasmā lokiyābhiññānaṃ parato chaṭṭhābhiññāya purato vattabbaṃ vipassanāñāṇaṃ. Evaṃ santepīti yadipāyaṃ ñāṇānupubbaṭṭhiti, evaṃ santepi etassa antarā vāro natthīti pañcasu lokiyābhiññāsu kathitāsu ākaṅkheyyasuttādīsu (ma. ni. 1.64 ādayo) viya chaṭṭhābhiññā kathetabbāti etassa anabhiññālakkhaṇassa vipassanāñāṇassa tāsaṃ antarā vāro na hoti, tasmā tattha avasarābhāvato idheva rūpāvacaracatutthajjhānānantarameva dassitaṃ vipassanāñāṇaṃ. Yasmā cāti ca-saddo samuccayattho. Tena na kevalaṃ tadeva, atha kho idampi kāraṇaṃ vipassanāñāṇassa idheva dassaneti imamatthaṃ dīpeti. Dibbena cakkhunā bheravarūpaṃ passatoti ettha iddhividhañāṇena bheravaṃ rūpaṃ nimminitvā cakkhunā passatoti vattabbaṃ, evampi abhiññālābhino apariññāṇavatthukassa bhayasantāso uppajjati uccavālikavāsīmahānāgattherassa viya. Idhāpīti imasmiṃ vipassanāñāṇepi, na satipaṭṭhānādīsu evāti adhippāyo.
੨੫੩. ਮਨੋਮਯਿਦ੍ਧਿਯਂ ਚਿਣ੍ਣવਸਿਤਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞਾ વੋਸਾਨਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਮਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਮਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਂ। ਤਂ ਸਦਿਸਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ ਸਣ੍ਠਾਨਤੋਪਿ વਣ੍ਣਤੋਪਿ ਅવਯવવਿਸੇਸਤੋਪਿ ਸਦਿਸਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਮੇવ। ਸਜਾਤਿਯਂ ਠਿਤੋ, ਨ ਨਾਗਿਦ੍ਧਿਯਾ ਅਞ੍ਞਜਾਤਿਰੂਪੋ। ਸੁਪਰਿਕਮ੍ਮਕਤਮਤ੍ਤਿਕਾਦਯੋ વਿਯ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਂ વਿਕੁਬ੍ਬਨਕਿਰਿਯਾਯ ਨਿਸ੍ਸਯਭਾવਤੋ।
253. Manomayiddhiyaṃ ciṇṇavasitāya abhiññā vosānapāramippattatā veditabbāti yojanā. Manena nibbattanti abhiññāmanena nibbattitaṃ. Taṃ sadisabhāvadassanatthamevāti saṇṭhānatopi vaṇṇatopi avayavavisesatopi sadisabhāvadassanatthameva. Sajātiyaṃ ṭhito, na nāgiddhiyā aññajātirūpo. Suparikammakatamattikādayo viya iddhividhañāṇaṃ vikubbanakiriyāya nissayabhāvato.
੨੫੫. ਅਪ੍ਪਕਸਿਰੇਨੇવਾਤਿ ਅਕਿਚ੍ਛੇਨੇવ।
255.Appakasirenevāti akiccheneva.
੨੫੬. ਮਨ੍ਦੋ ਉਤ੍ਤਾਨਸੇਯ੍ਯਕਦਾਰਕੋਪਿ ‘‘ਦਹਰੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਤਤੋ વਿਸੇਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਯੁવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੁવਾਪਿ ਕੋਚਿ ਅਨਿਚ੍ਛਨਤੋ ਅਮਣ੍ਡਨਸੀਲੋ ਹੋਤੀਤਿ ਤਤੋ વਿਸੇਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਮਣ੍ਡਨਕਜਾਤਿਕੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯੁવਾਪੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਾਲ਼ਤਿਲਪ੍ਪਮਾਣਾ ਬਿਨ੍ਦવੋ ਕਾਲ਼ਤਿਲਕਾਨਿ। ਨਾਤਿਕਮ੍ਮਾਸਤਿਲਪ੍ਪਮਾਣਾ ਬਿਨ੍ਦવੋ ਤਿਲਕਾਨਿ। વਙ੍ਕਂ ਨਾਮ ਪਿਯਙ੍ਗਂ। ਯੋਬ੍ਬਨਪੀਲ਼ਕਾਦਯੋ ਮੁਖਦੂਸਿਪੀਲ਼ਕਾ। ਮੁਖਗਤੋ ਦੋਸੋ ਮੁਖਦੋਸੋ, ਲਕ੍ਖਣવਚਨਞ੍ਚੇਤਂ ਮੁਖੇ ਅਦੋਸਸ੍ਸਪਿ ਪਾਕਟਭਾવਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ । ਯਥਾ વਾ ਮੁਖੇ ਦੋਸੋ, ਏવਂ ਮੁਖੇ ਅਦੋਸੋਪਿ ਮੁਖਦੋਸੋ ਸਰਲੋਪੇਨ, ਮੁਖਦੋਸੋ ਚ ਮੁਖਦੋਸੋ ਚ ਮੁਖਦੋਸੋਤਿ ਏਕਸੇਸਨਯੇਨਪੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਏવਞ੍ਹਿ ਪਰੇਸਂ ਸੋਲ਼ਸવਿਧਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਾਕਟਂ ਹੋਤੀਤਿ વਚਨਂ ਸਮਤ੍ਥਿਤਂ ਹੋਤਿ।
256. Mando uttānaseyyakadārakopi ‘‘daharo’’ti vuccatīti tato visesanatthaṃ ‘‘yuvā’’ti vuttaṃ. Yuvāpi koci anicchanato amaṇḍanasīlo hotīti tato visesanatthaṃ ‘‘maṇḍanakajātiko’’ti vuttaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘yuvāpī’’tiādi. Kāḷatilappamāṇā bindavo kāḷatilakāni. Nātikammāsatilappamāṇā bindavo tilakāni. Vaṅkaṃ nāma piyaṅgaṃ. Yobbanapīḷakādayo mukhadūsipīḷakā. Mukhagato doso mukhadoso, lakkhaṇavacanañcetaṃ mukhe adosassapi pākaṭabhāvassa adhippetattā . Yathā vā mukhe doso, evaṃ mukhe adosopi mukhadoso saralopena, mukhadoso ca mukhadoso ca mukhadosoti ekasesanayenapettha attho daṭṭhabbo. Evañhi paresaṃ soḷasavidhaṃ cittaṃ pākaṭaṃ hotīti vacanaṃ samatthitaṃ hoti.
੨੫੯. ਪਟਿਪਦਾવਸੇਨਾਤਿ ਯਥਾਰਹਂ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਪਟਿਪਦਾવਸੇਨ। ਅਟ੍ਠਸੁ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੂਤਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਸੁ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ, વਿਮੋਕ੍ਖਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ વਾਤਿ ਇਮੇਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ। ਸੇਸੇਸੂਤਿ વੁਤ੍ਤਾવਸੇਸੇਸੁ ਅਭਿਭਾਯਤਨਕੋਟ੍ਠਾਸਾਦੀਸੁ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
259.Paṭipadāvasenāti yathārahaṃ samathavipassanāmaggapaṭipadāvasena. Aṭṭhasu koṭṭhāsesūti satipaṭṭhānādīsu bodhipakkhiyadhammakoṭṭhāsesu, vimokkhakoṭṭhāsesu vāti imesu aṭṭhasu koṭṭhāsesu. Sesesūti vuttāvasesesu abhibhāyatanakoṭṭhāsādīsu. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਮਹਾਸਕੁਲੁਦਾਯਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Mahāsakuludāyisuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੭. ਮਹਾਸਕੁਲੁਦਾਯਿਸੁਤ੍ਤਂ • 7. Mahāsakuludāyisuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੭. ਮਹਾਸਕੁਲੁਦਾਯਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 7. Mahāsakuludāyisuttavaṇṇanā
