| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
៨. មហាសីហនាទសុត្តវណ្ណនា
8. Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā
អចេលកស្សបវត្ថុវណ្ណនា
Acelakassapavatthuvaṇṇanā
៣៨១. ឯវំ មេ សុតំ…បេ.… ឧរុញ្ញាយំ វិហរតីតិ មហាសីហនាទសុត្តំ។ តត្រាយំ អបុព្ពបទវណ្ណនា។ ឧរុញ្ញាយន្តិ ឧរុញ្ញាតិ តស្ស រដ្ឋស្សបិ នគរស្សបិ ឯតទេវ នាមំ, ភគវា ឧរុញ្ញានគរំ ឧបនិស្សាយ វិហរតិ។ កណ្ណកត្ថលេ មិគទាយេតិ តស្ស នគរស្ស អវិទូរេ កណ្ណកត្ថលំ នាម ឯកោ រមណីយោ ភូមិភាគោ អត្ថិ។ សោ មិគានំ អភយត្ថាយ ទិន្នត្តា ‘‘មិគទាយោ’’តិ វុច្ចតិ, តស្មិំ កណ្ណកត្ថលេ មិគទាយេ។ អចេលោតិ នគ្គបរិព្ពាជកោ។ កស្សបោតិ តស្ស នាមំ។ តបស្សិន្តិ តបនិស្សិតកំ។ លូខាជីវិន្តិ អចេលកមុត្តាចារាទិវសេន លូខោ អាជីវោ អស្សាតិ លូខាជីវី, តំ លូខាជីវិំ។ ឧបក្កោសតីតិ ឧបណ្ឌេតិ។ ឧបវទតីតិ ហីឡេតិ វម្ភេតិ។ ធម្មស្ស ច អនុធម្មំ ព្យាករោន្តីតិ ភោតា គោតមេន វុត្តការណស្ស អនុការណំ កថេន្តិ។ សហធម្មិកោ វាទានុវាទោតិ បរេហិ វុត្តការណេន សការណោ ហុត្វា តុម្ហាកំ វាទោ វា អនុវាទោ វា វិញ្ញូហិ គរហិតព្ពំ, ការណំ កោចិ អប្បមត្តកោបិ កិំ ន អាគច្ឆតិ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ, ‘‘កិំ សព្ពាការេនបិ តវ វាទេ គារយ្ហំ ការណំ នត្ថី’’តិ។ អនព្ភក្ខាតុកាមាតិ ន អភូតេន វត្តុកាមា។
381.Evaṃme sutaṃ…pe… uruññāyaṃ viharatīti mahāsīhanādasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Uruññāyanti uruññāti tassa raṭṭhassapi nagarassapi etadeva nāmaṃ, bhagavā uruññānagaraṃ upanissāya viharati. Kaṇṇakatthale migadāyeti tassa nagarassa avidūre kaṇṇakatthalaṃ nāma eko ramaṇīyo bhūmibhāgo atthi. So migānaṃ abhayatthāya dinnattā ‘‘migadāyo’’ti vuccati, tasmiṃ kaṇṇakatthale migadāye. Aceloti naggaparibbājako. Kassapoti tassa nāmaṃ. Tapassinti tapanissitakaṃ. Lūkhājīvinti acelakamuttācārādivasena lūkho ājīvo assāti lūkhājīvī, taṃ lūkhājīviṃ. Upakkosatīti upaṇḍeti. Upavadatīti hīḷeti vambheti. Dhammassa ca anudhammaṃ byākarontīti bhotā gotamena vuttakāraṇassa anukāraṇaṃ kathenti. Sahadhammiko vādānuvādoti parehi vuttakāraṇena sakāraṇo hutvā tumhākaṃ vādo vā anuvādo vā viññūhi garahitabbaṃ, kāraṇaṃ koci appamattakopi kiṃ na āgacchati. Idaṃ vuttaṃ hoti, ‘‘kiṃ sabbākārenapi tava vāde gārayhaṃ kāraṇaṃ natthī’’ti. Anabbhakkhātukāmāti na abhūtena vattukāmā.
៣៨២. ឯកច្ចំ តបស្សិំ លូខាជីវិន្តិអាទីសុ ឥធេកច្ចោ អចេលកបព្ពជ្ជាទិតបនិស្សិតត្តា តបស្សី ‘‘លូខេន ជីវិតំ កប្បេស្សាមី’’តិ តិណគោមយាទិភក្ខនាទីហិ នានប្បការេហិ អត្តានំ កិលមេតិ, អប្បបុញ្ញតាយ ច សុខេន ជីវិតវុត្តិមេវ ន លភតិ, សោ តីណិ ទុច្ចរិតានិ បូរេត្វា និរយេ និព្ពត្តតិ។
382.Ekaccaṃ tapassiṃ lūkhājīvintiādīsu idhekacco acelakapabbajjāditapanissitattā tapassī ‘‘lūkhena jīvitaṃ kappessāmī’’ti tiṇagomayādibhakkhanādīhi nānappakārehi attānaṃ kilameti, appapuññatāya ca sukhena jīvitavuttimeva na labhati, so tīṇi duccaritāni pūretvā niraye nibbattati.
អបរោ តាទិសំ តបនិស្សិតោបិ បុញ្ញវា ហោតិ, លភតិ លាភសក្ការំ។ សោ ‘‘ន ទានិ មយា សទិសោ អត្ថី’’តិ អត្តានំ ឧច្ចេ ឋានេ សម្ភាវេត្វា ‘‘ភិយ្យោសោមត្តាយ លាភំ ឧប្បាទេស្សាមី’’តិ អនេសនវសេន តីណិ ទុច្ចរិតានិ បូរេត្វា និរយេ និព្ពត្តតិ។ ឥមេ ទ្វេ សន្ធាយ បឋមនយោ វុត្តោ។
Aparo tādisaṃ tapanissitopi puññavā hoti, labhati lābhasakkāraṃ. So ‘‘na dāni mayā sadiso atthī’’ti attānaṃ ucce ṭhāne sambhāvetvā ‘‘bhiyyosomattāya lābhaṃ uppādessāmī’’ti anesanavasena tīṇi duccaritāni pūretvā niraye nibbattati. Ime dve sandhāya paṭhamanayo vutto.
អបរោ តបនិស្សិតកោ លូខាជីវី អប្បបុញ្ញោ ហោតិ, ន លភតិ សុខេន ជីវិតវុត្តិំ។ សោ ‘‘មយ្ហំ បុព្ពេបិ អកតបុញ្ញតាយ សុខជីវិកា នុប្បជ្ជតិ , ហន្ទទានិ បុញ្ញានិ ករោមី’’តិ តីណិ សុចរិតានិ បូរេត្វា សគ្គេ និព្ពត្តតិ។
Aparo tapanissitako lūkhājīvī appapuñño hoti, na labhati sukhena jīvitavuttiṃ. So ‘‘mayhaṃ pubbepi akatapuññatāya sukhajīvikā nuppajjati , handadāni puññāni karomī’’ti tīṇi sucaritāni pūretvā sagge nibbattati.
អបរោ លូខាជីវី បុញ្ញវា ហោតិ, លភតិ សុខេន ជីវិតវុត្តិំ។ សោ – ‘‘មយ្ហំ បុព្ពេបិ កតបុញ្ញតាយ សុខជីវិកា ឧប្បជ្ជតី’’តិ ចិន្តេត្វា អនេសនំ បហាយ តីណិ សុចរិតានិ បូរេត្វា សគ្គេ និព្ពត្តតិ។ ឥមេ ទ្វេ សន្ធាយ ទុតិយនយោ វុត្តោ។
Aparo lūkhājīvī puññavā hoti, labhati sukhena jīvitavuttiṃ. So – ‘‘mayhaṃ pubbepi katapuññatāya sukhajīvikā uppajjatī’’ti cintetvā anesanaṃ pahāya tīṇi sucaritāni pūretvā sagge nibbattati. Ime dve sandhāya dutiyanayo vutto.
ឯកោ បន តបស្សី អប្បទុក្ខវិហារី ហោតិ ពាហិរកាចារយុត្តោ តាបសោ វា ឆន្នបរិព្ពាជកោ វា, អប្បបុញ្ញតាយ ច មនាបេ បច្ចយេ ន លភតិ។ សោ អនេសនវសេន តីណិ ទុច្ចរិតានិ បូរេត្វា អត្តានំ សុខេ ឋបេត្វា និរយេ និព្ពត្តតិ។
Eko pana tapassī appadukkhavihārī hoti bāhirakācārayutto tāpaso vā channaparibbājako vā, appapuññatāya ca manāpe paccaye na labhati. So anesanavasena tīṇi duccaritāni pūretvā attānaṃ sukhe ṭhapetvā niraye nibbattati.
អបរោ បុញ្ញវា ហោតិ, សោ – ‘‘ន ទានិ មយា សទិសោ អត្ថី’’តិ មានំ ឧប្បាទេត្វា អនេសនវសេន លាភសក្ការំ វា ឧប្បាទេន្តោ មិច្ឆាទិដ្ឋិវសេន – ‘‘សុខោ ឥមិស្សា បរិព្ពាជិកាយ ទហរាយ មុទុកាយ លោមសាយ សម្ផស្សោ’’តិអាទីនិ ចិន្តេត្វា កាមេសុ បាតព្យតំ វា អាបជ្ជន្តោ តីណិ ទុច្ចរិតានិ បូរេត្វា និរយេ និព្ពត្តតិ។ ឥមេ ទ្វេ សន្ធាយ តតិយនយោ វុត្តោ។
Aparo puññavā hoti, so – ‘‘na dāni mayā sadiso atthī’’ti mānaṃ uppādetvā anesanavasena lābhasakkāraṃ vā uppādento micchādiṭṭhivasena – ‘‘sukho imissā paribbājikāya daharāya mudukāya lomasāya samphasso’’tiādīni cintetvā kāmesu pātabyataṃ vā āpajjanto tīṇi duccaritāni pūretvā niraye nibbattati. Ime dve sandhāya tatiyanayo vutto.
អបរោ បន អប្បទុក្ខវិហារី អប្បបុញ្ញោ ហោតិ, សោ – ‘‘អហំ បុព្ពេបិ អកតបុញ្ញតាយ សុខេន ជីវិកំ ន លភាមី’’តិ តីណិ សុចរិតានិ បូរេត្វា សគ្គេ និព្ពត្តតិ។
Aparo pana appadukkhavihārī appapuñño hoti, so – ‘‘ahaṃ pubbepi akatapuññatāya sukhena jīvikaṃ na labhāmī’’ti tīṇi sucaritāni pūretvā sagge nibbattati.
អបរោ បុញ្ញវា ហោតិ, សោ – ‘‘បុព្ពេបាហំ កតបុញ្ញតាយ សុខំ លភាមិ, ឥទានិ បុញ្ញានិ ករិស្សាមី’’តិ តីណិ សុចរិតានិ បូរេត្វា សគ្គេ និព្ពត្តតិ។ ឥមេ ទ្វេ សន្ធាយ ចតុត្ថនយោ វុត្តោ។ ឥទំ តិត្ថិយវសេន អាគតំ, សាសនេបិ បន លព្ភតិ។
Aparo puññavā hoti, so – ‘‘pubbepāhaṃ katapuññatāya sukhaṃ labhāmi, idāni puññāni karissāmī’’ti tīṇi sucaritāni pūretvā sagge nibbattati. Ime dve sandhāya catutthanayo vutto. Idaṃ titthiyavasena āgataṃ, sāsanepi pana labbhati.
ឯកច្ចោ ហិ ធុតង្គសមាទានវសេន លូខាជីវី ហោតិ, អប្បបុញ្ញតាយ វា សកលម្បិ គាមំ វិចរិត្វា ឧទរបូរំ ន លភតិ។ សោ – ‘‘បច្ចយេ ឧប្បាទេស្សាមី’’តិ វេជ្ជកម្មាទិវសេន វា អនេសនំ កត្វា, អរហត្តំ វា បដិជានិត្វា, តីណិ វា កុហនវត្ថូនិ បដិសេវិត្វា និរយេ និព្ពត្តតិ។
Ekacco hi dhutaṅgasamādānavasena lūkhājīvī hoti, appapuññatāya vā sakalampi gāmaṃ vicaritvā udarapūraṃ na labhati. So – ‘‘paccaye uppādessāmī’’ti vejjakammādivasena vā anesanaṃ katvā, arahattaṃ vā paṭijānitvā, tīṇi vā kuhanavatthūni paṭisevitvā niraye nibbattati.
អបរោ ច តាទិសោវ បុញ្ញវា ហោតិ។ សោ តាយ បុញ្ញសម្បត្តិយា មានំ ជនយិត្វា ឧប្បន្នំ លាភំ ថាវរំ កត្តុកាមោ អនេសនវសេន តីណិ ទុច្ចរិតានិ បូរេត្វា និរយេ ឧប្បជ្ជតិ។
Aparo ca tādisova puññavā hoti. So tāya puññasampattiyā mānaṃ janayitvā uppannaṃ lābhaṃ thāvaraṃ kattukāmo anesanavasena tīṇi duccaritāni pūretvā niraye uppajjati.
អបរោ សមាទិន្នធុតង្គោ អប្បបុញ្ញោវ ហោតិ, ន លភតិ សុខេន ជីវិតវុត្តិំ។ សោ – ‘‘បុព្ពេបាហំ អកតបុញ្ញតាយ កិញ្ចិ ន លភាមិ, សចេ ឥទានិ អនេសនំ ករិស្សំ, អាយតិម្បិ ទុល្លភសុខោ ភវិស្សាមី’’តិ តីណិ សុចរិតានិ បូរេត្វា អរហត្តំ បត្តុំ អសក្កោន្តោ សគ្គេ និព្ពត្តតិ។
Aparo samādinnadhutaṅgo appapuññova hoti, na labhati sukhena jīvitavuttiṃ. So – ‘‘pubbepāhaṃ akatapuññatāya kiñci na labhāmi, sace idāni anesanaṃ karissaṃ, āyatimpi dullabhasukho bhavissāmī’’ti tīṇi sucaritāni pūretvā arahattaṃ pattuṃ asakkonto sagge nibbattati.
អបរោ បុញ្ញវា ហោតិ, សោ – ‘‘បុព្ពេបាហំ កតបុញ្ញតាយ ឯតរហិ សុខិតោ, ឥទានិបិ បុញ្ញំ ករិស្សាមី’’តិ អនេសនំ បហាយ តីណិ សុចរិតានិ បូរេត្វា អរហត្តំ បត្តុំ អសក្កោន្តោ សគ្គេ និព្ពត្តតិ។
Aparo puññavā hoti, so – ‘‘pubbepāhaṃ katapuññatāya etarahi sukhito, idānipi puññaṃ karissāmī’’ti anesanaṃ pahāya tīṇi sucaritāni pūretvā arahattaṃ pattuṃ asakkonto sagge nibbattati.
៣៨៣. អាគតិញ្ចាតិ – ‘‘អសុកដ្ឋានតោ នាម ឥមេ អាគតា’’តិ ឯវំ អាគតិញ្ច។ គតិញ្ចាតិ ឥទានិ គន្តព្ពដ្ឋានញ្ច។ ចុតិញ្ចាតិ តតោ ចវនញ្ច។ ឧបបត្តិញ្ចាតិ តតោ ចុតានំ បុន ឧបបត្តិញ្ច។ កិំ សព្ពំ តបំ គរហិស្សាមីតិ – ‘‘កេន ការណេន គរហិស្សាមិ, គរហិតព្ពមេវ ហិ មយំ គរហាម, បសំសិតព្ពំ បសំសាម, ន ភណ្ឌិកំ ករោន្តោ មហារជកោ វិយ ធោតញ្ច អធោតញ្ច ឯកតោ ករោមា’’តិ ទស្សេតិ។ ឥទានិ តមត្ថំ បកាសេន្តោ – ‘‘សន្តិ កស្សប ឯកេ សមណព្រាហ្មណា’’តិអាទិមាហ។
383.Āgatiñcāti – ‘‘asukaṭṭhānato nāma ime āgatā’’ti evaṃ āgatiñca. Gatiñcāti idāni gantabbaṭṭhānañca. Cutiñcāti tato cavanañca. Upapattiñcāti tato cutānaṃ puna upapattiñca. Kiṃ sabbaṃ tapaṃ garahissāmīti – ‘‘kena kāraṇena garahissāmi, garahitabbameva hi mayaṃ garahāma, pasaṃsitabbaṃ pasaṃsāma, na bhaṇḍikaṃ karonto mahārajako viya dhotañca adhotañca ekato karomā’’ti dasseti. Idāni tamatthaṃ pakāsento – ‘‘santi kassapa eke samaṇabrāhmaṇā’’tiādimāha.
៣៨៤. យំ តេ ឯកច្ចន្តិ បញ្ចវិធំ សីលំ, តញ្ហិ លោកេ ន កោចិ ‘‘ន សាធូ’’តិ វទតិ។ បុន យំ តេ ឯកច្ចន្តិ បញ្ចវិធំ វេរំ, តំ ន កោចិ ‘‘សាធូ’’តិ វទតិ។ បុន យំ តេ ឯកច្ចន្តិ បញ្ចទ្វារេ អសំវរំ, តេ កិរ – ‘‘ចក្ខុ នាម ន និរុន្ធិតព្ពំ, ចក្ខុនា មនាបំ រូបំ ទដ្ឋព្ព’’ន្តិ វទន្តិ, ឯស នយោ សោតាទីសុ។ បុន យំ តេ ឯកច្ចន្តិ បញ្ចទ្វារេ សំវរំ។
384.Yaṃ te ekaccanti pañcavidhaṃ sīlaṃ, tañhi loke na koci ‘‘na sādhū’’ti vadati. Puna yaṃ te ekaccanti pañcavidhaṃ veraṃ, taṃ na koci ‘‘sādhū’’ti vadati. Puna yaṃ te ekaccanti pañcadvāre asaṃvaraṃ, te kira – ‘‘cakkhu nāma na nirundhitabbaṃ, cakkhunā manāpaṃ rūpaṃ daṭṭhabba’’nti vadanti, esa nayo sotādīsu. Puna yaṃ te ekaccanti pañcadvāre saṃvaraṃ.
ឯវំ បរេសំ វាទេន សហ អត្តនោ វាទស្ស សមានាសមានតំ ទស្សេត្វា ឥទានិ អត្តនោ វាទេន សហ បរេសំ វាទស្ស សមានាសមានតំ ទស្សេន្តោ ‘‘យំ មយ’’ន្តិអាទិមាហ។ តត្រាបិ បញ្ចសីលាទិវសេនេវ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Evaṃ paresaṃ vādena saha attano vādassa samānāsamānataṃ dassetvā idāni attano vādena saha paresaṃ vādassa samānāsamānataṃ dassento ‘‘yaṃ maya’’ntiādimāha. Tatrāpi pañcasīlādivaseneva attho veditabbo.
សមនុយុញ្ជាបនកថាវណ្ណនា
Samanuyuñjāpanakathāvaṇṇanā
៣៨៥. សមនុយុញ្ជន្តន្តិ សមនុយុញ្ជន្តុ, ឯត្ថ ច លទ្ធិំ បុច្ឆន្តោ សមនុយុញ្ជតិ នាម, ការណំ បុច្ឆន្តោ សមនុគាហតិ នាម, ឧភយំ បុច្ឆន្តោ សមនុភាសតិ នាម។ សត្ថារា វា សត្ថារន្តិ សត្ថារា វា សទ្ធិំ សត្ថារំ ឧបសំហរិត្វា – ‘‘កិំ តេ សត្ថា តេ ធម្មេ សព្ពសោ បហាយ វត្តតិ, ឧទាហុ សមណោ គោតមោ’’តិ។ ទុតិយបទេបិ ឯសេវ នយោ។
385.Samanuyuñjantanti samanuyuñjantu, ettha ca laddhiṃ pucchanto samanuyuñjati nāma, kāraṇaṃ pucchanto samanugāhati nāma, ubhayaṃ pucchanto samanubhāsati nāma. Satthārā vā satthāranti satthārā vā saddhiṃ satthāraṃ upasaṃharitvā – ‘‘kiṃ te satthā te dhamme sabbaso pahāya vattati, udāhu samaṇo gotamo’’ti. Dutiyapadepi eseva nayo.
ឥទានិ តមត្ថំ យោជេត្វា ទស្សេន្តោ – ‘‘យេ ឥមេសំ ភវត’’ន្តិអាទិមាហ។ តត្ថ អកុសលា អកុសលសង្ខាតាតិ អកុសលា ចេវ ‘‘អកុសលា’’តិ ច សង្ខាតា ញាតា កោដ្ឋាសំ វា កត្វា ឋបិតាតិ អត្ថោ។ ឯស នយោ សព្ពបទេសុ។ អបិ ចេត្ថ សាវជ្ជាតិ សទោសា។ ន អលមរិយាតិ និទ្ទោសដ្ឋេន អរិយា ភវិតុំ នាលំ អសមត្ថា។
Idāni tamatthaṃ yojetvā dassento – ‘‘ye imesaṃ bhavata’’ntiādimāha. Tattha akusalā akusalasaṅkhātāti akusalā ceva ‘‘akusalā’’ti ca saṅkhātā ñātā koṭṭhāsaṃ vā katvā ṭhapitāti attho. Esa nayo sabbapadesu. Api cettha sāvajjāti sadosā. Na alamariyāti niddosaṭṭhena ariyā bhavituṃ nālaṃ asamatthā.
៣៨៦-៣៩២. យំ វិញ្ញូ សមនុយុញ្ជន្តាតិ យេន វិញ្ញូ អម្ហេ ច អញ្ញេ ច បុច្ឆន្តា ឯវំ វទេយ្យុំ, តំ ឋានំ វិជ្ជតិ, អត្ថិ តំ ការណន្តិ អត្ថោ។ យំ វា បន ភោន្តោ បរេ គណាចរិយាតិ បរេ បន ភោន្តោ គណាចរិយា យំ វា តំ វា អប្បមត្តកំ បហាយ វត្តន្តីតិ អត្ថោ។ អម្ហេវ តត្ថ យេភុយ្យេន បសំសេយ្យុន្តិ ឥទំ ភគវា សត្ថារា សត្ថារំ សមនុយុញ្ជនេបិ អាហ – សង្ឃេន សំឃំ សមនុយុញ្ជនេបិ។ កស្មា? សង្ឃបសំសាយបិ សត្ថុយេវ បសំសាសិទ្ធិតោ។ បសីទមានាបិ ហិ ពុទ្ធសម្បត្តិយា សង្ឃេ, សង្ឃសម្បត្តិយា ច ពុទ្ធេ បសីទន្តិ, តថា ហិ ភគវតោ សរីរសម្បត្តិំ ទិស្វា, ធម្មទេសនំ វា សុត្វា ភវន្តិ វត្តារោ – ‘‘លាភា វត ភោ សាវកានំ យេ ឯវរូបស្ស សត្ថុ សន្តិកាវចរា’’តិ, ឯវំ ពុទ្ធសម្បត្តិយា សង្ឃេ បសីទន្តិ។ ភិក្ខូនំ បនាចារគោចរំ អភិក្កមបដិក្កមាទីនិ ច ទិស្វា ភវន្តិ វត្តារោ – ‘‘សន្តិកាវចរានំ វត ភោ សាវកានំ អយញ្ច ឧបសមគុណោ សត្ថុ កីវ រូបោ ភវិស្សតី’’តិ, ឯវំ សង្ឃសម្បត្តិយា ពុទ្ធេ បសីទន្តិ។ ឥតិ យា សត្ថុបសំសា, សា សង្ឃស្ស។ យា សង្ឃស្ស បសំសា, សា សត្ថូតិ សង្ឃបសំសាយបិ សត្ថុយេវ បសំសាសិទ្ធិតោ ភគវា ទ្វីសុបិ នយេសុ – ‘‘អម្ហេវ តត្ថ យេភុយ្យេន បសំសេយ្យុ’’ន្តិ អាហ។ សមណោ គោតមោ ឥមេ ធម្មេ អនវសេសំ បហាយ វត្តតិ, យំ វា បន ភោន្តោ បរេ គណាចរិយាតិអាទីសុបិ បនេត្ថ អយមធិប្បាយោ – សម្បត្តសមាទានសេតុឃាតវសេន ហិ តិស្សោ វិរតិយោ។ តាសុ សម្បត្តសមាទាន វិរតិមត្តមេវ អញ្ញេសំ ហោតិ, សេតុឃាតវិរតិ បន សព្ពេន សព្ពំ នត្ថិ។ បញ្ចសុ បន តទង្គវិក្ខម្ភនសមុច្ឆេទបដិបស្សទ្ធិនិស្សរណប្បហានេសុ អដ្ឋសមាបត្តិវសេន ចេវ វិបស្សនាមត្តវសេន ច តទង្គវិក្ខម្ភនប្បហានមត្តមេវ អញ្ញេសំ ហោតិ។ ឥតរានិ តីណិ បហានានិ សព្ពេន សព្ពំ នត្ថិ។ តថា សីលសំវរោ, ខន្តិសំវរោ, ញាណសំវរោ, សតិសំវរោ, វីរិយសំវរោតិ បញ្ច សំវរា, តេសុ បញ្ចសីលមត្តមេវ អធិវាសនខន្តិមត្តមេវ ច អញ្ញេសំ ហោតិ, សេសំ សព្ពេន សព្ពំ នត្ថិ។
386-392.Yaṃ viññū samanuyuñjantāti yena viññū amhe ca aññe ca pucchantā evaṃ vadeyyuṃ, taṃ ṭhānaṃ vijjati, atthi taṃ kāraṇanti attho. Yaṃ vā pana bhonto pare gaṇācariyāti pare pana bhonto gaṇācariyā yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ pahāya vattantīti attho. Amheva tattha yebhuyyena pasaṃseyyunti idaṃ bhagavā satthārā satthāraṃ samanuyuñjanepi āha – saṅghena saṃghaṃ samanuyuñjanepi. Kasmā? Saṅghapasaṃsāyapi satthuyeva pasaṃsāsiddhito. Pasīdamānāpi hi buddhasampattiyā saṅghe, saṅghasampattiyā ca buddhe pasīdanti, tathā hi bhagavato sarīrasampattiṃ disvā, dhammadesanaṃ vā sutvā bhavanti vattāro – ‘‘lābhā vata bho sāvakānaṃ ye evarūpassa satthu santikāvacarā’’ti, evaṃ buddhasampattiyā saṅghe pasīdanti. Bhikkhūnaṃ panācāragocaraṃ abhikkamapaṭikkamādīni ca disvā bhavanti vattāro – ‘‘santikāvacarānaṃ vata bho sāvakānaṃ ayañca upasamaguṇo satthu kīva rūpo bhavissatī’’ti, evaṃ saṅghasampattiyā buddhe pasīdanti. Iti yā satthupasaṃsā, sā saṅghassa. Yā saṅghassa pasaṃsā, sā satthūti saṅghapasaṃsāyapi satthuyeva pasaṃsāsiddhito bhagavā dvīsupi nayesu – ‘‘amheva tattha yebhuyyena pasaṃseyyu’’nti āha. Samaṇo gotamo ime dhamme anavasesaṃ pahāya vattati, yaṃ vā pana bhonto pare gaṇācariyātiādīsupi panettha ayamadhippāyo – sampattasamādānasetughātavasena hi tisso viratiyo. Tāsu sampattasamādāna viratimattameva aññesaṃ hoti, setughātavirati pana sabbena sabbaṃ natthi. Pañcasu pana tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭipassaddhinissaraṇappahānesu aṭṭhasamāpattivasena ceva vipassanāmattavasena ca tadaṅgavikkhambhanappahānamattameva aññesaṃ hoti. Itarāni tīṇi pahānāni sabbena sabbaṃ natthi. Tathā sīlasaṃvaro, khantisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, satisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti pañca saṃvarā, tesu pañcasīlamattameva adhivāsanakhantimattameva ca aññesaṃ hoti, sesaṃ sabbena sabbaṃ natthi.
បញ្ច ខោ បនិមេ ឧបោសថុទ្ទេសា, តេសុ បញ្ចសីលមត្តមេវ អញ្ញេសំ ហោតិ។ បាតិមោក្ខសំវរសីលំ សព្ពេន សព្ពំ នត្ថិ។ ឥតិ អកុសលប្បហានេ ច កុសលសមាទានេ ច, តីសុ វិរតីសុ, បញ្ចសុ បហានេសុ, បញ្ចសុ សំវរេសុ, បញ្ចសុ ឧទ្ទេសេសុ, – ‘‘អហមេវ ច មយ្ហញ្ច សាវកសង្ឃោ លោកេ បញ្ញាយតិ, មយា ហិ សទិសោ សត្ថា នាម, មយ្ហំ សាវកសង្ឃេន សទិសោ សង្ឃោ នាម នត្ថី’’តិ ភគវា សីហនាទំ នទតិ។
Pañca kho panime uposathuddesā, tesu pañcasīlamattameva aññesaṃ hoti. Pātimokkhasaṃvarasīlaṃ sabbena sabbaṃ natthi. Iti akusalappahāne ca kusalasamādāne ca, tīsu viratīsu, pañcasu pahānesu, pañcasu saṃvaresu, pañcasu uddesesu, – ‘‘ahameva ca mayhañca sāvakasaṅgho loke paññāyati, mayā hi sadiso satthā nāma, mayhaṃ sāvakasaṅghena sadiso saṅgho nāma natthī’’ti bhagavā sīhanādaṃ nadati.
អរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គវណ្ណនា
Ariyaaṭṭhaṅgikamaggavaṇṇanā
៣៩៣. ឯវំ សីហនាទំ នទិត្វា តស្ស សីហនាទស្ស អវិបរីតភាវាវពោធនត្ថំ – ‘‘អត្ថិ, កស្សប, មគ្គោ’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ មគ្គោតិ លោកុត្តរមគ្គោ។ បដិបទាតិ បុព្ពភាគបដិបទា។ កាលវាទីតិអាទីនិ ព្រហ្មជាលេ វណ្ណិតានិ។ ឥទានិ តំ ទុវិធំ មគ្គញ្ច បដិបទញ្ច ឯកតោ កត្វា ទស្សេន្តោ – ‘‘អយមេវ អរិយោ’’តិអាទិមាហ។ ឥទំ បន សុត្វា អចេលោ ចិន្តេសិ – ‘‘សមណោ គោតមោ មយ្ហំយេវ មគ្គោ ច បដិបទា ច អត្ថិ, អញ្ញេសំ នត្ថីតិ មញ្ញតិ, ហន្ទស្សាហំ អម្ហាកម្បិ មគ្គំ កថេមី’’តិ។ តតោ អចេលកបដិបទំ កថេសិ។ តេនាហ – ‘‘ឯវំ វុត្តេ អចេលោ កស្សបោ ភគវន្តំ ឯតទវោច…បេ.… ឧទកោរោហនានុយោគមនុយុត្តោ វិហរតី’’តិ។
393. Evaṃ sīhanādaṃ naditvā tassa sīhanādassa aviparītabhāvāvabodhanatthaṃ – ‘‘atthi, kassapa, maggo’’tiādimāha. Tattha maggoti lokuttaramaggo. Paṭipadāti pubbabhāgapaṭipadā. Kālavādītiādīni brahmajāle vaṇṇitāni. Idāni taṃ duvidhaṃ maggañca paṭipadañca ekato katvā dassento – ‘‘ayameva ariyo’’tiādimāha. Idaṃ pana sutvā acelo cintesi – ‘‘samaṇo gotamo mayhaṃyeva maggo ca paṭipadā ca atthi, aññesaṃ natthīti maññati, handassāhaṃ amhākampi maggaṃ kathemī’’ti. Tato acelakapaṭipadaṃ kathesi. Tenāha – ‘‘evaṃ vutte acelo kassapo bhagavantaṃ etadavoca…pe… udakorohanānuyogamanuyutto viharatī’’ti.
តបោបក្កមកថាវណ្ណនា
Tapopakkamakathāvaṇṇanā
៣៩៤. តត្ថ តបោបក្កមាតិ តបារម្ភា, តបកម្មានីតិ អត្ថោ។ សាមញ្ញសង្ខាតាតិ សមណកម្មសង្ខាតា។ ព្រហ្មញ្ញសង្ខាតាតិ ព្រាហ្មណកម្មសង្ខាតា។ អចេលកោតិ និច្ចោលោ, នគ្គោតិ អត្ថោ។ មុត្តាចារោតិ វិសដ្ឋាចារោ, ឧច្ចារកម្មាទីសុ លោកិយកុលបុត្តាចារេន វិរហិតោ ឋិតកោវ ឧច្ចារំ ករោតិ, បស្សាវំ ករោតិ, ខាទតិ, ភុញ្ជតិ ច។ ហត្ថាបលេខនោតិ ហត្ថេ បិណ្ឌម្ហិ ឋិតេ ជិវ្ហាយ ហត្ថំ អបលិខតិ, ឧច្ចារំ វា កត្វា ហត្ថស្មិញ្ញេវ ទណ្ឌកសញ្ញី ហុត្វា ហត្ថេន អបលិខតិ។ ‘‘ភិក្ខាគហណត្ថំ ឯហិ, ភន្តេ’’តិ វុត្តោ ន ឯតីតិ ន ឯហិភទ្ទន្តិកោ។ ‘‘តេន ហិ តិដ្ឋ, ភន្តេ’’តិ វុត្តោបិ ន តិដ្ឋតីតិ នតិដ្ឋភទ្ទន្តិកោ។ តទុភយម្បិ កិរ សោ – ‘‘ឯតស្ស វចនំ កតំ ភវិស្សតី’’តិ ន ករោតិ។ អភិហដន្តិ បុរេតរំ គហេត្វា អាហដំ ភិក្ខំ, ឧទ្ទិស្សកតន្តិ ‘‘ឥមំ តុម្ហេ ឧទ្ទិស្ស កត’’ន្តិ ឯវំ អារោចិតំ ភិក្ខំ។ ន និមន្តនន្តិ ‘‘អសុកំ នាម កុលំ វា វីថិំ វា គាមំ វា បវិសេយ្យាថា’’តិ ឯវំ និមន្តិតភិក្ខម្បិ ន សាទិយតិ, ន គណ្ហតិ។ ន កុម្ភិមុខាតិ កុម្ភិតោ ឧទ្ធរិត្វា ទិយ្យមានំ ភិក្ខំ ន គណ្ហតិ។ ន កឡោបិមុខាតិ កឡោបីតិ ឧក្ខលិ វា បច្ឆិ វា, តតោបិ ន គណ្ហតិ។ កស្មា? កុម្ភិកឡោបិយោ មំ និស្សាយ កដច្ឆុនា បហារំ លភន្តីតិ។ ន ឯឡកមន្តរន្តិ ឧម្មារំ អន្តរំ កត្វា ទិយ្យមានំ ន គណ្ហតិ។ កស្មា? ‘‘អយំ មំ និស្សាយ អន្តរករណំ លភតី’’តិ។ ទណ្ឌមុសលេសុបិ ឯសេវ នយោ។
394. Tattha tapopakkamāti tapārambhā, tapakammānīti attho. Sāmaññasaṅkhātāti samaṇakammasaṅkhātā. Brahmaññasaṅkhātāti brāhmaṇakammasaṅkhātā. Acelakoti niccolo, naggoti attho. Muttācāroti visaṭṭhācāro, uccārakammādīsu lokiyakulaputtācārena virahito ṭhitakova uccāraṃ karoti, passāvaṃ karoti, khādati, bhuñjati ca. Hatthāpalekhanoti hatthe piṇḍamhi ṭhite jivhāya hatthaṃ apalikhati, uccāraṃ vā katvā hatthasmiññeva daṇḍakasaññī hutvā hatthena apalikhati. ‘‘Bhikkhāgahaṇatthaṃ ehi, bhante’’ti vutto na etīti na ehibhaddantiko. ‘‘Tena hi tiṭṭha, bhante’’ti vuttopi na tiṭṭhatīti natiṭṭhabhaddantiko. Tadubhayampi kira so – ‘‘etassa vacanaṃ kataṃ bhavissatī’’ti na karoti. Abhihaṭanti puretaraṃ gahetvā āhaṭaṃ bhikkhaṃ, uddissakatanti ‘‘imaṃ tumhe uddissa kata’’nti evaṃ ārocitaṃ bhikkhaṃ. Na nimantananti ‘‘asukaṃ nāma kulaṃ vā vīthiṃ vā gāmaṃ vā paviseyyāthā’’ti evaṃ nimantitabhikkhampi na sādiyati, na gaṇhati. Nakumbhimukhāti kumbhito uddharitvā diyyamānaṃ bhikkhaṃ na gaṇhati. Na kaḷopimukhāti kaḷopīti ukkhali vā pacchi vā, tatopi na gaṇhati. Kasmā? Kumbhikaḷopiyo maṃ nissāya kaṭacchunā pahāraṃ labhantīti. Na eḷakamantaranti ummāraṃ antaraṃ katvā diyyamānaṃ na gaṇhati. Kasmā? ‘‘Ayaṃ maṃ nissāya antarakaraṇaṃ labhatī’’ti. Daṇḍamusalesupi eseva nayo.
ទ្វិន្នន្តិ ទ្វីសុ ភុញ្ជមានេសុ ឯកស្មិំ ឧដ្ឋាយ ទេន្តេ ន គណ្ហតិ។ កស្មា? ‘‘ឯកស្ស កពឡន្តរាយោ ហោតី’’តិ។ ន គព្ភិនិយាតិអាទីសុ បន ‘‘គព្ភិនិយា កុច្ឆិយំ ទារកោ កិលមតិ។ បាយន្តិយា ទារកស្ស ខីរន្តរាយោ ហោតិ, បុរិសន្តរគតាយ រតិអន្តរាយោ ហោតី’’តិ ន គណ្ហតិ។ សំកិត្តីសូតិ សំកិត្តេត្វា កតភត្តេសុ, ទុព្ភិក្ខសមយេ កិរ អចេលកសាវកា អចេលកានំ អត្ថាយ តតោ តតោ តណ្ឌុលាទីនិ សមាទបេត្វា ភត្តំ បចន្តិ។ ឧក្កដ្ឋោ អចេលកោ តតោបិ ន បដិគ្គណ្ហតិ។ ន យត្ថ សាតិ យត្ថ សុនខោ – ‘‘បិណ្ឌំ លភិស្សាមី’’តិ ឧបដ្ឋិតោ ហោតិ, តត្ថ តស្ស អទត្វា អាហដំ ន គណ្ហតិ។ កស្មា? ឯតស្ស បិណ្ឌន្តរាយោ ហោតីតិ។ សណ្ឌសណ្ឌចារិនីតិ សមូហសមូហចារិនី, សចេ ហិ អចេលកំ ទិស្វា – ‘‘ឥមស្ស ភិក្ខំ ទស្សាមា’’តិ មនុស្សា ភត្តគេហំ បវិសន្តិ, តេសុ ច បវិសន្តេសុ កឡោបិមុខាទីសុ និលីនា មក្ខិកា ឧប្បតិត្វា សណ្ឌសណ្ឌា ចរន្តិ, តតោ អាហដំ ភិក្ខំ ន គណ្ហតិ។ កស្មា? មំ និស្សាយ មក្ខិកានំ គោចរន្តរាយោ ជាតោតិ។
Dvinnanti dvīsu bhuñjamānesu ekasmiṃ uṭṭhāya dente na gaṇhati. Kasmā? ‘‘Ekassa kabaḷantarāyo hotī’’ti. Na gabbhiniyātiādīsu pana ‘‘gabbhiniyā kucchiyaṃ dārako kilamati. Pāyantiyā dārakassa khīrantarāyo hoti, purisantaragatāya ratiantarāyo hotī’’ti na gaṇhati. Saṃkittīsūti saṃkittetvā katabhattesu, dubbhikkhasamaye kira acelakasāvakā acelakānaṃ atthāya tato tato taṇḍulādīni samādapetvā bhattaṃ pacanti. Ukkaṭṭho acelako tatopi na paṭiggaṇhati. Na yattha sāti yattha sunakho – ‘‘piṇḍaṃ labhissāmī’’ti upaṭṭhito hoti, tattha tassa adatvā āhaṭaṃ na gaṇhati. Kasmā? Etassa piṇḍantarāyo hotīti. Saṇḍasaṇḍacārinīti samūhasamūhacārinī, sace hi acelakaṃ disvā – ‘‘imassa bhikkhaṃ dassāmā’’ti manussā bhattagehaṃ pavisanti, tesu ca pavisantesu kaḷopimukhādīsu nilīnā makkhikā uppatitvā saṇḍasaṇḍā caranti, tato āhaṭaṃ bhikkhaṃ na gaṇhati. Kasmā? Maṃ nissāya makkhikānaṃ gocarantarāyo jātoti.
ថុសោទកន្តិ សព្ពសស្សសម្ភារេហិ កតំ សោវីរកំ។ ឯត្ថ ច សុរាបានមេវ សាវជ្ជំ, អយំ បន សព្ពេសុបិ សាវជ្ជសញ្ញី។ ឯកាគារិកោតិ យោ ឯកស្មិំយេវ គេហេ ភិក្ខំ លភិត្វា និវត្តតិ ។ ឯកាលោបិកោតិ យោ ឯកេនេវ អាលោបេន យាបេតិ។ ទ្វាគារិកាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ ឯកិស្សាបិ ទត្តិយាតិ ឯកាយ ទត្តិយា។ ទត្តិ នាម ឯកា ខុទ្ទកបាតិ ហោតិ, យត្ថ អគ្គភិក្ខំ បក្ខិបិត្វា ឋបេន្តិ។ ឯកាហិកន្តិ ឯកទិវសន្តរិកំ។ អទ្ធមាសិកន្តិ អទ្ធមាសន្តរិកំ។ បរិយាយភត្តភោជនន្តិ វារភត្តភោជនំ, ឯកាហវារេន ទ្វីហវារេន សត្តាហវារេន អឌ្ឍមាសវារេនាតិ ឯវំ ទិវសវារេន អាគតភត្តភោជនំ។
Thusodakanti sabbasassasambhārehi kataṃ sovīrakaṃ. Ettha ca surāpānameva sāvajjaṃ, ayaṃ pana sabbesupi sāvajjasaññī. Ekāgārikoti yo ekasmiṃyeva gehe bhikkhaṃ labhitvā nivattati . Ekālopikoti yo ekeneva ālopena yāpeti. Dvāgārikādīsupi eseva nayo. Ekissāpi dattiyāti ekāya dattiyā. Datti nāma ekā khuddakapāti hoti, yattha aggabhikkhaṃ pakkhipitvā ṭhapenti. Ekāhikanti ekadivasantarikaṃ. Addhamāsikanti addhamāsantarikaṃ. Pariyāyabhattabhojananti vārabhattabhojanaṃ, ekāhavārena dvīhavārena sattāhavārena aḍḍhamāsavārenāti evaṃ divasavārena āgatabhattabhojanaṃ.
៣៩៥. សាកភក្ខោតិ អល្លសាកភក្ខោ។ សាមាកភក្ខោតិ សាមាកតណ្ឌុលភក្ខោ។ នីវារាទីសុ នីវារោ នាម អរញ្ញេ សយំជាតា វីហិជាតិ។ ទទ្ទុលន្តិ ចម្មការេហិ ចម្មំ លិខិត្វា ឆឌ្ឌិតកសដំ។ ហដំ វុច្ចតិ សិលេសោបិ សេវាលោបិ។ កណន្តិ កុណ្ឌកំ។ អាចាមោតិ ភត្តឧក្ខលិកាយ លគ្គោ ឈាមកឱទនោ, តំ ឆឌ្ឌិតដ្ឋានតោវ គហេត្វា ខាទតិ, ‘‘ឱទនកញ្ជិយ’’ន្តិបិ វទន្តិ។ បិញ្ញាកាទយោ បាកដា ឯវ។ បវត្តផលភោជីតិ បតិតផលភោជី។
395.Sākabhakkhoti allasākabhakkho. Sāmākabhakkhoti sāmākataṇḍulabhakkho. Nīvārādīsu nīvāro nāma araññe sayaṃjātā vīhijāti. Daddulanti cammakārehi cammaṃ likhitvā chaḍḍitakasaṭaṃ. Haṭaṃ vuccati silesopi sevālopi. Kaṇanti kuṇḍakaṃ. Ācāmoti bhattaukkhalikāya laggo jhāmakaodano, taṃ chaḍḍitaṭṭhānatova gahetvā khādati, ‘‘odanakañjiya’’ntipi vadanti. Piññākādayo pākaṭā eva. Pavattaphalabhojīti patitaphalabhojī.
៣៩៦. សាណានីតិ សាណវាកចោឡានិ។ មសាណានីតិ មិស្សកចោឡានិ។ ឆវទុស្សានីតិ មតសរីរតោ ឆឌ្ឌិតវត្ថានិ, ឯរកតិណាទីនិ វា គន្ថេត្វា កតនិវាសនានិ។ បំសុកូលានីតិ បថវិយំ ឆឌ្ឌិតនន្តកានិ។ តិរីដានីតិ រុក្ខតចវត្ថានិ។ អជិនន្តិ អជិនមិគចម្មំ។ អជិនក្ខិបន្តិ តទេវ មជ្ឈេ ផាលិតកំ។ កុសចីរន្តិ កុសតិណានិ គន្ថេត្វា កតចីរំ។ វាកចីរផលកចីរេសុបិ ឯសេវ នយោ។ កេសកម្ពលន្តិ មនុស្សកេសេហិ កតកម្ពលំ។ យំ សន្ធាយ វុត្តំ –
396.Sāṇānīti sāṇavākacoḷāni. Masāṇānīti missakacoḷāni. Chavadussānīti matasarīrato chaḍḍitavatthāni, erakatiṇādīni vā ganthetvā katanivāsanāni. Paṃsukūlānīti pathaviyaṃ chaḍḍitanantakāni. Tirīṭānīti rukkhatacavatthāni. Ajinanti ajinamigacammaṃ. Ajinakkhipanti tadeva majjhe phālitakaṃ. Kusacīranti kusatiṇāni ganthetvā katacīraṃ. Vākacīraphalakacīresupi eseva nayo. Kesakambalanti manussakesehi katakambalaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
‘‘សេយ្យថាបិ ភិក្ខវេ, យានិ កានិចិ តន្តាវុតានិ វត្ថានិ, កេសកម្ពលោ តេសំ បដិកិដ្ឋោ អក្ខាយតិ។ កេសកម្ពលោ, ភិក្ខវេ, សីតេ សីតោ, ឧណ្ហេ ឧណ្ហោ អប្បគ្ឃោ ច ទុព្ពណ្ណោ ច ទុគ្គន្ធោ ទុក្ខសម្ផស្សោ’’តិ។
‘‘Seyyathāpi bhikkhave, yāni kānici tantāvutāni vatthāni, kesakambalo tesaṃ paṭikiṭṭho akkhāyati. Kesakambalo, bhikkhave, sīte sīto, uṇhe uṇho appaggho ca dubbaṇṇo ca duggandho dukkhasamphasso’’ti.
វាឡកម្ពលន្តិ អស្សវាលេហិ កតកម្ពលំ។ ឧលូកបក្ខិកន្តិ ឧលូកបក្ខានិ គន្ថេត្វា កតនិវាសនំ។ ឧក្កុដិកប្បធានមនុយុត្តោតិ ឧក្កុដិកវីរិយំ អនុយុត្តោ, គច្ឆន្តោបិ ឧក្កុដិកោវ ហុត្វា ឧប្បតិត្វា ឧប្បតិត្វា គច្ឆតិ។ កណ្ដកាបស្សយិកោតិ អយកណ្ដកេ វា បកតិកណ្ដកេ វា ភូមិយំ កោដ្ដេត្វា តត្ថ ចម្មំ អត្ថរិត្វា ឋានចង្កមាទីនិ ករោតិ។ សេយ្យន្តិ សយន្តោបិ តត្ថេវ សេយ្យំ កប្បេតិ។ ផលកសេយ្យន្តិ រុក្ខផលកេ សេយ្យំ។ ថណ្ឌិលសេយ្យន្តិ ថណ្ឌិលេ ឧច្ចេ ភូមិឋានេ សេយ្យំ។ ឯកបស្សយិកោតិ ឯកបស្សេនេវ សយតិ។ រជោជល្លធរោតិ សរីរំ តេលេន មក្ខិត្វា រជុដ្ឋានដ្ឋានេ តិដ្ឋតិ, អថស្ស សរីរេ រជោជល្លំ លគ្គតិ, តំ ធារេតិ។ យថាសន្ថតិកោតិ លទ្ធំ អាសនំ អកោបេត្វា យទេវ លភតិ, តត្ថេវ និសីទនសីលោ។ វេកដិកោតិ វិកដខាទនសីលោ។ វិកដន្តិ គូថំ វុច្ចតិ។ អបានកោតិ បដិក្ខិត្តសីតុទកបានោ។ សាយំ តតិយមស្សាតិ សាយតតិយកំ។ បាតោ, មជ្ឈន្ហិកេ, សាយន្តិ ទិវសស្ស តិក្ខត្តុំ បាបំ បវាហេស្សាមីតិ ឧទកោរោហនានុយោគំ អនុយុត្តោ វិហរតីតិ។
Vāḷakambalanti assavālehi katakambalaṃ. Ulūkapakkhikanti ulūkapakkhāni ganthetvā katanivāsanaṃ. Ukkuṭikappadhānamanuyuttoti ukkuṭikavīriyaṃ anuyutto, gacchantopi ukkuṭikova hutvā uppatitvā uppatitvā gacchati. Kaṇṭakāpassayikoti ayakaṇṭake vā pakatikaṇṭake vā bhūmiyaṃ koṭṭetvā tattha cammaṃ attharitvā ṭhānacaṅkamādīni karoti. Seyyanti sayantopi tattheva seyyaṃ kappeti. Phalakaseyyanti rukkhaphalake seyyaṃ. Thaṇḍilaseyyanti thaṇḍile ucce bhūmiṭhāne seyyaṃ. Ekapassayikoti ekapasseneva sayati. Rajojalladharoti sarīraṃ telena makkhitvā rajuṭṭhānaṭṭhāne tiṭṭhati, athassa sarīre rajojallaṃ laggati, taṃ dhāreti. Yathāsanthatikoti laddhaṃ āsanaṃ akopetvā yadeva labhati, tattheva nisīdanasīlo. Vekaṭikoti vikaṭakhādanasīlo. Vikaṭanti gūthaṃ vuccati. Apānakoti paṭikkhittasītudakapāno. Sāyaṃ tatiyamassāti sāyatatiyakaṃ. Pāto, majjhanhike, sāyanti divasassa tikkhattuṃ pāpaṃ pavāhessāmīti udakorohanānuyogaṃ anuyutto viharatīti.
តបោបក្កមនិរត្ថកតាវណ្ណនា
Tapopakkamaniratthakatāvaṇṇanā
៣៩៧. អថ ភគវា សីលសម្បទាទីហិ វិនា តេសំ តបោបក្កមានំ និរត្ថកតំ ទស្សេន្តោ – ‘‘អចេលកោ ចេបិ កស្សប ហោតី’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ អារកា វាតិ ទូរេយេវ។ អវេរន្តិ ទោសវេរវិរហិតំ។ អព្យាបជ្ជន្តិ ទោមនស្សព្យាបជ្ជរហិតំ។
397. Atha bhagavā sīlasampadādīhi vinā tesaṃ tapopakkamānaṃ niratthakataṃ dassento – ‘‘acelako cepi kassapa hotī’’tiādimāha. Tattha ārakā vāti dūreyeva. Averanti dosaveravirahitaṃ. Abyāpajjanti domanassabyāpajjarahitaṃ.
៣៩៨. ទុក្ករំ, ភោ គោតមាតិ ឥទំ កស្សបោ ‘‘មយំ បុព្ពេ ឯត្តកមត្តំ សាមញ្ញញ្ច ព្រហ្មញ្ញញ្ចាតិ វិចរាម, តុម្ហេ បន អញ្ញំយេវ សាមញ្ញញ្ច ព្រហ្មញ្ញញ្ច វទថា’’តិ ទីបេន្តោ អាហ។ បកតិ ខោ ឯសាតិ បកតិកថា ឯសា។ ឥមាយ ច, កស្សប, មត្តាយាតិ ‘‘កស្សប យទិ ឥមិនា បមាណេន ឯវំ បរិត្តកេន បដិបត្តិក្កមេន សាមញ្ញំ វា ព្រហ្មញ្ញំ វា ទុក្ករំ សុទុក្ករំ នាម អភវិស្ស, តតោ នេតំ អភវិស្ស កល្លំ វចនាយ ទុក្ករំ សាមញ្ញ’’ន្តិ អយមេត្ថ បទសម្ពន្ធេន សទ្ធិំ អត្ថោ។ ឯតេន នយេន សព្ពត្ថ បទសម្ពន្ធោ វេទិតព្ពោ។
398.Dukkaraṃ, bho gotamāti idaṃ kassapo ‘‘mayaṃ pubbe ettakamattaṃ sāmaññañca brahmaññañcāti vicarāma, tumhe pana aññaṃyeva sāmaññañca brahmaññañca vadathā’’ti dīpento āha. Pakati kho esāti pakatikathā esā. Imāya ca, kassapa, mattāyāti ‘‘kassapa yadi iminā pamāṇena evaṃ parittakena paṭipattikkamena sāmaññaṃ vā brahmaññaṃ vā dukkaraṃ sudukkaraṃ nāma abhavissa, tato netaṃ abhavissa kallaṃ vacanāya dukkaraṃ sāmañña’’nti ayamettha padasambandhena saddhiṃ attho. Etena nayena sabbattha padasambandho veditabbo.
៣៩៩. ទុជ្ជានោតិ ឥទម្បិ សោ ‘‘មយំ បុព្ពេ ឯត្តកេន សមណោ វា ព្រាហ្មណោ វា ហោតីតិ វិចរាម, តុម្ហេ បន អញ្ញថា វទថា’’តិ ឥទំ សន្ធាយាហ។ អថស្ស ភគវា តំ បកតិវាទំ បដិក្ខិបិត្វា សភាវតោវ ទុជ្ជានភាវំ អាវិករោន្តោ បុនបិ – ‘‘បកតិ ខោ’’តិអាទិមាហ។ តត្រាបិ វុត្តនយេនេវ បទសម្ពន្ធំ កត្វា អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
399.Dujjānoti idampi so ‘‘mayaṃ pubbe ettakena samaṇo vā brāhmaṇo vā hotīti vicarāma, tumhe pana aññathā vadathā’’ti idaṃ sandhāyāha. Athassa bhagavā taṃ pakativādaṃ paṭikkhipitvā sabhāvatova dujjānabhāvaṃ āvikaronto punapi – ‘‘pakati kho’’tiādimāha. Tatrāpi vuttanayeneva padasambandhaṃ katvā attho veditabbo.
សីលសមាធិបញ្ញាសម្បទាវណ្ណនា
Sīlasamādhipaññāsampadāvaṇṇanā
៤០០-៤០១. កតមា បន សា, ភោ គោតមាតិ កស្មា បុច្ឆតិ។ អយំ កិរ បណ្ឌិតោ ភគវតោ កថេន្តស្សេវ កថំ ឧគ្គហេសិ, អថ អត្តនោ បដិបត្តិយា និរត្ថកតំ វិទិត្វា សមណោ គោតមោ – ‘‘តស្ស ‘ចាយំ សីលសម្បទា, ចិត្តសម្បទា, បញ្ញាសម្បទា អភាវិតា ហោតិ អសច្ឆិកតា, អថ ខោ សោ អារកាវ សាមញ្ញា’តិអាទិមាហ។ ហន្ទ ទានិ នំ តា សម្បត្តិយោ បុច្ឆាមី’’តិ សីលសម្បទាទិវិជាននត្ថំ បុច្ឆតិ។ អថស្ស ភគវា ពុទ្ធុប្បាទំ ទស្សេត្វា តន្តិធម្មំ កថេន្តោ តា សម្បត្តិយោ ទស្សេតុំ – ‘‘ឥធ កស្សបា’’តិអាទិមាហ។ ឥមាយ ច កស្សប សីលសម្បទាយាតិ ឥទំ អរហត្តផលមេវ សន្ធាយ វុត្តំ។ អរហត្តផលបរិយោសានញ្ហិ ភគវតោ សាសនំ។ តស្មា អរហត្តផលសម្បយុត្តាហិ សីលចិត្តបញ្ញាសម្បទាហិ អញ្ញា ឧត្តរិតរា វា បណីតតរា វា សីលាទិសម្បទា នត្ថីតិ អាហ។
400-401.Katamā pana sā, bho gotamāti kasmā pucchati. Ayaṃ kira paṇḍito bhagavato kathentasseva kathaṃ uggahesi, atha attano paṭipattiyā niratthakataṃ viditvā samaṇo gotamo – ‘‘tassa ‘cāyaṃ sīlasampadā, cittasampadā, paññāsampadā abhāvitā hoti asacchikatā, atha kho so ārakāva sāmaññā’tiādimāha. Handa dāni naṃ tā sampattiyo pucchāmī’’ti sīlasampadādivijānanatthaṃ pucchati. Athassa bhagavā buddhuppādaṃ dassetvā tantidhammaṃ kathento tā sampattiyo dassetuṃ – ‘‘idha kassapā’’tiādimāha. Imāya ca kassapa sīlasampadāyāti idaṃ arahattaphalameva sandhāya vuttaṃ. Arahattaphalapariyosānañhi bhagavato sāsanaṃ. Tasmā arahattaphalasampayuttāhi sīlacittapaññāsampadāhi aññā uttaritarā vā paṇītatarā vā sīlādisampadā natthīti āha.
សីហនាទកថាវណ្ណនា
Sīhanādakathāvaṇṇanā
៤០២. ឯវញ្ច បន វត្វា ឥទានិ អនុត្តរំ មហាសីហនាទំ នទន្តោ – ‘‘សន្តិ កស្សប ឯកេ សមណព្រាហ្មណា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ អរិយន្តិ និរុបក្កិលេសំ បរមវិសុទ្ធំ។ បរមន្តិ ឧត្តមំ, បញ្ចសីលានិ ហិអាទិំ កត្វា យាវ បាតិមោក្ខសំវរសីលា សីលមេវ, លោកុត្តរមគ្គផលសម្បយុត្តំ បន បរមសីលំ នាម។ នាហំ តត្ថាតិ តត្ថ សីលេបិ បរមសីលេបិ អហំ អត្តនោ សមសមំ មម សីលសមេន សីលេន មយា សមំ បុគ្គលំ ន បស្សាមីតិ អត្ថោ។ អហមេវ តត្ថ ភិយ្យោតិ អហមេវ តស្មិំ សីលេ ឧត្តមោ។ កតមស្មិំ? យទិទំ អធិសីលន្តិ យំ ឯតំ ឧត្តមំ សីលន្តិ អត្ថោ។ ឥតិ ឥមំ បឋមំ សីហនាទំ នទតិ។
402. Evañca pana vatvā idāni anuttaraṃ mahāsīhanādaṃ nadanto – ‘‘santi kassapa eke samaṇabrāhmaṇā’’tiādimāha. Tattha ariyanti nirupakkilesaṃ paramavisuddhaṃ. Paramanti uttamaṃ, pañcasīlāni hiādiṃ katvā yāva pātimokkhasaṃvarasīlā sīlameva, lokuttaramaggaphalasampayuttaṃ pana paramasīlaṃ nāma. Nāhaṃ tatthāti tattha sīlepi paramasīlepi ahaṃ attano samasamaṃ mama sīlasamena sīlena mayā samaṃ puggalaṃ na passāmīti attho. Ahameva tattha bhiyyoti ahameva tasmiṃ sīle uttamo. Katamasmiṃ? Yadidaṃ adhisīlanti yaṃ etaṃ uttamaṃ sīlanti attho. Iti imaṃ paṭhamaṃ sīhanādaṃ nadati.
តបោជិគុច្ឆវាទាតិ យេ តបោជិគុច្ឆំ វទន្តិ។ តត្ថ តបតីតិ តបោ, កិលេសសន្តាបកវីរិយស្សេតំ នាមំ, តទេវ តេ កិលេសេ ជិគុច្ឆតីតិ ជិគុច្ឆា។ អរិយា បរមាតិ ឯត្ថ និទ្ទោសត្តា អរិយា, អដ្ឋអារម្ភវត្ថុវសេនបិ ឧប្បន្នា វិបស្សនាវីរិយសង្ខាតា តបោជិគុច្ឆា តបោជិគុច្ឆាវ, មគ្គផលសម្បយុត្តា បរមា នាម។ អធិជេគុច្ឆន្តិ ឥធ ជិគុច្ឆភាវោ ជេគុច្ឆំ, ឧត្តមំ ជេគុច្ឆំ អធិជេគុច្ឆំ, តស្មា យទិទំ អធិជេគុច្ឆំ, តត្ថ អហមេវ ភិយ្យោតិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ បញ្ញាធិការេបិ កម្មស្សកតាបញ្ញា ច វិបស្សនាបញ្ញា ច បញ្ញា នាម, មគ្គផលសម្បយុត្តា បរមា បញ្ញា នាម។ អធិបញ្ញន្តិ ឯត្ថ លិង្គវិបល្លាសោ វេទិតព្ពោ, អយំ បនេត្ថត្ថោ – យាយំ អធិបញ្ញា នាម អហមេវ តត្ថ ភិយ្យោតិ វិមុត្តាធិការេ តទង្គវិក្ខម្ភនវិមុត្តិយោ វិមុត្តិ នាម, សមុច្ឆេទបដិបស្សទ្ធិនិស្សរណវិមុត្តិយោ បន បរមា វិមុត្តីតិ វេទិតព្ពា។ ឥធាបិ ច យទិទំ អធិវិមុត្តីតិ យា អយំ អធិវិមុត្តិ, អហមេវ តត្ថ ភិយ្យោតិ អត្ថោ។
Tapojigucchavādāti ye tapojigucchaṃ vadanti. Tattha tapatīti tapo, kilesasantāpakavīriyassetaṃ nāmaṃ, tadeva te kilese jigucchatīti jigucchā. Ariyā paramāti ettha niddosattā ariyā, aṭṭhaārambhavatthuvasenapi uppannā vipassanāvīriyasaṅkhātā tapojigucchā tapojigucchāva, maggaphalasampayuttā paramā nāma. Adhijegucchanti idha jigucchabhāvo jegucchaṃ, uttamaṃ jegucchaṃ adhijegucchaṃ, tasmā yadidaṃ adhijegucchaṃ, tattha ahameva bhiyyoti evamettha attho daṭṭhabbo. Paññādhikārepi kammassakatāpaññā ca vipassanāpaññā ca paññā nāma, maggaphalasampayuttā paramā paññā nāma. Adhipaññanti ettha liṅgavipallāso veditabbo, ayaṃ panetthattho – yāyaṃ adhipaññā nāma ahameva tattha bhiyyoti vimuttādhikāre tadaṅgavikkhambhanavimuttiyo vimutti nāma, samucchedapaṭipassaddhinissaraṇavimuttiyo pana paramā vimuttīti veditabbā. Idhāpi ca yadidaṃ adhivimuttīti yā ayaṃ adhivimutti, ahameva tattha bhiyyoti attho.
៤០៣. សុញ្ញាគារេតិ សុញ្ញេ ឃរេ, ឯកកោវ និសីទិត្វាតិ អធិប្បាយោ។ បរិសាសុ ចាតិ អដ្ឋសុ បរិសាសុ។ វុត្តម្បិ ចេតំ –
403.Suññāgāreti suññe ghare, ekakova nisīditvāti adhippāyo. Parisāsu cāti aṭṭhasu parisāsu. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ចត្តារិមានិ, សារិបុត្ត, តថាគតស្ស វេសារជ្ជានិ។ យេហិ វេសារជ្ជេហិ សមន្នាគតោ តថាគតោ អាសភំ ឋានំ បដិជានាតិ, បរិសាសុ សីហនាទំ នទតី’’តិ (ម. និ. ១.១៥០) សុត្តំ វិត្ថារេតព្ពំ។
‘‘Cattārimāni, sāriputta, tathāgatassa vesārajjāni. Yehi vesārajjehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti (ma. ni. 1.150) suttaṃ vitthāretabbaṃ.
បញ្ហញ្ច នំ បុច្ឆន្តីតិ បណ្ឌិតា ទេវមនុស្សា នំ បញ្ហំ អភិសង្ខរិត្វា បុច្ឆន្តិ។ ព្យាករោតីតិ តង្ខណញ្ញេវ វិស្សជ្ជេសិ។ ចិត្តំ អារាធេតីតិ បញ្ហាវិស្សជ្ជនេន មហាជនស្ស ចិត្តំ បរិតោសេតិយេវ។ នោ ច ខោ សោតព្ពំ មញ្ញន្តីតិ ចិត្តំ អារាធេត្វា កថេន្តស្សបិស្ស វចនំ បរេ សោតព្ពំ ន មញ្ញន្តីតិ, ឯវញ្ច វទេយ្យុន្តិ អត្ថោ។ សោតព្ពញ្ចស្ស មញ្ញន្តីតិ ទេវាបិ មនុស្សាបិ មហន្តេនេវ ឧស្សាហេន សោតព្ពំ មញ្ញន្តិ។ បសីទន្តីតិ សុបសន្នា កល្លចិត្តា មុទុចិត្តា ហោន្តិ។ បសន្នាការំ ករោន្តីតិ ន មុទ្ធប្បសន្នាវ ហោន្តិ, បណីតានិ ចីវរាទីនិ វេឡុវនវិហារាទយោ ច មហាវិហារេ បរិច្ចជន្តា បសន្នាការំ ករោន្តិ។ តថត្តាយាតិ យំ សោ ធម្មំ ទេសេតិ តថា ភាវាយ, ធម្មានុធម្មបដិបត្តិបូរណត្ថាយ បដិបជ្ជន្តីតិ អត្ថោ។ តថត្តាយ ច បដិបជ្ជន្តីតិ តថភាវាយ បដិបជ្ជន្តិ, តស្ស ហិ ភគវតោ ធម្មំ សុត្វា កេចិ សរណេសុ កេចិ បញ្ចសុ សីលេសុ បតិដ្ឋហន្តិ, អបរេ និក្ខមិត្វា បព្ពជន្តិ។ បដិបន្នា ច អារាធេន្តីតិ តញ្ច បន បដិបទំ បដិបន្នា បូរេតុំ សក្កោន្តិ, សព្ពាការេន បន បូរេន្តិ, បដិបត្តិបូរណេន តស្ស ភោតោ គោតមស្ស ចិត្តំ អារាធេន្តីតិ វត្តព្ពា។
Pañhañca naṃ pucchantīti paṇḍitā devamanussā naṃ pañhaṃ abhisaṅkharitvā pucchanti. Byākarotīti taṅkhaṇaññeva vissajjesi. Cittaṃ ārādhetīti pañhāvissajjanena mahājanassa cittaṃ paritosetiyeva. No ca kho sotabbaṃ maññantīti cittaṃ ārādhetvā kathentassapissa vacanaṃ pare sotabbaṃ na maññantīti, evañca vadeyyunti attho. Sotabbañcassa maññantīti devāpi manussāpi mahanteneva ussāhena sotabbaṃ maññanti. Pasīdantīti supasannā kallacittā muducittā honti. Pasannākāraṃ karontīti na muddhappasannāva honti, paṇītāni cīvarādīni veḷuvanavihārādayo ca mahāvihāre pariccajantā pasannākāraṃ karonti. Tathattāyāti yaṃ so dhammaṃ deseti tathā bhāvāya, dhammānudhammapaṭipattipūraṇatthāya paṭipajjantīti attho. Tathattāya ca paṭipajjantīti tathabhāvāya paṭipajjanti, tassa hi bhagavato dhammaṃ sutvā keci saraṇesu keci pañcasu sīlesu patiṭṭhahanti, apare nikkhamitvā pabbajanti. Paṭipannā ca ārādhentīti tañca pana paṭipadaṃ paṭipannā pūretuṃ sakkonti, sabbākārena pana pūrenti, paṭipattipūraṇena tassa bhoto gotamassa cittaṃ ārādhentīti vattabbā.
ឥមស្មិំ បនោកាសេ ឋត្វា សីហនាទា សមោធានេតព្ពា។ ឯកច្ចំ តបស្សិំ និរយេ និព្ពត្តំ បស្សាមីតិ ហិ ភគវតោ ឯកោ សីហនាទោ។ អបរំ សគ្គេ និព្ពត្តំ បស្សាមីតិ ឯកោ។ អកុសលធម្មប្បហានេ អហមេវ សេដ្ឋោតិ ឯកោ។ កុសលធម្មសមាទានេបិ អហមេវ សេដ្ឋោតិ ឯកោ។ អកុសលធម្មប្បហានេ មយ្ហមេវ សាវកសង្ឃោ សេដ្ឋោតិ ឯកោ។ កុសលធម្មសមាទានេបិ មយ្ហំយេវ សាវកសង្ឃោ សេដ្ឋោតិ ឯកោ។ សីលេន មយ្ហំ សទិសោ នត្ថីតិ ឯកោ។ វីរិយេន មយ្ហំ សទិសោ នត្ថីតិ ឯកោ។ បញ្ញាយ…បេ.… វិមុត្តិយា…បេ.… សីហនាទំ នទន្តោ បរិសមជ្ឈេ និសីទិត្វា នទាមីតិ ឯកោ។ វិសារទោ ហុត្វា នទាមីតិ ឯកោ។ បញ្ហំ មំ បុច្ឆន្តីតិ ឯកោ។ បញ្ហំ បុដ្ឋោ វិស្សជ្ជេមីតិ ឯកោ។ វិស្សជ្ជនេន បរស្ស ចិត្តំ អារាធេមីតិ ឯកោ។ សុត្វា សោតព្ពំ មញ្ញន្តីតិ ឯកោ។ សុត្វា មេ បសីទន្តីតិ ឯកោ។ បសន្នាការំ ករោន្តីតិ ឯកោ។ យំ បដិបត្តិំ ទេសេមិ, តថត្តាយ បដិបជ្ជន្តីតិ ឯកោ។ បដិបន្នា ច មំ អារាធេន្តីតិ ឯកោ។ ឥតិ បុរិមានំ ទសន្នំ ឯកេកស្ស – ‘‘បរិសាសុ ច នទតី’’តិ អាទយោ ទស ទស បរិវារា។ ឯវំ តេ ទស បុរិមានំ ទសន្នំ បរិវារវសេន សតំ បុរិមា ច ទសាតិ ទសាធិកំ សីហនាទសតំ ហោតិ។ ឥតោ អញ្ញស្មិំ បន សុត្តេ ឯត្តកា សីហនាទា ទុល្លភា, តេនិទំ សុត្តំ មហាសីហនាទន្តិ វុច្ចតិ។ ឥតិ ភគវា ‘‘សីហនាទំ ខោ សមណោ គោតមោ នទតិ, តញ្ច ខោ សុញ្ញាគារេ នទតី’’តិ ឯវំ វាទានុ វាទំ បដិសេធេត្វា ឥទានិ បរិសតិ នទិតបុព្ពំ សីហនាទំ ទស្សេន្តោ ‘‘ឯកមិទាហ’’ន្តិអាទិមាហ។
Imasmiṃ panokāse ṭhatvā sīhanādā samodhānetabbā. Ekaccaṃ tapassiṃ niraye nibbattaṃ passāmīti hi bhagavato eko sīhanādo. Aparaṃ sagge nibbattaṃ passāmīti eko. Akusaladhammappahāne ahameva seṭṭhoti eko. Kusaladhammasamādānepi ahameva seṭṭhoti eko. Akusaladhammappahāne mayhameva sāvakasaṅgho seṭṭhoti eko. Kusaladhammasamādānepi mayhaṃyeva sāvakasaṅgho seṭṭhoti eko. Sīlena mayhaṃ sadiso natthīti eko. Vīriyena mayhaṃ sadiso natthīti eko. Paññāya…pe… vimuttiyā…pe… sīhanādaṃ nadanto parisamajjhe nisīditvā nadāmīti eko. Visārado hutvā nadāmīti eko. Pañhaṃ maṃ pucchantīti eko. Pañhaṃ puṭṭho vissajjemīti eko. Vissajjanena parassa cittaṃ ārādhemīti eko. Sutvā sotabbaṃ maññantīti eko. Sutvā me pasīdantīti eko. Pasannākāraṃ karontīti eko. Yaṃ paṭipattiṃ desemi, tathattāya paṭipajjantīti eko. Paṭipannā ca maṃ ārādhentīti eko. Iti purimānaṃ dasannaṃ ekekassa – ‘‘parisāsu ca nadatī’’ti ādayo dasa dasa parivārā. Evaṃ te dasa purimānaṃ dasannaṃ parivāravasena sataṃ purimā ca dasāti dasādhikaṃ sīhanādasataṃ hoti. Ito aññasmiṃ pana sutte ettakā sīhanādā dullabhā, tenidaṃ suttaṃ mahāsīhanādanti vuccati. Iti bhagavā ‘‘sīhanādaṃ kho samaṇo gotamo nadati, tañca kho suññāgāre nadatī’’ti evaṃ vādānu vādaṃ paṭisedhetvā idāni parisati naditapubbaṃ sīhanādaṃ dassento ‘‘ekamidāha’’ntiādimāha.
តិត្ថិយបរិវាសកថាវណ្ណនា
Titthiyaparivāsakathāvaṇṇanā
៤០៤. តត្ថ តត្រ មំ អញ្ញតរោ តបព្រហ្មចារីតិ តត្រ រាជគហេ គិជ្ឈកូដេ បព្ពតេ វិហរន្តំ មំ អញ្ញតរោ តបព្រហ្មចារី និគ្រោធោ នាម បរិព្ពាជកោ ។ អធិជេគុច្ឆេតិ វីរិយេន បាបជិគុច្ឆនាធិការេ បញ្ហំ បុច្ឆិ។ ឥទំ យំ តំ ភគវា គិជ្ឈកូដេ មហាវិហារេ និសិន្នោ ឧទុម្ពរិកាយ ទេវិយា ឧយ្យានេ និសិន្នស្ស និគ្រោធស្ស ច បរិព្ពាជកស្ស សន្ធានស្ស ច ឧបាសកស្ស ទិព្ពាយ សោតធាតុយា កថាសល្លាបំ សុត្វា អាកាសេនាគន្ត្វា តេសំ សន្តិកេ បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិត្វា និគ្រោធេន អធិជេគុច្ឆេ បុដ្ឋបញ្ហំ វិស្សជ្ជេសិ, តំ សន្ធាយ វុត្តំ។ បរំ វិយ មត្តាយាតិ បរមាយ មត្តាយ, អតិមហន្តេនេវ បមាណេនាតិ អត្ថោ។ កោ ហិ, ភន្តេតិ ឋបេត្វា អន្ធពាលំ ទិដ្ឋិគតិកំ អញ្ញោ បណ្ឌិតជាតិកោ ‘‘កោ នាម ភគវតោ ធម្មំ សុត្វា ន អត្តមនោ អស្សា’’តិ វទតិ។ លភេយ្យាហន្តិ ឥទំ សោ – ‘‘ចិរំ វត មេ អនិយ្យានិកបក្ខេ យោជេត្វា អត្តា កិលមិតោ, ‘សុក្ខនទីតីរេ ន្ហាយិស្សាមី’តិ សម្បរិវត្តេន្តេន វិយ ថុសេ កោដ្ដេន្តេន វិយ ន កោចិ អត្ថោ និប្ផាទិតោ។ ហន្ទាហំ អត្តានំ យោគេ យោជេស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា អាហ។ អថ ភគវា យោ អនេន ខន្ធកេ តិត្ថិយបរិវាសោ បញ្ញត្តោ, យោ អញ្ញតិត្ថិយបុព្ពោ សាមណេរភូមិយំ ឋិតោ – ‘‘អហំ ភន្តេ, ឥត្ថន្នាមោ អញ្ញតិត្ថិយបុព្ពោ ឥមស្មិំ ធម្មវិនយេ អាកង្ខាមិ ឧបសម្បទំ, ស្វាហំ, ភន្តេ, សំឃំ ចត្តារោ មាសេ បរិវាសំ យាចាមី’’តិអាទិនា (មហាវ. ៨៦) នយេន សមាទិយិត្វា បរិវសតិ, តំ សន្ធាយ – ‘‘យោ ខោ, កស្សប, អញ្ញតិត្ថិយបុព្ពោ’’តិអាទិមាហ។
404. Tattha tatra maṃ aññataro tapabrahmacārīti tatra rājagahe gijjhakūṭe pabbate viharantaṃ maṃ aññataro tapabrahmacārī nigrodho nāma paribbājako . Adhijeguccheti vīriyena pāpajigucchanādhikāre pañhaṃ pucchi. Idaṃ yaṃ taṃ bhagavā gijjhakūṭe mahāvihāre nisinno udumbarikāya deviyā uyyāne nisinnassa nigrodhassa ca paribbājakassa sandhānassa ca upāsakassa dibbāya sotadhātuyā kathāsallāpaṃ sutvā ākāsenāgantvā tesaṃ santike paññatte āsane nisīditvā nigrodhena adhijegucche puṭṭhapañhaṃ vissajjesi, taṃ sandhāya vuttaṃ. Paraṃ viya mattāyāti paramāya mattāya, atimahanteneva pamāṇenāti attho. Ko hi, bhanteti ṭhapetvā andhabālaṃ diṭṭhigatikaṃ añño paṇḍitajātiko ‘‘ko nāma bhagavato dhammaṃ sutvā na attamano assā’’ti vadati. Labheyyāhanti idaṃ so – ‘‘ciraṃ vata me aniyyānikapakkhe yojetvā attā kilamito, ‘sukkhanadītīre nhāyissāmī’ti samparivattentena viya thuse koṭṭentena viya na koci attho nipphādito. Handāhaṃ attānaṃ yoge yojessāmī’’ti cintetvā āha. Atha bhagavā yo anena khandhake titthiyaparivāso paññatto, yo aññatitthiyapubbo sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito – ‘‘ahaṃ bhante, itthannāmo aññatitthiyapubbo imasmiṃ dhammavinaye ākaṅkhāmi upasampadaṃ, svāhaṃ, bhante, saṃghaṃ cattāro māse parivāsaṃ yācāmī’’tiādinā (mahāva. 86) nayena samādiyitvā parivasati, taṃ sandhāya – ‘‘yo kho, kassapa, aññatitthiyapubbo’’tiādimāha.
៤០៥. តត្ថ បព្ពជ្ជន្តិ វចនសិលិដ្ឋតាវសេនេវ វុត្តំ, អបរិវសិត្វាយេវ ហិ បព្ពជ្ជំ លភតិ។ ឧបសម្បទត្ថិកេន បន នាតិកាលេន គាមប្បវេសនាទីនិ អដ្ឋ វត្តានិ បូរេន្តេន បរិវសិតព្ពំ។ អារទ្ធចិត្តាតិ អដ្ឋវត្តបូរណេន តុដ្ឋចិត្តា, អយមេត្ថ សង្ខេបត្ថោ។ វិត្ថារតោ បនេស តិត្ថិយបរិវាសោ សមន្តបាសាទិកាយ វិនយដ្ឋកថាយំ បព្ពជ្ជខន្ធកវណ្ណនាយ វុត្តនយេន វេទិតព្ពោ។ អបិ ច មេត្ថាតិ អបិ ច មេ ឯត្ថ។ បុគ្គលវេមត្តតា វិទិតាតិ បុគ្គលនានត្តំ វិទិតំ។ ‘‘អយំ បុគ្គលោ បរិវាសារហោ, អយំ ន បរិវាសារហោ’’តិ ឥទំ មយ្ហំ បាកដន្តិ ទស្សេតិ។ តតោ កស្សបោ ចិន្តេសិ – ‘‘អហោ អច្ឆរិយំ ពុទ្ធសាសនំ, យត្ថ ឯវំ ឃំសិត្វា កោដ្ដេត្វា យុត្តមេវ គណ្ហន្តិ, អយុត្តំ ឆឌ្ឌេន្តី’’តិ, តតោ សុដ្ឋុតរំ បព្ពជ្ជាយ សញ្ជាតុស្សាហោ – ‘‘សចេ ភន្តេ’’តិអាទិមាហ។
405. Tattha pabbajjanti vacanasiliṭṭhatāvaseneva vuttaṃ, aparivasitvāyeva hi pabbajjaṃ labhati. Upasampadatthikena pana nātikālena gāmappavesanādīni aṭṭha vattāni pūrentena parivasitabbaṃ. Āraddhacittāti aṭṭhavattapūraṇena tuṭṭhacittā, ayamettha saṅkhepattho. Vitthārato panesa titthiyaparivāso samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāyaṃ pabbajjakhandhakavaṇṇanāya vuttanayena veditabbo. Api ca metthāti api ca me ettha. Puggalavemattatā viditāti puggalanānattaṃ viditaṃ. ‘‘Ayaṃ puggalo parivāsāraho, ayaṃ na parivāsāraho’’ti idaṃ mayhaṃ pākaṭanti dasseti. Tato kassapo cintesi – ‘‘aho acchariyaṃ buddhasāsanaṃ, yattha evaṃ ghaṃsitvā koṭṭetvā yuttameva gaṇhanti, ayuttaṃ chaḍḍentī’’ti, tato suṭṭhutaraṃ pabbajjāya sañjātussāho – ‘‘sace bhante’’tiādimāha.
អថ ខោ ភគវា តស្ស តិព្ពច្ឆន្ទតំ វិទិត្វា – ‘‘ន កស្សបោ បរិវាសំ អរហតី’’តិ អញ្ញតរំ ភិក្ខុំ អាមន្តេសិ – ‘‘គច្ឆ ភិក្ខុ កស្សបំ ន្ហាបេត្វា បព្ពាជេត្វា អានេហី’’តិ។ សោ តថា កត្វា តំ បព្ពាជេត្វា ភគវតោ សន្តិកំ អាគមាសិ។ ភគវា តំ គណមជ្ឈេ និសីទាបេត្វា ឧបសម្បាទេសិ។ តេន វុត្តំ – ‘‘អលត្ថ ខោ អចេលោ កស្សបោ ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជ្ជំ, អលត្ថ ឧបសម្បទ’’ន្តិ។ អចិរូបសម្បន្នោតិ ឧបសម្បន្នោ ហុត្វា នចិរមេវ។ វូបកដ្ឋោតិ វត្ថុកាមកិលេសកាមេហិ កាយេន ចេវ ចិត្តេន ច វូបកដ្ឋោ។ អប្បមត្តោតិ កម្មដ្ឋានេ សតិំ អវិជហន្តោ។ អាតាបីតិ កាយិកចេតសិកសង្ខាតេន វីរិយាតាបេន អាតាបី។ បហិតត្តោតិ កាយេ ច ជីវិតេ ច អនបេក្ខតាយ បេសិតចិត្តោ វិស្សដ្ឋអត្តភាវោ។ យស្សត្ថាយាតិ យស្ស អត្ថាយ។ កុលបុត្តាតិ អាចារកុលបុត្តា។ សម្មទេវាតិ ហេតុនាវ ការណេនេវ។ តទនុត្តរន្តិ តំ អនុត្តរំ។ ព្រហ្មចរិយបរិយោសានន្តិ មគ្គព្រហ្មចរិយស្ស បរិយោសានភូតំ អរហត្តផលំ។ តស្ស ហិ អត្ថាយ កុលបុត្តា បព្ពជន្តិ។ ទិដ្ឋេវ ធម្មេតិ ឥមស្មិំយេវ អត្តភាវេ។ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វាតិ អត្តនាយេវ បញ្ញាយ បច្ចក្ខំ កត្វា, អបរប្បច្ចយំ កត្វាតិ អត្ថោ។ ឧបសម្បជ្ជ វិហាសីតិ បាបុណិត្វា សម្បាទេត្វា វិហាសិ, ឯវំ វិហរន្តោ ច ខីណា ជាតិ…បេ.… អព្ភញ្ញាសីតិ។
Atha kho bhagavā tassa tibbacchandataṃ viditvā – ‘‘na kassapo parivāsaṃ arahatī’’ti aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘gaccha bhikkhu kassapaṃ nhāpetvā pabbājetvā ānehī’’ti. So tathā katvā taṃ pabbājetvā bhagavato santikaṃ āgamāsi. Bhagavā taṃ gaṇamajjhe nisīdāpetvā upasampādesi. Tena vuttaṃ – ‘‘alattha kho acelo kassapo bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampada’’nti. Acirūpasampannoti upasampanno hutvā nacirameva. Vūpakaṭṭhoti vatthukāmakilesakāmehi kāyena ceva cittena ca vūpakaṭṭho. Appamattoti kammaṭṭhāne satiṃ avijahanto. Ātāpīti kāyikacetasikasaṅkhātena vīriyātāpena ātāpī. Pahitattoti kāye ca jīvite ca anapekkhatāya pesitacitto vissaṭṭhaattabhāvo. Yassatthāyāti yassa atthāya. Kulaputtāti ācārakulaputtā. Sammadevāti hetunāva kāraṇeneva. Tadanuttaranti taṃ anuttaraṃ. Brahmacariyapariyosānanti maggabrahmacariyassa pariyosānabhūtaṃ arahattaphalaṃ. Tassa hi atthāya kulaputtā pabbajanti. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve. Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti attanāyeva paññāya paccakkhaṃ katvā, aparappaccayaṃ katvāti attho. Upasampajja vihāsīti pāpuṇitvā sampādetvā vihāsi, evaṃ viharanto ca khīṇā jāti…pe… abbhaññāsīti.
ឯវមស្ស បច្ចវេក្ខណភូមិំ ទស្សេត្វា អរហត្តនិកូដេន ទេសនំ និដ្ឋាបេតុំ ‘‘អញ្ញតរោ ខោ បនាយស្មា កស្សបោ អរហតំ អហោសី’’តិ វុត្តំ។ តត្ថ អញ្ញតរោតិ ឯកោ។ អរហតន្តិ អរហន្តានំ, ភគវតោ សាវកានំ អរហន្តានំ អព្ភន្តរោ អហោសីតិ អយមេត្ថ អធិប្បាយោ។ យំ យំ បន អន្តរន្តរា ន វុត្តំ, តំ តំ តត្ថ តត្ថ វុត្តត្តា បាកដមេវាតិ។
Evamassa paccavekkhaṇabhūmiṃ dassetvā arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpetuṃ ‘‘aññataro kho panāyasmā kassapo arahataṃ ahosī’’ti vuttaṃ. Tattha aññataroti eko. Arahatanti arahantānaṃ, bhagavato sāvakānaṃ arahantānaṃ abbhantaro ahosīti ayamettha adhippāyo. Yaṃ yaṃ pana antarantarā na vuttaṃ, taṃ taṃ tattha tattha vuttattā pākaṭamevāti.
ឥតិ សុមង្គលវិលាសិនិយា ទីឃនិកាយដ្ឋកថាយំ
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
មហាសីហនាទសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya / ៨. មហាសីហនាទសុត្តំ • 8. Mahāsīhanādasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ៨. មហាសីហនាទសុត្តវណ្ណនា • 8. Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā
