| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
၇. မဟာသဠာယတနိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
7. Mahāsaḷāyatanikasuttavaṇṇanā
၄၂၈. မဟန္တာနိ သဠာယတနာနိ အဓိကိစ္စ ပဝတ္တတ္တာ မဟာသဠာယတနိကံ, မဟန္တတာ စ တေသံ မဟန္တံ လောကသန္နိဝာသံ အဘိဗ္ယာပေတ္ဝာ ဌိတတ္တာ အယောနိသော ဂယ္ဟမာနာနံ မဟတော အနတ္ထာယ သံဝတ္တနတော, ယောနိသော ဂယ္ဟမာနာနံ မဟတော အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခာယ သံဝတ္တနတော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဇောတကန္တိ ဗောဓကံ။
428. Mahantāni saḷāyatanāni adhikicca pavattattā mahāsaḷāyatanikaṃ, mahantatā ca tesaṃ mahantaṃ lokasannivāsaṃ abhibyāpetvā ṭhitattā ayoniso gayhamānānaṃ mahato anatthāya saṃvattanato, yoniso gayhamānānaṃ mahato atthāya hitāya sukhāya saṃvattanato ca daṭṭhabbā. Jotakanti bodhakaṃ.
၄၂၉. သိခာပ္ပတ္တာယ ဝိပသ္သနာယ ဇာနနမ္ပိ ယထာဘူတဇာနနမေဝ မဂ္ဂေန ဇာနနသ္သ အာသန္နကာရဏဘာဝတောတိ အာဟ – ‘‘သဟဝိပသ္သနေန မဂ္ဂေန အဇာနန္တော’’တိ။ ဝုဍ္ဎိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ပစ္စယသမောဓာနေန ဘဝယောနိဂတိဌိတိသတ္တာဝာသပာဠိယာ အပရာပရံ ပရိဝုဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံဘူတာ ပဂုဏဘာဝမာပာဒိတာ သမထဝိပသ္သနာဓမ္မာ ဝိယ သုဋ္ဌုတရံ ဝသီဘာဝံ ပာပိတာ ဈာနာဘိညာ ဝိယ စ ဝသီဘူတာ ဟုတ္ဝာ ဥပရူပရိ ဗ္ရူဟေန္တီတိ အာဟ – ‘‘ဝသီဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ တထာ ဟိ တေ ကဒာစိ ဘဝပတ္ထနာယ အနုပ္ပာဒိတာယပိ အပ္ပဟီနဘာဝေနေဝသ္သာ တိဋ္ဌန္တိ။ အကုသလာ ဓမ္မာဝ ယေဘုယ္ယေန ဒသ္သနာယတနေန ဝိနာသဒသ္သနတော ပဝတ္တန္တိ ပရိဝဍ္ဎန္တိ စ။ ပဉ္စဒ္ဝာရိကဒရထာတိ ပဉ္စဒ္ဝာရိကဇဝနသဟဂတာ အကုသလဒရထာ။ ဧဝံ မနောဒ္ဝာရိကဒရထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သန္တာပာတိ ဒရထေဟိ ဗလဝန္တော သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ နိသ္သယသ္သ စ သန္တာပနကရာ။ ပရိဠာဟာတိ တတောပိ ဗလဝတရာ တေသံယေဝ ပရိဒဟနကရာ။
429. Sikhāppattāya vipassanāya jānanampi yathābhūtajānanameva maggena jānanassa āsannakāraṇabhāvatoti āha – ‘‘sahavipassanena maggena ajānanto’’ti. Vuḍḍhiṃ gacchantīti paccayasamodhānena bhavayonigatiṭhitisattāvāsapāḷiyā aparāparaṃ parivuddhiṃ gacchanti. Evaṃbhūtā paguṇabhāvamāpāditā samathavipassanādhammā viya suṭṭhutaraṃ vasībhāvaṃ pāpitā jhānābhiññā viya ca vasībhūtā hutvā uparūpari brūhentīti āha – ‘‘vasībhāvaṃ gacchantī’’ti. Tathā hi te kadāci bhavapatthanāya anuppāditāyapi appahīnabhāvenevassā tiṭṭhanti. Akusalā dhammāva yebhuyyena dassanāyatanena vināsadassanato pavattanti parivaḍḍhanti ca. Pañcadvārikadarathāti pañcadvārikajavanasahagatā akusaladarathā. Evaṃ manodvārikadarathā veditabbā. Santāpāti darathehi balavanto sampayuttadhammānaṃ nissayassa ca santāpanakarā. Pariḷāhāti tatopi balavatarā tesaṃyeva paridahanakarā.
၄၃၀. ပဉ္စဒ္ဝာရိကသုခံ, န ကာယပ္ပသာဒသန္နိသ္သိတသုခမေဝ။ မနောဒ္ဝာရိကသုခန္တိ မနောဒ္ဝာရိကစိတ္တသန္နိသ္သိတသုခံ, န ယံ ကိဉ္စိ စေတသိကသုခံ တသ္သ ကာယိကသုခဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတတ္တာ။ ပဉ္စဒ္ဝာရိကဇဝနေန သမာပဇ္ဇနံ ဝာ ဝုဋ္ဌာနံ ဝာ နတ္ထီတိ ဣဒံ မနောဒ္ဝာရိကဇဝနေန တသ္သ သမ္ဘဝံ ဒသ္သေတုံ, မဂ္ဂသ္သ ဝသေန ဝုတ္တံ, န ပန တပ္ပသင္ဂသင္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ။ ဝိညတ္တိမတ္တမ္ပိ ဇနေတုံ အသမတ္ထံ သမာပဇ္ဇနသ္သ ကထံ ပစ္စယော ဟောတိ, ဗုဒ္ဓာနံ ပန ဘဂဝန္တာနံ ဟောတီတိ စေ? တထာပိ တသ္သ အာသန္နဋ္ဌာနေ ပဉ္စဒ္ဝာရိကစိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ အသမ္ဘဝော ဧဝ တာဒိသသ္သ ပုဗ္ဗာဘောဂသ္သ တသ္မိံ ကာလေ အသမ္ဘဝတော။ ဧတေနေဝ ယာ ကေသဉ္စိ အရိယဓမ္မေ အကောဝိဒာနံ ဃဋသဘာဝာဒီသု ဗုဒ္ဓိတုလ္ယကာရိတာပတ္တိစောဒနာ; သာ ပဋိက္ခိတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ တံတံပုရိမာဘောဂဝသေန တေန တေန ပဉ္စဒ္ဝာရိကာဘိနိယတမနောဝိညာဏသ္သ ပရတော ပဝတ္တမာနမနောဝိညာဏေန တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထေ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝိသေသသ္သ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗတော။ ဥပ္ပန္နမတ္တကမေဝ ဟောတီတိ ပဉ္စဒ္ဝာရိကဇဝနံ တာဒိသံ ကိဉ္စိ အတ္ထနိစ္ဆယကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ, ကေဝလံ ဥပ္ပန္နမတ္တမေဝ ဟောတိ။ အယန္တိ ‘‘အာဒီနဝာနုပသ္သိနော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ။
430.Pañcadvārikasukhaṃ, na kāyappasādasannissitasukhameva. Manodvārikasukhanti manodvārikacittasannissitasukhaṃ, na yaṃ kiñci cetasikasukhaṃ tassa kāyikasukhaggahaṇeneva gahitattā. Pañcadvārikajavanena samāpajjanaṃ vā vuṭṭhānaṃ vā natthīti idaṃ manodvārikajavanena tassa sambhavaṃ dassetuṃ, maggassa vasena vuttaṃ, na pana tappasaṅgasaṅkānivattanatthaṃ. Viññattimattampi janetuṃ asamatthaṃ samāpajjanassa kathaṃ paccayo hoti, buddhānaṃ pana bhagavantānaṃ hotīti ce? Tathāpi tassa āsannaṭṭhāne pañcadvārikacittappavattiyā asambhavo eva tādisassa pubbābhogassa tasmiṃ kāle asambhavato. Eteneva yā kesañci ariyadhamme akovidānaṃ ghaṭasabhāvādīsu buddhitulyakāritāpatticodanā; sā paṭikkhittāti daṭṭhabbā taṃtaṃpurimābhogavasena tena tena pañcadvārikābhiniyatamanoviññāṇassa parato pavattamānamanoviññāṇena tasmiṃ tasmiṃ atthe vaṇṇasaṇṭhānādivisesassa vinicchinitabbato. Uppannamattakameva hotīti pañcadvārikajavanaṃ tādisaṃ kiñci atthanicchayakiccaṃ kātuṃ na sakkoti, kevalaṃ uppannamattameva hoti. Ayanti ‘‘ādīnavānupassino’’tiādinā vuttā.
၄၃၁. ကုသလစိတ္တ။ပေ.။ ဘူတသ္သာတိ ဝုဋ္ဌာနဂာမိနိဝိပသ္သနာသဟဂတကုသလစိတ္တသ္သ သမ္ပယုတ္တစေတောသုခသမင္ဂီဘူတသ္သ။ ပုဗ္ဗသုဒ္ဓိကာတိ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိတော, ဝိပသ္သနာရမ္ဘတောပိ ဝာ ပုဗ္ဗေဝ သုဒ္ဓာ။ တေနာဟ – ‘‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပရိသုဒ္ဓာဝ ဟောန္တီ’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထကကာရာပကင္ဂာနီတိ သီလဝိသောဓနသ္သ စိတ္တသမာဓာနသ္သ ဝိပသ္သနာဘိယောဂသ္သ မဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗကိလေသပဟာနသ္သာတိ သဗ္ဗသ္သပိ မဂ္ဂသမ္ဘာရကိစ္စသ္သ ကာရာပကင္ဂာနိ။ အဋ္ဌင္ဂိကော ဝာတိ ပဌမဇ္ဈာနိကော ဝာ အဋ္ဌင္ဂိကော, ဒုတိယဇ္ဈာနိကော ဝာ သတ္တင္ဂိကော ဟောတိ။
431.Kusalacitta…pe… bhūtassāti vuṭṭhānagāminivipassanāsahagatakusalacittassa sampayuttacetosukhasamaṅgībhūtassa. Pubbasuddhikāti magguppattito, vipassanārambhatopi vā pubbeva suddhā. Tenāha – ‘‘ādito paṭṭhāya parisuddhāva hontī’’ti. Sabbatthakakārāpakaṅgānīti sīlavisodhanassa cittasamādhānassa vipassanābhiyogassa maggena pahātabbakilesapahānassāti sabbassapi maggasambhārakiccassa kārāpakaṅgāni. Aṭṭhaṅgiko vāti paṭhamajjhāniko vā aṭṭhaṅgiko, dutiyajjhāniko vā sattaṅgiko hoti.
ဣမမေဝ သုတ္တပဒေသံ ဂဟေတ္ဝာတိ, ‘‘ယာ တထာဘူတသ္သ ဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံယေဝ တသ္မိံ ဌာနေ ဂဟိတတ္တာ လောကုတ္တရမဂ္ဂော ပဉ္စင္ဂိကောတိ ဝဒတိ။ သောတိ တထာ ဝဒန္တော ဝိတဏ္ဍဝာဒီ။ အနန္တရဝစနေနေဝာတိ, ‘‘ယာ တထာဘူတသ္သ ဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိဝစနသ္သ, ‘‘ဧဝမသ္သာယ’’န္တိအာဒိနာ အနန္တရဝစနေန။ ပဋိသေဓိတဗ္ဗောတိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗော။ ‘‘အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော’’တိ ဟိ ဣဒံ ဝစနံ အရိယမဂ္ဂသ္သ ပဉ္စင္ဂိကဘာဝံ ဥဇုကမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ယာ တထာဘူတသ္သ ဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ဧဝ အင္ဂာနံ ဂဟဏံ ကိမတ္ထိယန္တိ အာဟ ‘‘ဥတ္တရိ စာ’’တိအာဒိ။ သမ္မာဝာစံ ဘာဝေတိ အရိယမဂ္ဂသမင္ဂီ။ တေနာဟ ‘‘မိစ္ဆာဝာစံ ပဇဟတီ’’တိ။ ယသ္မိဉ္ဟိ ခဏေ သမ္မာဝာစာ ဘာဝနာပာရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, တသ္မိံယေဝ မိစ္ဆာဝာစာ ပဇဟီယတီတိ။ သဟေဝ ဝိရတိယာ ပူရေန္တိ သမုစ္ဆေဒဝိရတိယာ ဝိနာ ဒုက္ခပရိညာဒီနံ အသမ္ဘဝတော။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပရိသုဒ္ဓာနေဝ ဝဋ္ဋန္တိ ပရိသုဒ္ဓေ သီလေ ပတိဋ္ဌိတသ္သေဝ ဘာဝနာယ ဣဇ္ဈနတော။ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ဂန္ထန္တရေနပိ သမတ္ထေတုံ, ‘‘သုဘဒ္ဒသုတ္တေပိ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနေကေသု သုတ္တသတေသု အဋ္ဌင္ဂိကောဝ မဂ္ဂော အာဂတော, န ပဉ္စင္ဂိကောတိ အဓိပ္ပာယော။
Imameva suttapadesaṃ gahetvāti, ‘‘yā tathābhūtassa diṭṭhī’’tiādinā sammādiṭṭhiādīnaṃ pañcannaṃyeva tasmiṃ ṭhāne gahitattā lokuttaramaggo pañcaṅgikoti vadati. Soti tathā vadanto vitaṇḍavādī. Anantaravacanenevāti, ‘‘yā tathābhūtassa diṭṭhī’’tiādivacanassa, ‘‘evamassāya’’ntiādinā anantaravacanena. Paṭisedhitabboti paṭikkhipitabbo. ‘‘Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti hi idaṃ vacanaṃ ariyamaggassa pañcaṅgikabhāvaṃ ujukameva paṭikkhipati. Yadi evaṃ ‘‘yā tathābhūtassa diṭṭhī’’tiādinā tattha pañcannaṃ eva aṅgānaṃ gahaṇaṃ kimatthiyanti āha ‘‘uttari cā’’tiādi. Sammāvācaṃ bhāveti ariyamaggasamaṅgī. Tenāha ‘‘micchāvācaṃ pajahatī’’ti. Yasmiñhi khaṇe sammāvācā bhāvanāpāripūriṃ gacchati, tasmiṃyeva micchāvācā pajahīyatīti. Saheva viratiyā pūrenti samucchedaviratiyā vinā dukkhapariññādīnaṃ asambhavato. Ādito paṭṭhāya parisuddhāneva vaṭṭanti parisuddhe sīle patiṭṭhitasseva bhāvanāya ijjhanato. Yathāvuttamatthaṃ ganthantarenapi samatthetuṃ, ‘‘subhaddasuttepi cā’’tiādi vuttaṃ. Anekesu suttasatesu aṭṭhaṅgikova maggo āgato, na pañcaṅgikoti adhippāyo.
သမ္မာသတိ မဂ္ဂက္ခဏေ ကာယာနုပသ္သနာဒိစတုကိစ္စသာဓိကာ ဟောတီတိ တံ စတုဗ္ဗိဓံ ကတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော, ‘‘မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာဝ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ အာဟ။ န စတုမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တတာဝသေန။ ဧသ နယော သမ္မပ္ပဓာနာဒီသုပိ။ အညမညာနတိဝတ္တမာနာ ယုဂနဒ္ဓာ ယုတ္တာ ဝိယ အရိယမဂ္ဂယုဂနဒ္ဓာ အညမညံ ပဋိဗဒ္ဓာတိ ယုဂနဒ္ဓာ။ တေနာဟ – ‘‘ဧကက္ခဏိကယုဂနန္ဓာ’’တိ အရိယမဂ္ဂက္ခဏေ ဧဝ ဟိ သမထဝိပသ္သနာ ဧကက္ခဏိကာ ဟုတ္ဝာ သမဓုရံ ဝတ္တန္တိ။ တေနေဝာဟ ‘‘ဧတေ ဟီ’’တိအာဒိ။ အညသ္မိံ ခဏေ သမာပတ္တိ, အညသ္မိံ ဝိပသ္သနာတိ ဣဒံ တေသံ တတ္ထ တတ္ထ ကိစ္စတော အဓိကဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, န အညထာ။ န ဟိ ပညာရဟိတာ သမာပတ္တိ, သမာဓိရဟိတာ စ ဝိပသ္သနာ အတ္ထိ။ အရိယမဂ္ဂေ ပန ဧကက္ခဏိကာ သမဓုရတာယ ဧကရသဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ဖလဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယ္ယမေဝ။
Sammāsati maggakkhaṇe kāyānupassanādicatukiccasādhikā hotīti taṃ catubbidhaṃ katvā dassento, ‘‘maggasampayuttāva cattāro satipaṭṭhānā’’ti āha. Na catumaggasampayuttatāvasena. Esa nayo sammappadhānādīsupi. Aññamaññānativattamānā yuganaddhā yuttā viya ariyamaggayuganaddhā aññamaññaṃ paṭibaddhāti yuganaddhā. Tenāha – ‘‘ekakkhaṇikayuganandhā’’ti ariyamaggakkhaṇe eva hi samathavipassanā ekakkhaṇikā hutvā samadhuraṃ vattanti. Tenevāha ‘‘ete hī’’tiādi. Aññasmiṃ khaṇe samāpatti, aññasmiṃ vipassanāti idaṃ tesaṃ tattha tattha kiccato adhikabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, na aññathā. Na hi paññārahitā samāpatti, samādhirahitā ca vipassanā atthi. Ariyamagge pana ekakkhaṇikā samadhuratāya ekarasabhāvenāti attho. Phalavimuttīti arahattaphalavimutti. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyameva.
မဟာသဠာယတနိကသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။
Mahāsaḷāyatanikasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၇. မဟာသဠာယတနိကသုတ္တံ • 7. Mahāsaḷāyatanikasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၇. မဟာသဠာယတနိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 7. Mahāsaḷāyatanikasuttavaṇṇanā
