Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya

    २. महासीहनादसुत्तं

    2. Mahāsīhanādasuttaṃ

    १४६. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा वेसालियं विहरति बहिनगरे अपरपुरे वनसण्डे। तेन खो पन समयेन सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो अचिरपक्‍कन्तो होति इमस्मा धम्मविनया। सो वेसालियं परिसति 1 एवं 2 वाचं भासति – ‘‘नत्थि समणस्स गोतमस्स उत्तरि 3 मनुस्सधम्मा अलमरियञाणदस्सनविसेसो। तक्‍कपरियाहतं समणो गोतमो धम्मं देसेति वीमंसानुचरितं सयंपटिभानं। यस्स च ख्वास्स अत्थाय धम्मो देसितो सो निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाया’’ति।

    146. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati bahinagare aparapure vanasaṇḍe. Tena kho pana samayena sunakkhatto licchaviputto acirapakkanto hoti imasmā dhammavinayā. So vesāliyaṃ parisati 4 evaṃ 5 vācaṃ bhāsati – ‘‘natthi samaṇassa gotamassa uttari 6 manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso. Takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhānaṃ. Yassa ca khvāssa atthāya dhammo desito so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’’ti.

    अथ खो आयस्मा सारिपुत्तो पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय वेसालिं पिण्डाय पाविसि। अस्सोसि खो आयस्मा सारिपुत्तो सुनक्खत्तस्स लिच्छविपुत्तस्स वेसालियं परिसति एवं वाचं भासमानस्स – ‘‘नत्थि समणस्स गोतमस्स उत्तरिमनुस्सधम्मा अलमरियञाणदस्सनविसेसो। तक्‍कपरियाहतं समणो गोतमो धम्मं देसेति वीमंसानुचरितं सयंपटिभानं। यस्स च ख्वास्स अत्थाय धम्मो देसितो सो निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाया’’ति।

    Atha kho āyasmā sāriputto pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṃ piṇḍāya pāvisi. Assosi kho āyasmā sāriputto sunakkhattassa licchaviputtassa vesāliyaṃ parisati evaṃ vācaṃ bhāsamānassa – ‘‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso. Takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhānaṃ. Yassa ca khvāssa atthāya dhammo desito so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’’ti.

    अथ खो आयस्मा सारिपुत्तो वेसालियं पिण्डाय चरित्वा पच्छाभत्तं पिण्डपातपटिक्‍कन्तो येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नो खो आयस्मा सारिपुत्तो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘सुनक्खत्तो, भन्ते, लिच्छविपुत्तो अचिरपक्‍कन्तो इमस्मा धम्मविनया। सो वेसालियं परिसति एवं वाचं भासति – ‘नत्थि समणस्स गोतमस्स उत्तरिमनुस्सधम्मा अलमरियञाणदस्सनविसेसो। तक्‍कपरियाहतं समणो गोतमो धम्मं देसेति वीमंसानुचरितं सयंपटिभानं। यस्स च ख्वास्स अत्थाय धम्मो देसितो सो निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाया’’’ति।

    Atha kho āyasmā sāriputto vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sunakkhatto, bhante, licchaviputto acirapakkanto imasmā dhammavinayā. So vesāliyaṃ parisati evaṃ vācaṃ bhāsati – ‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso. Takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhānaṃ. Yassa ca khvāssa atthāya dhammo desito so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’’’ti.

    १४७. ‘‘कोधनो हेसो, सारिपुत्त, सुनक्खत्तो मोघपुरिसो। कोधा च पनस्स एसा वाचा भासिता। ‘अवण्णं भासिस्सामी’ति खो, सारिपुत्त, सुनक्खत्तो मोघपुरिसो वण्णंयेव तथागतस्स भासति । वण्णो हेसो, सारिपुत्त, तथागतस्स यो एवं वदेय्य – ‘यस्स च ख्वास्स अत्थाय धम्मो देसितो सो निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाया’ति।

    147. ‘‘Kodhano heso, sāriputta, sunakkhatto moghapuriso. Kodhā ca panassa esā vācā bhāsitā. ‘Avaṇṇaṃ bhāsissāmī’ti kho, sāriputta, sunakkhatto moghapuriso vaṇṇaṃyeva tathāgatassa bhāsati . Vaṇṇo heso, sāriputta, tathāgatassa yo evaṃ vadeyya – ‘yassa ca khvāssa atthāya dhammo desito so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti.

    ‘‘अयम्पि हि नाम, सारिपुत्त, सुनक्खत्तस्स मोघपुरिसस्स मयि धम्मन्वयो न भविस्सति – ‘इतिपि सो भगवा अरहं सम्मासम्बुद्धो विज्‍जाचरणसम्पन्‍नो सुगतो लोकविदू अनुत्तरो पुरिसदम्मसारथि, सत्था देवमनुस्सानं, बुद्धो भगवा’ति।

    ‘‘Ayampi hi nāma, sāriputta, sunakkhattassa moghapurisassa mayi dhammanvayo na bhavissati – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi, satthā devamanussānaṃ, buddho bhagavā’ti.

    ‘‘अयम्पि हि नाम, सारिपुत्त, सुनक्खत्तस्स मोघपुरिसस्स मयि धम्मन्वयो न भविस्सति – ‘इतिपि सो भगवा अनेकविहितं इद्धिविधं पच्‍चनुभोति – एकोपि हुत्वा बहुधा होति, बहुधापि हुत्वा एको होति; आविभावं, तिरोभावं; तिरोकुट्टं तिरोपाकारं तिरोपब्बतं असज्‍जमानो गच्छति, सेय्यथापि आकासे; पथवियापि उम्मुज्‍जनिमुज्‍जं करोति, सेय्यथापि उदके; उदकेपि अभिज्‍जमानो गच्छति, सेय्यथापि पथवियं; आकासेपि पल्‍लङ्केन कमति, सेय्यथापि पक्खी सकुणो; इमेपि चन्दिमसूरिये एवंमहिद्धिके एवंमहानुभावे पाणिना परिमसति परिमज्‍जति; याव ब्रह्मलोकापि कायेन वसं वत्तेती’ति।

    ‘‘Ayampi hi nāma, sāriputta, sunakkhattassa moghapurisassa mayi dhammanvayo na bhavissati – ‘itipi so bhagavā anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti – ekopi hutvā bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hoti; āvibhāvaṃ, tirobhāvaṃ; tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati, seyyathāpi ākāse; pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karoti, seyyathāpi udake; udakepi abhijjamāno gacchati, seyyathāpi pathaviyaṃ; ākāsepi pallaṅkena kamati, seyyathāpi pakkhī sakuṇo; imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimasati parimajjati; yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattetī’ti.

    ‘‘अयम्पि हि नाम, सारिपुत्त, सुनक्खत्तस्स मोघपुरिसस्स मयि धम्मन्वयो न भविस्सति – ‘इतिपि सो भगवा दिब्बाय सोतधातुया विसुद्धाय अतिक्‍कन्तमानुसिकाय उभो सद्दे सुणाति – दिब्बे च मानुसे च, ये दूरे सन्तिके चा’ति।

    ‘‘Ayampi hi nāma, sāriputta, sunakkhattassa moghapurisassa mayi dhammanvayo na bhavissati – ‘itipi so bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇāti – dibbe ca mānuse ca, ye dūre santike cā’ti.

    ‘‘अयम्पि हि नाम, सारिपुत्त, सुनक्खत्तस्स मोघपुरिसस्स मयि धम्मन्वयो न भविस्सति – ‘इतिपि सो भगवा परसत्तानं परपुग्गलानं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानाति – सरागं वा चित्तं सरागं चित्तन्ति पजानाति, वीतरागं वा चित्तं वीतरागं चित्तन्ति पजानाति; सदोसं वा चित्तं सदोसं चित्तन्ति पजानाति, वीतदोसं वा चित्तं वीतदोसं चित्तन्ति पजानाति; समोहं वा चित्तं समोहं चित्तन्ति पजानाति, वीतमोहं वा चित्तं वीतमोहं चित्तन्ति पजानाति; संखित्तं वा चित्तं संखित्तं चित्तन्ति पजानाति , विक्खित्तं वा चित्तं विक्खित्तं चित्तन्ति पजानाति; महग्गतं वा चित्तं महग्गतं चित्तन्ति पजानाति, अमहग्गतं वा चित्तं अमहग्गतं चित्तन्ति पजानाति; सउत्तरं वा चित्तं सउत्तरं चित्तन्ति पजानाति, अनुत्तरं वा चित्तं अनुत्तरं चित्तन्ति पजानाति; समाहितं वा चित्तं समाहितं चित्तन्ति पजानाति, असमाहितं वा चित्तं असमाहितं चित्तन्ति पजानाति; विमुत्तं वा चित्तं विमुत्तं चित्तन्ति पजानाति, अविमुत्तं वा चित्तं अविमुत्तं चित्तन्ति पजानाती’ति।

    ‘‘Ayampi hi nāma, sāriputta, sunakkhattassa moghapurisassa mayi dhammanvayo na bhavissati – ‘itipi so bhagavā parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti – sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajānāti, vītarāgaṃ vā cittaṃ vītarāgaṃ cittanti pajānāti; sadosaṃ vā cittaṃ sadosaṃ cittanti pajānāti, vītadosaṃ vā cittaṃ vītadosaṃ cittanti pajānāti; samohaṃ vā cittaṃ samohaṃ cittanti pajānāti, vītamohaṃ vā cittaṃ vītamohaṃ cittanti pajānāti; saṃkhittaṃ vā cittaṃ saṃkhittaṃ cittanti pajānāti , vikkhittaṃ vā cittaṃ vikkhittaṃ cittanti pajānāti; mahaggataṃ vā cittaṃ mahaggataṃ cittanti pajānāti, amahaggataṃ vā cittaṃ amahaggataṃ cittanti pajānāti; sauttaraṃ vā cittaṃ sauttaraṃ cittanti pajānāti, anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ cittanti pajānāti; samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ cittanti pajānāti, asamāhitaṃ vā cittaṃ asamāhitaṃ cittanti pajānāti; vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ cittanti pajānāti, avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajānātī’ti.

    १४८. ‘‘दस खो पनिमानि, सारिपुत्त, तथागतस्स तथागतबलानि येहि बलेहि समन्‍नागतो तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति। कतमानि दस?

    148. ‘‘Dasa kho panimāni, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalāni yehi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti. Katamāni dasa?

    ‘‘इध, सारिपुत्त, तथागतो ठानञ्‍च ठानतो अट्ठानञ्‍च अट्ठानतो यथाभूतं पजानाति। यम्पि, सारिपुत्त, तथागतो ठानञ्‍च ठानतो अट्ठानञ्‍च अट्ठानतो यथाभूतं पजानाति, इदम्पि, सारिपुत्त, तथागतस्स तथागतबलं होति यं बलं आगम्म तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Idha, sāriputta, tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi, sāriputta, tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti, idampi, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    ‘‘पुन चपरं, सारिपुत्त, तथागतो अतीतानागतपच्‍चुप्पन्‍नानं कम्मसमादानानं ठानसो हेतुसो विपाकं यथाभूतं पजानाति। यम्पि, सारिपुत्त, तथागतो अतीतानागतपच्‍चुप्पन्‍नानं कम्मसमादानानं ठानसो हेतुसो विपाकं यथाभूतं पजानाति, इदम्पि, सारिपुत्त, तथागतस्स तथागतबलं होति यं बलं आगम्म तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, tathāgato atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi, sāriputta, tathāgato atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    ‘‘पुन चपरं, सारिपुत्त, तथागतो सब्बत्थगामिनिं पटिपदं यथाभूतं पजानाति। यम्पि , सारिपुत्त, तथागतो सब्बत्थगामिनिं पटिपदं यथाभूतं पजानाति, इदम्पि, सारिपुत्त, तथागतस्स तथागतबलं होति यं बलं आगम्म तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, tathāgato sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi , sāriputta, tathāgato sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    ‘‘पुन चपरं, सारिपुत्त, तथागतो अनेकधातुनानाधातुलोकं यथाभूतं पजानाति। यम्पि, सारिपुत्त, तथागतो अनेकधातुनानाधातुलोकं यथाभूतं पजानाति, इदम्पि, सारिपुत्त, तथागतस्स तथागतबलं होति यं बलं आगम्म तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, tathāgato anekadhātunānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi, sāriputta, tathāgato anekadhātunānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    ‘‘पुन चपरं, सारिपुत्त, तथागतो सत्तानं नानाधिमुत्तिकतं यथाभूतं पजानाति। यम्पि, सारिपुत्त, तथागतो सत्तानं नानाधिमुत्तिकतं यथाभूतं पजानाति, इदम्पि, सारिपुत्त, तथागतस्स तथागतबलं होति यं बलं आगम्म तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, tathāgato sattānaṃ nānādhimuttikataṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi, sāriputta, tathāgato sattānaṃ nānādhimuttikataṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    ‘‘पुन चपरं, सारिपुत्त, तथागतो परसत्तानं परपुग्गलानं इन्द्रियपरोपरियत्तं यथाभूतं पजानाति। यम्पि, सारिपुत्त, तथागतो परसत्तानं परपुग्गलानं इन्द्रियपरोपरियत्तं यथाभूतं पजानाति, इदम्पि, सारिपुत्त, तथागतस्स तथागतबलं होति यं बलं आगम्म तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, tathāgato parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi, sāriputta, tathāgato parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    ‘‘पुन चपरं, सारिपुत्त, तथागतो झानविमोक्खसमाधिसमापत्तीनं संकिलेसं वोदानं वुट्ठानं यथाभूतं पजानाति। यम्पि, सारिपुत्त, तथागतो झानविमोक्खसमाधिसमापत्तीनं संकिलेसं वोदानं वुट्ठानं यथाभूतं पजानाति, इदम्पि, सारिपुत्त, तथागतस्स तथागतबलं होति यं बलं आगम्म तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, tathāgato jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi, sāriputta, tathāgato jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, idampi, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    ‘‘पुन चपरं, सारिपुत्त, तथागतो अनेकविहितं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति, सेय्यथिदं – एकम्पि जातिं द्वेपि जातियो तिस्सोपि जातियो चतस्सोपि जातियो पञ्‍चपि जातियो दसपि जातियो वीसम्पि जातियो तिंसम्पि जातियो चत्तालीसम्पि जातियो पञ्‍ञासम्पि जातियो जातिसतम्पि जातिसहस्सम्पि जातिसतसहस्सम्पि अनेकेपि संवट्टकप्पे अनेकेपि विवट्टकप्पे अनेकेपि संवट्टविवट्टकप्पे – ‘अमुत्रासिं एवंनामो एवंगोत्तो एवंवण्णो एवमाहारो एवंसुखदुक्खप्पटिसंवेदी एवमायुपरियन्तो, सो ततो चुतो अमुत्र उदपादिं; तत्रापासिं एवंनामो एवंगोत्तो एवंवण्णो एवमाहारो एवंसुखदुक्खप्पटिसंवेदी एवमायुपरियन्तो, सो ततो चुतो इधूपपन्‍नो’ति। इति साकारं सउद्देसं अनेकविहितं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति। यम्पि, सारिपुत्त, तथागतो अनेकविहितं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति, सेय्यथिदं – एकम्पि जातिं द्वेपि जातियो…पे॰… इति साकारं सउद्देसं अनेकविहितं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति, इदम्पि, सारिपुत्त, तथागतस्स तथागतबलं होति यं बलं आगम्म तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, tathāgato anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Yampi, sāriputta, tathāgato anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, idampi, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    ‘‘पुन चपरं, सारिपुत्त, तथागतो दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन सत्ते पस्सति चवमाने उपपज्‍जमाने हीने पणीते सुवण्णे दुब्बण्णे सुगते दुग्गते यथाकम्मूपगे सत्ते पजानाति – ‘इमे वत भोन्तो सत्ता कायदुच्‍चरितेन समन्‍नागता वचीदुच्‍चरितेन समन्‍नागता मनोदुच्‍चरितेन समन्‍नागता अरियानं उपवादका मिच्छादिट्ठिका मिच्छादिट्ठिकम्मसमादाना, ते कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपन्‍ना। इमे वा पन भोन्तो सत्ता कायसुचरितेन समन्‍नागता वचीसुचरितेन समन्‍नागता मनोसुचरितेन समन्‍नागता अरियानं अनुपवादका सम्मादिट्ठिका सम्मादिट्ठिकम्मसमादाना, ते कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपन्‍ना’ति। इति दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन सत्ते पस्सति चवमाने उपपज्‍जमाने हीने पणीते सुवण्णे दुब्बण्णे सुगते दुग्गते यथाकम्मूपगे सत्ते पजानाति। यम्पि, सारिपुत्त, तथागतो दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन सत्ते पस्सति चवमाने उपपज्‍जमाने हीने पणीते सुवण्णे दुब्बण्णे सुगते दुग्गते यथाकम्मूपगे सत्ते पजानाति – ‘इमे वत भोन्तो सत्ता कायदुच्‍चरितेन समन्‍नागता वचीदुच्‍चरितेन समन्‍नागता मनोदुच्‍चरितेन समन्‍नागता अरियानं उपवादका मिच्छादिट्ठिका मिच्छादिट्ठिकम्मसमादाना, ते कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपन्‍ना। इमे वा पन भोन्तो सत्ता कायसुचरितेन समन्‍नागता वचीसुचरितेन समन्‍नागता मनोसुचरितेन समन्‍नागता अरियानं अनुपवादका सम्मादिट्ठिका सम्मादिट्ठिकम्मसमादाना, ते कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपन्‍ना’ति। इति दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन सत्ते पस्सति चवमाने उपपज्‍जमाने हीने पणीते सुवण्णे दुब्बण्णे सुगते दुग्गते यथाकम्मूपगे सत्ते पजानाति। इदम्पि, सारिपुत्त, तथागतस्स तथागतबलं होति यं बलं आगम्म तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, tathāgato dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā. Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti. Yampi, sāriputta, tathāgato dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā. Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti. Idampi, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    ‘‘पुन चपरं, सारिपुत्त, तथागतो आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञ्‍ञाविमुत्तिं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरति। यम्पि, सारिपुत्त, तथागतो आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञ्‍ञाविमुत्तिं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरति, इदम्पि, सारिपुत्त, तथागतस्स तथागतबलं होति यं बलं आगम्म तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Puna caparaṃ, sāriputta, tathāgato āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Yampi, sāriputta, tathāgato āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati, idampi, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    ‘‘इमानि खो, सारिपुत्त, दस तथागतस्स तथागतबलानि येहि बलेहि समन्‍नागतो तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Imāni kho, sāriputta, dasa tathāgatassa tathāgatabalāni yehi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    १४९. ‘‘यो खो मं, सारिपुत्त, एवं जानन्तं एवं पस्सन्तं एवं वदेय्य – ‘नत्थि समणस्स गोतमस्स उत्तरिमनुस्सधम्मा अलमरियञाणदस्सनविसेसो; तक्‍कपरियाहतं समणो गोतमो धम्मं देसेति वीमंसानुचरितं सयंपटिभान’न्ति, तं, सारिपुत्त, वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। सेय्यथापि, सारिपुत्त, भिक्खु सीलसम्पन्‍नो समाधिसम्पन्‍नो पञ्‍ञासम्पन्‍नो दिट्ठेव धम्मे अञ्‍ञं आराधेय्य, एवं सम्पदमिदं, सारिपुत्त, वदामि। तं वाचं अप्पहाय, तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये।

    149. ‘‘Yo kho maṃ, sāriputta, evaṃ jānantaṃ evaṃ passantaṃ evaṃ vadeyya – ‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso; takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhāna’nti, taṃ, sāriputta, vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye. Seyyathāpi, sāriputta, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya, evaṃ sampadamidaṃ, sāriputta, vadāmi. Taṃ vācaṃ appahāya, taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.

    १५०. ‘‘चत्तारिमानि, सारिपुत्त, तथागतस्स वेसारज्‍जानि येहि वेसारज्‍जेहि समन्‍नागतो तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति। कतमानि चत्तारि?

    150. ‘‘Cattārimāni, sāriputta, tathāgatassa vesārajjāni yehi vesārajjehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti. Katamāni cattāri?

    ‘‘‘सम्मासम्बुद्धस्स ते पटिजानतो इमे धम्मा अनभिसम्बुद्धा’ति। तत्र वत मं समणो वा ब्राह्मणो वा देवो वा मारो वा ब्रह्मा वा कोचि वा लोकस्मिं सहधम्मेन पटिचोदेस्सतीति निमित्तमेतं, सारिपुत्त, न समनुपस्सामि। एतमहं 7, सारिपुत्त, निमित्तं असमनुपस्सन्तो खेमप्पत्तो अभयप्पत्तो वेसारज्‍जप्पत्तो विहरामि।

    ‘‘‘Sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’ti. Tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ sahadhammena paṭicodessatīti nimittametaṃ, sāriputta, na samanupassāmi. Etamahaṃ 8, sāriputta, nimittaṃ asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesārajjappatto viharāmi.

    ‘‘‘खीणासवस्स ते पटिजानतो इमे आसवा अपरिक्खीणा’ति। तत्र वत मं समणो वा ब्राह्मणो वा देवो वा मारो वा ब्रह्मा वा कोचि वा लोकस्मिं सहधम्मेन पटिचोदेस्सतीति निमित्तमेतं, सारिपुत्त, न समनुपस्सामि। एतमहं, सारिपुत्त, निमित्तं असमनुपस्सन्तो खेमप्पत्तो अभयप्पत्तो वेसारज्‍जप्पत्तो विहरामि।

    ‘‘‘Khīṇāsavassa te paṭijānato ime āsavā aparikkhīṇā’ti. Tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ sahadhammena paṭicodessatīti nimittametaṃ, sāriputta, na samanupassāmi. Etamahaṃ, sāriputta, nimittaṃ asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesārajjappatto viharāmi.

    ‘‘‘ये खो पन ते अन्तरायिका धम्मा वुत्ता, ते पटिसेवतो नालं अन्तरायाया’ति। तत्र वत मं समणो वा ब्राह्मणो वा देवो वा मारो वा ब्रह्मा वा कोचि वा लोकस्मिं सहधम्मेन पटिचोदेस्सतीति निमित्तमेतं, सारिपुत्त, न समनुपस्सामि। एतमहं, सारिपुत्त, निमित्तं असमनुपस्सन्तो खेमप्पत्तो अभयप्पत्तो वेसारज्‍जप्पत्तो विहरामि।

    ‘‘‘Ye kho pana te antarāyikā dhammā vuttā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’ti. Tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ sahadhammena paṭicodessatīti nimittametaṃ, sāriputta, na samanupassāmi. Etamahaṃ, sāriputta, nimittaṃ asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesārajjappatto viharāmi.

    ‘‘‘यस्स खो पन ते अत्थाय धम्मो देसितो, सो न निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाया’ति । तत्र वत मं समणो वा ब्राह्मणो वा देवो वा मारो वा ब्रह्मा वा कोचि वा लोकस्मिं सहधम्मेन पटिचोदेस्सती’ति निमित्तमेतं, सारिपुत्त, न समनुपस्सामि। एतमहं, सारिपुत्त, निमित्तं असमनुपस्सन्तो खेमप्पत्तो अभयप्पत्तो वेसारज्‍जप्पत्तो विहरामि।

    ‘‘‘Yassa kho pana te atthāya dhammo desito, so na niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti . Tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ sahadhammena paṭicodessatī’ti nimittametaṃ, sāriputta, na samanupassāmi. Etamahaṃ, sāriputta, nimittaṃ asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesārajjappatto viharāmi.

    ‘‘इमानि खो, सारिपुत्त, चत्तारि तथागतस्स वेसारज्‍जानि येहि वेसारज्‍जेहि समन्‍नागतो तथागतो आसभं ठानं पटिजानाति, परिसासु सीहनादं नदति, ब्रह्मचक्‍कं पवत्तेति।

    ‘‘Imāni kho, sāriputta, cattāri tathāgatassa vesārajjāni yehi vesārajjehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

    ‘‘यो खो मं, सारिपुत्त, एवं जानन्तं एवं पस्सन्तं एवं वदेय्य – ‘नत्थि समणस्स गोतमस्स उत्तरिमनुस्सधम्मा अलमरियञाणदस्सनविसेसो, तक्‍कपरियाहतं समणो गोतमो धम्मं देसेति वीमंसानुचरितं सयंपटिभान’न्ति, तं, सारिपुत्त, वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। सेय्यथापि, सारिपुत्त, भिक्खु सीलसम्पन्‍नो समाधिसम्पन्‍नो पञ्‍ञासम्पन्‍नो दिट्ठेव धम्मे अञ्‍ञं आराधेय्य, एवं सम्पदमिदं, सारिपुत्त, वदामि। तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये।

    ‘‘Yo kho maṃ, sāriputta, evaṃ jānantaṃ evaṃ passantaṃ evaṃ vadeyya – ‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso, takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhāna’nti, taṃ, sāriputta, vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye. Seyyathāpi, sāriputta, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya, evaṃ sampadamidaṃ, sāriputta, vadāmi. Taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.

    १५१. ‘‘अट्ठ खो इमा, सारिपुत्त, परिसा। कतमा अट्ठ? खत्तियपरिसा, ब्राह्मणपरिसा, गहपतिपरिसा, समणपरिसा, चातुमहाराजिकपरिसा 9, तावतिंसपरिसा, मारपरिसा, ब्रह्मपरिसा – इमा खो, सारिपुत्त, अट्ठ परिसा। इमेहि खो, सारिपुत्त, चतूहि वेसारज्‍जेहि समन्‍नागतो तथागतो इमा अट्ठ परिसा उपसङ्कमति अज्झोगाहति। अभिजानामि खो पनाहं, सारिपुत्त, अनेकसतं खत्तियपरिसं उपसङ्कमिता। तत्रपि मया सन्‍निसिन्‍नपुब्बञ्‍चेव, सल्‍लपितपुब्बञ्‍च, साकच्छा च समापज्‍जितपुब्बा। तत्र वत मं भयं वा सारज्‍जं वा ओक्‍कमिस्सतीति निमित्तमेतं, सारिपुत्त, न समनुपस्सामि। एतमहं, सारिपुत्त, निमित्तं असमनुपस्सन्तो खेमप्पत्तो अभयप्पत्तो वेसारज्‍जप्पत्तो विहरामि।

    151. ‘‘Aṭṭha kho imā, sāriputta, parisā. Katamā aṭṭha? Khattiyaparisā, brāhmaṇaparisā, gahapatiparisā, samaṇaparisā, cātumahārājikaparisā 10, tāvatiṃsaparisā, māraparisā, brahmaparisā – imā kho, sāriputta, aṭṭha parisā. Imehi kho, sāriputta, catūhi vesārajjehi samannāgato tathāgato imā aṭṭha parisā upasaṅkamati ajjhogāhati. Abhijānāmi kho panāhaṃ, sāriputta, anekasataṃ khattiyaparisaṃ upasaṅkamitā. Tatrapi mayā sannisinnapubbañceva, sallapitapubbañca, sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tatra vata maṃ bhayaṃ vā sārajjaṃ vā okkamissatīti nimittametaṃ, sāriputta, na samanupassāmi. Etamahaṃ, sāriputta, nimittaṃ asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesārajjappatto viharāmi.

    ‘‘अभिजानामि खो पनाहं, सारिपुत्त, अनेकसतं ब्राह्मणपरिसं…पे॰… गहपतिपरिसं… समणपरिसं… चातुमहाराजिकपरिसं… तावतिंसपरिसं… मारपरिसं… ब्रह्मपरिसं उपसङ्कमिता। तत्रपि मया सन्‍निसिन्‍नपुब्बञ्‍चेव, सल्‍लपितपुब्बञ्‍च, साकच्छा च समापज्‍जितपुब्बा। तत्र वत मं भयं वा सारज्‍जं वा ओक्‍कमिस्सतीति निमित्तमेतं, सारिपुत्त , न समनुपस्सामि। एतमहं, सारिपुत्त, निमित्तं असमनुपस्सन्तो खेमप्पत्तो अभयप्पत्तो वेसारज्‍जप्पत्तो विहरामि।

    ‘‘Abhijānāmi kho panāhaṃ, sāriputta, anekasataṃ brāhmaṇaparisaṃ…pe… gahapatiparisaṃ… samaṇaparisaṃ… cātumahārājikaparisaṃ… tāvatiṃsaparisaṃ… māraparisaṃ… brahmaparisaṃ upasaṅkamitā. Tatrapi mayā sannisinnapubbañceva, sallapitapubbañca, sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tatra vata maṃ bhayaṃ vā sārajjaṃ vā okkamissatīti nimittametaṃ, sāriputta , na samanupassāmi. Etamahaṃ, sāriputta, nimittaṃ asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesārajjappatto viharāmi.

    ‘‘यो खो मं, सारिपुत्त, एवं जानन्तं एवं पस्सन्तं एवं वदेय्य – ‘नत्थि समणस्स गोतमस्स उत्तरिमनुस्सधम्मा अलमरियञाणदस्सनविसेसो, तक्‍कपरियाहतं समणो गोतमो धम्मं देसेति वीमंसानुचरितं सयंपटिभान’न्ति, तं, सारिपुत्त, वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। सेय्यथापि, सारिपुत्त, भिक्खु सीलसम्पन्‍नो समाधिसम्पन्‍नो पञ्‍ञासम्पन्‍नो दिट्ठेव धम्मे अञ्‍ञं आराधेय्य, एवं सम्पदमिदं, सारिपुत्त, वदामि। तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये।

    ‘‘Yo kho maṃ, sāriputta, evaṃ jānantaṃ evaṃ passantaṃ evaṃ vadeyya – ‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso, takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhāna’nti, taṃ, sāriputta, vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye. Seyyathāpi, sāriputta, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya, evaṃ sampadamidaṃ, sāriputta, vadāmi. Taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.

    १५२. ‘‘चतस्सो खो इमा, सारिपुत्त, योनियो। कतमा चतस्सो? अण्डजा योनि, जलाबुजा योनि, संसेदजा योनि, ओपपातिका योनि। कतमा च, सारिपुत्त, अण्डजा योनि? ये खो ते, सारिपुत्त, सत्ता अण्डकोसं अभिनिब्भिज्‍ज जायन्ति – अयं वुच्‍चति, सारिपुत्त, अण्डजा योनि। कतमा च, सारिपुत्त, जलाबुजा योनि? ये खो ते, सारिपुत्त, सत्ता वत्थिकोसं अभिनिब्भिज्‍ज जायन्ति – अयं वुच्‍चति, सारिपुत्त, जलाबुजा योनि। कतमा च, सारिपुत्त, संसेदजा योनि? ये खो ते, सारिपुत्त, सत्ता पूतिमच्छे वा जायन्ति पूतिकुणपे वा पूतिकुम्मासे वा चन्दनिकाये वा ओळिगल्‍ले वा जायन्ति – अयं वुच्‍चति, सारिपुत्त, संसेदजा योनि। कतमा च, सारिपुत्त, ओपपातिका योनि? देवा, नेरयिका, एकच्‍चे च मनुस्सा, एकच्‍चे च विनिपातिका – अयं वुच्‍चति, सारिपुत्त, ओपपातिका योनि। इमा खो, सारिपुत्त, चतस्सो योनियो।

    152. ‘‘Catasso kho imā, sāriputta, yoniyo. Katamā catasso? Aṇḍajā yoni, jalābujā yoni, saṃsedajā yoni, opapātikā yoni. Katamā ca, sāriputta, aṇḍajā yoni? Ye kho te, sāriputta, sattā aṇḍakosaṃ abhinibbhijja jāyanti – ayaṃ vuccati, sāriputta, aṇḍajā yoni. Katamā ca, sāriputta, jalābujā yoni? Ye kho te, sāriputta, sattā vatthikosaṃ abhinibbhijja jāyanti – ayaṃ vuccati, sāriputta, jalābujā yoni. Katamā ca, sāriputta, saṃsedajā yoni? Ye kho te, sāriputta, sattā pūtimacche vā jāyanti pūtikuṇape vā pūtikummāse vā candanikāye vā oḷigalle vā jāyanti – ayaṃ vuccati, sāriputta, saṃsedajā yoni. Katamā ca, sāriputta, opapātikā yoni? Devā, nerayikā, ekacce ca manussā, ekacce ca vinipātikā – ayaṃ vuccati, sāriputta, opapātikā yoni. Imā kho, sāriputta, catasso yoniyo.

    ‘‘यो खो मं, सारिपुत्त, एवं जानन्तं एवं पस्सन्तं एवं वदेय्य – ‘नत्थि समणस्स गोतमस्स उत्तरिमनुस्सधम्मा अलमरियञाणदस्सनविसेसो, तक्‍कपरियाहतं समणो गोतमो धम्मं देसेति वीमंसानुचरितं सयंपटिभान’न्ति, तं, सारिपुत्त, वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। सेय्यथापि, सारिपुत्त, भिक्खु सीलसम्पन्‍नो समाधिसम्पन्‍नो पञ्‍ञासम्पन्‍नो दिट्ठेव धम्मे अञ्‍ञं आराधेय्य, एवं सम्पदमिदं, सारिपुत्त, वदामि। तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये।

    ‘‘Yo kho maṃ, sāriputta, evaṃ jānantaṃ evaṃ passantaṃ evaṃ vadeyya – ‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso, takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhāna’nti, taṃ, sāriputta, vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye. Seyyathāpi, sāriputta, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya, evaṃ sampadamidaṃ, sāriputta, vadāmi. Taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.

    १५३. ‘‘पञ्‍च खो इमा, सारिपुत्त, गतियो। कतमा पञ्‍च? निरयो, तिरच्छानयोनि, पेत्तिविसयो, मनुस्सा, देवा। निरयञ्‍चाहं, सारिपुत्त, पजानामि, निरयगामिञ्‍च मग्गं, निरयगामिनिञ्‍च पटिपदं; यथा पटिपन्‍नो च कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्‍जति तञ्‍च पजानामि। तिरच्छानयोनिञ्‍चाहं, सारिपुत्त, पजानामि, तिरच्छानयोनिगामिञ्‍च मग्गं, तिरच्छानयोनिगामिनिञ्‍च पटिपदं; यथा पटिपन्‍नो च कायस्स भेदा परं मरणा तिरच्छानयोनिं उपपज्‍जति तञ्‍च पजानामि। पेत्तिविसयं चाहं, सारिपुत्त, पजानामि, पेत्तिविसयगामिञ्‍च मग्गं, पेत्तिविसयगामिनिञ्‍च पटिपदं; यथा पटिपन्‍नो च कायस्स भेदा परं मरणा पेत्तिविसयं उपपज्‍जति तञ्‍च पजानामि। मनुस्से चाहं, सारिपुत्त, पजानामि, मनुस्सलोकगामिञ्‍च मग्गं , मनुस्सलोकगामिनिञ्‍च पटिपदं; यथा पटिपन्‍नो च कायस्स भेदा परं मरणा मनुस्सेसु उपपज्‍जति तञ्‍च पजानामि। देवे चाहं, सारिपुत्त, पजानामि, देवलोकगामिञ्‍च मग्गं, देवलोकगामिनिञ्‍च पटिपदं; यथा पटिपन्‍नो च कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्‍जति तञ्‍च पजानामि। निब्बानञ्‍चाहं, सारिपुत्त, पजानामि, निब्बानगामिञ्‍च मग्गं, निब्बानगामिनिञ्‍च पटिपदं; यथा पटिपन्‍नो च आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञ्‍ञाविमुत्तिं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरति तञ्‍च पजानामि।

    153. ‘‘Pañca kho imā, sāriputta, gatiyo. Katamā pañca? Nirayo, tiracchānayoni, pettivisayo, manussā, devā. Nirayañcāhaṃ, sāriputta, pajānāmi, nirayagāmiñca maggaṃ, nirayagāminiñca paṭipadaṃ; yathā paṭipanno ca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati tañca pajānāmi. Tiracchānayoniñcāhaṃ, sāriputta, pajānāmi, tiracchānayonigāmiñca maggaṃ, tiracchānayonigāminiñca paṭipadaṃ; yathā paṭipanno ca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapajjati tañca pajānāmi. Pettivisayaṃ cāhaṃ, sāriputta, pajānāmi, pettivisayagāmiñca maggaṃ, pettivisayagāminiñca paṭipadaṃ; yathā paṭipanno ca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapajjati tañca pajānāmi. Manusse cāhaṃ, sāriputta, pajānāmi, manussalokagāmiñca maggaṃ , manussalokagāminiñca paṭipadaṃ; yathā paṭipanno ca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussesu upapajjati tañca pajānāmi. Deve cāhaṃ, sāriputta, pajānāmi, devalokagāmiñca maggaṃ, devalokagāminiñca paṭipadaṃ; yathā paṭipanno ca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati tañca pajānāmi. Nibbānañcāhaṃ, sāriputta, pajānāmi, nibbānagāmiñca maggaṃ, nibbānagāminiñca paṭipadaṃ; yathā paṭipanno ca āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati tañca pajānāmi.

    १५४. ‘‘इधाहं, सारिपुत्त, एकच्‍चं पुग्गलं एवं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्‍जिस्सतीति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपन्‍नं, एकन्तदुक्खा तिब्बा कटुका वेदना वेदयमानं। सेय्यथापि, सारिपुत्त, अङ्गारकासु साधिकपोरिसा पूरा अङ्गारानं वीतच्‍चिकानं वीतधूमानं। अथ पुरिसो आगच्छेय्य घम्माभितत्तो घम्मपरेतो किलन्तो तसितो पिपासितो एकायनेन मग्गेन तमेव अङ्गारकासुं पणिधाय। तमेनं चक्खुमा पुरिसो दिस्वा एवं वदेय्य – ‘तथायं भवं पुरिसो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा इमंयेव अङ्गारकासुं आगमिस्सती’ति । तमेनं पस्सेय्य अपरेन समयेन तस्सा अङ्गारकासुया पतितं, एकन्तदुक्खा तिब्बा कटुका वेदना वेदयमानं। एवमेव खो अहं, सारिपुत्त, इधेकच्‍चं पुग्गलं एवं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो यथा कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्‍जिस्सतीति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपन्‍नं, एकन्तदुक्खा तिब्बा कटुका वेदना वेदयमानं।

    154. ‘‘Idhāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissatīti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannaṃ, ekantadukkhā tibbā kaṭukā vedanā vedayamānaṃ. Seyyathāpi, sāriputta, aṅgārakāsu sādhikaporisā pūrā aṅgārānaṃ vītaccikānaṃ vītadhūmānaṃ. Atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito ekāyanena maggena tameva aṅgārakāsuṃ paṇidhāya. Tamenaṃ cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya – ‘tathāyaṃ bhavaṃ puriso paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā imaṃyeva aṅgārakāsuṃ āgamissatī’ti . Tamenaṃ passeyya aparena samayena tassā aṅgārakāsuyā patitaṃ, ekantadukkhā tibbā kaṭukā vedanā vedayamānaṃ. Evameva kho ahaṃ, sāriputta, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissatīti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannaṃ, ekantadukkhā tibbā kaṭukā vedanā vedayamānaṃ.

    ‘‘इध पनाहं, सारिपुत्त, एकच्‍चं पुग्गलं एवं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा कायस्स भेदा परं मरणा तिरच्छानयोनिं उपपज्‍जिस्सतीति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन कायस्स भेदा परं मरणा तिरच्छानयोनिं उपपन्‍नं, दुक्खा तिब्बा कटुका वेदना वेदयमानं। सेय्यथापि, सारिपुत्त, गूथकूपो साधिकपोरिसो, पूरो गूथस्स। अथ पुरिसो आगच्छेय्य घम्माभितत्तो घम्मपरेतो किलन्तो तसितो पिपासितो एकायनेन मग्गेन तमेव गूथकूपं पणिधाय। तमेनं चक्खुमा पुरिसो दिस्वा एवं वदेय्य – ‘तथायं भवं पुरिसो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो यथा इमंयेव गूथकूपं आगमिस्सती’ति। तमेनं पस्सेय्य अपरेन समयेन तस्मिं गूथकूपे पतितं, दुक्खा तिब्बा कटुका वेदना वेदयमानं। एवमेव खो अहं, सारिपुत्त, इधेकच्‍चं पुग्गलं एवं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा कायस्स भेदा परं मरणा तिरच्छानयोनिं उपपज्‍जिस्सतीति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन कायस्स भेदा परं मरणा तिरच्छानयोनिं उपपन्‍नं, दुक्खा तिब्बा कटुका वेदना वेदयमानं।

    ‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapajjissatīti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapannaṃ, dukkhā tibbā kaṭukā vedanā vedayamānaṃ. Seyyathāpi, sāriputta, gūthakūpo sādhikaporiso, pūro gūthassa. Atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito ekāyanena maggena tameva gūthakūpaṃ paṇidhāya. Tamenaṃ cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya – ‘tathāyaṃ bhavaṃ puriso paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho yathā imaṃyeva gūthakūpaṃ āgamissatī’ti. Tamenaṃ passeyya aparena samayena tasmiṃ gūthakūpe patitaṃ, dukkhā tibbā kaṭukā vedanā vedayamānaṃ. Evameva kho ahaṃ, sāriputta, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapajjissatīti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapannaṃ, dukkhā tibbā kaṭukā vedanā vedayamānaṃ.

    ‘‘इध पनाहं, सारिपुत्त, एकच्‍चं पुग्गलं एवं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा कायस्स भेदा परं मरणा पेत्तिविसयं उपपज्‍जिस्सतीति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन कायस्स भेदा परं मरणा पेत्तिविसयं उपपन्‍नं, दुक्खबहुला वेदना वेदयमानं। सेय्यथापि, सारिपुत्त, रुक्खो विसमे भूमिभागे जातो तनुपत्तपलासो कबरच्छायो । अथ पुरिसो आगच्छेय्य घम्माभितत्तो घम्मपरेतो किलन्तो तसितो पिपासितो एकायनेन मग्गेन तमेव रुक्खं पणिधाय। तमेनं चक्खुमा पुरिसो दिस्वा एवं वदेय्य – ‘तथायं भवं पुरिसो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा इमंयेव रुक्खं आगमिस्सती’ति। तमेनं पस्सेय्य, अपरेन समयेन तस्स रुक्खस्स छायाय निसिन्‍नं वा निपन्‍नं वा दुक्खबहुला वेदना वेदयमानं। एवमेव खो अहं, सारिपुत्त, इधेकच्‍चं पुग्गलं एवं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा कायस्स भेदा परं मरणा पेत्तिविसयं उपपज्‍जिस्सतीति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन कायस्स भेदा परं मरणा पेत्तिविसयं उपपन्‍नं, दुक्खबहुला वेदना वेदयमानं।

    ‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapajjissatīti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapannaṃ, dukkhabahulā vedanā vedayamānaṃ. Seyyathāpi, sāriputta, rukkho visame bhūmibhāge jāto tanupattapalāso kabaracchāyo . Atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito ekāyanena maggena tameva rukkhaṃ paṇidhāya. Tamenaṃ cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya – ‘tathāyaṃ bhavaṃ puriso paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā imaṃyeva rukkhaṃ āgamissatī’ti. Tamenaṃ passeyya, aparena samayena tassa rukkhassa chāyāya nisinnaṃ vā nipannaṃ vā dukkhabahulā vedanā vedayamānaṃ. Evameva kho ahaṃ, sāriputta, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapajjissatīti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapannaṃ, dukkhabahulā vedanā vedayamānaṃ.

    ‘‘इध पनाहं, सारिपुत्त, एकच्‍चं पुग्गलं एवं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो यथा कायस्स भेदा परं मरणा मनुस्सेसु उपपज्‍जिस्सतीति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन कायस्स भेदा परं मरणा मनुस्सेसु उपपन्‍नं, सुखबहुला वेदना वेदयमानं। सेय्यथापि, सारिपुत्त, रुक्खो समे भूमिभागे जातो बहलपत्तपलासो सन्दच्छायो 11। अथ पुरिसो आगच्छेय्य घम्माभितत्तो घम्मपरेतो किलन्तो तसितो पिपासितो एकायनेन मग्गेन तमेव रुक्खं पणिधाय। तमेनं चक्खुमा पुरिसो दिस्वा एवं वदेय्य – ‘तथायं भवं पुरिसो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा इममेव रुक्खं आगमिस्सती’ति। तमेनं पस्सेय्य अपरेन समयेन तस्स रुक्खस्स छायाय निसिन्‍नं वा निपन्‍नं वा सुखबहुला वेदना वेदयमानं। एवमेव खो अहं, सारिपुत्त, इधेकच्‍चं पुग्गलं एवं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो यथा कायस्स भेदा परं मरणा मनुस्सेसु उपपज्‍जिस्सतीति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन कायस्स भेदा परं मरणा मनुस्सेसु उपपन्‍नं, सुखबहुला वेदना वेदयमानं।

    ‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussesu upapajjissatīti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussesu upapannaṃ, sukhabahulā vedanā vedayamānaṃ. Seyyathāpi, sāriputta, rukkho same bhūmibhāge jāto bahalapattapalāso sandacchāyo 12. Atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito ekāyanena maggena tameva rukkhaṃ paṇidhāya. Tamenaṃ cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya – ‘tathāyaṃ bhavaṃ puriso paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā imameva rukkhaṃ āgamissatī’ti. Tamenaṃ passeyya aparena samayena tassa rukkhassa chāyāya nisinnaṃ vā nipannaṃ vā sukhabahulā vedanā vedayamānaṃ. Evameva kho ahaṃ, sāriputta, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussesu upapajjissatīti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussesu upapannaṃ, sukhabahulā vedanā vedayamānaṃ.

    ‘‘इध पनाहं, सारिपुत्त, एकच्‍चं पुग्गलं एवं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्‍जिस्सती’ति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपन्‍नं, एकन्तसुखा वेदना वेदयमानं। सेय्यथापि, सारिपुत्त, पासादो, तत्रास्स कूटागारं उल्‍लित्तावलित्तं निवातं फुसितग्गळं पिहितवातपानं। तत्रास्स पल्‍लङ्को गोनकत्थतो पटिकत्थतो पटलिकत्थतो कदलिमिगपवरपच्‍चत्थरणो सउत्तरच्छदो उभतोलोहितकूपधानो। अथ पुरिसो आगच्छेय्य घम्माभितत्तो घम्मपरेतो किलन्तो तसितो पिपासितो एकायनेन मग्गेन तमेव पासादं पणिधाय। तमेनं चक्खुमा पुरिसो दिस्वा एवं वदेय्य – ‘तथायं भवं पुरिसो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा इमंयेव पासादं आगमिस्सती’ति। तमेनं पस्सेय्य अपरेन समयेन तस्मिं पासादे तस्मिं कूटागारे तस्मिं पल्‍लङ्के निसिन्‍नं वा निपन्‍नं वा एकन्तसुखा वेदना वेदयमानं। एवमेव खो अहं, सारिपुत्त, इधेकच्‍चं पुग्गलं एवं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो यथा कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्‍जिस्सतीति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपन्‍नं, एकन्तसुखा वेदना वेदयमानं।

    ‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissatī’ti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannaṃ, ekantasukhā vedanā vedayamānaṃ. Seyyathāpi, sāriputta, pāsādo, tatrāssa kūṭāgāraṃ ullittāvalittaṃ nivātaṃ phusitaggaḷaṃ pihitavātapānaṃ. Tatrāssa pallaṅko gonakatthato paṭikatthato paṭalikatthato kadalimigapavarapaccattharaṇo sauttaracchado ubhatolohitakūpadhāno. Atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito ekāyanena maggena tameva pāsādaṃ paṇidhāya. Tamenaṃ cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya – ‘tathāyaṃ bhavaṃ puriso paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā imaṃyeva pāsādaṃ āgamissatī’ti. Tamenaṃ passeyya aparena samayena tasmiṃ pāsāde tasmiṃ kūṭāgāre tasmiṃ pallaṅke nisinnaṃ vā nipannaṃ vā ekantasukhā vedanā vedayamānaṃ. Evameva kho ahaṃ, sāriputta, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho yathā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissatīti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannaṃ, ekantasukhā vedanā vedayamānaṃ.

    ‘‘इध पनाहं, सारिपुत्त, एकच्‍चं पुग्गलं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा आसवानं खया अनासं चेतोविमुत्तिं पञ्‍ञाविमुत्तिं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरिस्सतीति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञ्‍ञाविमुत्तिं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरन्तं, एकन्तसुखा वेदना वेदयमानं। सेय्यथापि, सारिपुत्त, पोक्खरणी अच्छोदका सातोदका सीतोदका सेतका सुपतित्था रमणीया। अविदूरे चस्सा तिब्बो वनसण्डो। अथ पुरिसो आगच्छेय्य घम्माभितत्तो घम्मपरेतो किलन्तो तसितो पिपासितो एकायनेन मग्गेन तमेव पोक्खरणिं पणिधाय। तमेनं चक्खुमा पुरिसो दिस्वा एवं वदेय्य – ‘तथा भवं पुरिसो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा इमंयेव पोक्खरणिं आगमिस्सती’ति। तमेनं पस्सेय्य अपरेन समयेन तं पोक्खरणिं ओगाहेत्वा न्हायित्वा च पिवित्वा च सब्बदरथकिलमथपरिळाहं पटिप्पस्सम्भेत्वा पच्‍चुत्तरित्वा तस्मिं वनसण्डे निसिन्‍नं वा निपन्‍नं वा, एकन्तसुखा वेदना वेदयमानं। एवमेव खो अहं, सारिपुत्त, इधेकच्‍चं पुग्गलं एवं चेतसा चेतो परिच्‍च पजानामि – तथायं पुग्गलो पटिपन्‍नो तथा च इरियति तञ्‍च मग्गं समारूळ्हो, यथा आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञ्‍ञाविमुत्तिं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरिस्सती’ति। तमेनं पस्सामि अपरेन समयेन आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञ्‍ञाविमुत्तिं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरन्तं, एकन्तसुखा वेदना वेदयमानं। इमा खो, सारिपुत्त, पञ्‍च गतियो।

    ‘‘Idha panāhaṃ, sāriputta, ekaccaṃ puggalaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā āsavānaṃ khayā anāsaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissatīti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantaṃ, ekantasukhā vedanā vedayamānaṃ. Seyyathāpi, sāriputta, pokkharaṇī acchodakā sātodakā sītodakā setakā supatitthā ramaṇīyā. Avidūre cassā tibbo vanasaṇḍo. Atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito ekāyanena maggena tameva pokkharaṇiṃ paṇidhāya. Tamenaṃ cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya – ‘tathā bhavaṃ puriso paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā imaṃyeva pokkharaṇiṃ āgamissatī’ti. Tamenaṃ passeyya aparena samayena taṃ pokkharaṇiṃ ogāhetvā nhāyitvā ca pivitvā ca sabbadarathakilamathapariḷāhaṃ paṭippassambhetvā paccuttaritvā tasmiṃ vanasaṇḍe nisinnaṃ vā nipannaṃ vā, ekantasukhā vedanā vedayamānaṃ. Evameva kho ahaṃ, sāriputta, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi – tathāyaṃ puggalo paṭipanno tathā ca iriyati tañca maggaṃ samārūḷho, yathā āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissatī’ti. Tamenaṃ passāmi aparena samayena āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantaṃ, ekantasukhā vedanā vedayamānaṃ. Imā kho, sāriputta, pañca gatiyo.

    ‘‘यो खो मं, सारिपुत्त, एवं जानन्तं एवं पस्सन्तं एवं वदेय्य – ‘नत्थि समणस्स गोतमस्स उत्तरिमनुस्सधम्मा अलमरियञाणदस्सनविसेसो; तक्‍कपरियाहतं समणो गोतमो धम्मं देसेति वीमंसानुचरितं सयंपटिभान’न्ति तं, सारिपुत्त, वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। सेय्यथापि, सारिपुत्त, भिक्खु सीलसम्पन्‍नो समाधिसम्पन्‍नो पञ्‍ञासम्पन्‍नो दिट्ठेव धम्मे अञ्‍ञं आराधेय्य, एवं सम्पदमिदं, सारिपुत्त, वदामि ‘तं वाचं अप्पहाय तं चित्तं अप्पहाय तं दिट्ठिं अप्पटिनिस्सज्‍जित्वा यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये’।

    ‘‘Yo kho maṃ, sāriputta, evaṃ jānantaṃ evaṃ passantaṃ evaṃ vadeyya – ‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso; takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhāna’nti taṃ, sāriputta, vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye. Seyyathāpi, sāriputta, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya, evaṃ sampadamidaṃ, sāriputta, vadāmi ‘taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye’.

    १५५. ‘‘अभिजानामि खो पनाहं, सारिपुत्त, चतुरङ्गसमन्‍नागतं ब्रह्मचरियं चरिता 13 – तपस्सी सुदं होमि परमतपस्सी, लूखो सुदं 14 होमि परमलूखो, जेगुच्छी सुदं होमि परमजेगुच्छी, पविवित्तो सुदं 15 होमि परमपविवित्तो । तत्रास्सु मे इदं, सारिपुत्त, तपस्सिताय होति – अचेलको होमि मुत्ताचारो हत्थापलेखनो 16, न एहिभद्दन्तिको न तिट्ठभद्दन्तिको; नाभिहटं न उद्दिस्सकतं न निमन्तनं सादियामि। सो न कुम्भिमुखा पटिग्गण्हामि, न कळोपिमुखा पटिग्गण्हामि, न एळकमन्तरं, न दण्डमन्तरं, न मुसलमन्तरं, न द्विन्‍नं भुञ्‍जमानानं, न गब्भिनिया, न पायमानाय 17, न पुरिसन्तरगताय, न सङ्कित्तीसु, न यत्थ सा उपट्ठितो होति, न यत्थ मक्खिका सण्डसण्डचारिनी; न मच्छं न मंसं न सुरं न मेरयं न थुसोदकं पिवामि; सो एकागारिको वा होमि एकालोपिको, द्वागारिको वा होमि द्वालोपिको…पे॰… सत्तागारिको वा होमि सत्तालोपिको; एकिस्सापि दत्तिया यापेमि, द्वीहिपि दत्तीहि यापेमि…पे॰… सत्तहिपि दत्तीहि यापेमि; एकाहिकम्पि आहारं आहारेमि, द्वीहिकम्पि आहारं आहारेमि…पे॰… सत्ताहिकम्पि आहारं आहारेमि; इति एवरूपं अद्धमासिकम्पि परियायभत्तभोजनानुयोगमनुयुत्तो विहरामि।

    155. ‘‘Abhijānāmi kho panāhaṃ, sāriputta, caturaṅgasamannāgataṃ brahmacariyaṃ caritā 18 – tapassī sudaṃ homi paramatapassī, lūkho sudaṃ 19 homi paramalūkho, jegucchī sudaṃ homi paramajegucchī, pavivitto sudaṃ 20 homi paramapavivitto . Tatrāssu me idaṃ, sāriputta, tapassitāya hoti – acelako homi muttācāro hatthāpalekhano 21, na ehibhaddantiko na tiṭṭhabhaddantiko; nābhihaṭaṃ na uddissakataṃ na nimantanaṃ sādiyāmi. So na kumbhimukhā paṭiggaṇhāmi, na kaḷopimukhā paṭiggaṇhāmi, na eḷakamantaraṃ, na daṇḍamantaraṃ, na musalamantaraṃ, na dvinnaṃ bhuñjamānānaṃ, na gabbhiniyā, na pāyamānāya 22, na purisantaragatāya, na saṅkittīsu, na yattha sā upaṭṭhito hoti, na yattha makkhikā saṇḍasaṇḍacārinī; na macchaṃ na maṃsaṃ na suraṃ na merayaṃ na thusodakaṃ pivāmi; so ekāgāriko vā homi ekālopiko, dvāgāriko vā homi dvālopiko…pe… sattāgāriko vā homi sattālopiko; ekissāpi dattiyā yāpemi, dvīhipi dattīhi yāpemi…pe… sattahipi dattīhi yāpemi; ekāhikampi āhāraṃ āhāremi, dvīhikampi āhāraṃ āhāremi…pe… sattāhikampi āhāraṃ āhāremi; iti evarūpaṃ addhamāsikampi pariyāyabhattabhojanānuyogamanuyutto viharāmi.

    ‘‘सो साकभक्खो वा होमि, सामाकभक्खो वा होमि, नीवारभक्खो वा होमि, दद्दुलभक्खो वा होमि, हटभक्खो वा होमि, कणभक्खो वा होमि, आचामभक्खो वा होमि , पिञ्‍ञाकभक्खो वा होमि, तिणभक्खो वा होमि, गोमयभक्खो वा होमि, वनमूलफलाहारो यापेमि पवत्तफलभोजी।

    ‘‘So sākabhakkho vā homi, sāmākabhakkho vā homi, nīvārabhakkho vā homi, daddulabhakkho vā homi, haṭabhakkho vā homi, kaṇabhakkho vā homi, ācāmabhakkho vā homi , piññākabhakkho vā homi, tiṇabhakkho vā homi, gomayabhakkho vā homi, vanamūlaphalāhāro yāpemi pavattaphalabhojī.

    ‘‘सो साणानिपि धारेमि, मसाणानिपि धारेमि, छवदुस्सानिपि धारेमि, पंसुकूलानिपि धारेमि, तिरीटानिपि धारेमि, अजिनम्पि धारेमि, अजिनक्खिपम्पि धारेमि, कुसचीरम्पि धारेमि, वाकचीरम्पि धारेमि, फलकचीरम्पि धारेमि, केसकम्बलम्पि धारेमि, वाळकम्बलम्पि धारेमि, उलूकपक्खम्पि धारेमि; केसमस्सुलोचकोपि होमि केसमस्सुलोचनानुयोगमनुयुत्तो; उब्भट्ठकोपि होमि आसनपटिक्खित्तो; उक्‍कुटिकोपि होमि उक्‍कुटिकप्पधानमनुयुत्तो; कण्टकापस्सयिकोपि होमि कण्टकापस्सये सेय्यं कप्पेमि 23; सायततियकम्पि उदकोरोहनानुयोगमनुयुत्तो विहरामि – इति एवरूपं अनेकविहितं कायस्स आतापनपरितापनानुयोगमनुयुत्तो विहरामि। इदंसु मे, सारिपुत्त, तपस्सिताय होति।

    ‘‘So sāṇānipi dhāremi, masāṇānipi dhāremi, chavadussānipi dhāremi, paṃsukūlānipi dhāremi, tirīṭānipi dhāremi, ajinampi dhāremi, ajinakkhipampi dhāremi, kusacīrampi dhāremi, vākacīrampi dhāremi, phalakacīrampi dhāremi, kesakambalampi dhāremi, vāḷakambalampi dhāremi, ulūkapakkhampi dhāremi; kesamassulocakopi homi kesamassulocanānuyogamanuyutto; ubbhaṭṭhakopi homi āsanapaṭikkhitto; ukkuṭikopi homi ukkuṭikappadhānamanuyutto; kaṇṭakāpassayikopi homi kaṇṭakāpassaye seyyaṃ kappemi 24; sāyatatiyakampi udakorohanānuyogamanuyutto viharāmi – iti evarūpaṃ anekavihitaṃ kāyassa ātāpanaparitāpanānuyogamanuyutto viharāmi. Idaṃsu me, sāriputta, tapassitāya hoti.

    १५६. ‘‘तत्रास्सु मे इदं, सारिपुत्त, लूखस्मिं होति – नेकवस्सगणिकं रजोजल्‍लं काये सन्‍निचितं होति पपटिकजातं। सेय्यथापि, सारिपुत्त, तिन्दुकखाणु नेकवस्सगणिको सन्‍निचितो होति पपटिकजातो, एवमेवास्सु मे, सारिपुत्त, नेकवस्सगणिकं रजोजल्‍लं काये सन्‍निचितं होति पपटिकजातं। तस्स मय्हं, सारिपुत्त, न एवं होति – ‘अहो वताहं इमं रजोजल्‍लं पाणिना परिमज्‍जेय्यं, अञ्‍ञे वा पन मे इमं रजोजल्‍लं पाणिना परिमज्‍जेय्यु’न्ति। एवम्पि मे, सारिपुत्त , न होति। इदंसु मे, सारिपुत्त, लूखस्मिं होति।

    156. ‘‘Tatrāssu me idaṃ, sāriputta, lūkhasmiṃ hoti – nekavassagaṇikaṃ rajojallaṃ kāye sannicitaṃ hoti papaṭikajātaṃ. Seyyathāpi, sāriputta, tindukakhāṇu nekavassagaṇiko sannicito hoti papaṭikajāto, evamevāssu me, sāriputta, nekavassagaṇikaṃ rajojallaṃ kāye sannicitaṃ hoti papaṭikajātaṃ. Tassa mayhaṃ, sāriputta, na evaṃ hoti – ‘aho vatāhaṃ imaṃ rajojallaṃ pāṇinā parimajjeyyaṃ, aññe vā pana me imaṃ rajojallaṃ pāṇinā parimajjeyyu’nti. Evampi me, sāriputta , na hoti. Idaṃsu me, sāriputta, lūkhasmiṃ hoti.

    ‘‘तत्रास्सु मे इदं, सारिपुत्त, जेगुच्छिस्मिं होति – सो खो अहं, सारिपुत्त, सतोव अभिक्‍कमामि, सतोव पटिक्‍कमामि, याव उदकबिन्दुम्हिपि मे दया पच्‍चुपट्ठिता होति – ‘माहं खुद्दके पाणे विसमगते सङ्घातं आपादेसि’न्ति। इदंसु मे, सारिपुत्त, जेगुच्छिस्मिं होति।

    ‘‘Tatrāssu me idaṃ, sāriputta, jegucchismiṃ hoti – so kho ahaṃ, sāriputta, satova abhikkamāmi, satova paṭikkamāmi, yāva udakabindumhipi me dayā paccupaṭṭhitā hoti – ‘māhaṃ khuddake pāṇe visamagate saṅghātaṃ āpādesi’nti. Idaṃsu me, sāriputta, jegucchismiṃ hoti.

    ‘‘तत्रास्सु मे इदं, सारिपुत्त, पविवित्तस्मिं होति – सो खो अहं, सारिपुत्त, अञ्‍ञतरं अरञ्‍ञायतनं अज्झोगाहेत्वा विहरामि। यदा पस्सामि गोपालकं वा पसुपालकं वा तिणहारकं वा कट्ठहारकं वा वनकम्मिकं वा, वनेन वनं गहनेन गहनं निन्‍नेन निन्‍नं थलेन थलं संपतामि 25। तं किस्स हेतु? मा मं ते अद्दसंसु अहञ्‍च मा ते अद्दसन्ति। सेय्यथापि, सारिपुत्त, आरञ्‍ञको मगो मनुस्से दिस्वा वनेन वनं गहनेन गहनं निन्‍नेन निन्‍नं थलेन थलं संपतति, एवमेव खो अहं, सारिपुत्त, यदा पस्सामि गोपालकं वा पसुपालकं वा तिणहारकं वा कट्ठहारकं वा वनकम्मिकं वा वनेन वनं गहनेन गहनं निन्‍नेन निन्‍नं थलेन थलं संपतामि। तं किस्स हेतु? मा मं ते अद्दसंसु अहञ्‍च मा ते अद्दसन्ति। इदंसु मे, सारिपुत्त, पविवित्तस्मिं होति।

    ‘‘Tatrāssu me idaṃ, sāriputta, pavivittasmiṃ hoti – so kho ahaṃ, sāriputta, aññataraṃ araññāyatanaṃ ajjhogāhetvā viharāmi. Yadā passāmi gopālakaṃ vā pasupālakaṃ vā tiṇahārakaṃ vā kaṭṭhahārakaṃ vā vanakammikaṃ vā, vanena vanaṃ gahanena gahanaṃ ninnena ninnaṃ thalena thalaṃ saṃpatāmi 26. Taṃ kissa hetu? Mā maṃ te addasaṃsu ahañca mā te addasanti. Seyyathāpi, sāriputta, āraññako mago manusse disvā vanena vanaṃ gahanena gahanaṃ ninnena ninnaṃ thalena thalaṃ saṃpatati, evameva kho ahaṃ, sāriputta, yadā passāmi gopālakaṃ vā pasupālakaṃ vā tiṇahārakaṃ vā kaṭṭhahārakaṃ vā vanakammikaṃ vā vanena vanaṃ gahanena gahanaṃ ninnena ninnaṃ thalena thalaṃ saṃpatāmi. Taṃ kissa hetu? Mā maṃ te addasaṃsu ahañca mā te addasanti. Idaṃsu me, sāriputta, pavivittasmiṃ hoti.

    ‘‘सो खो अहं, सारिपुत्त, ये ते गोट्ठा पट्ठितगावो अपगतगोपालका, तत्थ चतुक्‍कुण्डिको उपसङ्कमित्वा यानि तानि वच्छकानं तरुणकानं धेनुपकानं गोमयानि तानि सुदं आहारेमि। यावकीवञ्‍च मे , सारिपुत्त, सकं मुत्तकरीसं अपरियादिन्‍नं होति, सकंयेव सुदं मुत्तकरीसं आहारेमि। इदंसु मे, सारिपुत्त, महाविकटभोजनस्मिं होति।

    ‘‘So kho ahaṃ, sāriputta, ye te goṭṭhā paṭṭhitagāvo apagatagopālakā, tattha catukkuṇḍiko upasaṅkamitvā yāni tāni vacchakānaṃ taruṇakānaṃ dhenupakānaṃ gomayāni tāni sudaṃ āhāremi. Yāvakīvañca me , sāriputta, sakaṃ muttakarīsaṃ apariyādinnaṃ hoti, sakaṃyeva sudaṃ muttakarīsaṃ āhāremi. Idaṃsu me, sāriputta, mahāvikaṭabhojanasmiṃ hoti.

    १५७. ‘‘सो खो अहं, सारिपुत्त, अञ्‍ञतरं भिंसनकं वनसण्डं अज्झोगाहेत्वा विहरामि। तत्रास्सुदं, सारिपुत्त, भिंसनकस्स वनसण्डस्स भिंसनकतस्मिं होति – यो कोचि अवीतरागो तं वनसण्डं पविसति, येभुय्येन लोमानि हंसन्ति। सो खो अहं, सारिपुत्त, या ता रत्तियो सीता हेमन्तिका अन्तरट्ठका हिमपातसमया 27 तथारूपासु रत्तीसु रत्तिं अब्भोकासे विहरामि, दिवा वनसण्डे; गिम्हानं पच्छिमे मासे दिवा अब्भोकासे विहरामि, रत्तिं वनसण्डे। अपिस्सु मं, सारिपुत्त, अयं अनच्छरियगाथा पटिभासि पुब्बे अस्सुतपुब्बा –

    157. ‘‘So kho ahaṃ, sāriputta, aññataraṃ bhiṃsanakaṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā viharāmi. Tatrāssudaṃ, sāriputta, bhiṃsanakassa vanasaṇḍassa bhiṃsanakatasmiṃ hoti – yo koci avītarāgo taṃ vanasaṇḍaṃ pavisati, yebhuyyena lomāni haṃsanti. So kho ahaṃ, sāriputta, yā tā rattiyo sītā hemantikā antaraṭṭhakā himapātasamayā 28 tathārūpāsu rattīsu rattiṃ abbhokāse viharāmi, divā vanasaṇḍe; gimhānaṃ pacchime māse divā abbhokāse viharāmi, rattiṃ vanasaṇḍe. Apissu maṃ, sāriputta, ayaṃ anacchariyagāthā paṭibhāsi pubbe assutapubbā –

    ‘‘सोतत्तो सोसिन्‍नो 29 चेव, एको भिंसनके वने।

    ‘‘Sotatto sosinno 30 ceva, eko bhiṃsanake vane;

    नग्गो न चग्गिमासीनो, एसनापसुतो मुनी’’ति॥

    Naggo na caggimāsīno, esanāpasuto munī’’ti.

    ‘‘सो खो अहं, सारिपुत्त, सुसाने सेय्यं कप्पेमि छवट्ठिकानि उपधाय। अपिस्सु मं, सारिपुत्त, गामण्डला 31 उपसङ्कमित्वा ओट्ठुभन्तिपि, ओमुत्तेन्तिपि, पंसुकेनपि ओकिरन्ति, कण्णसोतेसुपि सलाकं पवेसेन्ति। न खो पनाहं, सारिपुत्त, अभिजानामि तेसु पापकं चित्तं उप्पादेता। इदंसु मे, सारिपुत्त, उपेक्खाविहारस्मिं होति।

    ‘‘So kho ahaṃ, sāriputta, susāne seyyaṃ kappemi chavaṭṭhikāni upadhāya. Apissu maṃ, sāriputta, gāmaṇḍalā 32 upasaṅkamitvā oṭṭhubhantipi, omuttentipi, paṃsukenapi okiranti, kaṇṇasotesupi salākaṃ pavesenti. Na kho panāhaṃ, sāriputta, abhijānāmi tesu pāpakaṃ cittaṃ uppādetā. Idaṃsu me, sāriputta, upekkhāvihārasmiṃ hoti.

    १५८. ‘‘सन्ति खो पन, सारिपुत्त, एके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘आहारेन सुद्धी’ति। ते एवमाहंसु – ‘कोलेहि यापेमा’ति। ते कोलम्पि खादन्ति, कोलचुण्णम्पि खादन्ति, कोलोदकम्पि पिवन्ति – अनेकविहितम्पि कोलविकतिं परिभुञ्‍जन्ति। अभिजानामि खो पनाहं, सारिपुत्त, एकंयेव कोलं आहारं आहारिता। सिया खो पन ते, सारिपुत्त, एवमस्स – ‘महा नून तेन समयेन कोलो अहोसी’ति। न खो पनेतं, सारिपुत्त, एवं दट्ठब्बं। तदापि एतपरमोयेव कोलो अहोसि सेय्यथापि एतरहि। तस्स मय्हं, सारिपुत्त, एकंयेव कोलं आहारं आहारयतो अधिमत्तकसिमानं पत्तो कायो होति। सेय्यथापि नाम आसीतिकपब्बानि वा काळपब्बानि वा, एवमेवस्सु मे अङ्गपच्‍चङ्गानि भवन्ति तायेवप्पाहारताय। सेय्यथापि नाम ओट्ठपदं, एवमेवस्सु मे आनिसदं होति तायेवप्पाहारताय। सेय्यथापि नाम वट्टनावळी, एवमेवस्सु मे पिट्ठिकण्टको उन्‍नतावनतो होति तायेवप्पाहारताय। सेय्यथापि नाम जरसालाय गोपानसियो ओलुग्गविलुग्गा भवन्ति, एवमेवस्सु मे फासुळियो ओलुग्गविलुग्गा भवन्ति तायेवप्पाहारताय। सेय्यथापि नाम गम्भीरे उदपाने उदकतारका गम्भीरगता ओक्खायिका दिस्सन्ति, एवमेवस्सु मे अक्खिकूपेसु अक्खितारका गम्भीरगता ओक्खायिका दिस्सन्ति तायेवप्पाहारताय। सेय्यथापि नाम तित्तकालाबुआमकच्छिन्‍नो वातातपेन संफुटितो 33 होति सम्मिलातो, एवमेवस्सु मे सीसच्छवि संफुटिता होति सम्मिलाता तायेवप्पाहारताय। सो खो अहं, सारिपुत्त, ‘उदरच्छविं परिमसिस्सामी’ति पिट्ठिकण्टकंयेव परिग्गण्हामि, ‘पिट्ठिकण्टकं परिमसिस्सामी’ति उदरच्छविंयेव परिग्गण्हामि, यावस्सु मे, सारिपुत्त, उदरच्छवि पिट्ठिकण्टकं अल्‍लीना होति तायेवप्पाहारताय। सो खो अहं, सारिपुत्त, ‘वच्‍चं वा मुत्तं वा करिस्सामी’ति तत्थेव अवकुज्‍जो पपतामि तायेवप्पाहारताय। सो खो अहं, सारिपुत्त, तमेव कायं अस्सासेन्तो पाणिना गत्तानि अनोमज्‍जामि। तस्स मय्हं, सारिपुत्त, पाणिना गत्तानि अनोमज्‍जतो पूतिमूलानि लोमानि कायस्मा पतन्ति तायेवप्पाहारताय।

    158. ‘‘Santi kho pana, sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘āhārena suddhī’ti. Te evamāhaṃsu – ‘kolehi yāpemā’ti. Te kolampi khādanti, kolacuṇṇampi khādanti, kolodakampi pivanti – anekavihitampi kolavikatiṃ paribhuñjanti. Abhijānāmi kho panāhaṃ, sāriputta, ekaṃyeva kolaṃ āhāraṃ āhāritā. Siyā kho pana te, sāriputta, evamassa – ‘mahā nūna tena samayena kolo ahosī’ti. Na kho panetaṃ, sāriputta, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tadāpi etaparamoyeva kolo ahosi seyyathāpi etarahi. Tassa mayhaṃ, sāriputta, ekaṃyeva kolaṃ āhāraṃ āhārayato adhimattakasimānaṃ patto kāyo hoti. Seyyathāpi nāma āsītikapabbāni vā kāḷapabbāni vā, evamevassu me aṅgapaccaṅgāni bhavanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma oṭṭhapadaṃ, evamevassu me ānisadaṃ hoti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma vaṭṭanāvaḷī, evamevassu me piṭṭhikaṇṭako unnatāvanato hoti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma jarasālāya gopānasiyo oluggaviluggā bhavanti, evamevassu me phāsuḷiyo oluggaviluggā bhavanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma gambhīre udapāne udakatārakā gambhīragatā okkhāyikā dissanti, evamevassu me akkhikūpesu akkhitārakā gambhīragatā okkhāyikā dissanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma tittakālābuāmakacchinno vātātapena saṃphuṭito 34 hoti sammilāto, evamevassu me sīsacchavi saṃphuṭitā hoti sammilātā tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, sāriputta, ‘udaracchaviṃ parimasissāmī’ti piṭṭhikaṇṭakaṃyeva pariggaṇhāmi, ‘piṭṭhikaṇṭakaṃ parimasissāmī’ti udaracchaviṃyeva pariggaṇhāmi, yāvassu me, sāriputta, udaracchavi piṭṭhikaṇṭakaṃ allīnā hoti tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, sāriputta, ‘vaccaṃ vā muttaṃ vā karissāmī’ti tattheva avakujjo papatāmi tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, sāriputta, tameva kāyaṃ assāsento pāṇinā gattāni anomajjāmi. Tassa mayhaṃ, sāriputta, pāṇinā gattāni anomajjato pūtimūlāni lomāni kāyasmā patanti tāyevappāhāratāya.

    १५९. ‘‘सन्ति खो पन, सारिपुत्त, एके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘आहारेन सुद्धी’ति। ते एवमाहंसु – ‘मुग्गेहि यापेम…पे॰… तिलेहि यापेम…पे॰… तण्डुलेहि यापेमा’ति। ते तण्डुलम्पि खादन्ति, तण्डुलचुण्णम्पि खादन्ति, तण्डुलोदकम्पि पिवन्ति – अनेकविहितम्पि तण्डुलविकतिं परिभुञ्‍जन्ति। अभिजानामि खो पनाहं, सारिपुत्त, एकंयेव तण्डुलं आहारं आहारिता। सिया खो पन ते, सारिपुत्त, एवमस्स – ‘महा नून तेन समयेन तण्डुलो अहोसी’ति। न खो पनेतं, सारिपुत्त, एवं दट्ठब्बं। तदापि एतपरमोयेव तण्डुलो अहोसि , सेय्यथापि एतरहि। तस्स मय्हं, सारिपुत्त, एकंयेव तण्डुलं आहारं आहारयतो अधिमत्तकसिमानं पत्तो कायो होति। सेय्यथापि नाम आसीतिकपब्बानि वा काळपब्बानि वा, एवमेवस्सु मे अङ्गपच्‍चङ्गानि भवन्ति तायेवप्पाहारताय। सेय्यथापि नाम ओट्ठपदं, एवमेवस्सु मे आनिसदं होति तायेवप्पाहारताय। सेय्यथापि नाम वट्टनावळी, एवमेवस्सु मे पिट्ठिकण्टको उन्‍नतावनतो होति तायेवप्पाहारताय। सेय्यथापि नाम जरसालाय गोपानसियो ओलुग्गविलुग्गा भवन्ति, एवमेवस्सु मे फासुळियो ओलुग्गविलुग्गा भवन्ति तायेवप्पाहारताय। सेय्यथापि नाम गम्भीरे उदपाने उदकतारका गम्भीरगता ओक्खायिका दिस्सन्ति, एवमेवस्सु मे अक्खिकूपेसु अक्खितारका गम्भीरगता ओक्खायिका दिस्सन्ति तायेवप्पाहारताय। सेय्यथापि नाम तित्तकालाबु आमकच्छिन्‍नो वातातपेन संफुटितो होति सम्मिलातो, एवमेवस्सु मे सीसच्छवि संफुटिता होति सम्मिलाता तायेवप्पाहारताय। सो खो अहं, सारिपुत्त, ‘उदरच्छविं परिमसिस्सामी’ति पिट्ठिकण्टकंयेव परिग्गण्हामि, ‘पिट्ठिकण्टकं परिमसिस्सामी’ति उदरच्छविंयेव परिग्गण्हामि। यावस्सु मे, सारिपुत्त, उदरच्छवि पिट्ठिकण्टकं अल्‍लीना होति तायेवप्पाहारताय। सो खो अहं, सारिपुत्त, ‘वच्‍चं वा मुत्तं वा करिस्सामी’ति तत्थेव अवकुज्‍जो पपतामि तायेवप्पाहारताय। सो खो अहं, सारिपुत्त, तमेव कायं अस्सासेन्तो पाणिना गत्तानि अनोमज्‍जामि। तस्स मय्हं, सारिपुत्त, पाणिना गत्तानि अनोमज्‍जतो पूतिमूलानि लोमानि कायस्मा पतन्ति तायेवप्पाहारताय।

    159. ‘‘Santi kho pana, sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘āhārena suddhī’ti. Te evamāhaṃsu – ‘muggehi yāpema…pe… tilehi yāpema…pe… taṇḍulehi yāpemā’ti. Te taṇḍulampi khādanti, taṇḍulacuṇṇampi khādanti, taṇḍulodakampi pivanti – anekavihitampi taṇḍulavikatiṃ paribhuñjanti. Abhijānāmi kho panāhaṃ, sāriputta, ekaṃyeva taṇḍulaṃ āhāraṃ āhāritā. Siyā kho pana te, sāriputta, evamassa – ‘mahā nūna tena samayena taṇḍulo ahosī’ti. Na kho panetaṃ, sāriputta, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tadāpi etaparamoyeva taṇḍulo ahosi , seyyathāpi etarahi. Tassa mayhaṃ, sāriputta, ekaṃyeva taṇḍulaṃ āhāraṃ āhārayato adhimattakasimānaṃ patto kāyo hoti. Seyyathāpi nāma āsītikapabbāni vā kāḷapabbāni vā, evamevassu me aṅgapaccaṅgāni bhavanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma oṭṭhapadaṃ, evamevassu me ānisadaṃ hoti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma vaṭṭanāvaḷī, evamevassu me piṭṭhikaṇṭako unnatāvanato hoti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma jarasālāya gopānasiyo oluggaviluggā bhavanti, evamevassu me phāsuḷiyo oluggaviluggā bhavanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma gambhīre udapāne udakatārakā gambhīragatā okkhāyikā dissanti, evamevassu me akkhikūpesu akkhitārakā gambhīragatā okkhāyikā dissanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma tittakālābu āmakacchinno vātātapena saṃphuṭito hoti sammilāto, evamevassu me sīsacchavi saṃphuṭitā hoti sammilātā tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, sāriputta, ‘udaracchaviṃ parimasissāmī’ti piṭṭhikaṇṭakaṃyeva pariggaṇhāmi, ‘piṭṭhikaṇṭakaṃ parimasissāmī’ti udaracchaviṃyeva pariggaṇhāmi. Yāvassu me, sāriputta, udaracchavi piṭṭhikaṇṭakaṃ allīnā hoti tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, sāriputta, ‘vaccaṃ vā muttaṃ vā karissāmī’ti tattheva avakujjo papatāmi tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, sāriputta, tameva kāyaṃ assāsento pāṇinā gattāni anomajjāmi. Tassa mayhaṃ, sāriputta, pāṇinā gattāni anomajjato pūtimūlāni lomāni kāyasmā patanti tāyevappāhāratāya.

    ‘‘तायपि खो अहं, सारिपुत्त, इरियाय ताय पटिपदाय ताय दुक्‍करकारिकाय नाज्झगमं उत्तरिं मनुस्सधम्मा अलमरियञाणदस्सनविसेसं। तं किस्स हेतु? इमिस्सायेव अरियाय पञ्‍ञाय अनधिगमा, यायं अरिया पञ्‍ञा अधिगता अरिया निय्यानिका, निय्याति तक्‍करस्स सम्मा दुक्खक्खयाय।

    ‘‘Tāyapi kho ahaṃ, sāriputta, iriyāya tāya paṭipadāya tāya dukkarakārikāya nājjhagamaṃ uttariṃ manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ. Taṃ kissa hetu? Imissāyeva ariyāya paññāya anadhigamā, yāyaṃ ariyā paññā adhigatā ariyā niyyānikā, niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya.

    १६०. ‘‘सन्ति खो पन, सारिपुत्त, एके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘संसारेन सुद्धी’ति। न खो पन सो 35, सारिपुत्त, संसारो सुलभरूपो यो मया असंसरितपुब्बो इमिना दीघेन अद्धुना, अञ्‍ञत्र सुद्धावासेहि देवेहि। सुद्धावासे चाहं, सारिपुत्त, देवे संसरेय्यं, नयिमं लोकं पुनरागच्छेय्यं।

    160. ‘‘Santi kho pana, sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘saṃsārena suddhī’ti. Na kho pana so 36, sāriputta, saṃsāro sulabharūpo yo mayā asaṃsaritapubbo iminā dīghena addhunā, aññatra suddhāvāsehi devehi. Suddhāvāse cāhaṃ, sāriputta, deve saṃsareyyaṃ, nayimaṃ lokaṃ punarāgaccheyyaṃ.

    ‘‘सन्ति खो पन, सारिपुत्त, एके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘उपपत्तिया सुद्धी’ति। न खो पन सा, सारिपुत्त , उपपत्ति सुलभरूपा या मया अनुपपन्‍नपुब्बा इमिना दीघेन अद्धुना, अञ्‍ञत्र सुद्धावासेहि देवेहि। सुद्धावासे चाहं, सारिपुत्त, देवे उपपज्‍जेय्यं, नयिमं लोकं पुनरागच्छेय्यं।

    ‘‘Santi kho pana, sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘upapattiyā suddhī’ti. Na kho pana sā, sāriputta , upapatti sulabharūpā yā mayā anupapannapubbā iminā dīghena addhunā, aññatra suddhāvāsehi devehi. Suddhāvāse cāhaṃ, sāriputta, deve upapajjeyyaṃ, nayimaṃ lokaṃ punarāgaccheyyaṃ.

    ‘‘सन्ति खो पन, सारिपुत्त, एके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘आवासेन सुद्धी’ति। न खो पन सो, सारिपुत्त, आवासो सुलभरूपो यो मया अनावुट्ठपुब्बो 37 इमिना दीघेन अद्धुना, अञ्‍ञत्र सुद्धावासेहि देवेहि। सुद्धावासे चाहं, सारिपुत्त, देवे आवसेय्यं, नयिमं लोकं पुनरागच्छेय्यं।

    ‘‘Santi kho pana, sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘āvāsena suddhī’ti. Na kho pana so, sāriputta, āvāso sulabharūpo yo mayā anāvuṭṭhapubbo 38 iminā dīghena addhunā, aññatra suddhāvāsehi devehi. Suddhāvāse cāhaṃ, sāriputta, deve āvaseyyaṃ, nayimaṃ lokaṃ punarāgaccheyyaṃ.

    ‘‘सन्ति खो पन, सारिपुत्त, एके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘यञ्‍ञेन सुद्धी’ति। न खो पन सो, सारिपुत्त, यञ्‍ञो सुलभरूपो यो मया अयिट्ठपुब्बो इमिना दीघेन अद्धुना, तञ्‍च खो रञ्‍ञा वा सता खत्तियेन मुद्धावसित्तेन ब्राह्मणेन वा महासालेन।

    ‘‘Santi kho pana, sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘yaññena suddhī’ti. Na kho pana so, sāriputta, yañño sulabharūpo yo mayā ayiṭṭhapubbo iminā dīghena addhunā, tañca kho raññā vā satā khattiyena muddhāvasittena brāhmaṇena vā mahāsālena.

    ‘‘सन्ति खो पन, सारिपुत्त, एके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘अग्गिपरिचरियाय सुद्धी’ति। न खो पन सो, सारिपुत्त, अग्गि सुलभरूपो यो मया अपरिचिण्णपुब्बो इमिना दीघेन अद्धुना, तञ्‍च खो रञ्‍ञा वा सता खत्तियेन मुद्धावसित्तेन ब्राह्मणेन वा महासालेन।

    ‘‘Santi kho pana, sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘aggiparicariyāya suddhī’ti. Na kho pana so, sāriputta, aggi sulabharūpo yo mayā apariciṇṇapubbo iminā dīghena addhunā, tañca kho raññā vā satā khattiyena muddhāvasittena brāhmaṇena vā mahāsālena.

    १६१. ‘‘सन्ति खो पन, सारिपुत्त, एके समणब्राह्मणा एवंवादिनो एवंदिट्ठिनो – ‘यावदेवायं भवं पुरिसो दहरो होति युवा सुसुकाळकेसो भद्रेन योब्बनेन समन्‍नागतो पठमेन वयसा तावदेव परमेन पञ्‍ञावेय्यत्तियेन समन्‍नागतो होति। यतो च खो अयं भवं पुरिसो जिण्णो होति वुद्धो महल्‍लको अद्धगतो वयोअनुप्पत्तो, आसीतिको वा नावुतिको वा वस्ससतिको वा जातिया, अथ तम्हा पञ्‍ञावेय्यत्तिया, परिहायती’ति। न खो पनेतं, सारिपुत्त , एवं दट्ठब्बं। अहं खो पन, सारिपुत्त, एतरहि जिण्णो वुद्धो महल्‍लको अद्धगतो वयोअनुप्पत्तो, आसीतिको मे वयो वत्तति। इध मे अस्सु, सारिपुत्त, चत्तारो सावका वस्ससतायुका वस्ससतजीविनो, परमाय सतिया च गतिया च धितिया च समन्‍नागता परमेन च पञ्‍ञावेय्यत्तियेन। सेय्यथापि, सारिपुत्त, दळ्हधम्मा 39 धनुग्गहो सिक्खितो कतहत्थो कतूपासनो लहुकेन असनेन अप्पकसिरेनेव तिरियं तालच्छायं अतिपातेय्य, एवं अधिमत्तसतिमन्तो एवं अधिमत्तगतिमन्तो एवं अधिमत्तधितिमन्तो एवं परमेन पञ्‍ञावेय्यत्तियेन समन्‍नागता। ते मं चतुन्‍नं सतिपट्ठानानं उपादायुपादाय पञ्हं पुच्छेय्युं, पुट्ठो पुट्ठो चाहं तेसं ब्याकरेय्यं, ब्याकतञ्‍च मे ब्याकततो धारेय्युं, न च मं दुतियकं उत्तरि पटिपुच्छेय्युं। अञ्‍ञत्र असितपीतखायितसायिता अञ्‍ञत्र उच्‍चारपस्सावकम्मा, अञ्‍ञत्र निद्दाकिलमथपटिविनोदना अपरियादिन्‍नायेवस्स, सारिपुत्त, तथागतस्स धम्मदेसना, अपरियादिन्‍नंयेवस्स तथागतस्स धम्मपदब्यञ्‍जनं, अपरियादिन्‍नंयेवस्स तथागतस्स पञ्हपटिभानं । अथ मे ते चत्तारो सावका वस्ससतायुका वस्ससतजीविनो वस्ससतस्स अच्‍चयेन कालं करेय्युं। मञ्‍चकेन चेपि मं, सारिपुत्त, परिहरिस्सथ, नेवत्थि तथागतस्स पञ्‍ञावेय्यत्तियस्स अञ्‍ञथत्तं। यं खो तं 40, सारिपुत्त, सम्मा वदमानो वदेय्य – ‘असम्मोहधम्मो सत्तो लोके उप्पन्‍नो बहुजनहिताय बहुजनसुखाय लोकानुकम्पाय अत्थाय हिताय सुखाय देवमनुस्सान’न्ति, ममेव तं सम्मा वदमानो वदेय्य ‘असम्मोहधम्मो सत्तो लोके उप्पन्‍नो बहुजनहिताय बहुजनसुखाय लोकानुकम्पाय अत्थाय हिताय सुखाय देवमनुस्सान’’’न्ति।

    161. ‘‘Santi kho pana, sāriputta, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘yāvadevāyaṃ bhavaṃ puriso daharo hoti yuvā susukāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā tāvadeva paramena paññāveyyattiyena samannāgato hoti. Yato ca kho ayaṃ bhavaṃ puriso jiṇṇo hoti vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, āsītiko vā nāvutiko vā vassasatiko vā jātiyā, atha tamhā paññāveyyattiyā, parihāyatī’ti. Na kho panetaṃ, sāriputta , evaṃ daṭṭhabbaṃ. Ahaṃ kho pana, sāriputta, etarahi jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto, āsītiko me vayo vattati. Idha me assu, sāriputta, cattāro sāvakā vassasatāyukā vassasatajīvino, paramāya satiyā ca gatiyā ca dhitiyā ca samannāgatā paramena ca paññāveyyattiyena. Seyyathāpi, sāriputta, daḷhadhammā 41 dhanuggaho sikkhito katahattho katūpāsano lahukena asanena appakasireneva tiriyaṃ tālacchāyaṃ atipāteyya, evaṃ adhimattasatimanto evaṃ adhimattagatimanto evaṃ adhimattadhitimanto evaṃ paramena paññāveyyattiyena samannāgatā. Te maṃ catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ upādāyupādāya pañhaṃ puccheyyuṃ, puṭṭho puṭṭho cāhaṃ tesaṃ byākareyyaṃ, byākatañca me byākatato dhāreyyuṃ, na ca maṃ dutiyakaṃ uttari paṭipuccheyyuṃ. Aññatra asitapītakhāyitasāyitā aññatra uccārapassāvakammā, aññatra niddākilamathapaṭivinodanā apariyādinnāyevassa, sāriputta, tathāgatassa dhammadesanā, apariyādinnaṃyevassa tathāgatassa dhammapadabyañjanaṃ, apariyādinnaṃyevassa tathāgatassa pañhapaṭibhānaṃ . Atha me te cattāro sāvakā vassasatāyukā vassasatajīvino vassasatassa accayena kālaṃ kareyyuṃ. Mañcakena cepi maṃ, sāriputta, pariharissatha, nevatthi tathāgatassa paññāveyyattiyassa aññathattaṃ. Yaṃ kho taṃ 42, sāriputta, sammā vadamāno vadeyya – ‘asammohadhammo satto loke uppanno bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti, mameva taṃ sammā vadamāno vadeyya ‘asammohadhammo satto loke uppanno bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’’’nti.

    १६२. तेन खो पन समयेन आयस्मा नागसमालो भगवतो पिट्ठितो ठितो होति भगवन्तं बीजयमानो। अथ खो आयस्मा नागसमालो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘अच्छरियं, भन्ते, अब्भुतं, भन्ते! अपि हि मे, भन्ते, इमं धम्मपरियायं सुत्वा लोमानि हट्ठानि। कोनामो अयं, भन्ते, धम्मपरियायो’’ति? ‘‘तस्मातिह त्वं, नागसमाल, इमं धम्मपरियायं लोमहंसनपरियायो त्वेव नं धारेही’’ति।

    162. Tena kho pana samayena āyasmā nāgasamālo bhagavato piṭṭhito ṭhito hoti bhagavantaṃ bījayamāno. Atha kho āyasmā nāgasamālo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Api hi me, bhante, imaṃ dhammapariyāyaṃ sutvā lomāni haṭṭhāni. Konāmo ayaṃ, bhante, dhammapariyāyo’’ti? ‘‘Tasmātiha tvaṃ, nāgasamāla, imaṃ dhammapariyāyaṃ lomahaṃsanapariyāyo tveva naṃ dhārehī’’ti.

    इदमवोच भगवा। अत्तमनो आयस्मा नागसमालो भगवतो भासितं अभिनन्दीति।

    Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā nāgasamālo bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.

    महासीहनादसुत्तं निट्ठितं दुतियं।

    Mahāsīhanādasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.




    Next: ३. महादुक्खक्खन्धसुत्तं • 3. Mahādukkhakkhandhasuttaṃ




    Footnotes:
    1. परिसतिं (सी॰ पी॰)
    2. एतं (पी॰ क॰)
    3. उत्तरिं (पी॰)
    4. parisatiṃ (sī. pī.)
    5. etaṃ (pī. ka.)
    6. uttariṃ (pī.)
    7. एतम्पहं (सी॰ पी॰)
    8. etampahaṃ (sī. pī.)
    9. चातुम्महाराजिका (सी॰ स्या॰ पी॰)
    10. cātummahārājikā (sī. syā. pī.)
    11. सण्डच्छायो (स्या॰), सन्तच्छायो (क॰)
    12. saṇḍacchāyo (syā.), santacchāyo (ka.)
    13. चरित्वा (क॰)
    14. लूखस्सुदं (सी॰ पी॰)
    15. पविवित्तस्सुदं (सी॰ पी॰)
    16. हत्थावलेखनो (स्या॰)
    17. पायन्तिया (क॰)
    18. caritvā (ka.)
    19. lūkhassudaṃ (sī. pī.)
    20. pavivittassudaṃ (sī. pī.)
    21. hatthāvalekhano (syā.)
    22. pāyantiyā (ka.)
    23. इमस्सानन्तरे अञ्‍ञोपि कोचि पाठपदेसो अञ्‍ञेसु आजीवकवतदीपकसुत्तेसु दिस्सति
    24. imassānantare aññopi koci pāṭhapadeso aññesu ājīvakavatadīpakasuttesu dissati
    25. पपतामि (सी॰ स्या॰ पी॰)
    26. papatāmi (sī. syā. pī.)
    27. अन्तरट्ठके हिमपातसमये (सी॰ पी॰)
    28. antaraṭṭhake himapātasamaye (sī. pī.)
    29. सोसीनो (सी॰ पी॰ क॰), सोसिनो (स्या॰), सोसिन्दो (सद्दनीति)
    30. sosīno (sī. pī. ka.), sosino (syā.), sosindo (saddanīti)
    31. गोमण्डला (बहूसु) चरियापिटकअट्ठकथा ओलोकेतब्बा
    32. gomaṇḍalā (bahūsu) cariyāpiṭakaaṭṭhakathā oloketabbā
    33. सम्फुसितो (स्या॰), संपुटितो (पी॰ क॰) एत्थ संफुटितोति सङ्कुचितोति अत्थो
    34. samphusito (syā.), saṃpuṭito (pī. ka.) ettha saṃphuṭitoti saṅkucitoti attho
    35. न खो पनेसो (सी॰ स्या॰)
    36. na kho paneso (sī. syā.)
    37. अनावुत्थपुब्बो (सी॰ पी॰)
    38. anāvutthapubbo (sī. pī.)
    39. दळ्हधम्मो (बहूसु) टीका च मोग्गल्‍लानब्याकरणं च ओलोकेतब्बं
    40. यं खो पनेतं (सी॰)
    41. daḷhadhammo (bahūsu) ṭīkā ca moggallānabyākaraṇaṃ ca oloketabbaṃ
    42. yaṃ kho panetaṃ (sī.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / २. महासीहनादसुत्तवण्णना • 2. Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā

    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / २. महासीहनादसुत्तवण्णना • 2. Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact