Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ೨. ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

    2. Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā

    ವೇಸಾಲಿನಗರವಣ್ಣನಾ

    Vesālinagaravaṇṇanā

    ೧೪೬. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ವೇಸಾಲಿಯನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ನಗರೇ। ತಂ ಕಿರ ಅಪರಾಪರಂ ವಿಸಾಲೀಭೂತತಾಯ ‘‘ವೇಸಾಲೀ’’ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಕಥಾ – ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಕಿರ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಗಬ್ಭೋ ಸಣ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಞತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇದೇಸಿ। ರಾಜಾ ಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಂ ಅದಾಸಿ। ಸಾ ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಹರೀಯಮಾನಾ ಗಬ್ಭಪರಿಪಾಕಕಾಲೇ ವಿಜಾಯನಘರಂ ಪಾವಿಸಿ। ಪುಞ್ಞವನ್ತೀನಂ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ಸಾ ಚ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞತರಾ, ತೇನ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಅಲತ್ತಕಪಟಲಬನ್ಧುಜೀವಕಪುಪ್ಫಸದಿಸಂ ಮಂಸಪೇಸಿಂ ವಿಜಾಯಿ। ತತೋ ‘‘ಅಞ್ಞಾ ದೇವಿಯೋ ಸುವಣ್ಣಬಿಮ್ಬಸದಿಸೇ ಪುತ್ತೇ ವಿಜಾಯನ್ತಿ, ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ ಮಂಸಪೇಸಿನ್ತಿ ರಞ್ಞೋ ಪುರತೋ ಮಮ ಅವಣ್ಣೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತೇನ ಅವಣ್ಣಭಯೇನ ತಂ ಮಂಸಪೇಸಿಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಭಾಜನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ ರಾಜಮುದ್ದಿಕಾಯ ಲಞ್ಛೇತ್ವಾ ಗಙ್ಗಾಯ ಸೋತೇ ಪಕ್ಖಿಪಾಪೇಸಿ। ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಛಡ್ಡಿತಮತ್ತೇ ದೇವತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಸಂವಿದಹಿಂಸು। ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟಕಞ್ಚೇತ್ಥ ಜಾತಿಹಿಙ್ಗುಲಕೇನ ‘‘ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಪಜಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಬನ್ಧಿಂಸು। ತತೋ ತಂ ಭಾಜನಂ ಊಮಿಭಯಾದೀಹಿ ಅನುಪದ್ದುತಂ ಗಙ್ಗಾಸೋತೇನ ಪಾಯಾಸಿ।

    146.Evaṃme sutanti mahāsīhanādasuttaṃ. Tattha vesāliyanti evaṃnāmake nagare. Taṃ kira aparāparaṃ visālībhūtatāya ‘‘vesālī’’ti saṅkhaṃ gataṃ. Tatrāyaṃ anupubbakathā – bārāṇasirañño kira aggamahesiyā kucchimhi gabbho saṇṭhāsi. Sā ñatvā rañño nivedesi. Rājā gabbhaparihāraṃ adāsi. Sā sammā pariharīyamānā gabbhaparipākakāle vijāyanagharaṃ pāvisi. Puññavantīnaṃ paccūsasamaye gabbhavuṭṭhānaṃ hoti, sā ca tāsaṃ aññatarā, tena paccūsasamaye alattakapaṭalabandhujīvakapupphasadisaṃ maṃsapesiṃ vijāyi. Tato ‘‘aññā deviyo suvaṇṇabimbasadise putte vijāyanti, aggamahesī maṃsapesinti rañño purato mama avaṇṇo uppajjeyyā’’ti cintetvā tena avaṇṇabhayena taṃ maṃsapesiṃ ekasmiṃ bhājane pakkhipitvā paṭikujjitvā rājamuddikāya lañchetvā gaṅgāya sote pakkhipāpesi. Manussehi chaḍḍitamatte devatā ārakkhaṃ saṃvidahiṃsu. Suvaṇṇapaṭṭakañcettha jātihiṅgulakena ‘‘bārāṇasirañño aggamahesiyā pajā’’ti likhitvā bandhiṃsu. Tato taṃ bhājanaṃ ūmibhayādīhi anupaddutaṃ gaṅgāsotena pāyāsi.

    ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ತಾಪಸೋ ಗೋಪಾಲಕಕುಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಗಙ್ಗಾತೀರೇ ವಿಹರತಿ। ಸೋ ಪಾತೋವ ಗಙ್ಗಂ ಓತಿಣ್ಣೋ ತಂ ಭಾಜನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಂಸುಕೂಲಸಞ್ಞಾಯ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಅಥೇತ್ಥ ತಂ ಅಕ್ಖರಪಟ್ಟಿಕಂ ರಾಜಮುದ್ದಿಕಾಲಞ್ಛನಂ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತಂ ಮಂಸಪೇಸಿಂ ಅದ್ದಸ, ದಿಸ್ವಾನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಸಿಯಾ ಗಬ್ಭೋ, ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ದುಗ್ಗನ್ಧಪೂತಿಕಭಾವೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಅಸ್ಸಮಂ ನೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧೇ ಓಕಾಸೇ ಠಪೇಸಿ। ಅಥ ಅಡ್ಢಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ದ್ವೇ ಮಂಸಪೇಸಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ತಾಪಸೋ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಧುತರಂ ಠಪೇಸಿ। ತತೋ ಪುನ ಅಡ್ಢಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಏಕಮೇಕಿಸ್ಸಾ ಮಂಸಪೇಸಿಯಾ ಹತ್ಥಪಾದಸೀಸಾನಮತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಪಿಳಕಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ಅಥ ತತೋ ಅಡ್ಢಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಏಕಾ ಮಂಸಪೇಸಿ ಸುವಣ್ಣಬಿಮ್ಬಸದಿಸೋ ದಾರಕೋ, ಏಕಾ ದಾರಿಕಾ ಅಹೋಸಿ।

    Tena ca samayena aññataro tāpaso gopālakakulaṃ nissāya gaṅgātīre viharati. So pātova gaṅgaṃ otiṇṇo taṃ bhājanaṃ āgacchantaṃ disvā paṃsukūlasaññāya aggahesi. Athettha taṃ akkharapaṭṭikaṃ rājamuddikālañchanaṃ ca disvā muñcitvā taṃ maṃsapesiṃ addasa, disvānassa etadahosi ‘‘siyā gabbho, tathā hissa duggandhapūtikabhāvo natthī’’ti. Assamaṃ netvā suddhe okāse ṭhapesi. Atha aḍḍhamāsaccayena dve maṃsapesiyo ahesuṃ. Tāpaso disvā sādhutaraṃ ṭhapesi. Tato puna aḍḍhamāsaccayena ekamekissā maṃsapesiyā hatthapādasīsānamatthāya pañca pañca piḷakā uṭṭhahiṃsu. Atha tato aḍḍhamāsaccayena ekā maṃsapesi suvaṇṇabimbasadiso dārako, ekā dārikā ahosi.

    ತೇಸು ತಾಪಸಸ್ಸ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಅಙ್ಗುಟ್ಠಕತೋ ಚಸ್ಸ ಖೀರಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತತೋ ಪಭುತಿ ಚ ಖೀರಭತ್ತಂ ಅಲಭಿತ್ಥ, ಸೋ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಖೀರಂ ದಾರಕಾನಂ ಮುಖೇ ಆಸಿಞ್ಚತಿ। ತೇಸಂ ಉದರಂ ಯಂ ಯಂ ಪವಿಸತಿ, ತಂ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಮಣಿಭಾಜನಗತಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ನಿಚ್ಛವೀ ಅಹೇಸುಂ। ಅಪರೇ ಆಹು ‘‘ಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ವಿಯ ನೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಲೀನಾ ಛವಿ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ। ಏವಂ ತೇ ನಿಚ್ಛವಿತಾಯ ವಾ ಲೀನಚ್ಛವಿತಾಯ ವಾ ಲಿಚ್ಛವೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸು।

    Tesu tāpasassa puttasineho uppajji, aṅguṭṭhakato cassa khīraṃ nibbatti. Tato pabhuti ca khīrabhattaṃ alabhittha, so bhattaṃ bhuñjitvā khīraṃ dārakānaṃ mukhe āsiñcati. Tesaṃ udaraṃ yaṃ yaṃ pavisati, taṃ taṃ sabbaṃ maṇibhājanagataṃ viya dissati, evaṃ nicchavī ahesuṃ. Apare āhu ‘‘sibbetvā ṭhapitā viya nesaṃ aññamaññaṃ līnā chavi ahosī’’ti. Evaṃ te nicchavitāya vā līnacchavitāya vā licchavīti paññāyiṃsu.

    ತಾಪಸೋ ದಾರಕೇ ಪೋಸೇನ್ತೋ ಉಸ್ಸೂರೇ ಗಾಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಪವಿಸತಿ, ಅತಿದಿವಾ ಪಟಿಕ್ಕಮತಿ। ತಸ್ಸ ತಂ ಬ್ಯಾಪಾರಂ ಞತ್ವಾ ಗೋಪಾಲಕಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ದಾರಕಪೋಸನಂ ಪಲಿಬೋಧೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಾರಕೇ ದೇಥ, ಮಯಂ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ। ತಾಪಸೋ ಸಾಧೂತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿ। ಗೋಪಾಲಕಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಮಗ್ಗಂ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಓಕಿರಿತ್ವಾ ಧಜಪಟಾಕಾ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ತೂರಿಯೇಹಿ ವಜ್ಜಮಾನೇಹಿ ಅಸ್ಸಮಂ ಆಗತಾ। ತಾಪಸೋ – ‘‘ಮಹಾಪುಞ್ಞಾ ದಾರಕಾ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ವಡ್ಢೇಥ, ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆವಾಹವಿವಾಹಂ ಕರೋಥ, ಪಞ್ಚಗೋರಸೇನ ರಾಜಾನಂ ತೋಸೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಭಾಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಮಾಪೇಥ, ತತ್ಥ ಕುಮಾರಂ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದಾರಕೇ ಅದಾಸಿ। ತೇ ಸಾಧೂತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ದಾರಕೇ ನೇತ್ವಾ ಪೋಸೇಸುಂ।

    Tāpaso dārake posento ussūre gāmaṃ sikkhāya pavisati, atidivā paṭikkamati. Tassa taṃ byāpāraṃ ñatvā gopālakā āhaṃsu – ‘‘bhante, pabbajitānaṃ dārakaposanaṃ palibodho, amhākaṃ dārake detha, mayaṃ posessāma, tumhe attano kammaṃ karothā’’ti. Tāpaso sādhūti paṭissuṇi. Gopālakā dutiyadivase maggaṃ samaṃ katvā pupphehi okiritvā dhajapaṭākā ussāpetvā tūriyehi vajjamānehi assamaṃ āgatā. Tāpaso – ‘‘mahāpuññā dārakā appamādena vaḍḍhetha, vaḍḍhetvā ca aññamaññaṃ āvāhavivāhaṃ karotha, pañcagorasena rājānaṃ tosetvā bhūmibhāgaṃ gahetvā nagaraṃ māpetha, tattha kumāraṃ abhisiñcathā’’ti vatvā dārake adāsi. Te sādhūti paṭissuṇitvā dārake netvā posesuṃ.

    ದಾರಕಾ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ಕೀಳನ್ತಾ ವಿವಾದಟ್ಠಾನೇಸು ಅಞ್ಞೇ ಗೋಪಾಲಕದಾರಕೇ ಹತ್ಥೇನಪಿ ಪಾದೇನಪಿ ಪಹರನ್ತಿ। ತೇ ರೋದನ್ತಿ। ‘‘ಕಿಸ್ಸ ರೋದಥಾ’’ತಿ ಚ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ವುತ್ತಾ ‘‘ಇಮೇ ನಿಮ್ಮಾತಾಪಿತಿಕಾ ತಾಪಸಪೋಸಿತಾ ಅಮ್ಹೇ ಅತಿಪಹರನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ತತೋ ತೇಸಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘‘ಇಮೇ ದಾರಕಾ ಅಞ್ಞೇ ದಾರಕೇ ವಿನಾಸೇನ್ತಿ ದುಕ್ಖಾಪೇನ್ತಿ, ನ ಇಮೇ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ವಜ್ಜೇತಬ್ಬಾ ಇಮೇ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ತತೋ ಪಭುತಿ ಕಿರ ಸೋ ಪದೇಸೋ ವಜ್ಜೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಯೋಜನಸತಿಕೋ ಪರಿಮಾಣೇನ। ಅಥ ತಂ ಪದೇಸಂ ಗೋಪಾಲಕಾ ರಾಜಾನಂ ತೋಸೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ। ತತ್ಥ ಚ ನಗರಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಂ ಕುಮಾರಂ ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಅಕಂಸು। ತಾಯ ಚಸ್ಸ ದಾರಿಕಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ವಿವಾಹಂ ಕತ್ವಾ ಕತಿಕಂ ಅಕಂಸು ‘‘ಬಾಹಿರಕದಾರಿಕಾ ನ ಆನೇತಬ್ಬಾ, ಇತೋ ದಾರಿಕಾ ನ ಕಸ್ಸಚಿ ದಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ತೇಸಂ ಪಠಮಸಂವಾಸೇನ ದ್ವೇ ದಾರಕಾ ಜಾತಾ ಧೀತಾ ಚ ಪುತ್ತೋ ಚ। ಏವಂ ಸೋಳಸಕ್ಖತ್ತುಂ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಜಾತಾ। ತತೋ ತೇಸಂ ದಾರಕಾನಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ವಡ್ಢನ್ತಾನಂ ಆರಾಮುಯ್ಯಾನನಿವಾಸಟ್ಠಾನಪರಿವಾರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಗಹೇತುಂ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತಾ ನಗರಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಗಾವುತನ್ತರೇನ ಗಾವುತನ್ತರೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು । ತಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಸಾಲೀಕತತ್ತಾ ವೇಸಾಲೀತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಜಾತಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ವೇಸಾಲಿಯನ್ತಿ ಏವಂ ನಾಮಕೇ ನಗರೇ’’ತಿ।

    Dārakā vuddhimanvāya kīḷantā vivādaṭṭhānesu aññe gopālakadārake hatthenapi pādenapi paharanti. Te rodanti. ‘‘Kissa rodathā’’ti ca mātāpitūhi vuttā ‘‘ime nimmātāpitikā tāpasapositā amhe atipaharantī’’ti vadanti. Tato tesaṃ mātāpitaro ‘‘ime dārakā aññe dārake vināsenti dukkhāpenti, na ime saṅgahetabbā, vajjetabbā ime’’ti āhaṃsu. Tato pabhuti kira so padeso vajjīti vuccati yojanasatiko parimāṇena. Atha taṃ padesaṃ gopālakā rājānaṃ tosetvā aggahesuṃ. Tattha ca nagaraṃ māpetvā soḷasavassuddesikaṃ kumāraṃ abhisiñcitvā rājānaṃ akaṃsu. Tāya cassa dārikāya saddhiṃ vivāhaṃ katvā katikaṃ akaṃsu ‘‘bāhirakadārikā na ānetabbā, ito dārikā na kassaci dātabbā’’ti. Tesaṃ paṭhamasaṃvāsena dve dārakā jātā dhītā ca putto ca. Evaṃ soḷasakkhattuṃ dve dve jātā. Tato tesaṃ dārakānaṃ yathākkamaṃ vaḍḍhantānaṃ ārāmuyyānanivāsaṭṭhānaparivārasampattiṃ gahetuṃ appahontā nagaraṃ tikkhattuṃ gāvutantarena gāvutantarena parikkhipiṃsu . Tassa punappunaṃ visālīkatattā vesālītveva nāmaṃ jātaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘vesāliyanti evaṃ nāmake nagare’’ti.

    ೦೧ ಬಹಿನಗರೇತಿ ನಗರಸ್ಸ ಬಹಿ, ನ ಅಮ್ಬಪಾಲಿವನಂ ವಿಯ ಅನ್ತೋನಗರಸ್ಮಿಂ। ಅಯಂ ಪನ ಜೀವಕಮ್ಬವನಂ ವಿಯ ನಗರಸ್ಸ ಬಹಿದ್ಧಾ ವನಸಣ್ಡೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಬಹಿನಗರೇ’’ತಿ। ಅಪರಪುರೇತಿ ಪುರಸ್ಸ ಅಪರೇ, ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವನಸಣ್ಡೇತಿ ಸೋ ಕಿರ ವನಸಣ್ಡೋ ನಗರಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಯಂ ಗಾವುತಮತ್ತೇ ಠಾನೇ। ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾ ಭಗವತೋ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮಲೇಣಕುಟಿಮಣ್ಡಪಾದೀನಿ ಪತಿಟ್ಠಪೇಸುಂ, ಭಗವಾ ತತ್ಥ ವಿಹರತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಪರಪುರೇ ವನಸಣ್ಡೇ’’ತಿ। ಸುನಕ್ಖತ್ತೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಲಿಚ್ಛವೀನಂ ಪನ ಪುತ್ತತ್ತಾ ಲಿಚ್ಛವಿಪುತ್ತೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತೋತಿ ವಿಬ್ಭಮಿತ್ವಾ ಗಿಹಿಭಾವೂಪಗಮನೇನ ಅಧುನಾಪಕ್ಕನ್ತೋ। ಪರಿಸತೀತಿ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ। ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ। ತೇ ಪಟಿಸೇಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಉಪಾರಮ್ಭಭಯಾ। ವೇಸಾಲಿಯಞ್ಹಿ ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸಾ ರತನತ್ತಯೇ ಪಸನ್ನಾ ಬುದ್ಧಮಾಮಕಾ ಧಮ್ಮಮಾಮಕಾ ಸಙ್ಘಮಾಮಕಾ। ತೇ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತೇ ತ್ವಂ ಕತ್ಥ ಭಗವನ್ತಂ ಪಾಣಂ ಹನನ್ತಂ ಅದ್ದಸ, ಕತ್ಥ ಅದಿನ್ನಂ ಆದಿಯನ್ತನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಂ ನ ಜಾನಾಸಿ? ಕಿಂ ದನ್ತಾ ಮೇ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಾಸಾಣಸಕ್ಖರಾ ಖಾದಸಿ, ಅಹಿನಙ್ಗುಟ್ಠೇ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಾಯಮಸಿ, ಕಕಚದನ್ತೇಸು ಪುಪ್ಫಾವಳಿಕಂ ಕೀಳಿತುಂ ಇಚ್ಛಸಿ? ಮುಖತೋ ತೇ ದನ್ತೇ ಪಾತೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ವದೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ತೇಸಂ ಉಪಾರಮ್ಭಭಯಾ ಏವಂ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ।

    01Bahinagareti nagarassa bahi, na ambapālivanaṃ viya antonagarasmiṃ. Ayaṃ pana jīvakambavanaṃ viya nagarassa bahiddhā vanasaṇḍo. Tena vuttaṃ ‘‘bahinagare’’ti. Aparapureti purassa apare, pacchimadisāyanti attho. Vanasaṇḍeti so kira vanasaṇḍo nagarassa pacchimadisāyaṃ gāvutamatte ṭhāne. Tattha manussā bhagavato gandhakuṭiṃ katvā taṃ parivāretvā bhikkhūnaṃ rattiṭṭhānadivāṭṭhānacaṅkamaleṇakuṭimaṇḍapādīni patiṭṭhapesuṃ, bhagavā tattha viharati. Tena vuttaṃ ‘‘aparapure vanasaṇḍe’’ti. Sunakkhattoti tassa nāmaṃ. Licchavīnaṃ pana puttattā licchaviputtoti vutto. Acirapakkantoti vibbhamitvā gihibhāvūpagamanena adhunāpakkanto. Parisatīti parisamajjhe. Uttarimanussadhammāti ettha manussadhammā nāma dasakusalakammapathā. Te paṭisedhetuṃ na sakkoti. Kasmā? Upārambhabhayā. Vesāliyañhi bahū manussā ratanattaye pasannā buddhamāmakā dhammamāmakā saṅghamāmakā. Te dasakusalakammapathamattampi natthi samaṇassa gotamassāti vutte tvaṃ kattha bhagavantaṃ pāṇaṃ hanantaṃ addasa, kattha adinnaṃ ādiyantantiādīni vatvā attano pamāṇaṃ na jānāsi? Kiṃ dantā me atthīti pāsāṇasakkharā khādasi, ahinaṅguṭṭhe gaṇhituṃ vāyamasi, kakacadantesu pupphāvaḷikaṃ kīḷituṃ icchasi? Mukhato te dante pātessāmāti vadeyyuṃ. So tesaṃ upārambhabhayā evaṃ vattuṃ na sakkoti.

    ವೇಸಾಲಿನಗರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Vesālinagaravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾದಿವಣ್ಣನಾ

    Uttarimanussadhammādivaṇṇanā

    ತತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಪನ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಂ ಪಟಿಸೇಧೇನ್ತೋ ಉತ್ತರಿ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸೋತಿ ಆಹ।

    Tato uttariṃ pana visesādhigamaṃ paṭisedhento uttari manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesoti āha.

    ತತ್ಥ ಅಲಮರಿಯಂ ಞಾತುನ್ತಿ ಅಲಮರಿಯೋ, ಅರಿಯಭಾವಾಯ ಸಮತ್ಥೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಞಾಣದಸ್ಸನಮೇವ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸೋ। ಅಲಮರಿಯೋ ಚ ಸೋ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸೋ ಚಾತಿ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸೋ। ಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಪಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಿ ಮಗ್ಗೋಪಿ ಫಲಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಮ್ಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಸಮಾನೋ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಆರಾಧೇತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೧೧) ಹಿ ಏತ್ಥ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ನಾಮ। ‘‘ಞಾಣದಸ್ಸನಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನೀಹರತಿ ಅಭಿನಿನ್ನಾಮೇತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೫) ಏತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ। ‘‘ಅಭಬ್ಬಾ ತೇ ಞಾಣದಸ್ಸನಾಯ ಅನುತ್ತರಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೯೬) ಏತ್ಥ ಮಗ್ಗೋ। ‘‘ಅಯಮಞ್ಞೋ ಉತ್ತರಿ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸೋ ಅಧಿಗತೋ ಫಾಸು ವಿಹಾರೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೨೮) ಏತ್ಥ ಫಲಂ। ‘‘ಞಾಣಞ್ಚ ಪನ ಮೇ ದಸ್ಸನಂ ಉದಪಾದಿ, ಅಕುಪ್ಪಾ ಮೇ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ, ಅಯಮನ್ತಿಮಾ ಜಾತಿ, ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಪುನಬ್ಭವೋ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೬) ಏತ್ಥ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ। ‘‘ಞಾಣಞ್ಚ ಪನ ಮೇ ದಸ್ಸನಂ ಉದಪಾದಿ ಸತ್ತಾಹಕಾಲಙ್ಕತೋ ಆಳಾರೋ ಕಾಳಾಮೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೪೦) ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ। ಇಧ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತಞ್ಹಿ ಸೋ ಭಗವತೋ ಪಟಿಸೇಧೇತಿ।

    Tattha alamariyaṃ ñātunti alamariyo, ariyabhāvāya samatthoti vuttaṃ hoti. Ñāṇadassanameva ñāṇadassanaviseso. Alamariyo ca so ñāṇadassanaviseso cāti alamariyañāṇadassanaviseso. Ñāṇadassananti dibbacakkhupi vipassanāpi maggopi phalampi paccavekkhaṇañāṇampi sabbaññutaññāṇampi vuccati. ‘‘Appamatto samāno ñāṇadassanaṃ ārādhetī’’ti (ma. ni. 1.311) hi ettha dibbacakkhu ñāṇadassanaṃ nāma. ‘‘Ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmetī’’ti (dī. ni. 1.235) ettha vipassanāñāṇaṃ. ‘‘Abhabbā te ñāṇadassanāya anuttarāya sambodhāyā’’ti (a. ni. 4.196) ettha maggo. ‘‘Ayamañño uttari manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsu vihāro’’ti (ma. ni. 1.328) ettha phalaṃ. ‘‘Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi, akuppā me cetovimutti, ayamantimā jāti, natthi dāni punabbhavo’’ti (mahāva. 16) ettha paccavekkhaṇañāṇaṃ. ‘‘Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi sattāhakālaṅkato āḷāro kāḷāmo’’ti (ma. ni. 2.340) ettha sabbaññutaññāṇaṃ. Idha pana lokuttaramaggo adhippeto. Tañhi so bhagavato paṭisedheti.

    ತಕ್ಕಪರಿಯಾಹತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಚರಿಯಂ ಪಟಿಬಾಹತಿ। ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ಆಚರಿಯೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸುಖುಮಂ ಧಮ್ಮನ್ತರಂ ಗಹಿತಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಕ್ಕಪರಿಯಾಹತಂ ಪನ ತಕ್ಕೇತ್ವಾ ಏವಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಏವಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ತಕ್ಕಪರಿಯಾಹತಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀತಿ। ವೀಮಂಸಾನುಚರಿತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಚಸ್ಸ ಲೋಕಿಯಪಞ್ಞಂ ಅನುಜಾನಾತಿ। ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಪಞ್ಞವಾ, ಸೋ ತಂ ಪಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತಂ ಇನ್ದವಜಿರೂಪಮಂ ವೀಮಂಸಂ ಏವಂ ವಟ್ಟಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ವಟ್ಟಿಸ್ಸತೀತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಅನುಚರಾಪೇತ್ವಾ ವೀಮಂಸಾಯ ಅನುಚರಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ಸಯಂಪಟಿಭಾನನ್ತಿ ಇಮಿನಾಸ್ಸ ಧಮ್ಮೇಸು ಪಚ್ಚಕ್ಖಭಾವಂ ಪಟಿಬಾಹತಿ। ಏವಂ ಹಿಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸುಖುಮಂ ಧಮ್ಮನ್ತರಂ ವಿಪಸ್ಸನಾ ವಾ ಮಗ್ಗೋ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಅಯಂ ಪನ ಲದ್ಧಪರಿಸೋ, ರಾಜಾನಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಂ ವಿಯ ನಂ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ, ಸುಫುಸಿತಂ ಪನಸ್ಸ ದನ್ತಾವರಣಂ, ಮುದುಕಾ ಜಿವ್ಹಾ, ಮಧುರೋ ಸರೋ, ಅನೇಲಗಳಾ ವಾಚಾ, ಸೋ ಯಂ ಯದೇವಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತಂ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಯಂಪಟಿಭಾನಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಮಹಾಜನಂ ರಞ್ಜೇತೀತಿ।

    Takkapariyāhatanti iminā ācariyaṃ paṭibāhati. Evaṃ kirassa ahosi – samaṇena gotamena ācariye upasaṅkamitvā sukhumaṃ dhammantaraṃ gahitaṃ nāma natthi, takkapariyāhataṃ pana takketvā evaṃ bhavissati evaṃ bhavissatīti takkapariyāhataṃ dhammaṃ desetīti. Vīmaṃsānucaritanti iminā cassa lokiyapaññaṃ anujānāti. Samaṇo gotamo paññavā, so taṃ paññāsaṅkhātaṃ indavajirūpamaṃ vīmaṃsaṃ evaṃ vaṭṭissati, evaṃ vaṭṭissatīti ito cito ca anucarāpetvā vīmaṃsāya anucaritaṃ dhammaṃ deseti. Sayaṃpaṭibhānanti imināssa dhammesu paccakkhabhāvaṃ paṭibāhati. Evaṃ hissa ahosi – samaṇassa gotamassa sukhumaṃ dhammantaraṃ vipassanā vā maggo vā phalaṃ vā paccavekkhaṇā vā natthi, ayaṃ pana laddhapariso, rājānaṃ cakkavattiṃ viya naṃ cattāro vaṇṇā parivārenti, suphusitaṃ panassa dantāvaraṇaṃ, mudukā jivhā, madhuro saro, anelagaḷā vācā, so yaṃ yadevassa upaṭṭhāti, taṃ taṃ gahetvā sayaṃpaṭibhānaṃ kathento mahājanaṃ rañjetīti.

    ಯಸ್ಸ ಚ ಖ್ವಾಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋತಿ ಯಸ್ಸ ಚ ಖೋ ಅತ್ಥಾಯ ಅಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ರಾಗಪಟಿಘಾತತ್ಥಾಯ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ದೋಸಪ್ಪಟಿಘಾತತ್ಥಾಯ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾ, ಮೋಹಪಟಿಘಾತತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾ, ವಿತಕ್ಕೂಪಚ್ಛೇದಾಯ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿ।

    Yassa ca khvāssa atthāya dhammo desitoti yassa ca kho atthāya assa dhammo desito. Seyyathidaṃ, rāgapaṭighātatthāya asubhakammaṭṭhānaṃ, dosappaṭighātatthāya mettābhāvanā, mohapaṭighātatthāya pañca dhammā, vitakkūpacchedāya ānāpānassati.

    ಸೋ ನಿಯ್ಯಾತಿ ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯಾತಿ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಯೋ ತಂ ಯಥಾದೇಸಿತಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ಹೇತುನಾ ನಯೇನ ಕಾರಣೇನ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯ ನಿಯ್ಯಾತಿ ಗಚ್ಛತಿ ತಮತ್ಥಂ ಸಾಧೇತೀತಿ ದೀಪೇತಿ । ಇದಂ ಪನೇಸ ನ ಅತ್ತನೋ ಅಜ್ಝಾಸಯೇನ ವದತಿ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಧಮ್ಮೋ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕೋತಿ ಏವಮೇವಂ ಪವೇದೇಯ್ಯ, ನ ಪನ ಸಕ್ಕೋತಿ ವತ್ತುಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಉಪಾರಮ್ಭಭಯಾ। ವೇಸಾಲಿಯಞ್ಹಿ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನ-ಸಕದಾಗಾಮಿ-ಅನಾಗಾಮಿಉಪಾಸಕಾ। ತೇ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ ‘‘ಸುನಕ್ಖತ್ತ ತ್ವಂ ಭಗವತಾ ದೇಸಿತಧಮ್ಮೋ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕೋತಿ ವದಸಿ, ಯದಿ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕೋ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಇಮೇ ಕಸ್ಮಾ ಏತ್ತಕಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಜಾತಾ, ಏತ್ತಕಾ ಸಕದಾಗಾಮೀ, ಏತ್ತಕಾ ಅನಾಗಾಮೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಉಪಾರಮ್ಭಂ ಕರೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಇಮಿನಾ ಉಪಾರಮ್ಭಭಯೇನ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕೋತಿ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅಜ್ಜುನೇನ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಣ್ಡಂ ವಿಯ ಅಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋ ಅಮೋಘೋ ನಿಯ್ಯಾತಿ, ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪನಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ನತ್ಥೀತಿ ವದತಿ।

    So niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyāti so dhammo yo taṃ yathādesitaṃ karoti, tassa takkarassa sammā hetunā nayena kāraṇena vaṭṭadukkhakkhayāya niyyāti gacchati tamatthaṃ sādhetīti dīpeti . Idaṃ panesa na attano ajjhāsayena vadati. Buddhānañhi dhammo aniyyānikoti evamevaṃ pavedeyya, na pana sakkoti vattuṃ. Kasmā? Upārambhabhayā. Vesāliyañhi bahū sotāpanna-sakadāgāmi-anāgāmiupāsakā. Te evaṃ vadeyyuṃ ‘‘sunakkhatta tvaṃ bhagavatā desitadhammo aniyyānikoti vadasi, yadi ayaṃ dhammo aniyyāniko, imasmiṃ nagare ime kasmā ettakā sotāpannā jātā, ettakā sakadāgāmī, ettakā anāgāmīti pubbe vuttanayena upārambhaṃ kareyyu’’nti. So iminā upārambhabhayena aniyyānikoti vattuṃ asakkonto ajjunena vissaṭṭhakaṇḍaṃ viya assa dhammo amogho niyyāti, abbhantare panassa kiñci natthīti vadati.

    ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋತಿ ವೇಸಾಲಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲಸೇಟ್ಠಿಕುಲಾದೀಸು ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಏವಂ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ ತಂ ವಚನಂ ಸುಣಿ, ನ ಪನ ಪಟಿಸೇಧೇಸಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಕಾರುಞ್ಞತಾಯ। ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ ಅಯಂ ಕುದ್ಧೋ ಝಾಯಮಾನಂ ವೇಳುವನಂ ವಿಯ ಪಕ್ಖಿತ್ತಲೋಣಂ ಉದ್ಧನಂ ವಿಯ ಚ ಕೋಧವಸೇನ ಪಟಪಟಾಯತಿ, ಮಯಾ ಪಟಿಬಾಹಿತೋ ಪನ ಮಯಿಪಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿಸ್ಸತಿ, ಏವಮಸ್ಸ ತಥಾಗತೇ ಚ ಮಯಿ ಚಾತಿ ದ್ವೀಸು ಜನೇಸು ಆಘಾತೋ ಅತಿಭಾರಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಕಾರುಞ್ಞತಾಯ ನ ಪಟಿಸೇಧೇಸಿ। ಅಪಿ ಚಸ್ಸ ಏವಂ ಅಹೋಸಿ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಅವಣ್ಣಕಥನಂ ನಾಮ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೇ ದೋಸಾರೋಪನಸದಿಸಂ, ಕೋ ಇಮಸ್ಸ ಕಥಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ? ಸಯಮೇವ ಖೇಳೇ ಪಚ್ಛಿನ್ನೇ ಮುಖೇ ಸುಕ್ಖೇ ಓರಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ನ ಪಟಿಸೇಧೇಸಿ। ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪರಿಯೇಸನತೋ ಅಪಗತೋ।

    Assosi khoti vesāliyaṃ brāhmaṇakulaseṭṭhikulādīsu tattha tattha parisamajjhe evaṃ bhāsamānassa taṃ vacanaṃ suṇi, na pana paṭisedhesi. Kasmā? Kāruññatāya. Evaṃ kirassa ahosi ayaṃ kuddho jhāyamānaṃ veḷuvanaṃ viya pakkhittaloṇaṃ uddhanaṃ viya ca kodhavasena paṭapaṭāyati, mayā paṭibāhito pana mayipi āghātaṃ bandhissati, evamassa tathāgate ca mayi cāti dvīsu janesu āghāto atibhāriyo bhavissatīti kāruññatāya na paṭisedhesi. Api cassa evaṃ ahosi, buddhānaṃ avaṇṇakathanaṃ nāma puṇṇacande dosāropanasadisaṃ, ko imassa kathaṃ gaṇhissati? Sayameva kheḷe pacchinne mukhe sukkhe oramissatīti iminā kāraṇena na paṭisedhesi. Piṇḍapātapaṭikkantoti piṇḍapātapariyesanato apagato.

    ೧೪೭. ಕೋಧನೋತಿ ಚಣ್ಡೋ ಫರುಸೋ। ಮೋಘಪುರಿಸೋತಿ ತುಚ್ಛಪುರಿಸೋ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಬುದ್ಧಾ ‘‘ಮೋಘಪುರಿಸೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಉಪನಿಸ್ಸಯೇ ಸತಿಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಫಲೇ ವಾ ಅಸತಿ ‘‘ಮೋಘಪುರಿಸೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿಯೇವ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನೋಯೇವ, ತೇನ ತಂ ‘‘ಮೋಘಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಆಹ। ಕೋಧಾ ಚ ಪನಸ್ಸ ಏಸಾ ವಾಚಾ ಭಾಸಿತಾತಿ ಏಸಾ ಚ ಪನಸ್ಸ ವಾಚಾ ಕೋಧೇನ ಭಾಸಿತಾ।

    147.Kodhanoti caṇḍo pharuso. Moghapurisoti tucchapuriso. Yassa hi tasmiṃ attabhāve maggaphalānaṃ upanissayo natthi, taṃ buddhā ‘‘moghapuriso’’ti vadanti. Upanissaye satipi tasmiṃ khaṇe magge vā phale vā asati ‘‘moghapuriso’’ti vadantiyeva. Imassa pana tasmiṃ attabhāve maggaphalānaṃ upanissayo samucchinnoyeva, tena taṃ ‘‘moghapuriso’’ti āha. Kodhā ca panassa esā vācā bhāsitāti esā ca panassa vācā kodhena bhāsitā.

    ಕಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ಭಗವತೋ ಕುದ್ಧೋತಿ? ಅಯಞ್ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಕಥೇಸಿ। ಸೋ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಆಲೋಕಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನನ್ದನವನಚಿತ್ತಲತಾವನಫಾರುಸಕವನಮಿಸ್ಸಕವನೇಸು ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನೇ ದೇವಪುತ್ತೇ ಚ ದೇವಧೀತರೋ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಏತೇಸಂ ಏವರೂಪಾಯ ಅತ್ತಭಾವಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಠಿತಾನಂ ಕೀವಮಧುರೋ ನು ಖೋ ಸದ್ದೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಸದ್ದಂ ಸೋತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಸೋತಧಾತುಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಭಗವಾ ಪನಸ್ಸ ದಿಬ್ಬಸೋತಧಾತುಯಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ನತ್ಥೀತಿ ಞತ್ವಾ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ನ ಕಥೇಸಿ। ನ ಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಿರಹಿತ ತಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ಸೋ ಭಗವತಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಹಂ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಠಮಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಂ, ಸೋ ‘ಮಯ್ಹಂ ತಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜತು ವಾ ಮಾ ವಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತೂ’ತಿ ಕಥೇಸಿ। ಅಹಂ ಪನ ಪಚ್ಚತ್ತಪುರಿಸಕಾರೇನ ತಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಸೋತಧಾತುಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿಂ, ತಂ ಮೇ ನ ಕಥೇಸಿ। ಅದ್ಧಾಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘ಅಯಂ ರಾಜಪಬ್ಬಜಿತೋ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಸೋತಧಾತುಞಾಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಆಸವಾನಂ ಖಯಞಾಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಮಯಾ ಸಮಸಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯವಸೇನ ಮಯ್ಹಂ ನ ಕಥೇತೀ’’ತಿ। ಭಿಯ್ಯೋಸೋ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಪತ್ವಾಪಿ ನ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ವಿಚರತಿ। ದಸಬಲಂ ಪನ ಅಸತಾ ತುಚ್ಛೇನ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಕೋಧಾ ಚ ಪನಸ್ಸ ಏಸಾ ವಾಚಾ ಭಾಸಿತಾ’’ತಿ।

    Kasmā panesa bhagavato kuddhoti? Ayañhi pubbe bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dibbacakkhuparikammaṃ pucchi. Athassa bhagavā kathesi. So dibbacakkhuṃ nibbattetvā ālokaṃ vaḍḍhetvā devaloke olokento nandanavanacittalatāvanaphārusakavanamissakavanesu dibbasampattiṃ anubhavamāne devaputte ca devadhītaro ca disvā etesaṃ evarūpāya attabhāvasampattiyā ṭhitānaṃ kīvamadhuro nu kho saddo bhavissatīti saddaṃ sotukāmo hutvā dasabalaṃ upasaṅkamitvā dibbasotadhātuparikammaṃ pucchi. Bhagavā panassa dibbasotadhātuyā upanissayo natthīti ñatvā parikammaṃ na kathesi. Na hi buddhā upanissayavirahita tassa parikammaṃ kathenti. So bhagavati āghātaṃ bandhitvā cintesi ‘‘ahaṃ samaṇaṃ gotamaṃ paṭhamaṃ dibbacakkhuparikammaṃ pucchiṃ, so ‘mayhaṃ taṃ sampajjatu vā mā vā sampajjatū’ti kathesi. Ahaṃ pana paccattapurisakārena taṃ nibbattetvā dibbasotadhātuparikammaṃ pucchiṃ, taṃ me na kathesi. Addhāssa evaṃ hoti ‘ayaṃ rājapabbajito dibbacakkhuñāṇaṃ nibbattetvā dibbasotadhātuñāṇaṃ nibbattetvā cetopariyañāṇaṃ nibbattetvā āsavānaṃ khayañāṇaṃ nibbattetvā mayā samasamo bhavissatī’ti issāmacchariyavasena mayhaṃ na kathetī’’ti. Bhiyyoso āghātaṃ bandhitvā kāsāyāni chaḍḍetvā gihibhāvaṃ patvāpi na tuṇhībhūto vicarati. Dasabalaṃ pana asatā tucchena abbhācikkhanto vicarati. Tenāha bhagavā ‘‘kodhā ca panassa esā vācā bhāsitā’’ti.

    ವಣ್ಣೋ ಹೇಸೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಥಾಗತೇನ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತೇನ ಏತದತ್ಥಮೇವ ವಾಯಾಮೋ ಕತೋ ‘‘ದೇಸನಾಧಮ್ಮೋ ಮೇ ನಿಯ್ಯಾನಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ, ಸೋ ವಣ್ಣಂಯೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಭಾಸತಿ। ವಣ್ಣೋ ಹೇಸೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣೋ ಏಸೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ, ನ ಅಗುಣೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Vaṇṇo heso, sāriputtāti, sāriputta, tathāgatena satasahassakappādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni pāramiyo pūrentena etadatthameva vāyāmo kato ‘‘desanādhammo me niyyāniko bhavissatī’’ti. Tasmā yo evaṃ vadeyya, so vaṇṇaṃyeva tathāgatassa bhāsati. Vaṇṇo heso, sāriputta, tathāgatassa guṇo eso tathāgatassa, na aguṇoti dasseti.

    ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ನಾಮ ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿಆದಿನಾ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ಸುನಕ್ಖತ್ತೇನ ಪಟಿಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ತನಿ ಅತ್ಥಿತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಭಗವಾ ಕಿರ ಅಯಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ಮೋಘಪುರಿಸೋ ನತ್ಥಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋತಿ ವದತಿ। ಮಯ್ಹಞ್ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ದಿಬ್ಬಸೋತಧಾತುಞಾಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ದಸಬಲಞಾಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಚತುವೇಸಾರಜ್ಜಞಾಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಅಟ್ಠಸು ಪರಿಸಾಸು ಅಕಮ್ಪನಞಾಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಚತುಯೋನಿಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಪಞ್ಚಗತಿಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚೇತೇ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾಯೇವ। ಏವರೂಪೇಸು ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೇಸು ಏಕಸ್ಸಾಪಿ ವಿಜಾನನಸಮತ್ಥಂ ಧಮ್ಮನ್ವಯಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಾಮ ಏತಸ್ಸ ಮೋಘಪುರಿಸಸ್ಸ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಯಮ್ಪಿ ಹಿ ನಾಮ ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಅನ್ವೇತೀತಿ ಅನ್ವಯೋ, ಜಾನಾತಿ , ಅನುಬುಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನ್ವಯೋ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ, ತಂ ತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾದಿಧಮ್ಮಂ ಜಾನನಪಞ್ಞಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದೀಹಿ ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ನಾಮ ಮಯ್ಹಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸಙ್ಖಾತಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಮೇವ ಅತ್ಥೀತಿ ಜಾನಿತುಂ ತಸ್ಸ ಮೋಘಪುರಿಸಸ್ಸ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋಪಿ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಾದೀಸುಪಿ ಏವಂ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Ayampihi nāma sāriputtātiādinā kiṃ dasseti? Sunakkhattena paṭisiddhassa uttarimanussadhammassa attani atthitaṃ dasseti. Bhagavā kira ayaṃ, sāriputta, sunakkhatto moghapuriso natthi tathāgatassa uttarimanussadhammoti vadati. Mayhañca sabbaññutaññāṇaṃ nāma atthi, iddhividhañāṇaṃ nāma atthi, dibbasotadhātuñāṇaṃ nāma atthi, cetopariyañāṇaṃ nāma atthi, dasabalañāṇaṃ nāma atthi, catuvesārajjañāṇaṃ nāma atthi, aṭṭhasu parisāsu akampanañāṇaṃ nāma atthi, catuyoniparicchedakañāṇaṃ nāma atthi, pañcagatiparicchedakañāṇaṃ nāma atthi, sabbepi cete uttarimanussadhammāyeva. Evarūpesu uttarimanussadhammesu ekassāpi vijānanasamatthaṃ dhammanvayamattampi nāma etassa moghapurisassa na bhavissatīti etamatthaṃ dassetuṃ ayampi hi nāma sāriputtātiādinā nayena imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha anvetīti anvayo, jānāti , anubujjhatīti attho. Dhammassa anvayo dhammanvayo, taṃ taṃ sabbaññutaññāṇādidhammaṃ jānanapaññāyetaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Itipi so bhagavā’’tiādīhi evarūpampi nāma mayhaṃ sabbaññutaññāṇasaṅkhātaṃ uttarimanussadhammaṃ vijjamānameva atthīti jānituṃ tassa moghapurisassa dhammanvayopi na bhavissatīti dasseti. Iddhividhañāṇādīsupi evaṃ yojanā veditabbā.

    ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Uttarimanussadhammādivaṇṇanā niṭṭhitā.

    ದಸಬಲಞಾಣಾದಿವಣ್ಣನಾ

    Dasabalañāṇādivaṇṇanā

    ೧೪೮. ಏತ್ಥ ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಾನನ್ತರಂ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಸಿಯುಂ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಾಸು ವುತ್ತಾಸು ಉಪರಿ ದಸಬಲಞಾಣಂ ನ ಪರಿಪೂರತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾ ಅವತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದಸಬಲಞಾಣಂ ಪರಿಪೂರಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ದಸ ಖೋ ಪನಿಮಾನಿ ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತಥಾಗತಬಲಾನೀತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಾನಿ ತಥಾಗತಸ್ಸೇವ ಬಲಾನಿ। ಯಥಾ ವಾ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಬಲಾನಿ ಪುಞ್ಞುಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಆಗತಾನಿ, ತಥಾ ಆಗತಬಲಾನೀತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ದುವಿಧಂ ತಥಾಗತಬಲಂ ಕಾಯಬಲಞ್ಚ ಞಾಣಬಲಞ್ಚ। ತೇಸು ಕಾಯಬಲಂ ಹತ್ಥಿಕುಲಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪೋರಾಣೇಹಿ –

    148. Ettha ca kiñcāpi cetopariyañāṇānantaraṃ tisso vijjā vattabbā siyuṃ, yasmā pana tāsu vuttāsu upari dasabalañāṇaṃ na paripūrati, tasmā tā avatvā tathāgatassa dasabalañāṇaṃ paripūraṃ katvā dassento dasa kho panimāni sāriputtātiādimāha. Tattha tathāgatabalānīti aññehi asādhāraṇāni tathāgatasseva balāni. Yathā vā pubbabuddhānaṃ balāni puññussayasampattiyā āgatāni, tathā āgatabalānītipi attho. Tattha duvidhaṃ tathāgatabalaṃ kāyabalañca ñāṇabalañca. Tesu kāyabalaṃ hatthikulānusārena veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ porāṇehi –

    ‘‘ಕಾಲಾವಕಞ್ಚ ಗಙ್ಗೇಯ್ಯಂ, ಪಣ್ಡರಂ ತಮ್ಬಪಿಙ್ಗಲಂ।

    ‘‘Kālāvakañca gaṅgeyyaṃ, paṇḍaraṃ tambapiṅgalaṃ;

    ಗನ್ಧಮಙ್ಗಲಹೇಮಞ್ಚ, ಉಪೋಸಥಛದ್ದನ್ತಿಮೇ ದಸಾ’’ತಿ॥

    Gandhamaṅgalahemañca, uposathachaddantime dasā’’ti.

    ಇಮಾನಿ ಹಿ ದಸ ಹತ್ಥಿಕುಲಾನಿ। ತತ್ಥ ಕಾಲಾವಕನ್ತಿ ಪಕತಿಹತ್ಥಿಕುಲಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಪುರಿಸಾನಂ ಕಾಯಬಲಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಕಾಲಾವಕಹತ್ಥಿನೋ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಕಾಲಾವಕಾನಂ ಬಲಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಗಙ್ಗೇಯ್ಯಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಗಙ್ಗೇಯ್ಯಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಪಣ್ಡರಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಪಣ್ಡರಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ತಮ್ಬಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ತಮ್ಬಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಪಿಙ್ಗಲಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಪಿಙ್ಗಲಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಗನ್ಧಹತ್ಥಿನೋ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಗನ್ಧಹತ್ಥೀನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಮಙ್ಗಲಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಹೇಮವತಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಹೇಮವತಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಉಪೋಸಥಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಉಪೋಸಥಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಛದ್ದನ್ತಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಛದ್ದನ್ತಾನಂ ತಂ ಏಕಸ್ಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ। ನಾರಾಯನಸಙ್ಘಾತಬಲನ್ತಿಪಿ ಇದಮೇವ ವುಚ್ಚತಿ । ತದೇತಂ ಪಕತಿಹತ್ಥಿಗಣನಾಯ ಹತ್ಥೀನಂ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ಪುರಿಸಗಣನಾಯ ದಸನ್ನಂ ಪುರಿಸಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ಬಲಂ ಹೋತಿ। ಇದಂ ತಾವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಕಾಯಬಲಂ।

    Imāni hi dasa hatthikulāni. Tattha kālāvakanti pakatihatthikulaṃ daṭṭhabbaṃ. Yaṃ dasannaṃ purisānaṃ kāyabalaṃ, taṃ ekassa kālāvakahatthino. Yaṃ dasannaṃ kālāvakānaṃ balaṃ, taṃ ekassa gaṅgeyyassa. Yaṃ dasannaṃ gaṅgeyyānaṃ, taṃ ekassa paṇḍarassa. Yaṃ dasannaṃ paṇḍarānaṃ, taṃ ekassa tambassa. Yaṃ dasannaṃ tambānaṃ, taṃ ekassa piṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ piṅgalānaṃ, taṃ ekassa gandhahatthino. Yaṃ dasannaṃ gandhahatthīnaṃ, taṃ ekassa maṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ maṅgalānaṃ, taṃ ekassa hemavatassa. Yaṃ dasannaṃ hemavatānaṃ, taṃ ekassa uposathassa. Yaṃ dasannaṃ uposathānaṃ, taṃ ekassa chaddantassa. Yaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ taṃ ekassa tathāgatassa. Nārāyanasaṅghātabalantipi idameva vuccati . Tadetaṃ pakatihatthigaṇanāya hatthīnaṃ koṭisahassānaṃ purisagaṇanāya dasannaṃ purisakoṭisahassānaṃ balaṃ hoti. Idaṃ tāva tathāgatassa kāyabalaṃ.

    ಞಾಣಬಲಂ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ತಾವ ಆಗತಮೇವ। ದಸಬಲಞಾಣಂ, ಚತುವೇಸಾರಜ್ಜಞಾಣಂ, ಅಟ್ಠಸು ಪರಿಸಾಸು ಅಕಮ್ಪನಞಾಣಂ, ಚತುಯೋನಿಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ, ಪಞ್ಚಗತಿಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ। ಸಂಯುತ್ತಕೇ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೩೪) ಆಗತಾನಿ ತೇಸತ್ತತಿ ಞಾಣಾನಿ ಸತ್ತಸತ್ತತಿ ಞಾಣಾನೀತಿ ಏವಂ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಅನೇಕಾನಿ ಞಾಣಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಏತಂ ಞಾಣಬಲಂ ನಾಮ। ಇಧಾಪಿ ಞಾಣಬಲಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಞಾಣಞ್ಹಿ ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಟ್ಠೇನ ಚ ಬಲನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Ñāṇabalaṃ pana pāḷiyaṃ tāva āgatameva. Dasabalañāṇaṃ, catuvesārajjañāṇaṃ, aṭṭhasu parisāsu akampanañāṇaṃ, catuyoniparicchedakañāṇaṃ, pañcagatiparicchedakañāṇaṃ. Saṃyuttake (saṃ. ni. 2.34) āgatāni tesattati ñāṇāni sattasattati ñāṇānīti evaṃ aññānipi anekāni ñāṇasahassāni, etaṃ ñāṇabalaṃ nāma. Idhāpi ñāṇabalameva adhippetaṃ. Ñāṇañhi akampiyaṭṭhena upatthambhanaṭṭhena ca balanti vuttaṃ.

    ಯೇಹಿ ಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಯೇಹಿ ದಸಹಿ ಞಾಣಬಲೇಹಿ ಉಪೇತೋ ಸಮುಪೇತೋ। ಆಸಭಂ ಠಾನನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಉತ್ತಮಟ್ಠಾನಂ। ಆಸಭಾ ವಾ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧಾ, ತೇಸಂ ಠಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಿಚ ಗವಸತಜೇಟ್ಠಕೋ ಉಸಭೋ, ಗವಸಹಸ್ಸಜೇಟ್ಠಕೋ ವಸಭೋ। ವಜಸತಜೇಟ್ಠಕೋ ವಾ ಉಸಭೋ, ವಜಸಹಸ್ಸಜೇಟ್ಠಕೋ ವಸಭೋ। ಸಬ್ಬಗವಸೇಟ್ಠೋ ಸಬ್ಬಪರಿಸ್ಸಯಸಹೋ ಸೇತೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಮಹಾಭಾರವಹೋ ಅಸನಿಸತಸದ್ದೇಹಿಪಿ ಅಕಮ್ಪನಿಯೋ ನಿಸಭೋ, ಸೋ ಇಧ ಉಸಭೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಇದಮ್ಪಿ ಹಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ। ಉಸಭಸ್ಸ ಇದನ್ತಿ ಆಸಭಂ। ಠಾನನ್ತಿ ಚತೂಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪಥವಿಂ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಅಚಲಟ್ಠಾನಂ। ಇದಂ ಪನ ಆಸಭಂ ವಿಯಾತಿ ಆಸಭಂ। ಯಥೇವ ಹಿ ನಿಸಭಸಙ್ಖಾತೋ ಉಸಭೋ ಉಸಭಬಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಚತೂಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪಥವಿಂ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಅಚಲಟ್ಠಾನೇನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಂ ತಥಾಗತೋಪಿ ದಸಹಿ ತಥಾಗತಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಚತೂಹಿ ವೇಸಾರಜ್ಜಪಾದೇಹಿ ಅಟ್ಠಪರಿಸಪಥವಿಂ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಕೇನಚಿ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇನ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇನ ಅಕಮ್ಪಿಯೋ ಅಚಲಟ್ಠಾನೇನ ತಿಟ್ಠತಿ। ಏವಂ ತಿಟ್ಠಮಾನೋವ ತಂ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಉಪಗಚ್ಛತಿ ನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ ಅತ್ತನಿ ಆರೋಪೇತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತೀ’’ತಿ।

    Yehi balehi samannāgatoti yehi dasahi ñāṇabalehi upeto samupeto. Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ. Āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho. Apica gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho. Vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho. Sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi akampaniyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ. Usabhassa idanti āsabhaṃ. Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānaṃ. Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ. Yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati. Evaṃ tiṭṭhamānova taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, upagacchati na paccakkhāti attani āropeti. Tena vuttaṃ ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.

    ಪರಿಸಾಸೂತಿ ಅಟ್ಠಸು ಪರಿಸಾಸು। ಸೀಹನಾದಂ ನದತೀತಿ ಸೇಟ್ಠನಾದಂ ಅಭೀತನಾದಂ ನದತಿ, ಸೀಹನಾದಸದಿಸಂ ವಾ ನಾದಂ ನದತಿ। ಅಯಮತ್ಥೋ ಸೀಹನಾದಸುತ್ತೇನ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ। ಯಥಾ ವಾ ಸೀಹೋ ಸಹನತೋ ಹನನತೋ ಚ ಸೀಹೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ತಥಾಗತೋ ಲೋಕಧಮ್ಮಾನಂ ಸಹನತೋ ಪರಪ್ಪವಾದಾನಞ್ಚ ಹನನತೋ ಸೀಹೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತಸ್ಸ ಸೀಹಸ್ಸ ನಾದಂ ಸೀಹನಾದಂ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಸೀಹೋ ಸೀಹಬಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಿಸಾರದೋ ವಿಗತಲೋಮಹಂಸೋ ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಏವಂ ತಥಾಗತಸೀಹೋಪಿ ತಥಾಗತಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಟ್ಠಸು ಪರಿಸಾಸು ವಿಸಾರದೋ ವಿಗತಲೋಮಹಂಸೋ ಇತಿ ರೂಪನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನಾನಾವಿಧದೇಸನಾವಿಲಾಸಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತೀ’’ತಿ। ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ರಹ್ಮನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಂ ಉತ್ತಮಂ ವಿಸಿಟ್ಠಂ। ಚಕ್ಕ-ಸದ್ದೋ ಪನಾಯಂ –

    Parisāsūti aṭṭhasu parisāsu. Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ abhītanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati. Ayamattho sīhanādasuttena dīpetabbo. Yathā vā sīho sahanato hananato ca sīhoti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato parappavādānañca hananato sīhoti vuccati. Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ. Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso iti rūpantiādinā nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati. Tena vuttaṃ ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti. Brahmacakkaṃ pavattetīti ettha brahmanti seṭṭhaṃ uttamaṃ visiṭṭhaṃ. Cakka-saddo panāyaṃ –

    ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಲಕ್ಖಣೇ ಚ, ರಥಙ್ಗೇ ಇರಿಯಾಪಥೇ।

    Sampattiyaṃ lakkhaṇe ca, rathaṅge iriyāpathe;

    ದಾನೇ ರತನಧಮ್ಮೂರ-ಚಕ್ಕಾದೀಸು ಚ ದಿಸ್ಸತಿ।

    Dāne ratanadhammūra-cakkādīsu ca dissati;

    ಧಮ್ಮಚಕ್ಕೇ ಇಧ ಮತೋ, ತಞ್ಚ ದ್ವೇಧಾ ವಿಭಾವಯೇ॥

    Dhammacakke idha mato, tañca dvedhā vibhāvaye.

    ‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಕ್ಕಾನಿ, ಯೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೧) ಹಿ ಅಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಪಾದತಲೇಸು ಚಕ್ಕಾನಿ ಜಾತಾನೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೫) ಏತ್ಥ ಲಕ್ಖಣೇ। ‘‘ಚಕ್ಕಂವ ವಹತೋ ಪದ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೧) ಏತ್ಥ ರಥಙ್ಗೇ। ‘‘ಚತುಚಕ್ಕಂ ನವದ್ವಾರ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೯) ಏತ್ಥ ಇರಿಯಾಪಥೇ। ‘‘ದದಂ ಭುಞ್ಜ ಮಾ ಚ ಪಮಾದೋ, ಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತಯ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನ’’ನ್ತಿ (ಜಾ॰ ೧.೭.೧೪೯) ಏತ್ಥ ದಾನೇ। ‘‘ದಿಬ್ಬಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ಪಾತುರಹೋಸೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೪೩) ಏತ್ಥ ರತನಚಕ್ಕೇ। ‘‘ಮಯಾ ಪವತ್ತಿತಂ ಚಕ್ಕ’’ನ್ತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೫೬೨) ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕೇ। ‘‘ಇಚ್ಛಾಹತಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ, ಚಕ್ಕಂ ಭಮತಿ ಮತ್ಥಕೇ’’ತಿ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೦೪; ೧.೫.೧೦೩) ಏತ್ಥ ಉರಚಕ್ಕೇ। ‘‘ಖುರಪರಿಯನ್ತೇನ ಚೇಪಿ ಚಕ್ಕೇನಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೬೬) ಏತ್ಥ ಪಹರಣಚಕ್ಕೇ। ‘‘ಅಸನಿವಿಚಕ್ಕ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೬೧; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೬೨) ಏತ್ಥ ಅಸನಿಮಣ್ಡಲೇ। ಇಧ ಪನಾಯಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ।

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussāna’’ntiādīsu (a. ni. 4.31) hi ayaṃ sampattiyaṃ dissati. ‘‘Pādatalesu cakkāni jātānī’’ti (dī. ni. 2.35) ettha lakkhaṇe. ‘‘Cakkaṃva vahato pada’’nti (dha. pa. 1) ettha rathaṅge. ‘‘Catucakkaṃ navadvāra’’nti (saṃ. ni. 1.29) ettha iriyāpathe. ‘‘Dadaṃ bhuñja mā ca pamādo, cakkaṃ pavattaya sabbapāṇina’’nti (jā. 1.7.149) ettha dāne. ‘‘Dibbaṃ cakkaratanaṃ pāturahosī’’ti (dī. ni. 2.243) ettha ratanacakke. ‘‘Mayā pavattitaṃ cakka’’nti (su. ni. 562) ettha dhammacakke. ‘‘Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’ti (jā. 1.1.104; 1.5.103) ettha uracakke. ‘‘Khurapariyantena cepi cakkenā’’ti (dī. ni. 1.166) ettha paharaṇacakke. ‘‘Asanivicakka’’nti (dī. ni. 3.61; saṃ. ni. 2.162) ettha asanimaṇḍale. Idha panāyaṃ dhammacakke adhippeto.

    ತಂ ಪನ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ ಪಟಿವೇಧಞಾಣಞ್ಚೇವ ದೇಸನಾಞಾಣಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾಪಭಾವಿತಂ ಅತ್ತನೋ ಅರಿಯಬಲಾವಹಂ ಪಟಿವೇಧಞಾಣಂ। ಕರುಣಾಪಭಾವಿತಂ ಸಾವಕಾನಂ ಅರಿಯಬಲಾವಹಂ ದೇಸನಾಞಾಣಂ। ತತ್ಥ ಪಟಿವೇಧಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ದುವಿಧಂ। ತಞ್ಹಿ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನತೋ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ। ತುಸಿತಭವನತೋ ವಾ ಯಾವ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ। ದೀಪಙ್ಕರದಸಬಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ। ದೇಸನಾಞಾಣಮ್ಪಿ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಪವತ್ತನ್ತಿ ದುವಿಧಂ। ತಞ್ಹಿ ಯಾವ ಅಞ್ಞಾತಕೋಣ್ಡಞ್ಞಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾ ಪವತ್ತಮಾನಂ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ಪವತ್ತಂ ನಾಮ। ತೇಸು ಪಟಿವೇಧಞಾಣಂ ಲೋಕುತ್ತರಂ, ದೇಸನಾಞಾಣಂ ಲೋಕಿಯಂ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ಪನೇತಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಂ, ಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಓರಸಞಾಣಂ।

    Taṃ pana dhammacakkaṃ duvidhaṃ hoti paṭivedhañāṇañceva desanāñāṇañca. Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyabalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ. Karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyabalāvahaṃ desanāñāṇaṃ. Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ. Tañhi abhinikkhamanato yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Tusitabhavanato vā yāva mahābodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Dīpaṅkaradasabalato paṭṭhāya vā yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ. Tañhi yāva aññātakoṇḍaññassa sotāpattimaggā pavattamānaṃ, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma. Tesu paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ. Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ, buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ.

    ಇದಾನಿ ಯೇಹಿ ಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ, ಯಾನಿ ಆದಿತೋವ ‘‘ದಸ ಖೋ ಪನಿಮಾನಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಾನೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ, ತಾನಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕತಮಾನಿ ದಸ? ಇಧ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಥಾಗತೋ ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋತಿ ಕಾರಣಞ್ಚ ಕಾರಣತೋ। ಕಾರಣಞ್ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಫಲಂ ತಿಟ್ಠತಿ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿಯಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚೇವ ಪವತ್ತತಿ ಚ, ತಸ್ಮಾ ಠಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಂ ಭಗವಾ ‘‘ಯೇ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಯೇಸಂ ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಹೇತೂ ಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ತಂ ತಂ ಠಾನಂ। ಯೇ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಯೇಸಂ ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ನ ಹೇತೂ ನ ಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ತಂ ತಂ ಅಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಪಜಾನನ್ತೋ ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋ ಅಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಾನತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಪನೇತಂ, ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋ ಅಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಾನತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೮೦೯) ನಯೇನ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ। ಯಮ್ಪೀತಿ ಯೇನ ಞಾಣೇನ। ಇದಮ್ಪಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಥಾಗತಸ್ಸಾತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಠಾನಾಟ್ಠಾನಞಾಣಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Idāni yehi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, yāni āditova ‘‘dasa kho panimāni, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalānī’’ti nikkhittāni, tāni vitthārato dassetuṃ katamāni dasa? Idha, sāriputta, tathāgato ṭhānañca ṭhānatotiādimāha. Tattha ṭhānañca ṭhānatoti kāraṇañca kāraṇato. Kāraṇañhi yasmā tattha phalaṃ tiṭṭhati tadāyattavuttiyāya uppajjati ceva pavattati ca, tasmā ṭhānanti vuccati. Taṃ bhagavā ‘‘ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetū paccayā uppādāya, taṃ taṃ ṭhānaṃ. Ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ na hetū na paccayā uppādāya, taṃ taṃ aṭṭhāna’’nti pajānanto ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Abhidhamme panetaṃ, ‘‘tattha katamaṃ tathāgatassa ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ ñāṇa’’ntiādinā (vibha. 809) nayena vitthāritameva. Yampīti yena ñāṇena. Idampi, sāriputta, tathāgatassāti idampi ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ nāma hotīti attho. Evaṃ sabbapadesu yojanā veditabbā.

    ಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾನನ್ತಿ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ಕತಾನಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಾನಂ, ಕಮ್ಮಮೇವ ವಾ ಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಂ। ಠಾನಸೋ ಹೇತುಸೋತಿ ಪಚ್ಚಯತೋ ಚೇವ ಹೇತುತೋ ಚ। ತತ್ಥ ಗತಿಉಪಧಿಕಾಲಪಯೋಗಾ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಠಾನಂ। ಕಮ್ಮಂ ಹೇತು। ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಞಾಣಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ‘‘ಅತ್ಥೇಕಚ್ಚಾನಿ ಪಾಪಕಾನಿ ಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾನಿ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನಿ ನ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೮೧೦) ನಯೇನ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಆಗತಾಯೇವ।

    Kammasamādānānanti samādiyitvā katānaṃ kusalākusalakammānaṃ, kammameva vā kammasamādānaṃ. Ṭhānaso hetusoti paccayato ceva hetuto ca. Tattha gatiupadhikālapayogā vipākassa ṭhānaṃ. Kammaṃ hetu. Imassa pana ñāṇassa vitthārakathā ‘‘atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni gatisampattipaṭibāḷhāni na vipaccantī’’tiādinā (vibha. 810) nayena abhidhamme āgatāyeva.

    ಸಬ್ಬತ್ಥಗಾಮಿನಿನ್ತಿ ಸಬ್ಬಗತಿಗಾಮಿನಿಂ ಅಗತಿಗಾಮಿನಿಞ್ಚ। ಪಟಿಪದನ್ತಿ ಮಗ್ಗಂ। ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಬಹೂಸುಪಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಏಕಮೇವ ಪಾಣಂ ಘಾತೇನ್ತೇಸು ಇಮಸ್ಸ ಚೇತನಾ ನಿರಯಗಾಮಿನೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಸ್ಸ ಚೇತನಾ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಗಾಮಿನೀತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಏಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಪಟಿಪತ್ತೀನಂ ಅವಿಪರೀತತೋ ಸಭಾವಂ ಜಾನಾತಿ। ಇಮಸ್ಸ ಚ ಞಾಣಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸಬ್ಬತ್ಥಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಞಾಣಂ? ಇಧ ತಥಾಗತೋ ಅಯಂ ಮಗ್ಗೋ ಅಯಂ ಪಟಿಪದಾ ನಿರಯಗಾಮೀತಿ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೮೧೧) ನಯೇನ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಆಗತಾಯೇವ।

    Sabbatthagāmininti sabbagatigāminiṃ agatigāminiñca. Paṭipadanti maggaṃ. Yathābhūtaṃ pajānātīti bahūsupi manussesu ekameva pāṇaṃ ghātentesu imassa cetanā nirayagāminī bhavissati, imassa cetanā tiracchānayonigāminīti iminā nayena ekavatthusmimpi kusalākusalacetanāsaṅkhātānaṃ paṭipattīnaṃ aviparītato sabhāvaṃ jānāti. Imassa ca ñāṇassa vitthārakathā ‘‘tattha katamaṃ tathāgatassa sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ? Idha tathāgato ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā nirayagāmīti pajānātī’’tiādinā (vibha. 811) nayena abhidhamme āgatāyeva.

    ಅನೇಕಧಾತುನ್ತಿ ಚಕ್ಖುಧಾತುಆದೀಹಿ ಕಾಮಧಾತುಆದೀಹಿ ವಾ ಧಾತೂಹಿ ಬಹುಧಾತುಂ। ನಾನಾಧಾತುನ್ತಿ ತಾಸಂಯೇವ ಧಾತೂನಂ ವಿಲಕ್ಖಣತಾಯ ನಾನಪ್ಪಕಾರಧಾತುಂ। ಲೋಕನ್ತಿ ಖನ್ಧಾಯತನಧಾತುಲೋಕಂ। ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತೀತಿ ತಾಸಂ ತಾಸಂ ಧಾತೂನಂ ಅವಿಪರೀತತೋ ಸಭಾವಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ। ಇದಮ್ಪಿ ಞಾಣಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅನೇಕಧಾತುನಾನಾಧಾತುಲೋಕಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಞಾಣಂ, ಇಧ ತಥಾಗತೋ ಖನ್ಧನಾನತ್ತಂ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ।

    Anekadhātunti cakkhudhātuādīhi kāmadhātuādīhi vā dhātūhi bahudhātuṃ. Nānādhātunti tāsaṃyeva dhātūnaṃ vilakkhaṇatāya nānappakāradhātuṃ. Lokanti khandhāyatanadhātulokaṃ. Yathābhūtaṃ pajānātīti tāsaṃ tāsaṃ dhātūnaṃ aviparītato sabhāvaṃ paṭivijjhati. Idampi ñāṇaṃ ‘‘tattha katamaṃ tathāgatassa anekadhātunānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, idha tathāgato khandhanānattaṃ pajānātī’’tiādinā nayena abhidhamme vitthāritameva.

    ನಾನಾಧಿಮುತ್ತಿಕತನ್ತಿ ಹೀನಾದೀಹಿ ಅಧಿಮುತ್ತೀಹಿ ನಾನಾಧಿಮುತ್ತಿಕಭಾವಂ। ಇದಮ್ಪಿ ಞಾಣಂ, ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸತ್ತಾನಂ ನಾನಾಧಿಮುತ್ತಿಕತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಞಾಣಂ, ಇಧ ತಥಾಗತೋ ಪಜಾನಾತಿ ಸನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಹೀನಾಧಿಮುತ್ತಿಕಾ’’ತಿ ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ।

    Nānādhimuttikatanti hīnādīhi adhimuttīhi nānādhimuttikabhāvaṃ. Idampi ñāṇaṃ, ‘‘tattha katamaṃ tathāgatassa sattānaṃ nānādhimuttikataṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, idha tathāgato pajānāti santi sattā hīnādhimuttikā’’ti ādinā nayena abhidhamme vitthāritameva.

    ಪರಸತ್ತಾನನ್ತಿ ಪಧಾನಸತ್ತಾನಂ। ಪರಪುಗ್ಗಲಾನನ್ತಿ ತತೋ ಪರೇಸಂ ಹೀನಸತ್ತಾನಂ। ಏಕತ್ಥಮೇವ ವಾ ಏತಂ ಪದದ್ವಯಂ। ವೇನೇಯ್ಯವಸೇನ ಪನ ದ್ವೇಧಾ ವುತ್ತಂ। ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತನ್ತಿ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪರಭಾವಂ ಅಪರಭಾವಞ್ಚ, ವುದ್ಧಿಞ್ಚ ಹಾನಿಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಸ್ಸಪಿ ಞಾಣಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪರಸತ್ತಾನಂ ಪರಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಞಾಣಂ, ಇಧ ತಥಾಗತೋ ಸತ್ತಾನಂ ಆಸಯಂ ಪಜಾನಾತಿ ಅನುಸಯಂ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೮೧೪) ನಯೇನ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಆಗತಾಯೇವ।

    Parasattānanti padhānasattānaṃ. Parapuggalānanti tato paresaṃ hīnasattānaṃ. Ekatthameva vā etaṃ padadvayaṃ. Veneyyavasena pana dvedhā vuttaṃ. Indriyaparopariyattanti saddhādīnaṃ indriyānaṃ parabhāvaṃ aparabhāvañca, vuddhiñca hāniñcāti attho. Imassapi ñāṇassa vitthārakathā – ‘‘tattha katamaṃ tathāgatassa parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, idha tathāgato sattānaṃ āsayaṃ pajānāti anusayaṃ pajānātī’’tiādinā (vibha. 814) nayena abhidhamme āgatāyeva.

    ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖಸಮಾಧಿಸಮಾಪತ್ತೀನನ್ತಿ ಪಠಮಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಝಾನಾನಂ ರೂಪೀ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತೀತಿಆದೀನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವಿಮೋಕ್ಖಾನಂ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಸಮಾಧೀನಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಆದೀನಞ್ಚ ನವನ್ನಂ ಅನುಪುಬ್ಬಸಮಾಪತ್ತೀನಂ। ಸಂಕಿಲೇಸನ್ತಿ ಹಾನಭಾಗಿಯಧಮ್ಮಂ। ವೋದಾನನ್ತಿ ವಿಸೇಸಭಾಗಿಯಧಮ್ಮಂ। ವುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ‘‘ವೋದಾನಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾನಂ। ತಮ್ಹಾ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೮೨೮) ಏವಂ ವುತ್ತಪಗುಣಜ್ಝಾನಞ್ಚೇವ ಭವಙ್ಗಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ। ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಞ್ಹಿ ಪಗುಣಜ್ಝಾನಂ ಉಪರಿಮಸ್ಸ ಉಪರಿಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ವೋದಾನಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಭವಙ್ಗೇನ ಪನ ಸಬ್ಬಜ್ಝಾನೇಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ। ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತಮ್ಹಾ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಮ್ಪಿ ಞಾಣಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖಸಮಾಧಿಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಸಂಕಿಲೇಸಂ ವೋದಾನಂ ವುಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಞಾಣಂ, ಝಾಯೀತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಝಾಯೀ, ಅತ್ಥೇಕಚ್ಚೋ ಝಾಯೀ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂಯೇವ ಸಮಾನಂ ವಿಪತ್ತೀತಿ ಪಚ್ಚೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೮೨೮) ನಯೇನ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಂ। ಸತ್ತನ್ನಂ ಞಾಣಾನಂ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನಿಯಂ ವಿಭಙ್ಗಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೋ। ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾ। ಆಸವಕ್ಖಯಕಥಾ ಭಯಭೇರವೇ।

    Jhānavimokkhasamādhisamāpattīnanti paṭhamādīnaṃ catunnaṃ jhānānaṃ rūpī rūpāni passatītiādīnaṃ aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ savitakkasavicārādīnaṃ tiṇṇaṃ samādhīnaṃ paṭhamajjhānasamāpattiādīnañca navannaṃ anupubbasamāpattīnaṃ. Saṃkilesanti hānabhāgiyadhammaṃ. Vodānanti visesabhāgiyadhammaṃ. Vuṭṭhānanti ‘‘vodānampi vuṭṭhānaṃ. Tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti (vibha. 828) evaṃ vuttapaguṇajjhānañceva bhavaṅgaphalasamāpattiyo ca. Heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti. Tasmā ‘‘vodānampi vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Bhavaṅgena pana sabbajjhānehi vuṭṭhānaṃ hoti. Phalasamāpattiyā nirodhasamāpattito vuṭṭhānaṃ hoti. Taṃ sandhāya ‘‘tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Idampi ñāṇaṃ ‘‘tattha katamaṃ tathāgatassa jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, jhāyīti cattāro jhāyī, atthekacco jhāyī sampattiṃyeva samānaṃ vipattīti paccetī’’tiādinā (vibha. 828) nayena abhidhamme vitthāritaṃ. Sattannaṃ ñāṇānaṃ vitthārakathāvinicchayo sammohavinodaniyaṃ vibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ vutto. Pubbenivāsānussatidibbacakkhuñāṇakathā visuddhimagge vitthāritā. Āsavakkhayakathā bhayabherave.

    ೧೪೯. ಇಮಾನಿ ಖೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿ ಯಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ ‘‘ದಸ ಖೋ ಪನಿಮಾನಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಾನೀ’’ತಿ ಅವೋಚಂ, ಇಮಾನಿ ತಾನೀತಿ ಅಪ್ಪನಂ ಕರೋತಿ। ತತ್ಥ ಪರವಾದೀಕಥಾ ಹೋತಿ – ದಸಬಲಞಾಣಂ ನಾಮ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸೇವಾಯಂ ಪಭೇದೋತಿ। ತಂ ನ ತಥಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಮೇವ ಹಿ ದಸಬಲಞಾಣಂ, ಅಞ್ಞಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ। ದಸಬಲಞಾಣಞ್ಹಿ ಸಕಸಕಕಿಚ್ಚಮೇವ ಜಾನಾತಿ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣಂ ತಮ್ಪಿ ತತೋ ಅವಸೇಸಮ್ಪಿ ಪಜಾನಾತಿ। ದಸಬಲಞಾಣೇಸು ಹಿ ಪಠಮಂ ಕಾರಣಾಕಾರಣಮೇವ ಜಾನಾತಿ। ದುತಿಯಂ ಕಮ್ಮನ್ತರವಿಪಾಕನ್ತರಮೇವ। ತತಿಯಂ ಕಮ್ಮಪರಿಚ್ಛೇದಮೇವ। ಚತುತ್ಥಂ ಧಾತುನಾನತ್ತಕಾರಣಮೇವ। ಪಞ್ಚಮಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಾಧಿಮುತ್ತಿಮೇವ। ಛಟ್ಠಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ತಿಕ್ಖಮುದುಭಾವಮೇವ। ಸತ್ತಮಂ ಝಾನಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತೇಸಂ ಸಂಕಿಲೇಸಾದಿಮೇವ। ಅಟ್ಠಮಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವುತ್ಥಖನ್ಧಸನ್ತತಿಮೇವ। ನವಮಂ ಸತ್ತಾನಂ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಮೇವ। ದಸಮಂ ಸಚ್ಚಪರಿಚ್ಛೇದಮೇವ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪನ ಏತೇಹಿ ಜಾನಿತಬ್ಬಞ್ಚ ತತೋ ಉತ್ತರಿಞ್ಚ ಪಜಾನಾತಿ। ಏತೇಸಂ ಪನ ಕಿಚ್ಚಂ ನ ಸಬ್ಬಂ ಕರೋತಿ। ತಞ್ಹಿ ಝಾನಂ ಹುತ್ವಾ ಅಪ್ಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಇದ್ಧಿ ಹುತ್ವಾ ವಿಕುಬ್ಬಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಮಗ್ಗೋ ಹುತ್ವಾ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಅಪಿಚ ಪರವಾದೀ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ – ‘‘ದಸಬಲಞಾಣಂ ನಾಮ ಏತಂ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಂ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಂ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಂ ಕಾಮಾವಚರಂ ರೂಪಾವಚರಂ ಅರೂಪಾವಚರಂ ಲೋಕಿಯಂ ಲೋಕುತ್ತರ’’ನ್ತಿ? ಜಾನನ್ತೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಞಾಣಾನಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾನೀತಿ ವಕ್ಖತಿ। ತತೋ ಪರಾನಿ ದ್ವೇ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾನೀತಿ ವಕ್ಖತಿ। ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣಂ ಸಿಯಾ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಂ, ಸಿಯಾ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಂ, ಸಿಯಾ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರನ್ತಿ ವಕ್ಖತಿ। ತಥಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಕಾಮಾವಚರಾನಿ, ತತೋ ಪರಾನಿ ದ್ವೇ ರೂಪಾವಚರಾನಿ, ಅವಸಾನೇ ಏಕಂ ಲೋಕುತ್ತರನ್ತಿ ವಕ್ಖತಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪನ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಮೇವ ಕಾಮಾವಚರಮೇವ ಲೋಕಿಯಮೇವಾತಿ ವಕ್ಖತಿ।

    149.Imāni kho sāriputtāti yāni pubbe ‘‘dasa kho panimāni, sāriputta, tathāgatassa tathāgatabalānī’’ti avocaṃ, imāni tānīti appanaṃ karoti. Tattha paravādīkathā hoti – dasabalañāṇaṃ nāma pāṭiyekkaṃ natthi, sabbaññutaññāṇassevāyaṃ pabhedoti. Taṃ na tathā daṭṭhabbaṃ. Aññameva hi dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutaññāṇaṃ. Dasabalañāṇañhi sakasakakiccameva jānāti. Sabbaññutañāṇaṃ tampi tato avasesampi pajānāti. Dasabalañāṇesu hi paṭhamaṃ kāraṇākāraṇameva jānāti. Dutiyaṃ kammantaravipākantarameva. Tatiyaṃ kammaparicchedameva. Catutthaṃ dhātunānattakāraṇameva. Pañcamaṃ sattānaṃ ajjhāsayādhimuttimeva. Chaṭṭhaṃ indriyānaṃ tikkhamudubhāvameva. Sattamaṃ jhānādīhi saddhiṃ tesaṃ saṃkilesādimeva. Aṭṭhamaṃ pubbenivutthakhandhasantatimeva. Navamaṃ sattānaṃ cutipaṭisandhimeva. Dasamaṃ saccaparicchedameva. Sabbaññutaññāṇaṃ pana etehi jānitabbañca tato uttariñca pajānāti. Etesaṃ pana kiccaṃ na sabbaṃ karoti. Tañhi jhānaṃ hutvā appetuṃ na sakkoti, iddhi hutvā vikubbituṃ na sakkoti, maggo hutvā kilese khepetuṃ na sakkoti. Apica paravādī evaṃ pucchitabbo – ‘‘dasabalañāṇaṃ nāma etaṃ savitakkasavicāraṃ avitakkavicāramattaṃ avitakkaavicāraṃ kāmāvacaraṃ rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ lokiyaṃ lokuttara’’nti? Jānanto paṭipāṭiyā satta ñāṇāni savitakkasavicārānīti vakkhati. Tato parāni dve avitakkaavicārānīti vakkhati. Āsavakkhayañāṇaṃ siyā savitakkasavicāraṃ, siyā avitakkavicāramattaṃ, siyā avitakkaavicāranti vakkhati. Tathā paṭipāṭiyā satta kāmāvacarāni, tato parāni dve rūpāvacarāni, avasāne ekaṃ lokuttaranti vakkhati, sabbaññutaññāṇaṃ pana savitakkasavicārameva kāmāvacarameva lokiyamevāti vakkhati.

    ಏವಮೇತ್ಥ ಅನುಪದವಣ್ಣನಂ ಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ತಥಾಗತೋ ಪಠಮಂಯೇವ ಠಾನಾಟ್ಠಾನಞಾಣೇನ ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತಾನಂ ಆಸವಕ್ಖಯಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಚೇವ ಅನಧಿಗಮಸ್ಸ ಚ ಠಾನಾಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಕಿಲೇಸಾವರಣಾಭಾವಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಲೋಕಿಯಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನದಸ್ಸನತೋ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಾಭಾವದಸ್ಸನತೋ ಚ। ಅಥ ನೇಸಂ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಞಾಣೇನ ವಿಪಾಕಾವರಣಾಭಾವಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಿಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿದಸ್ಸನತೋ। ಸಬ್ಬತ್ಥಗಾಮಿನೀಪಟಿಪದಾಞಾಣೇನ ಕಮ್ಮಾವರಣಾಭಾವಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಅನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾಭಾವದಸ್ಸನತೋ। ಏವಂ ಅನಾವರಣಾನಂ ಅನೇಕಧಾತುನಾನಾಧಾತುಞಾಣೇನ ಅನುಕೂಲಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಂ ಚರಿಯವಿಸೇಸಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಧಾತುವೇಮತ್ತದಸ್ಸನತೋ। ಅಥ ನೇಸಂ ನಾನಾಧಿಮುತ್ತಿಕತಾಞಾಣೇನ ಅಧಿಮುತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಪಯೋಗಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾಪಿ ಅಧಿಮುತ್ತಿವಸೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಂ। ಅಥೇವಂ ದಿಟ್ಠಾಧಿಮುತ್ತೀನಂ ಯಥಾಸತ್ತಿ ಯಥಾಬಲಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತುಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಸದ್ಧಾದೀನಂ ತಿಕ್ಖಮುದುಭಾವದಸ್ಸನತೋ। ಏವಂ ಪರಿಞ್ಞಾತಿನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಾ ಪನ ತೇ ಸಚೇ ದೂರೇ ಹೋನ್ತಿ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀಸು ವಸೀಭೂತತ್ತಾ ಇದ್ಧಿವಿಸೇಸೇನ ತೇ ಖಿಪ್ಪಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ। ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಚ ನೇಸಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣೇನ ಪುಬ್ಬಜಾತಿಭಾವನಂ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಾನುಭಾವತೋ ಪತ್ತಬ್ಬೇನ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣೇನ ಸಮ್ಪತಿ ಚಿತ್ತವಿಸೇಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣಾನುಭಾವೇನ ಆಸವಕ್ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾ ಪಟಿಪದಾಯ ವಿಗತಸಮ್ಮೋಹತ್ತಾ ಆಸವಕ್ಖಯಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಇಮಾನಿ ದಸಬಲಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

    Evamettha anupadavaṇṇanaṃ katvā idāni yasmā tathāgato paṭhamaṃyeva ṭhānāṭṭhānañāṇena veneyyasattānaṃ āsavakkhayādhigamassa ceva anadhigamassa ca ṭhānāṭṭhānabhūtaṃ kilesāvaraṇābhāvaṃ passati, lokiyasammādiṭṭhiṭṭhānadassanato niyatamicchādiṭṭhiṭṭhānābhāvadassanato ca. Atha nesaṃ kammavipākañāṇena vipākāvaraṇābhāvaṃ passati, tihetukapaṭisandhidassanato. Sabbatthagāminīpaṭipadāñāṇena kammāvaraṇābhāvaṃ passati, anantariyakammābhāvadassanato. Evaṃ anāvaraṇānaṃ anekadhātunānādhātuñāṇena anukūladhammadesanatthaṃ cariyavisesaṃ passati, dhātuvemattadassanato. Atha nesaṃ nānādhimuttikatāñāṇena adhimuttiṃ passati, payogaṃ anādiyitvāpi adhimuttivasena dhammadesanatthaṃ. Athevaṃ diṭṭhādhimuttīnaṃ yathāsatti yathābalaṃ dhammaṃ desetuṃ indriyaparopariyattañāṇena indriyaparopariyattaṃ passati, saddhādīnaṃ tikkhamudubhāvadassanato. Evaṃ pariññātindriyaparopariyattā pana te sace dūre honti, paṭhamajjhānādīsu vasībhūtattā iddhivisesena te khippaṃ upagacchati. Upagantvā ca nesaṃ pubbenivāsānussatiñāṇena pubbajātibhāvanaṃ, dibbacakkhuñāṇānubhāvato pattabbena cetopariyañāṇena sampati cittavisesaṃ passanto āsavakkhayañāṇānubhāvena āsavakkhayagāminiyā paṭipadāya vigatasammohattā āsavakkhayāya dhammaṃ deseti. Tasmā iminā anukkamena imāni dasabalāni vuttānīti veditabbāni.

    ತಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ವಾಚಂ ಅಪ್ಪಹಾಯಾತಿಆದೀಸು ಪುನ ಏವರೂಪಿಂ ವಾಚಂ ನ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ವದನ್ತೋ ತಂ ವಾಚಂ ಪಜಹತಿ ನಾಮ। ಪುನ ಏವರೂಪಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಜಹತಿ ನಾಮ। ಪುನ ಏವರೂಪಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಜಹನ್ತೋ ದಿಟ್ಠಿಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ ನಾಮ, ತಥಾ ಅಕರೋನ್ತೋ ನೇವ ಪಜಹತಿ, ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ। ಸೋ ಯಥಾಭತಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಏವಂ ನಿರಯೇತಿ ಯಥಾ ನಿರಯಪಾಲೇಹಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ನಿರಯೇ ಠಪಿತೋ, ಏವಂ ನಿರಯೇ ಠಪಿತೋಯೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Taṃ, sāriputta, vācaṃ appahāyātiādīsu puna evarūpiṃ vācaṃ na vakkhāmīti vadanto taṃ vācaṃ pajahati nāma. Puna evarūpaṃ cittaṃ na uppādessāmīti cintento cittaṃ pajahati nāma. Puna evarūpaṃ diṭṭhiṃ na gaṇhissāmīti pajahanto diṭṭhiṃ paṭinissajjati nāma, tathā akaronto neva pajahati, na paṭinissajjati. So yathābhataṃ nikkhitto evaṃ nirayeti yathā nirayapālehi āharitvā niraye ṭhapito, evaṃ niraye ṭhapitoyevāti veditabbo.

    ಇದಾನಿಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಾಧಕಂ ಉಪಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋತಿಆದೀಸು ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಲೋಕುತ್ತರವಸೇನೇವ ವಿನಿವತ್ತೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾಕಮ್ಮನ್ತಾಜೀವೇಹಿ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಸತಿಸಮಾಧೀಹಿ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಕಪ್ಪೇಹಿ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಸೋ ಏವಂ ಸೀಲಾದಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ಯಥಾ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅಞ್ಞಂ ಆರಾಧೇತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ವದಾಮಿ ಇಮಮ್ಪಿ ಕಾರಣಂ ಏವರೂಪಮೇವ । ಯಥಾ ಹಿ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಂ ಅವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾವ ಫಲಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ಏವಮೇವ ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಚುತಿಅನನ್ತರಂ ಅವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾವ ನಿರಯೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಕಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಬುದ್ಧವಚನೇ ಇಮಾಯ ಉಪಮಾಯ ಗಾಳ್ಹತರಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಉಪಮಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।

    Idānissa atthasādhakaṃ upamaṃ dassento seyyathāpītiādimāha. Tattha sīlasampannotiādīsu lokiyalokuttarā sīlasamādhipaññā veditabbā. Lokuttaravaseneva vinivattetumpi vaṭṭati. Ayañhi sammāvācākammantājīvehi sīlasampanno, sammāvāyāmasatisamādhīhi samādhisampanno, sammādiṭṭhisaṅkappehi paññāsampanno, so evaṃ sīlādisampanno bhikkhu yathā diṭṭheva dhamme imasmiṃyeva attabhāve aññaṃ ārādheti arahattaṃ pāpuṇāti, evaṃsampadamidaṃ, sāriputta, vadāmi imampi kāraṇaṃ evarūpameva . Yathā hi maggānantaraṃ avirajjhitvāva phalaṃ nibbattati, evameva imassāpi puggalassa cutianantaraṃ avirajjhitvāva niraye paṭisandhi hotīti dasseti. Sakalasmiñhi buddhavacane imāya upamāya gāḷhataraṃ katvā vuttaupamā nāma natthi.

    ೧೫೦. ವೇಸಾರಜ್ಜಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಾರಜ್ಜಪಟಿಪಕ್ಖೋ ವೇಸಾರಜ್ಜಂ, ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ಸಾರಜ್ಜಾಭಾವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಸೋಮನಸ್ಸಮಯಞಾಣಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ತೇ ಪಟಿಜಾನತೋತಿ ಅಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಮಯಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾತಿ ಏವಂ ಪಟಿಜಾನತೋ ತವ। ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾತಿ ಇಮೇ ನಾಮ ಧಮ್ಮಾ ತಯಾ ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾ। ತತ್ರ ವತಾತಿ ತೇಸು ವತ ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾತಿ ಏವಂ ದಸ್ಸಿತಧಮ್ಮೇಸು। ಸಹಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಸಹೇತುನಾ ಸಕಾರಣೇನ ವಚನೇನ ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ವಿಯ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತೋ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ನಿಮಿತ್ತಮೇತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋಪಿ ಧಮ್ಮೋಪಿ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಯೋ ಮಂ ಪಟಿಚೋದೇಸ್ಸತಿ, ತಂ ಧಮ್ಮಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅಯಂ ನಾಮ ಧಮ್ಮೋ ತಯಾ ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಮಂ ಪಟಿಚೋದೇಸ್ಸತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಖೇಮಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಖೇಮಂ ಪತ್ತೋ, ಸೇಸಪದದ್ವಯಂ ಇಮಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಸಬ್ಬಞ್ಹೇತಂ ವೇಸಾರಜ್ಜಞಾಣಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ದಸಬಲಸ್ಸ ಹಿ ಅಯಂ ನಾಮ ಧಮ್ಮೋ ತಯಾ ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಚೋದಕಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಾ ಚೋದನಾಕಾರಣಂ ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಂ ವಾ ಅಪಸ್ಸತೋ ಸಭಾವಬುದ್ಧೋಯೇವ ವಾ ಸಮಾನೋ ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋಸ್ಮೀತಿ ವದಾಮೀತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಬಲವತರಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಞಾಣಂ ವೇಸಾರಜ್ಜಂ ನಾಮ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಖೇಮಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    150.Vesārajjānīti ettha sārajjapaṭipakkho vesārajjaṃ, catūsu ṭhānesu sārajjābhāvaṃ paccavekkhantassa uppannasomanassamayañāṇassetaṃ nāmaṃ. Sammāsambuddhassa te paṭijānatoti ahaṃ sammāsambuddho, sabbe dhammā mayā abhisambuddhāti evaṃ paṭijānato tava. Anabhisambuddhāti ime nāma dhammā tayā anabhisambuddhā. Tatra vatāti tesu vata anabhisambuddhāti evaṃ dassitadhammesu. Sahadhammenāti sahetunā sakāraṇena vacanena sunakkhatto viya vippalapanto appamāṇaṃ. Nimittametanti ettha puggalopi dhammopi nimittanti adhippeto. Taṃ puggalaṃ na passāmi, yo maṃ paṭicodessati, taṃ dhammaṃ na passāmi, yaṃ dassetvā ayaṃ nāma dhammo tayā anabhisambuddhoti maṃ paṭicodessatīti ayamettha attho. Khemappattoti khemaṃ patto, sesapadadvayaṃ imasseva vevacanaṃ. Sabbañhetaṃ vesārajjañāṇameva sandhāya vuttaṃ. Dasabalassa hi ayaṃ nāma dhammo tayā anabhisambuddhoti codakaṃ puggalaṃ vā codanākāraṇaṃ anabhisambuddhadhammaṃ vā apassato sabhāvabuddhoyeva vā samāno ahaṃ buddhosmīti vadāmīti paccavekkhantassa balavataraṃ somanassaṃ uppajjati. Tena sampayuttaṃ ñāṇaṃ vesārajjaṃ nāma. Taṃ sandhāya ‘‘khemappatto’’tiādimāha. Evaṃ sabbattha attho veditabbo.

    ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ, ತೇ ಅತ್ಥತೋ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಸತ್ತ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾ। ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಞ್ಹಿ ಅನ್ತಮಸೋ ದುಕ್ಕಟ-ದುಬ್ಭಾಸಿತಮ್ಪಿ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋತಿ। ಇಧ ಪನ ಮೇಥುನಧಮ್ಮೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಮೇಥುನಂ ಸೇವತೋ ಹಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ನಿಸ್ಸಂಸಯಮೇವ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಅನ್ತರಾಯೋ ಹೋತಿ। ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ತೇಸು ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ರಾಗಕ್ಖಯಾದೀಸು ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ। ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋತಿ ಅಸುಭಭಾವನಾದಿಧಮ್ಮೋ ಕಥಿತೋ । ತತ್ರ ವತ ಮನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಧಮ್ಮೇ ಮಂ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Antarāyikā dhammāti ettha pana antarāyaṃ karontīti antarāyikā, te atthato sañcicca vītikkantā satta āpattikkhandhā. Sañcicca vītikkantañhi antamaso dukkaṭa-dubbhāsitampi maggaphalānaṃ antarāyaṃ karoti. Idha pana methunadhammo adhippeto. Methunaṃ sevato hi yassa kassaci nissaṃsayameva maggaphalānaṃ antarāyo hoti. Yassa kho pana tesu atthāyāti rāgakkhayādīsu yassa atthāya. Dhammo desitoti asubhabhāvanādidhammo kathito . Tatra vata manti tasmiṃ aniyyānikadhamme maṃ. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ದಸಬಲಞಾಣಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Dasabalañāṇādivaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಅಟ್ಠಪರಿಸವಣ್ಣನಾ

    Aṭṭhaparisavaṇṇanā

    ೧೫೧. ‘‘ಅಟ್ಠ ಖೋ ಇಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ಆರದ್ಧಂ? ವೇಸಾರಜ್ಜಞಾಣಸ್ಸ ಬಲದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಬ್ಯತ್ತಂ ಪರಿಸಂ ಅಜ್ಝೋಗಾಹೇತ್ವಾ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಚಿತ್ತಂ ಆರಾಧನಸಮತ್ಥಾಯ ಕಥಾಯ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ ಛೇಕಭಾವೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಇಮಾ ಅಟ್ಠ ಪರಿಸಾ ಪತ್ವಾ ವೇಸಾರಜ್ಜಞಾಣಸ್ಸ ವೇಸಾರಜ್ಜಭಾವೋ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುನ್ತಿ ವೇಸಾರಜ್ಜಞಾಣಸ್ಸ ಬಲಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ಅಟ್ಠ ಖೋ ಇಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿಆದಿಮಾಹ।

    151. ‘‘Aṭṭha kho imā sāriputtā’’ti idaṃ kasmā āraddhaṃ? Vesārajjañāṇassa baladassanatthaṃ. Yathā hi byattaṃ parisaṃ ajjhogāhetvā viññūnaṃ cittaṃ ārādhanasamatthāya kathāya dhammakathikassa chekabhāvo paññāyati, evaṃ imā aṭṭha parisā patvā vesārajjañāṇassa vesārajjabhāvo sakkā ñātunti vesārajjañāṇassa balaṃ dassento, aṭṭha kho imā sāriputtātiādimāha.

    ತತ್ಥ ಖತ್ತಿಯಪರಿಸಾತಿ ಖತ್ತಿಯಾನಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ, ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಮಾರಕಾಯಿಕಾನಂ ಪನ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಮಾರಪರಿಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ನ ಮಾರಾನಂ। ಸಬ್ಬಾಪಿ ಚೇತಾ ಪರಿಸಾ ಉಗ್ಗಟ್ಠಾನದಸ್ಸನವಸೇನ ಗಹಿತಾ। ಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ‘‘ಏತ್ಥ ರಾಜಾ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ಪಕತಿವಚನಮ್ಪಿ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಕಚ್ಛೇಹಿ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಏವಂ ಉಗ್ಗಾ ಖತ್ತಿಯಪರಿಸಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ತೀಸು ವೇದೇಸು ಕುಸಲಾ ಹೋನ್ತಿ, ಗಹಪತಯೋ ನಾನಾವೋಹಾರೇಸು ಚೇವ ಅಕ್ಖರಚಿನ್ತಾಯ ಚ। ಸಮಣಾ ಸಕವಾದಪರವಾದೇಸು ಕುಸಲಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಮಜ್ಝೇ ಧಮ್ಮಕಥಾಕಥನಂ ನಾಮ ಅತಿವಿಯ ಭಾರೋ। ಅಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಉಗ್ಗಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಮನುಸ್ಸೋತಿ ಹಿ ವುತ್ತಮತ್ತೇಪಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಕಲಸರೀರಂ ಸಙ್ಕಮ್ಪತಿ, ತೇಸಂ ರೂಪಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ಸದ್ದಂ ವಾ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ತಾ ವಿಸಞ್ಞಿನೋ ಹೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಅಮನುಸ್ಸಪರಿಸಾ ಉಗ್ಗಾ। ತಾಸುಪಿ ಧಮ್ಮಕಥಾಕಥನಂ ನಾಮ ಅತಿವಿಯ ಭಾರೋ। ಇತಿ ಉಗ್ಗಟ್ಠಾನದಸ್ಸನವಸೇನ ತಾ ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Tattha khattiyaparisāti khattiyānaṃ sannipatitvā nisinnaṭṭhānaṃ, esa nayo sabbattha. Mārakāyikānaṃ pana sannipatitvā nisinnaṭṭhānaṃ māraparisā veditabbā, na mārānaṃ. Sabbāpi cetā parisā uggaṭṭhānadassanavasena gahitā. Manussā hi ‘‘ettha rājā nisinno’’ti pakativacanampi vattuṃ na sakkonti, kacchehi sedā muccanti. Evaṃ uggā khattiyaparisā. Brāhmaṇā tīsu vedesu kusalā honti, gahapatayo nānāvohāresu ceva akkharacintāya ca. Samaṇā sakavādaparavādesu kusalā honti. Tesaṃ majjhe dhammakathākathanaṃ nāma ativiya bhāro. Amanussāpi uggā honti. Amanussoti hi vuttamattepi manussānaṃ sakalasarīraṃ saṅkampati, tesaṃ rūpaṃ vā disvā saddaṃ vā sutvā sattā visaññino honti. Evaṃ amanussaparisā uggā. Tāsupi dhammakathākathanaṃ nāma ativiya bhāro. Iti uggaṭṭhānadassanavasena tā gahitāti veditabbā.

    ಅಜ್ಝೋಗಾಹತೀತಿ ಅನುಪವಿಸತಿ। ಅನೇಕಸತಂ ಖತ್ತಿಯಪರಿಸನ್ತಿ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸಮಾಗಮ ಞಾತಿಸಮಾಗಮ ಲಿಚ್ಛವೀಸಮಾಗಮಸದಿಸಂ। ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಲಬ್ಭತಿಯೇವ। ಕಿಂ ಪನ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞಾನಿ ಚಕ್ಕವಾಳಾನಿಪಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ? ಆಮ ಗಚ್ಛತಿ। ಕೀದಿಸೋ ಹುತ್ವಾ? ಯಾದಿಸಾ ತೇ, ತಾದಿಸೋಯೇವ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಅಭಿಜಾನಾಮಿ ಖೋ ಪನಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ಅನೇಕಸತಂ ಖತ್ತಿಯಪರಿಸಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಾ, ತತ್ಥ ಯಾದಿಸಕೋ ತೇಸಂ ವಣ್ಣೋ ಹೋತಿ, ತಾದಿಸಕೋ ಮಯ್ಹಂ ವಣ್ಣೋ ಹೋತಿ। ಯಾದಿಸಕೋ ತೇಸಂ ಸರೋ ಹೋತಿ, ತಾದಿಸಕೋ ಮಯ್ಹಂ ಸರೋ ಹೋತಿ। ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸೇಮಿ ಸಮಾದಪೇಮಿ ಸಮುತ್ತೇಜೇಮಿ ಸಮ್ಪಹಂಸೇಮಿ। ಭಾಸಮಾನಞ್ಚ ಮಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ ‘ಕೋ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಭಾಸತಿ ದೇವೋ ವಾ ಮನುಸ್ಸೋ ವಾ’ತಿ। ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಸಮುತ್ತೇಜೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಧಾಯಾಮಿ । ಅನ್ತರಹಿತಞ್ಚ ಮಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ ‘ಕೋ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಅನ್ತರಹಿತೋ ದೇವೋ ವಾ ಮನುಸ್ಸೋ ವಾ’’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೭೨)।

    Ajjhogāhatīti anupavisati. Anekasataṃ khattiyaparisanti bimbisārasamāgama ñātisamāgama licchavīsamāgamasadisaṃ. Aññesupi cakkavāḷesu labbhatiyeva. Kiṃ pana bhagavā aññāni cakkavāḷānipi gacchatīti? Āma gacchati. Kīdiso hutvā? Yādisā te, tādisoyeva. Tenevāha ‘‘abhijānāmi kho panāhaṃ, ānanda, anekasataṃ khattiyaparisaṃ upasaṅkamitā, tattha yādisako tesaṃ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṃ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṃ saro hoti, tādisako mayhaṃ saro hoti. Dhammiyā kathāya sandassemi samādapemi samuttejemi sampahaṃsemi. Bhāsamānañca maṃ na jānanti ‘ko nu kho ayaṃ bhāsati devo vā manusso vā’ti. Dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā antaradhāyāmi . Antarahitañca maṃ na jānanti ‘ko nu kho ayaṃ antarahito devo vā manusso vā’’’ti (dī. ni. 2.172).

    ಖತ್ತಿಯಾ ಕೇಯೂರಙ್ಗದಮಾಲಾಗನ್ಧಾದಿವಿಭೂಸಿತಾ ನಾನಾವಿರಾಗವಸನಾ ಆಮುಕ್ಕಮಣಿಕುಣ್ಡಲಾ ಮೋಳಿಧರಾ ಹೋನ್ತಿ। ಕಿಂ ಭಗವಾಪಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಮಣ್ಡೇತಿ? ತೇ ಚ ಓದಾತಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ಕಾಳಾಪಿ ಮಂಗುಲಚ್ಛವೀಪಿ। ಕಿಂ ಸತ್ಥಾಪಿ ಏವರೂಪೋ ಹೋತೀತಿ? ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ಪಬ್ಬಜಿತವಸೇನೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ತೇಸಂ ಪನ ತಾದಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತೇಸಂ ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಅತಿವಿಯ ವಿರೋಚತೀ’’ತಿ ಹೋತಿ। ತೇ ಚ ಭಿನ್ನಸ್ಸರಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ಗಗ್ಗಸ್ಸರಾಪಿ ಕಾಕಸ್ಸರಾಪಿ। ಸತ್ಥಾ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರೇನೇವ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತಿ। ತಾದಿಸಕೋ ಮಯ್ಹಂ ಸರೋ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ಪನ ಭಾಸನ್ತರಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥಿತಂ। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪನ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ರಾಜಾ ಮಧುರೇನ ಸರೇನ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ಹೋತಿ। ಕಥೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕನ್ತೇ ಚ ಭಗವತಿ ಪುನ ರಾಜಾನಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ವೀಮಂಸಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।

    Khattiyā keyūraṅgadamālāgandhādivibhūsitā nānāvirāgavasanā āmukkamaṇikuṇḍalā moḷidharā honti. Kiṃ bhagavāpi evaṃ attānaṃ maṇḍeti? Te ca odātāpi honti kāḷāpi maṃgulacchavīpi. Kiṃ satthāpi evarūpo hotīti? Satthā attano pabbajitavaseneva gacchati, tesaṃ pana tādiso hutvā upaṭṭhāti, gantvā rājāsane nisinnaṃ attānaṃ dasseti, tesaṃ ‘‘ajja amhākaṃ rājā ativiya virocatī’’ti hoti. Te ca bhinnassarāpi honti gaggassarāpi kākassarāpi. Satthā brahmassareneva dhammaṃ katheti. Tādisako mayhaṃ saro hotīti idaṃ pana bhāsantaraṃ sandhāya kathitaṃ. Manussānaṃ pana taṃ sutvā ‘‘ajja rājā madhurena sarena kathetī’’ti hoti. Kathetvā pakkante ca bhagavati puna rājānaṃ āgataṃ disvā ‘‘ko nu kho aya’’nti vīmaṃsā uppajjati.

    ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಕೋ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಇದಾನೇವ ಮಾಗಧಭಾಸಾಯ ಸೀಹಳಭಾಸಾಯ ಮಧುರೇನ ಸರೇನ ಕಥೇನ್ತೋ ಅನ್ತರಹಿತೋ, ಕಿಂ ದೇವೋ, ಉದಾಹು ಮನುಸ್ಸೋತಿ? ಕಿಮತ್ಥಂ ಪನೇವಂ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀತಿ? ವಾಸನತ್ಥಾಯ। ಏವಂ ಸುತೋಪಿ ಹಿ ಧಮ್ಮೋ ಅನಾಗತೇ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ಅನಾಗತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ದೇಸೇತೀತಿ।

    Idaṃ vuttaṃ hoti – ko nu kho ayaṃ imasmiṃ ṭhāne idāneva māgadhabhāsāya sīhaḷabhāsāya madhurena sarena kathento antarahito, kiṃ devo, udāhu manussoti? Kimatthaṃ panevaṃ ajānantānaṃ dhammaṃ desetīti? Vāsanatthāya. Evaṃ sutopi hi dhammo anāgate paccayo hotiyevāti anāgataṃ paṭicca desetīti.

    ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಪುಬ್ಬನ್ತಿ ಸಙ್ಗಮ್ಮ ನಿಸಿನ್ನಪುಬ್ಬಂ। ಸಲ್ಲಪಿತಪುಬ್ಬನ್ತಿ ಆಲಾಪಸಲ್ಲಾಪೋ ಕತಪುಬ್ಬೋ। ಸಾಕಚ್ಛಾತಿ ಧಮ್ಮಸಾಕಚ್ಛಾಪಿ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಪುಬ್ಬಾ। ಅನೇಕಸತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪರಿಸನ್ತಿಆದೀನಮ್ಪಿ ಸೋಣದಣ್ಡಸಮಾಗಮಾದಿವಸೇನ ಚೇವ ಅಞ್ಞಚಕ್ಕವಾಳವಸೇನ ಚ ಸಮ್ಭವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Sannisinnapubbanti saṅgamma nisinnapubbaṃ. Sallapitapubbanti ālāpasallāpo katapubbo. Sākacchāti dhammasākacchāpi samāpajjitapubbā. Anekasataṃ brāhmaṇaparisantiādīnampi soṇadaṇḍasamāgamādivasena ceva aññacakkavāḷavasena ca sambhavo veditabbo.

    ಅಟ್ಠಪರಿಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Aṭṭhaparisavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಚತುಯೋನಿವಣ್ಣನಾ

    Catuyonivaṇṇanā

    ೧೫೨. ಚತಸ್ಸೋ ಖೋ ಇಮಾ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಯೋನಿಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಯೋನೀತಿ ಖನ್ಧಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸಪಿ ಕಾರಣಸ್ಸಪಿ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಸ್ಸಪಿ ನಾಮಂ। ‘‘ಚತಸ್ಸೋ ನಾಗಯೋನಿಯೋ ಚತಸ್ಸೋ ಸುಪಣ್ಣಯೋನಿಯೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೩೪೨, ೩೯೨) ಏತ್ಥ ಹಿ ಖನ್ಧಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಯೋನಿ ನಾಮ। ‘‘ಯೋನಿ ಹೇಸಾ ಭೂಮಿಜ ಫಲಸ್ಸ ಅಧಿಗಮಾಯಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೨೭) ಏತ್ಥ ಕಾರಣಂ। ‘‘ನ ಚಾಹಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಬ್ರೂಮಿ, ಯೋನಿಜಂ ಮತ್ತಿಸಮ್ಭವ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೪೫೭; ಧ॰ ಪ॰ ೩೯೬) ಏತ್ಥ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೋ। ಇಧ ಪನ ಖನ್ಧಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಯೋನೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತತ್ಥ ಅಣ್ಡೇ ಜಾತಾ ಅಣ್ಡಜಾ। ಜಲಾಬುಮ್ಹಿ ಜಾತಾ ಜಲಾಬುಜಾ। ಸಂಸೇದೇ ಜಾತಾ ಸಂಸೇದಜಾ। ವಿನಾ ಏತೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ವಿಯ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಾತಿ ಓಪಪಾತಿಕಾ। ಅಭಿನಿಬ್ಭಿಜ್ಜ ಜಾಯನ್ತೀತಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನವಸೇನ ಜಾಯನ್ತಿ। ಪೂತಿಕುಣಪೇ ವಾತಿಆದೀಹಿ ಅನಿಟ್ಠಟ್ಠಾನಾನೇವ ದಸ್ಸಿತಾನಿ। ಇಟ್ಠೇಸುಪಿ ಸಪ್ಪಿತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀಸು ಸತ್ತಾ ಜಾಯನ್ತಿ ಏವ। ದೇವಾತಿಆದೀಸು ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿದೇವಾ ಓಪಪಾತಿಕಾವ ಹೋನ್ತಿ। ಭೂಮದೇವಾ ಪನ ಚತುಯೋನಿಕಾ। ಏಕಚ್ಚೇ ಚ ಮನುಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಕೇಚಿ ದೇವಾ ವಿಯ ಓಪಪಾತಿಕಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪನೇತೇ ಜಲಾಬುಜಾವ, ಅಣ್ಡಜಾಪಿ ಏತ್ಥ ಕೋನ್ತಪುತ್ತಾ ದ್ವೇಭಾತಿಯತ್ಥೇರಾ ವಿಯ, ಸಂಸೇದಜಾಪಿ ಪದುಮಗಬ್ಭೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಪೋಕ್ಖರಸಾತಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಪದುಮವತಿದೇವೀಆದಯೋ ವಿಯ, ಏವಂ ವಿನಿಪಾತಿಕೇಸು ನಿಜ್ಝಾಮತಣ್ಹಿಕಪೇತಾ ನೇರಯಿಕಾ ವಿಯ ಓಪಪಾತಿಕಾಯೇವ, ಅವಸೇಸಾ ಚತುಯೋನಿಕಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ। ಯಥಾ ತೇ ಏವಂ ಯಕ್ಖಾಪಿ ಸಬ್ಬಚತುಪ್ಪದಪಕ್ಖಿಜಾತಿದೀಘಜಾತಿಆದಯೋಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಚತುಯೋನಿಕಾಯೇವ।

    152.Catassokho imā, sāriputta, yoniyoti ettha yonīti khandhakoṭṭhāsassapi kāraṇassapi passāvamaggassapi nāmaṃ. ‘‘Catasso nāgayoniyo catasso supaṇṇayoniyo’’ti (saṃ. ni. 3.342, 392) ettha hi khandhakoṭṭhāso yoni nāma. ‘‘Yoni hesā bhūmija phalassa adhigamāyā’’ti (ma. ni. 2.227) ettha kāraṇaṃ. ‘‘Na cāhaṃ brāhmaṇaṃ brūmi, yonijaṃ mattisambhava’’nti (ma. ni. 2.457; dha. pa. 396) ettha passāvamaggo. Idha pana khandhakoṭṭhāso yonīti adhippeto. Tattha aṇḍe jātā aṇḍajā. Jalābumhi jātā jalābujā. Saṃsede jātā saṃsedajā. Vinā etehi kāraṇehi uppatitvā viya nibbattā abhinibbattāti opapātikā. Abhinibbhijja jāyantīti bhinditvā nikkhamanavasena jāyanti. Pūtikuṇape vātiādīhi aniṭṭhaṭṭhānāneva dassitāni. Iṭṭhesupi sappitelamadhuphāṇitādīsu sattā jāyanti eva. Devātiādīsu cātumahārājikato paṭṭhāya uparidevā opapātikāva honti. Bhūmadevā pana catuyonikā. Ekacce ca manussāti manussesu keci devā viya opapātikā ca honti. Yebhuyyena panete jalābujāva, aṇḍajāpi ettha kontaputtā dvebhātiyattherā viya, saṃsedajāpi padumagabbhe nibbattapokkharasātibrāhmaṇapadumavatidevīādayo viya, evaṃ vinipātikesu nijjhāmataṇhikapetā nerayikā viya opapātikāyeva, avasesā catuyonikāpi honti. Yathā te evaṃ yakkhāpi sabbacatuppadapakkhijātidīghajātiādayopi sabbe catuyonikāyeva.

    ಚತುಯೋನಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Catuyonivaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಪಞ್ಚಗತಿವಣ್ಣನಾ

    Pañcagativaṇṇanā

    ೧೫೩. ಪಞ್ಚ ಖೋ ಇಮಾ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಗತಿಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಕಮ್ಮವಸೇನ ಗನ್ತಬ್ಬಾತಿ ಗತಿಯೋ। ಅಪಿಚ ಗತಿಗತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಗತಿ ಅಜ್ಝಾಸಯಗತಿ ವಿಭವಗತಿ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಗತೀತಿ ಬಹುವಿಧಾ ಗತಿ ನಾಮ। ತತ್ಥ ‘‘ತಂ ಗತಿಂ ಪೇಚ್ಚ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೮೪) ಚ, ‘‘ಯಸ್ಸ ಗತಿಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ದೇವಾ ಗನ್ಧಬ್ಬಮಾನುಸಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೪೨೦) ಚ ಅಯಂ ಗತಿಗತಿ ನಾಮ। ‘‘ಇಮೇಸಂ ಖೋ ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ನೇವ ಜಾನಾಮಿ ಗತಿಂ ವಾ ಅಗತಿಂ ವಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೦೮) ಅಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಗತಿ ನಾಮ। ‘‘ಏವಮ್ಪಿ ಖೋ ತೇ ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇ ಗತಿಂ ಚ ಪಜಾನಾಮಿ ಜುತಿಞ್ಚ ಪಜಾನಾಮೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೦೩) ಅಯಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಗತಿ ನಾಮ। ‘‘ವಿಭವೋ ಗತಿ ಧಮ್ಮಾನಂ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅರಹತೋ ಗತೀ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೩೯) ಅಯಂ ವಿಭವಗತಿ ನಾಮ। ‘‘ದ್ವೇಯೇವ ಗತಿಯೋ ಭವನ್ತಿ ಅನಞ್ಞಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೫೮; ೨.೩೪) ಅಯಂ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಗತಿ ನಾಮ। ತಾಸು ಇಧ ಗತಿಗತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ।

    153.Pañca kho imā, sāriputta, gatiyoti ettha sukatadukkaṭakammavasena gantabbāti gatiyo. Apica gatigati nibbattigati ajjhāsayagati vibhavagati nipphattigatīti bahuvidhā gati nāma. Tattha ‘‘taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’’ti (a. ni. 4.184) ca, ‘‘yassa gatiṃ na jānanti, devā gandhabbamānusā’’ti (dha. pa. 420) ca ayaṃ gatigati nāma. ‘‘Imesaṃ kho ahaṃ bhikkhūnaṃ sīlavantānaṃ neva jānāmi gatiṃ vā agatiṃ vā’’ti (ma. ni. 1.508) ayaṃ nibbattigati nāma. ‘‘Evampi kho te ahaṃ brahme gatiṃ ca pajānāmi jutiñca pajānāmī’’ti (ma. ni. 1.503) ayaṃ ajjhāsayagati nāma. ‘‘Vibhavo gati dhammānaṃ, nibbānaṃ arahato gatī’’ti (pari. 339) ayaṃ vibhavagati nāma. ‘‘Dveyeva gatiyo bhavanti anaññā’’ti (dī. ni. 1.258; 2.34) ayaṃ nipphattigati nāma. Tāsu idha gatigati adhippetā.

    ನಿರಯೋತಿಆದೀಸು ನಿರತಿಅತ್ಥೇನ ನಿರಸ್ಸಾದಟ್ಠೇನ ನಿರಯೋ। ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಛಿತಾತಿ ತಿರಚ್ಛಾನಾ। ತೇಸಂ ಯೋನಿ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿ। ಪೇಚ್ಚಭಾವಂ ಪತ್ತಾನಂ ವಿಸಯೋತಿ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೋ। ಮನಸೋ ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ। ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇಹಿ ಚ ದಿಬ್ಬನ್ತೀತಿ ದೇವಾ। ನಿರಯಞ್ಚಾಹಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿಆದೀಸು ನಿರಯೋತಿ ಸದ್ಧಿಂ ಓಕಾಸೇನ ಖನ್ಧಾ। ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಂ ಚಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪದನ್ತಿ ಉಭಯೇನಾಪಿ ವುತ್ತಗತಿಸಂವತ್ತನಿಕ ಕಮ್ಮಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಥಾ ಚ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ಯೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಯಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಅಪಾಯನ್ತಿಆದೀಸು ವಡ್ಢಿಸಙ್ಖಾತಾ ಸುಖಸಙ್ಖಾತಾ ವಾ ಅಯಾ ಅಪೇತತ್ತಾ ಅಪಾಯೋ। ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಗತಿ ಪಟಿಸರಣನ್ತಿ ದುಗ್ಗತಿ। ದುಕ್ಕಟಕಾರಿನೋ ಏತ್ಥ ವಿನಿಪತನ್ತೀತಿ ವಿನಿಪಾತೋ। ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚಾಹನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ನ ಕೇವಲಂ ಗತಿಗತಿಮೇವ, ಗತಿನಿಸ್ಸರಣಂ ನಿಬ್ಬಾನಮ್ಪಿ ಜಾನಾಮೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಮಾಹ। ಇಧ ಮಗ್ಗೋ ಪಟಿಪದಾತಿ ಉಭಯೇನಾಪಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋವ ವುತ್ತೋ।

    Nirayotiādīsu niratiatthena nirassādaṭṭhena nirayo. Tiriyaṃ añchitāti tiracchānā. Tesaṃ yoni tiracchānayoni. Peccabhāvaṃ pattānaṃ visayoti pettivisayo. Manaso ussannattā manussā. Pañcahi kāmaguṇehi attano attano ānubhāvehi ca dibbantīti devā. Nirayañcāhaṃ, sāriputtātiādīsu nirayoti saddhiṃ okāsena khandhā. Tiracchānayoniṃ cātiādīsupi eseva nayo. Maggaṃ paṭipadanti ubhayenāpi vuttagatisaṃvattanika kammameva dasseti. Yathā ca paṭipannoti yena maggena yāya paṭipadāya paṭipannoti ubhayampi ekato katvā niddisati. Apāyantiādīsu vaḍḍhisaṅkhātā sukhasaṅkhātā vā ayā apetattā apāyo. Dukkhassa gati paṭisaraṇanti duggati. Dukkaṭakārino ettha vinipatantīti vinipāto. Nibbānañcāhanti idaṃ pana na kevalaṃ gatigatimeva, gatinissaraṇaṃ nibbānampi jānāmīti dassanatthamāha. Idha maggo paṭipadāti ubhayenāpi ariyamaggova vutto.

    ಪಞ್ಚಗತಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Pañcagativaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಞಾಣಪ್ಪವತ್ತಾಕಾರವಣ್ಣನಾ

    Ñāṇappavattākāravaṇṇanā

    ೧೫೪. ಇದಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಅಟ್ಠಸು ಠಾನೇಸು ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಪ್ಪವತ್ತಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಧಾಹಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿಆದಿಮಾಹ।

    154. Idāni yathāvuttesu sattasu ṭhānesu aṭṭhasu ṭhānesu attano ñāṇappavattākāraṃ dassento idhāhaṃ, sāriputtātiādimāha.

    ತತ್ಥ ಏಕನ್ತದುಕ್ಖಾತಿ ನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಾ ನಿರನ್ತರದುಕ್ಖಾ। ತಿಬ್ಬಾತಿ ಬಹಲಾ। ಕಟುಕಾತಿ ಖರಾ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿಆದೀನಿ ಓಪಮ್ಮದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾನಿ। ತತ್ಥ ಕಾಸೂತಿ ಆವಾಟೋಪಿ ವುಚ್ಚತಿ ರಾಸಿಪಿ।

    Tattha ekantadukkhāti niccadukkhā nirantaradukkhā. Tibbāti bahalā. Kaṭukāti kharā. Seyyathāpītiādīni opammadassanatthaṃ vuttāni. Tattha kāsūti āvāṭopi vuccati rāsipi.

    ‘‘ಕಿನ್ನು ಸನ್ತರಮಾನೋವ, ಕಾಸುಂ ಖಣಸಿ ಸಾರಥಿ।

    ‘‘Kinnu santaramānova, kāsuṃ khaṇasi sārathi;

    ಪುಟ್ಠೋ ಮೇ ಸಮ್ಮ ಅಕ್ಖಾಹಿ, ಕಿಂ ಕಾಸುಯಾ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೩) –

    Puṭṭho me samma akkhāhi, kiṃ kāsuyā karissasī’’ti. (jā. 2.22.3) –

    ಏತ್ಥ ಹಿ ಆವಾಟೋ ಕಾಸು ನಾಮ।

    Ettha hi āvāṭo kāsu nāma.

    ‘‘ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಂ ಅಪರೇ ಫುನನ್ತಿ, ನರಾ ರುದನ್ತಾ ಪರಿದಡ್ಢಗತ್ತಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೪೬೨) –

    ‘‘Aṅgārakāsuṃ apare phunanti, narā rudantā paridaḍḍhagattā’’ti. (jā. 2.22.462) –

    ಏತ್ಥ ರಾಸಿ। ಇಧ ಪನ ಆವಾಟೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಾಧಿಕಪೋರಿಸಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಸಾಧಿಕಂ ಪೋರಿಸಂ ಪಮಾಣಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಾಧಿಕಪೋರಿಸಾ, ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚರತನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವೀತಚ್ಚಿಕಾನಂ ವೀತಧೂಮಾನನ್ತಿ ಏತಂ ಪರಿಳಾಹಸ್ಸ ಬಲವಭಾವದೀಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ಅಚ್ಚಿಯಾ ವಾ ಸತಿ ಧೂಮೇ ವಾ ಸತಿ, ವಾತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ತೇನ ಪರಿಳಾಹೋ ನ ಬಲವಾ ಹೋತಿ। ಘಮ್ಮಪರೇತೋತಿ ಘಮ್ಮಾನುಗತೋ । ತಸಿತೋತಿ ಜಾತತಣ್ಹೋ। ಪಿಪಾಸಿತೋತಿ ಉದಕಂ ಪಾತುಕಾಮೋ। ಏಕಾಯನೇನ ಮಗ್ಗೇನಾತಿ ಏಕಪಥೇನೇವ ಮಗ್ಗೇನ, ಅನುಕ್ಕಮನಿಯೇನ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ನಿರನ್ತರಕಣ್ಟಕರುಕ್ಖಗಹನೇನ। ಪಣಿಧಾಯಾತಿ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಯಂ ಪತ್ಥನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಂ ಆರಬ್ಭ ಪನ ಇರಿಯಾಪಥಸ್ಸ ಠಪಿತತ್ತಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ।

    Ettha rāsi. Idha pana āvāṭo adhippeto. Tenevāha ‘‘sādhikaporisā’’ti. Tattha sādhikaṃ porisaṃ pamāṇaṃ assāti sādhikaporisā, atirekapañcaratanāti attho. Vītaccikānaṃ vītadhūmānanti etaṃ pariḷāhassa balavabhāvadīpanatthaṃ vuttaṃ, acciyā vā sati dhūme vā sati, vāto samuṭṭhāti, tena pariḷāho na balavā hoti. Ghammaparetoti ghammānugato . Tasitoti jātataṇho. Pipāsitoti udakaṃ pātukāmo. Ekāyanena maggenāti ekapatheneva maggena, anukkamaniyena ubhosu passesu nirantarakaṇṭakarukkhagahanena. Paṇidhāyāti aṅgārakāsuyaṃ patthanā nāma natthi, aṅgārakāsuṃ ārabbha pana iriyāpathassa ṭhapitattā evaṃ vuttaṃ.

    ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ – ಅಙ್ಗಾರಕಾಸು ವಿಯ ಹಿ ನಿರಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಮಗ್ಗೋ ವಿಯ ನಿರಯೂಪಗಂ ಕಮ್ಮಂ। ಮಗ್ಗಾರುಳ್ಹೋ ವಿಯ ಕಮ್ಮಸಮಙ್ಗೀ ಪುಗ್ಗಲೋ। ಚಕ್ಖುಮಾ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕೋ ಭಗವಾ। ಯಥಾ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಮಗ್ಗಾರುಳ್ಹಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿಜಾನಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಯಂ ಪತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ಏವಮೇವಂ ಭಗವಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಆಯೂಹನ್ತಂ ಏವಂ ಜಾನಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ಇಮಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತ್ತೀ’’ತಿ। ಯಥಾ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ತಂ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಯಾ ಪತಿತಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಮೇವ ಭಗವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ‘‘ಸೋ ಪುರಿಸೋ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಆಲೋಕಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಪಸ್ಸತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಬನ್ಧನಾದಿಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವನ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಾಯೂಹನಕಾಲೇ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ, ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೋ। ಅಥಾಪಿ ‘‘ಸೋ ಸತ್ತೋ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಕತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಠಿತೋಪಿ ‘‘ಅಯಂ ಸೋ’’ತಿ ಸೋಯೇವ ಸತ್ತೋ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ‘‘ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಬಲಂ ನಾಮ ಏತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ।

    Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – aṅgārakāsu viya hi nirayo daṭṭhabbo. Aṅgārakāsumaggo viya nirayūpagaṃ kammaṃ. Maggāruḷho viya kammasamaṅgī puggalo. Cakkhumā puriso viya dibbacakkhuko bhagavā. Yathā so puriso maggāruḷhaṃ disvā vijānāti ‘‘ayaṃ iminā maggena gantvā aṅgārakāsuyaṃ patissatī’’ti, evamevaṃ bhagavā pāṇātipātādīsu yaṃkiñci kammaṃ āyūhantaṃ evaṃ jānāti ‘‘ayaṃ imaṃ kammaṃ katvā niraye nibbattissattī’’ti. Yathā so puriso aparabhāge taṃ aṅgārakāsuyā patitaṃ passati, evameva bhagavā aparabhāge ‘‘so puriso taṃ kammaṃ katvā kuhiṃ nibbatto’’ti ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhunā olokento niraye nibbattaṃ passati pañcavidhabandhanādimahādukkhaṃ anubhavantaṃ. Tattha kiñcāpi tassa kammāyūhanakāle añño vaṇṇo, niraye nibbattassa añño. Athāpi ‘‘so satto taṃ kammaṃ katvā kattha nibbatto’’ti olokentassa anekasahassānaṃ sattānaṃ majjhe ṭhitopi ‘‘ayaṃ so’’ti soyeva satto āpāthaṃ āgacchati, ‘‘dibbacakkhubalaṃ nāma eta’’nti vadanti.

    ದುತಿಯಉಪಮಾಯಂ ಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಯಂ ವಿಯ ಗೂಥಕೂಪೇ ಪರಿಳಾಹೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಏಕನ್ತದುಕ್ಖಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ದುಕ್ಖಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏತ್ಥಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ । ಇಮಮ್ಪಿ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ಭಗವಾ ಹತ್ಥಿಯೋನಿಆದೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ವಧಬನ್ಧನಆಕಡ್ಢನವಿಕಡ್ಢನಾದೀಹಿ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಮಾನಂ ಪಸ್ಸತಿಯೇವ।

    Dutiyaupamāyaṃ yasmā aṅgārakāsuyaṃ viya gūthakūpe pariḷāho natthi, tasmā ‘‘ekantadukkhā’’ti avatvā ‘‘dukkhā’’tiādimāha. Etthāpi purimanayeneva opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ . Imampi hi puggalaṃ bhagavā hatthiyoniādīsu yattha katthaci nibbattaṃ vadhabandhanaākaḍḍhanavikaḍḍhanādīhi mahādukkhaṃ anubhavamānaṃ passatiyeva.

    ತತಿಯಉಪಮಾಯಂ ತನುಪತ್ತಪಲಾಸೋತಿ ನ ಅಬ್ಭಪಟಲಂ ವಿಯ ತನುಪಣ್ಣೋ, ವಿರಳಪಣ್ಣತ್ತಂ ಪನಸ್ಸ ಸನ್ಧಾಯ ಇದಂ ವುತ್ತಂ। ಕಬರಚ್ಛಾಯೋತಿ ವಿರಳಚ್ಛಾಯೋ। ದುಕ್ಖಬಹುಲಾತಿ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದುಕ್ಖಮೇವ ಬಹುಲಂ, ಸುಖಂ ಪರಿತ್ತಂ ಕದಾಚಿ ಅನುಭವಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ಏತ್ಥಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Tatiyaupamāyaṃ tanupattapalāsoti na abbhapaṭalaṃ viya tanupaṇṇo, viraḷapaṇṇattaṃ panassa sandhāya idaṃ vuttaṃ. Kabaracchāyoti viraḷacchāyo. Dukkhabahulāti pettivisayasmiñhi dukkhameva bahulaṃ, sukhaṃ parittaṃ kadāci anubhavitabbaṃ hoti, tasmā evamāha. Etthāpi purimanayeneva opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ.

    ಚತುತ್ಥಉಪಮಾಯಂ ಬಹಲಪತ್ತಪಲಾಸೋತಿ ನಿರನ್ತರಪಣ್ಣೋ ಪತ್ತಸಞ್ಛನ್ನೋ। ಸನ್ತಚ್ಛಾಯೋತಿ ಪಾಸಾಣಚ್ಛತ್ತಂ ವಿಯ ಘನಚ್ಛಾಯೋ। ಸುಖಬಹುಲಾ ವೇದನಾತಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಖತ್ತಿಯಕುಲಾದೀಸು ಸುಖಬಹುಲಾ ವೇದನಾ ವೇದಯಿತಬ್ಬಾ ಹೋತಿ, ತಾ ವೇದಯಮಾನಂ ನಿಪನ್ನಂ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ವಾ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇಧಾಪಿ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Catutthaupamāyaṃ bahalapattapalāsoti nirantarapaṇṇo pattasañchanno. Santacchāyoti pāsāṇacchattaṃ viya ghanacchāyo. Sukhabahulā vedanāti manussaloke khattiyakulādīsu sukhabahulā vedanā vedayitabbā hoti, tā vedayamānaṃ nipannaṃ vā nisinnaṃ vā passāmīti dasseti. Idhāpi opammasaṃsandanaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.

    ಪಞ್ಚಮಉಪಮಾಯಂ ಪಾಸಾದೋತಿ ದೀಘಪಾಸಾದೋ। ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತನ್ತಿ ಅನ್ತೋ ಚೇವ ಉಲ್ಲಿತ್ತಂ ಬಹಿ ಚ ಅವಲಿತ್ತಂ। ಫುಸಿತಗ್ಗಳನ್ತಿ ದ್ವಾರಬಾಹಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸುಪಿಹಿತಕವಾಟಂ। ಗೋನಕತ್ಥತೋತಿ ಚತುರಙ್ಗುಲಾಧಿಕಲೋಮೇನ ಕಾಳಕೋಜವೇನ ಅತ್ಥತೋ। ಪಟಿಕತ್ಥತೋತಿ ಉಣ್ಣಾಮಯೇನ ಸೇತಅತ್ಥರಣೇನ ಅತ್ಥತೋ। ಪಟಲಿಕತ್ಥತೋತಿ ಘನಪುಪ್ಫಕೇನ ಉಣ್ಣಾಮಯಅತ್ಥರಣೇನ ಅತ್ಥತೋ। ಕದಲಿಮಿಗಪವರಪಚ್ಚತ್ಥರಣೋತಿ ಕದಲಿಮಿಗಚಮ್ಮಮಯೇನ ಉತ್ತಮಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇನ ಅತ್ಥತೋ। ತಂ ಕಿರ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ಸೇತವತ್ಥಸ್ಸ ಉಪರಿ ಕದಲಿಮಿಗಚಮ್ಮಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಿ। ಸಉತ್ತರಚ್ಛದೋತಿ ಸಹ ಉತ್ತರಚ್ಛದೇನ, ಉತ್ತರಿಬದ್ಧೇನ ರತ್ತವಿತಾನೇನ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಭತೋಲೋಹಿತಕೂಪಧಾನೋತಿ ಸೀಸೂಪಧಾನಞ್ಚ ಪಾದೂಪಧಾನಞ್ಚಾತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸ್ಸ ಉಭತೋ ಠಪಿತಲೋಹಿತಕೂಪಧಾನೋ। ಇಧಾಪಿ ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Pañcamaupamāyaṃ pāsādoti dīghapāsādo. Ullittāvalittanti anto ceva ullittaṃ bahi ca avalittaṃ. Phusitaggaḷanti dvārabāhāhi saddhiṃ supihitakavāṭaṃ. Gonakatthatoti caturaṅgulādhikalomena kāḷakojavena atthato. Paṭikatthatoti uṇṇāmayena setaattharaṇena atthato. Paṭalikatthatoti ghanapupphakena uṇṇāmayaattharaṇena atthato. Kadalimigapavarapaccattharaṇoti kadalimigacammamayena uttamapaccattharaṇena atthato. Taṃ kira paccattharaṇaṃ setavatthassa upari kadalimigacammaṃ attharitvā sibbetvā karonti. Sauttaracchadoti saha uttaracchadena, uttaribaddhena rattavitānena saddhinti attho. Ubhatolohitakūpadhānoti sīsūpadhānañca pādūpadhānañcāti pallaṅkassa ubhato ṭhapitalohitakūpadhāno. Idhāpi upamāsaṃsandanaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.

    ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಪರಭಾಗಯೋಜನಾ, ಯಥಾ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಮಗ್ಗಾರುಳ್ಹಮೇವ ಜಾನಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ಏತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಸಾದಂ ಆರುಯ್ಹ ಕೂಟಾಗಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿಸ್ಸತಿ ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ವಾ’’ತಿ, ಏವಮೇವಂ ಭಗವಾ ದಾನಾದೀಸು ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಆಯೂಹನ್ತಂಯೇವ ಪುಗ್ಗಲಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಇಮಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ। ಯಥಾ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ತಂ ಪಾಸಾದಂ ಆರುಯ್ಹ ಕೂಟಾಗಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ವಾ ನಿಪನ್ನಂ ವಾ ಏಕನ್ತಸುಖಂ ನಿರನ್ತರಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಮಾನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಮೇವಂ ಭಗವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ‘‘ಸೋ ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಕತ್ವಾ ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಆಲೋಕಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಪಸ್ಸತಿ, ನನ್ದನವನಾದೀಸು ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಪರಿವುತಂ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನಂ।

    Ayaṃ panettha aparabhāgayojanā, yathā so puriso maggāruḷhameva jānāti ‘‘ayaṃ etena maggena gantvā pāsādaṃ āruyha kūṭāgāraṃ pavisitvā pallaṅke nisīdissati vā nipajjissati vā’’ti, evamevaṃ bhagavā dānādīsu puññakiriyavatthūsu yaṃkiñci kusalakammaṃ āyūhantaṃyeva puggalaṃ disvā ‘‘ayaṃ imaṃ katvā devaloke nibbattissatī’’ti jānāti. Yathā so puriso aparabhāge taṃ pāsādaṃ āruyha kūṭāgāraṃ pavisitvā pallaṅke nisinnaṃ vā nipannaṃ vā ekantasukhaṃ nirantarasukhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ passati, evamevaṃ bhagavā aparabhāge ‘‘so taṃ kalyāṇaṃ katvā kuhiṃ nibbatto’’ti ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhunā olokento devaloke nibbattaṃ passati, nandanavanādīsu accharāsaṅghaparivutaṃ dibbasampattiṃ anubhavamānaṃ.

    ಞಾಣಪ್ಪವತ್ತಾಕಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Ñāṇappavattākāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಆಸವಕ್ಖಯವಾರವಣ್ಣನಾ

    Āsavakkhayavāravaṇṇanā

    ಆಸವಕ್ಖಯವಾರೇ ‘‘ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ತಮೇನಂ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ನಿಯಮಾಭಾವಾ। ಇಮಞ್ಹಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣೇನಾಪಿ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನಪಿ ಜಾನಿಸ್ಸತಿಯೇವ। ಏಕನ್ತಸುಖಾ ವೇದನಾತಿ ಇದಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ದೇವಲೋಕಸುಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಏಕಂ, ಅತ್ಥತೋ ಪನ ನಾನಾ ಹೋತಿ। ದೇವಲೋಕಸುಖಞ್ಹಿ ರಾಗಪರಿಳಾಹಾದೀನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ನ ಏಕನ್ತೇನೇವ ಸುಖಂ। ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಂ ಪನ ಸಬ್ಬಪರಿಳಾಹಾನಂ ವೂಪಸಮಾಯ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಏಕನ್ತಸುಖಂ। ಉಪಮಾಯಮ್ಪಿ ‘‘ಯಥಾ ಪಾಸಾದೇ ಏಕನ್ತಸುಖಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಮಗ್ಗಪರಿಳಾಹಸ್ಸ ಅವೂಪಸನ್ತತಾಯ ಛಾತಜ್ಝತ್ತತಾಯ ಪಿಪಾಸಾಭಿಭೂತತಾಯ ಚ ನ ಏಕನ್ತಮೇವ ಸುಖಂ। ವನಸಣ್ಡೇ ಪನ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ಓರುಯ್ಹ ರಜೋಜಲ್ಲಸ್ಸ ಪವಾಹಿತತ್ತಾ ಮಗ್ಗದರಥಸ್ಸ ವೂಪಸನ್ತತಾಯ ಭಿಸಮೂಲಖಾದನೇನ ಚೇವ ಮಧುರೋದಕಪಾನೇನ ಚ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾನಂ ವಿನೀತತಾಯ ಉದಕಸಾಟಕಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಮಟ್ಠದುಕೂಲಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ತಣ್ಡುಲತ್ಥವಿಕಂ ಉಸ್ಸೀಸಕೇ ಕತ್ವಾ ಉದಕಸಾಟಕಂ ಪೀಳೇತ್ವಾ ಹದಯೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮನ್ದಮನ್ದೇನ ಚ ವಾತೇನ ಬೀಜಯಮಾನಸ್ಸ ನಿಪನ್ನತ್ತಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಏಕನ್ತಸುಖಂ ಹೋತಿ।

    Āsavakkhayavāre ‘‘dibbena cakkhunā’’ti avatvā ‘‘tamenaṃ passāmī’’ti vuttaṃ. Taṃ kasmāti ce? Niyamābhāvā. Imañhi puggalaṃ dibbacakkhunāpi passissati, cetopariyañāṇenāpi jānissati, sabbaññutaññāṇenapi jānissatiyeva. Ekantasukhā vedanāti idaṃ kiñcāpi devalokasukhena saddhiṃ byañjanato ekaṃ, atthato pana nānā hoti. Devalokasukhañhi rāgapariḷāhādīnaṃ atthitāya na ekanteneva sukhaṃ. Nibbānasukhaṃ pana sabbapariḷāhānaṃ vūpasamāya sabbākārena ekantasukhaṃ. Upamāyampi ‘‘yathā pāsāde ekantasukhā’’ti vuttaṃ. Taṃ maggapariḷāhassa avūpasantatāya chātajjhattatāya pipāsābhibhūtatāya ca na ekantameva sukhaṃ. Vanasaṇḍe pana pokkharaṇiyaṃ oruyha rajojallassa pavāhitattā maggadarathassa vūpasantatāya bhisamūlakhādanena ceva madhurodakapānena ca khuppipāsānaṃ vinītatāya udakasāṭakaṃ parivattetvā maṭṭhadukūlaṃ nivāsetvā taṇḍulatthavikaṃ ussīsake katvā udakasāṭakaṃ pīḷetvā hadaye ṭhapetvā mandamandena ca vātena bījayamānassa nipannattā sabbākārena ekantasukhaṃ hoti.

    ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ – ಪೋಕ್ಖರಣೀ ವಿಯ ಹಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಪೋಕ್ಖರಣಿಮಗ್ಗೋ ವಿಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾ। ಮಗ್ಗಾರುಳ್ಹೋ ವಿಯ ಪಟಿಪದಾಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ। ಚಕ್ಖುಮಾ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ಭಗವಾ। ವನಸಣ್ಡೋ ವಿಯ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಯಥಾ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಮಗ್ಗಾರುಳ್ಹಂ ದಿಸ್ವಾವ ಜಾನಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ನ್ಹತ್ವಾ ರಮಣೀಯೇ ವನಸಣ್ಡೇ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿಸ್ಸತಿ ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ವಾ’’ತಿ, ಏವಮೇವಂ ಭಗವಾ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇನ್ತಮೇವ ನಾಮರೂಪಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಮೇವ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತಮೇವ ಲಕ್ಖಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಮೇವ ಜಾನಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ಇಮಂ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಆಸವೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಯಥಾ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಅಪರಭಾಗೇ ತಾಯಂ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಂ ನ್ಹತ್ವಾ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ವಾ ನಿಪನ್ನಂ ವಾ ಏಕನ್ತಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಮಾನಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಮೇವ ಭಗವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಫಲಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ನಿರೋಧಸಯನವರಗತಂ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ಏಕನ್ತಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಮಾನಂ ಪಸ್ಸತಿ।

    Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – pokkharaṇī viya hi ariyamaggo daṭṭhabbo. Pokkharaṇimaggo viya pubbabhāgapaṭipadā. Maggāruḷho viya paṭipadāsamaṅgīpuggalo. Cakkhumā puriso viya dibbacakkhu bhagavā. Vanasaṇḍo viya nibbānaṃ. Yathā so puriso maggāruḷhaṃ disvāva jānāti ‘‘ayaṃ iminā maggena gantvā pokkharaṇiyaṃ nhatvā ramaṇīye vanasaṇḍe rukkhamūle nisīdissati vā nipajjissati vā’’ti, evamevaṃ bhagavā paṭipadaṃ pūrentameva nāmarūpaṃ paricchindantameva paccayapariggahaṃ karontameva lakkhaṇārammaṇāya vipassanāya kammaṃ karontameva jānāti ‘‘ayaṃ imaṃ paṭipadaṃ pūretvā sabbaāsave khepetvā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttinti evaṃ vuttaṃ phalasamāpattiṃ upasampajja viharissatī’’ti. Yathā so puriso aparabhāge tāyaṃ pokkharaṇiyaṃ nhatvā vanasaṇḍaṃ pavisitvā nisinnaṃ vā nipannaṃ vā ekantasukhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ passati, evameva bhagavā aparabhāge taṃ puggalaṃ paṭipadaṃ pūretvā maggaṃ bhāvetvā phalaṃ sacchikatvā nirodhasayanavaragataṃ nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appetvā ekantasukhaṃ vedanaṃ vedayamānaṃ passati.

    ಆಸವಕ್ಖಯವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Āsavakkhayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾದಿಸುದ್ಧಿವಣ್ಣನಾ

    Dukkarakārikādisuddhivaṇṇanā

    ೧೫೫. ‘‘ಅಭಿಜಾನಾಮಿ ಖೋ ಪನಾಹಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ಆರದ್ಧಂ? ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಅನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ಆರದ್ಧಂ। ಅಯಂ ಕಿರ ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ಸುದ್ಧಿ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಲದ್ಧಿಕೋ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಮಯಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ದುಕ್ಕರಂ ಕತಂ, ದುಕ್ಕರಕಾರಕೋ ನಾಮ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ನತ್ಥಿ। ದುಕ್ಕರಕಾರೇನ ಸುದ್ಧಿಯಾ ಸತಿ ಅಹಮೇವ ಸುದ್ಧೋ ಭವೇಯ್ಯನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ಅಪಿಚ ಅಯಂ ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ಪಸನ್ನೋ, ಸೋ ಚಸ್ಸ ಪಸನ್ನಭಾವೋ, ‘‘ಅದ್ದಸಾ ಖೋ, ಭಗ್ಗವ, ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ಲಿಚ್ಛವಿಪುತ್ತೋ ಅಚೇಲಂ ಕೋರಕ್ಖತ್ತಿಯಂ ಚತುಕ್ಕುಣ್ಡಿಕಂ ಛಮಾನಿಕಿಣ್ಣಂ ಭಕ್ಖಸಂ ಮುಖೇನ ಖಾದನ್ತಂ ಮುಖೇನ ಭುಞ್ಜನ್ತಂ। ದಿಸ್ವಾನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘ಸಾಧು ರೂಪೋ ವತ, ಭೋ, ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಚತುಕ್ಕುಣ್ಡಿಕೋ ಛಮಾನಿಕಿಣ್ಣಂ ಭಕ್ಖಸಂ ಮುಖೇನೇವ ಖಾದತಿ, ಮುಖೇನೇವ ಭುಞ್ಜತೀ’’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ಪಾಥಿಕಸುತ್ತೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೭) ಆಗತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    155. ‘‘Abhijānāmi kho panāhaṃ, sāriputta, caturaṅgasamannāgata’’nti idaṃ kasmā āraddhaṃ? Pāṭiyekkaṃ anusandhivasena āraddhaṃ. Ayaṃ kira sunakkhatto dukkarakārikāya suddhi hotīti evaṃ laddhiko. Athassa bhagavā mayā ekasmiṃ attabhāve ṭhatvā caturaṅgasamannāgataṃ dukkaraṃ kataṃ, dukkarakārako nāma mayā sadiso natthi. Dukkarakārena suddhiyā sati ahameva suddho bhaveyyanti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Apica ayaṃ sunakkhatto dukkarakārikāya pasanno, so cassa pasannabhāvo, ‘‘addasā kho, bhaggava, sunakkhatto licchaviputto acelaṃ korakkhattiyaṃ catukkuṇḍikaṃ chamānikiṇṇaṃ bhakkhasaṃ mukhena khādantaṃ mukhena bhuñjantaṃ. Disvānassa etadahosi ‘sādhu rūpo vata, bho, ayaṃ samaṇo catukkuṇḍiko chamānikiṇṇaṃ bhakkhasaṃ mukheneva khādati, mukheneva bhuñjatī’’’ti evamādinā pāthikasutte (dī. ni. 3.7) āgatanayena veditabbo.

    ಅಥ ಭಗವಾ ಅಯಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ಪಸನ್ನೋ, ಮಯಾ ಚ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ದುಕ್ಕರಂ ಕತಂ, ದುಕ್ಕರಕಾರೇ ಪಸೀದನ್ತೇನಾಪಿ ಅನೇನ ಮಯಿ ಪಸೀದಿತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ಸೋಪಿಸ್ಸ ಪಸಾದೋ ಮಯಿ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ।

    Atha bhagavā ayaṃ dukkarakārikāya pasanno, mayā ca etasmiṃ attabhāve ṭhatvā caturaṅgasamannāgataṃ dukkaraṃ kataṃ, dukkarakāre pasīdantenāpi anena mayi pasīditabbaṃ siyā, sopissa pasādo mayi natthīti dassento imaṃ desanaṃ ārabhi.

    ತತ್ರ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ದಾನಮ್ಪಿ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಮ್ಪಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾಪಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಪಿ ಮೇಥುನವಿರತಿಪಿ ಸದಾರಸನ್ತೋಸೋಪಿ ಉಪೋಸಥೋಪಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋಪಿ ಸಕಲಸಾಸನಮ್ಪಿ ಅಜ್ಝಾಸಯೋಪಿ ವೀರಿಯಮ್ಪಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Tatra brahmacariyanti dānampi veyyāvaccampi sikkhāpadampi brahmavihārāpi dhammadesanāpi methunaviratipi sadārasantosopi uposathopi ariyamaggopi sakalasāsanampi ajjhāsayopi vīriyampi vuccati.

    ‘‘ಕಿಂ ತೇ ವತಂ ಕಿಂ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ,

    ‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ,

    ಕಿಸ್ಸ ಸುಚಿಣ್ಣಸ್ಸ ಅಯಂ ವಿಪಾಕೋ।

    Kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;

    ಇದ್ಧೀ ಜುತೀ ಬಲವೀರಿಯೂಪಪತ್ತಿ,

    Iddhī jutī balavīriyūpapatti,

    ಇದಞ್ಚ ತೇ ನಾಗ ಮಹಾವಿಮಾನಂ॥

    Idañca te nāga mahāvimānaṃ.

    ಅಹಞ್ಚ ಭರಿಯಾ ಚ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ,

    Ahañca bhariyā ca manussaloke,

    ಸದ್ಧಾ ಉಭೋ ದಾನಪತೀ ಅಹುಮ್ಹಾ।

    Saddhā ubho dānapatī ahumhā;

    ಓಪಾನಭೂತಂ ಮೇ ಘರಂ ತದಾಸಿ,

    Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi,

    ಸನ್ತಪ್ಪಿತಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಚ॥

    Santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.

    ತಂ ಮೇ ವತಂ ತಂ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ,

    Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ,

    ತಸ್ಸ ಸುಚಿಣ್ಣಸ್ಸ ಅಯಂ ವಿಪಾಕೋ।

    Tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;

    ಇದ್ಧೀ ಜುತೀ ಬಲವೀರಿಯೂಪಪತ್ತಿ,

    Iddhī jutī balavīriyūpapatti,

    ಇದಞ್ಚ ಮೇ ಧೀರ ಮಹಾವಿಮಾನ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೫೯೨, ೧೫೯೩, ೧೫೯೫) –

    Idañca me dhīra mahāvimāna’’nti. (jā. 2.22.1592, 1593, 1595) –

    ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪುಣ್ಣಕಜಾತಕೇ ದಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Imasmiñhi puṇṇakajātake dānaṃ brahmacariyanti vuttaṃ.

    ‘‘ಕೇನ ಪಾಣಿ ಕಾಮದದೋ, ಕೇನ ಪಾಣಿ ಮಧುಸ್ಸವೋ।

    ‘‘Kena pāṇi kāmadado, kena pāṇi madhussavo;

    ಕೇನ ತೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ, ಪುಞ್ಞಂ ಪಾಣಿಮ್ಹಿ ಇಜ್ಝತಿ॥

    Kena te brahmacariyena, puññaṃ pāṇimhi ijjhati.

    ತೇನ ಪಾಣಿ ಕಾಮದದೋ, ತೇನ ಪಾಣಿ ಮಧುಸ್ಸವೋ।

    Tena pāṇi kāmadado, tena pāṇi madhussavo;

    ತೇನ ಮೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ, ಪುಞ್ಞಂ ಪಾಣಿಮ್ಹಿ ಇಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥ (ಪೇ॰ ವ॰ ೨೭೫) –

    Tena me brahmacariyena, puññaṃ pāṇimhi ijjhatī’’ti. (pe. va. 275) –

    ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಙ್ಕುರಪೇತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಏವಂ ಖೋ ತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿತ್ತಿರಿಯಂ ನಾಮ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೧೧) ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಿತ್ತಿರಜಾತಕೇ ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ತಂ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಪಞ್ಚಸಿಖ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ನೇವ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ ನ ವಿರಾಗಾಯ ನ ನಿರೋಧಾಯ, ಯಾವದೇವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೨೯) ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಸುತ್ತೇ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಮಿಂ, ಸಹಸ್ಸಂ ಮಚ್ಚುಹಾಯಿನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೪) ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ‘‘ಪರೇ ಅಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯಮೇತ್ಥ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೮೩) ಸಲ್ಲೇಖಸುತ್ತೇ ಮೇಥುನವಿರತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಾ।

    Imasmiṃ aṅkurapetavatthusmiṃ veyyāvaccaṃ brahmacariyanti vuttaṃ. ‘‘Evaṃ kho taṃ, bhikkhave, tittiriyaṃ nāma brahmacariyaṃ ahosī’’ti (cūḷava. 311) imasmiṃ tittirajātake pañcasikkhāpadaṃ brahmacariyanti vuttaṃ. ‘‘Taṃ kho pana me pañcasikha brahmacariyaṃ neva nibbidāya na virāgāya na nirodhāya, yāvadeva brahmalokūpapattiyā’’ti (dī. ni. 2.329) imasmiṃ mahāgovindasutte brahmavihārā brahmacariyanti vuttaṃ. ‘‘Ekasmiṃ brahmacariyasmiṃ, sahassaṃ maccuhāyina’’nti (saṃ. ni. 1.184) ettha dhammadesanā brahmacariyanti vuttā. ‘‘Pare abrahmacārī bhavissanti, mayamettha brahmacārī bhavissāmā’’ti (ma. ni. 1.83) sallekhasutte methunavirati brahmacariyanti vuttā.

    ‘‘ಮಯಞ್ಚ ಭರಿಯಾ ನಾತಿಕ್ಕಮಾಮ,

    ‘‘Mayañca bhariyā nātikkamāma,

    ಅಮ್ಹೇ ಚ ಭರಿಯಾ ನಾತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ।

    Amhe ca bhariyā nātikkamanti;

    ಅಞ್ಞತ್ರ ತಾಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಾಮ,

    Aññatra tāhi brahmacariyaṃ carāma,

    ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಅಮ್ಹಂ ದಹರಾ ನ ಮೀಯರೇ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೯೭) –

    Tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare’’ti. (jā. 1.10.97) –

    ಮಹಾಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕೇ ಸದಾರಸನ್ತೋಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತೋ।

    Mahādhammapālajātake sadārasantoso brahmacariyanti vutto.

    ‘‘ಹೀನೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ, ಖತ್ತಿಯೇ ಉಪಪಜ್ಜತಿ।

    ‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;

    ಮಜ್ಝಿಮೇನ ಚ ದೇವತ್ತಂ, ಉತ್ತಮೇನ ವಿಸುಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೮.೭೫) –

    Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhatī’’ti. (jā. 1.8.75) –

    ಏವಂ ನಿಮಿಜಾತಕೇ ಅತ್ತದಮನವಸೇನ ಕತೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಉಪೋಸಥೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಇದಂ ಖೋ ಪನ ಮೇ, ಪಞ್ಚಸಿಖ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯ ವಿರಾಗಾಯ…ಪೇ॰… ಅಯಮೇವ ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೨೯) ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಸುತ್ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ‘‘ತಯಿದಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಇದ್ಧಞ್ಚೇವ ಫೀತಞ್ಚ ವಿತ್ಥಾರಿಕಂ ಬಾಹುಜಞ್ಞಂ ಪುಥುಭೂತಂ ಯಾವ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಸುಪ್ಪಕಾಸಿತ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೭೪) ಪಾಸಾದಿಕಸುತ್ತೇ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಙ್ಗಹಂ ಸಾಸನಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Evaṃ nimijātake attadamanavasena kato aṭṭhaṅgiko uposatho brahmacariyanti vutto. ‘‘Idaṃ kho pana me, pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya…pe… ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti (dī. ni. 2.329) mahāgovindasuttasmiññeva ariyamaggo brahmacariyanti vutto. ‘‘Tayidaṃ brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsita’’nti (dī. ni. 3.174) pāsādikasutte sikkhattayasaṅgahaṃ sāsanaṃ brahmacariyanti vuttaṃ.

    ‘‘ಅಪಿ ಅತರಮಾನಾನಂ, ಫಲಾಸಾವ ಸಮಿಜ್ಝತಿ।

    ‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;

    ವಿಪಕ್ಕಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋಸ್ಮಿ, ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ ಗಾಮಣೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೮) –

    Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi gāmaṇī’’ti. (jā. 1.1.8) –

    ಏತ್ಥ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ಇಧ ಪನ ವೀರಿಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ವೀರಿಯಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಹಿ ಇದಮೇವ ಸುತ್ತಂ। ತದೇತಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಚತುಬ್ಬಿಧಸ್ಸ ದುಕ್ಕರಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Ettha ajjhāsayo brahmacariyanti vutto. Idha pana vīriyaṃ brahmacariyanti adhippetaṃ. Vīriyabrahmacariyassa hi idameva suttaṃ. Tadetaṃ ekasmiṃ attabhāve catubbidhassa dukkarassa katattā caturaṅgasamannāgatanti vuttaṃ.

    ತಪಸ್ಸೀ ಸುದಂ ಹೋಮೀತಿ ಸುದನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ತಪನಿಸ್ಸಿತಕೋ ಹೋಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಮತಪಸ್ಸೀತಿ ಪರಮೋ ತಪಸ್ಸೀ, ತಪನಿಸ್ಸಿತಕಾನಂ ಉತ್ತಮೋ। ಲೂಖೋ ಸುದಂ ಹೋಮೀತಿ ಲೂಖೋ ಹೋಮಿ। ಜೇಗುಚ್ಛೀತಿ ಪಾಪಜೇಗುಚ್ಛಿಕೋ। ಪವಿವಿತ್ತೋ ಸುದಂ ಹೋಮೀತಿ ಪವಿವಿತ್ತೋ ಅಹಂ ಹೋಮಿ। ತತ್ರಾಸ್ಸು ಮೇ ಇದಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿ ತತ್ರ ಚತುರಙ್ಗೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇ ಇದಂ ಮಮ ತಪಸ್ಸಿತಾಯ ಹೋತಿ, ತಪನಿಸ್ಸಿತಕಭಾವೇ ಮಯ್ಹಂ ಇದಂ ಅಚೇಲಕಾದಿತಪಸ್ಸಿತಕತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Tapassī sudaṃ homīti sudanti nipātamattaṃ, tapanissitako homīti attho. Paramatapassīti paramo tapassī, tapanissitakānaṃ uttamo. Lūkho sudaṃ homīti lūkho homi. Jegucchīti pāpajegucchiko. Pavivitto sudaṃ homīti pavivitto ahaṃ homi. Tatrāssu me idaṃ, sāriputtāti tatra caturaṅge brahmacariye idaṃ mama tapassitāya hoti, tapanissitakabhāve mayhaṃ idaṃ acelakāditapassitakattaṃ hotīti dasseti.

    ತತ್ಥ ಅಚೇಲಕೋತಿ ನಿಚ್ಚೇಲೋ ನಗ್ಗೋ। ಮುತ್ತಾಚಾರೋತಿ ವಿಸಟ್ಠಾಚಾರೋ, ಉಚ್ಚಾರಕಮ್ಮಾದೀಸು ಲೋಕಿಯಕುಲಪುತ್ತಾಚಾರೇನ ವಿರಹಿತೋ, ಠಿತಕೋವ ಉಚ್ಚಾರಂ ಕರೋಮಿ, ಪಸ್ಸಾವಂ ಕರೋಮಿ, ಖಾದಾಮಿ ಭುಞ್ಜಾಮಿ ಚ। ಹತ್ಥಾಪಲೇಖನೋತಿ ಹತ್ಥೇ ಪಿಣ್ಡಮ್ಹಿ ಠಿತೇ ಜಿವ್ಹಾಯ ಹತ್ಥಂ ಅಪಲಿಖಾಮಿ, ಉಚ್ಚಾರಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ದಣ್ಡಕಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ಅಪಲಿಖಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇ ಕಿರ ದಣ್ಡಕಂ ಸತ್ತೋತಿ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಏವಮಕಾಸಿ। ಭಿಕ್ಖಾಗಹಣತ್ಥಂ ಏಹಿ ಭದ್ದನ್ತೇತಿ ವುತ್ತೋ ನ ಏತೀತಿ ನ ಏಹಿಭದ್ದನ್ತಿಕೋ। ತೇನ ಹಿ ತಿಟ್ಠ ಭದ್ದನ್ತೇತಿ ವುತ್ತೋಪಿ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ನ ತಿಟ್ಠಭದ್ದನ್ತಿಕೋ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಏವಂ ಏತಸ್ಸ ವಚನಂ ಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಅಕಾಸಿನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಭಿಹಟನ್ತಿ ಪುರೇತರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹಟಂ ಭಿಕ್ಖಂ। ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತನ್ತಿ ಇದಂ ತುಮ್ಹೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತನ್ತಿ ಏವಂ ಆರೋಚಿತಭಿಕ್ಖಂ। ನ ನಿಮನ್ತನನ್ತಿ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಕುಲಂ ವಾ ವೀಥಿಂ ವಾ ಗಾಮಂ ವಾ ಪವಿಸೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ಏವಂ ನಿಮನ್ತಿತಭಿಕ್ಖಮ್ಪಿ ನ ಸಾದಿಯಾಮಿ ನ ಗಣ್ಹಾಮಿ।

    Tattha acelakoti niccelo naggo. Muttācāroti visaṭṭhācāro, uccārakammādīsu lokiyakulaputtācārena virahito, ṭhitakova uccāraṃ karomi, passāvaṃ karomi, khādāmi bhuñjāmi ca. Hatthāpalekhanoti hatthe piṇḍamhi ṭhite jivhāya hatthaṃ apalikhāmi, uccāraṃ vā katvā hatthasmiññeva daṇḍakasaññī hutvā hatthena apalikhāmīti dasseti. Te kira daṇḍakaṃ sattoti paññapenti, tasmā tesaṃ paṭipadaṃ pūrento evamakāsi. Bhikkhāgahaṇatthaṃ ehi bhaddanteti vutto na etīti na ehibhaddantiko. Tena hi tiṭṭha bhaddanteti vuttopi na tiṭṭhatīti na tiṭṭhabhaddantiko. Tadubhayampi titthiyā evaṃ etassa vacanaṃ kataṃ bhavissatīti na karonti. Ahampi evaṃ akāsinti dasseti. Abhihaṭanti puretaraṃ gahetvā āhaṭaṃ bhikkhaṃ. Uddissakatanti idaṃ tumhe uddissa katanti evaṃ ārocitabhikkhaṃ. Na nimantananti asukaṃ nāma kulaṃ vā vīthiṃ vā gāmaṃ vā paviseyyāthāti evaṃ nimantitabhikkhampi na sādiyāmi na gaṇhāmi.

    ನ ಕುಮ್ಭಿಮುಖಾತಿ ಕುಮ್ಭಿತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಭಿಕ್ಖಂ ನ ಗಣ್ಹಾಮಿ। ನ ಕಳೋಪಿಮುಖಾತಿ ಕಳೋಪೀತಿ ಉಕ್ಖಲಿ ವಾ ಪಚ್ಛಿ ವಾ। ತತೋಪಿ ನ ಗಣ್ಹಾಮಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಕುಮ್ಭಿಕಳೋಪಿಯೋ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕಟಚ್ಛುನಾ ಪಹಾರಂ ಲಭನ್ತೀತಿ। ನ ಏಳಕಮನ್ತರನ್ತಿ ಉಮ್ಮಾರಂ ಅನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ನ ಗಣ್ಹಾಮಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅಯಂ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನ್ತರಕರಣಂ ಲಭತೀತಿ। ದಣ್ಡಮುಸಲೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ನ ದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ದ್ವೀಸು ಭುಞ್ಜಮಾನೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಂ ಉಟ್ಠಾಯ ದೇನ್ತೇ ನ ಗಣ್ಹಾಮಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಕಬಳನ್ತರಾಯೋ ಹೋತೀತಿ। ನ ಗಬ್ಭಿನಿಯಾತಿಆದೀಸು ಪನ ಗಬ್ಭಿನಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ದಾರಕೋ ಕಿಲಮತಿ, ಪಾಯನ್ತಿಯಾ ದಾರಕಸ್ಸ ಖೀರನ್ತರಾಯೋ ಹೋತಿ, ಪುರಿಸನ್ತರಗತಾಯ ರತಿಅನ್ತರಾಯೋ ಹೋತೀತಿ ನ ಗಣ್ಹಾಮಿ। ನ ಸಂಕಿತ್ತೀಸೂತಿ ಸಂಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಕತಭತ್ತೇಸು। ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಸಮಯೇ ಕಿರ ಅಚೇಲಕಸಾವಕಾ ಅಚೇಲಕಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ತತೋ ತತೋ ತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಭತ್ತಂ ಪಚನ್ತಿ। ಉಕ್ಕಟ್ಠಾಚೇಲಕೋ ತತೋಪಿ ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ।

    Na kumbhimukhāti kumbhito uddharitvā diyyamānaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāmi. Na kaḷopimukhāti kaḷopīti ukkhali vā pacchi vā. Tatopi na gaṇhāmi. Kasmā? Kumbhikaḷopiyo maṃ nissāya kaṭacchunā pahāraṃ labhantīti. Na eḷakamantaranti ummāraṃ antaraṃ katvā diyyamānaṃ na gaṇhāmi. Kasmā? Ayaṃ maṃ nissāya antarakaraṇaṃ labhatīti. Daṇḍamusalesupi eseva nayo. Na dvinnanti dvīsu bhuñjamānesu ekasmiṃ uṭṭhāya dente na gaṇhāmi. Kasmā? Kabaḷantarāyo hotīti. Na gabbhiniyātiādīsu pana gabbhiniyā kucchiyaṃ dārako kilamati, pāyantiyā dārakassa khīrantarāyo hoti, purisantaragatāya ratiantarāyo hotīti na gaṇhāmi. Na saṃkittīsūti saṃkittetvā katabhattesu. Dubbhikkhasamaye kira acelakasāvakā acelakānaṃ atthāya tato tato taṇḍulādīni samādapetvā bhattaṃ pacanti. Ukkaṭṭhācelako tatopi na paṭiggaṇhāti.

    ನ ಯತ್ಥ ಸಾತಿ ಯತ್ಥ ಸುನಖೋ ಪಿಣ್ಡಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಉಪಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಅದತ್ವಾ ಆಹಟಂ ನ ಗಣ್ಹಾಮಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಏತಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡನ್ತರಾಯೋ ಹೋತೀತಿ। ಸಣ್ಡಸಣ್ಡಚಾರಿನೀತಿ ಸಮೂಹಸಮೂಹಚಾರಿನೀ, ಸಚೇ ಹಿ ಅಚೇಲಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಾಮಾತಿ ಮಾನುಸಕಾ ಭತ್ತಗೇಹಂ ಪವಿಸನ್ತಿ। ತೇಸು ಚ ಪವಿಸನ್ತೇಸು ಕಳೋಪಿಮುಖಾದೀಸು ನಿಲೀನಾ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಸಣ್ಡಸಣ್ಡಾ ಚರನ್ತಿ। ತತೋ ಆಹಟಂ ಭಿಕ್ಖಂ ನ ಗಣ್ಹಾಮಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಕ್ಖಿಕಾನಂ ಗೋಚರನ್ತರಾಯೋ ಜಾತೋತಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ತಥಾ ಅಕಾಸಿಂ। ನ ಥುಸೋದಕನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸಸ್ಸಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಕತಂ ಲೋಣಸೋವೀರಕಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಸುರಾಪಾನಮೇವ ಸಾವಜ್ಜಂ, ಅಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಸಾವಜ್ಜಸಞ್ಞೀ।

    Na yattha sāti yattha sunakho piṇḍaṃ labhissāmīti upaṭṭhito hoti, tattha tassa adatvā āhaṭaṃ na gaṇhāmi. Kasmā? Etassa piṇḍantarāyo hotīti. Saṇḍasaṇḍacārinīti samūhasamūhacārinī, sace hi acelakaṃ disvā imassa bhikkhaṃ dassāmāti mānusakā bhattagehaṃ pavisanti. Tesu ca pavisantesu kaḷopimukhādīsu nilīnā makkhikā uppatitvā saṇḍasaṇḍā caranti. Tato āhaṭaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāmi. Kasmā? Maṃ nissāya makkhikānaṃ gocarantarāyo jātoti, ahampi tathā akāsiṃ. Na thusodakanti sabbasassasambhārehi kataṃ loṇasovīrakaṃ. Ettha ca surāpānameva sāvajjaṃ, ayaṃ pana sabbesupi sāvajjasaññī.

    ಏಕಾಗಾರಿಕೋತಿ ಯೋ ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಲಭಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತತಿ। ಏಕಾಲೋಪಿಕೋತಿ ಯೋ ಏಕೇನೇವ ಆಲೋಪೇನ ಯಾಪೇತಿ। ದ್ವಾಗಾರಿಕಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏಕಿಸ್ಸಾಪಿ ದತ್ತಿಯಾತಿ ಏಕಾಯ ದತ್ತಿಯಾ। ದತ್ತಿ ನಾಮ ಏಕಾ ಖುದ್ದಕಪಾತಿ ಹೋತಿ, ಯತ್ಥ ಅಗ್ಗಭಿಕ್ಖಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ। ಏಕಾಹಿಕನ್ತಿ ಏಕದಿವಸನ್ತರಿಕಂ। ಅದ್ಧಮಾಸಿಕನ್ತಿ ಅದ್ಧಮಾಸನ್ತರಿಕಂ। ಪರಿಯಾಯಭತ್ತಭೋಜನನ್ತಿ ವಾರಭತ್ತಭೋಜನಂ। ಏಕಾಹವಾರೇನ ದ್ವೀಹವಾರೇನ ಸತ್ತಾಹವಾರೇನ ಅಡ್ಢಮಾಸವಾರೇನಾತಿ ಏವಂ ದಿವಸವಾರೇನ ಆಭತಂ ಭತ್ತಭೋಜನಂ।

    Ekāgārikoti yo ekasmiññeva gehe bhikkhaṃ labhitvā nivattati. Ekālopikoti yo ekeneva ālopena yāpeti. Dvāgārikādīsupi eseva nayo. Ekissāpi dattiyāti ekāya dattiyā. Datti nāma ekā khuddakapāti hoti, yattha aggabhikkhaṃ pakkhipitvā ṭhapenti. Ekāhikanti ekadivasantarikaṃ. Addhamāsikanti addhamāsantarikaṃ. Pariyāyabhattabhojananti vārabhattabhojanaṃ. Ekāhavārena dvīhavārena sattāhavārena aḍḍhamāsavārenāti evaṃ divasavārena ābhataṃ bhattabhojanaṃ.

    ಸಾಕಭಕ್ಖೋತಿ ಅಲ್ಲಸಾಕಭಕ್ಖೋ। ಸಾಮಾಕಭಕ್ಖೋತಿ ಸಾಮಾಕತಣ್ಡುಲಭಕ್ಖೋ। ನೀವಾರಾದೀಸು ನೀವಾರಾ ನಾಮ ತಾವ ಅರಞ್ಞೇ ಸಯಂಜಾತವೀಹಿಜಾತಿ। ದದ್ದುಲನ್ತಿ ಚಮ್ಮಕಾರೇಹಿ ಚಮ್ಮಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡಿತಕಸಟಂ। ಹಟಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಿಲೇಸೋಪಿ ಸೇವಾಲೋಪಿ ಕಣಿಕಾರಾದಿರುಕ್ಖನಿಯ್ಯಾಸೋಪಿ। ಕಣನ್ತಿ ಕುಣ್ಡಕಂ । ಆಚಾಮೋತಿ ಭತ್ತಉಕ್ಖಲಿಕಾಯ ಲಗ್ಗೋ ಝಾಮಓದನೋ, ತಂ ಛಡ್ಡಿತಟ್ಠಾನೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದತಿ। ‘‘ಓದನಕಞ್ಜಿಯ’’ನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಪಿಞ್ಞಾಕಾದಯೋ ಪಾಕಟಾ ಏವ। ಪವತ್ತಫಲಭೋಜೀತಿ ಪತಿತಫಲಭೋಜೀ।

    Sākabhakkhoti allasākabhakkho. Sāmākabhakkhoti sāmākataṇḍulabhakkho. Nīvārādīsu nīvārā nāma tāva araññe sayaṃjātavīhijāti. Daddulanti cammakārehi cammaṃ likhitvā chaḍḍitakasaṭaṃ. Haṭaṃ vuccati silesopi sevālopi kaṇikārādirukkhaniyyāsopi. Kaṇanti kuṇḍakaṃ . Ācāmoti bhattaukkhalikāya laggo jhāmaodano, taṃ chaḍḍitaṭṭhāne gahetvā khādati. ‘‘Odanakañjiya’’ntipi vadanti. Piññākādayo pākaṭā eva. Pavattaphalabhojīti patitaphalabhojī.

    ಸಾಣಾನೀತಿ ಸಾಣವಾಕಚೋಳಾನಿ। ಮಸಾಣಾನೀತಿ ಮಿಸ್ಸಕಚೋಳಾನಿ। ಛವದುಸ್ಸಾನೀತಿ ಮತಸರೀರತೋ ಛಡ್ಡಿತವತ್ಥಾನಿ। ಏರಕತಿಣಾದೀನಿ ವಾ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತನಿವಾಸನಾನಿ। ಪಂಸುಕೂಲಾನೀತಿ ಪಥವಿಯಂ ಛಡ್ಡಿತನನ್ತಕಾನಿ। ತಿರಿತಾನೀತಿ ರುಕ್ಖತ್ತಚವತ್ಥಾನಿ। ಅಜಿನನ್ತಿ ಅಜಿನಮಿಗಚಮ್ಮಂ। ಅಜಿನಕ್ಖಿಪನ್ತಿ ತದೇವ ಮಜ್ಝೇ ಫಾಲಿತಂ। ಸಖುರಕನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಕುಸಚೀರನ್ತಿ ಕುಸತಿಣಂ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತಚೀರಂ। ವಾಕಚೀರಫಲಕಚೀರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕೇಸಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಕೇಸೇಹಿ ಕತಕಮ್ಬಲಂ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಾನಿ ಕಾನಿಚಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತನ್ತಾವುತಾನಂ ವತ್ಥಾನಂ, ಕೇಸಕಮ್ಬಲೋ ತೇಸಂ ಪಟಿಕುಟ್ಠೋ ಅಕ್ಖಾಯತಿ। ಕೇಸಕಮ್ಬಲೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀತೇ ಸೀತೋ, ಉಣ್ಹೇ ಉಣ್ಹೋ, ದುಬ್ಬಣ್ಣೋ ದುಗ್ಗನ್ಧೋ ದುಕ್ಖಸಮ್ಫಸೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೧೩೮)। ವಾಲಕಮ್ಬಲನ್ತಿ ಅಸ್ಸವಾಲಾದೀಹಿ ಕತಕಮ್ಬಲಂ। ಉಲೂಕಪಕ್ಖಕನ್ತಿ ಉಲೂಕಪತ್ತಾನಿ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ ಕತನಿವಾಸನಂ। ಉಬ್ಭಟ್ಠಕೋತಿ ಉದ್ಧಂ ಠಿತಕೋ। ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಮನುಯುತ್ತೋತಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕವೀರಿಯಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕೋವ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಕಣ್ಟಕಾಪಸ್ಸಯಿಕೋತಿ ಅಯಕಣ್ಟಕೇ ವಾ ಪಕತಿಕಣ್ಟಕೇ ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಚಮ್ಮಂ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಠಾನಚಙ್ಕಮಾದೀನಿ ಕರೋಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸಯನ್ತೋಪಿ ತತ್ಥೇವ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಮಿ। ಸಾಯಂ ತತಿಯಮಸ್ಸಾತಿ ಸಾಯತತಿಯಕಂ। ಪಾತೋ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಸಾಯನ್ತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಾಪಂ ಪವಾಹೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಉದಕೋರೋಹನಾನುಯೋಗಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Sāṇānīti sāṇavākacoḷāni. Masāṇānīti missakacoḷāni. Chavadussānīti matasarīrato chaḍḍitavatthāni. Erakatiṇādīni vā ganthetvā katanivāsanāni. Paṃsukūlānīti pathaviyaṃ chaḍḍitanantakāni. Tiritānīti rukkhattacavatthāni. Ajinanti ajinamigacammaṃ. Ajinakkhipanti tadeva majjhe phālitaṃ. Sakhurakantipi vadanti. Kusacīranti kusatiṇaṃ ganthetvā katacīraṃ. Vākacīraphalakacīresupi eseva nayo. Kesakambalanti manussakesehi katakambalaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘yāni kānici, bhikkhave, tantāvutānaṃ vatthānaṃ, kesakambalo tesaṃ paṭikuṭṭho akkhāyati. Kesakambalo, bhikkhave, sīte sīto, uṇhe uṇho, dubbaṇṇo duggandho dukkhasamphaso’’ti (a. ni. 3.138). Vālakambalanti assavālādīhi katakambalaṃ. Ulūkapakkhakanti ulūkapattāni ganthetvā katanivāsanaṃ. Ubbhaṭṭhakoti uddhaṃ ṭhitako. Ukkuṭikappadhānamanuyuttoti ukkuṭikavīriyaṃ anuyutto, gacchantopi ukkuṭikova hutvā uppatitvā uppatitvā gacchati. Kaṇṭakāpassayikoti ayakaṇṭake vā pakatikaṇṭake vā bhūmiyaṃ koṭṭetvā tattha cammaṃ attharitvā ṭhānacaṅkamādīni karomīti dasseti. Seyyanti sayantopi tattheva seyyaṃ kappemi. Sāyaṃ tatiyamassāti sāyatatiyakaṃ. Pāto majjhanhike sāyanti divasassa tikkhattuṃ pāpaṃ pavāhessāmīti udakorohanānuyogaṃ anuyutto viharāmīti dasseti.

    ೧೫೬. ನೇಕವಸ್ಸಗಣಿಕನ್ತಿ ನೇಕವಸ್ಸಗಣಸಞ್ಜಾತಂ। ರಜೋಜಲ್ಲನ್ತಿ ರಜಮಲಂ, ಇದಂ ಅತ್ತನೋ ರಜೋಜಲ್ಲಕವತಸಮಾದಾನಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಜೇಗುಚ್ಛಿಸ್ಮಿನ್ತಿ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನಭಾವೇ। ಯಾವ ಉದಕಬಿನ್ದುಮ್ಹಿಪೀತಿ ಯಾವ ಉದಕಥೇವಕೇಪಿ ಮಮ ದಯಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಅಞ್ಞೇಸು ಸಕ್ಖರಕಠಲದಣ್ಡಕವಾಲಿಕಾದೀಸು। ತೇ ಕಿರ ಉದಕಬಿನ್ದುಂ ಚ ಏತೇ ಚ ಸಕ್ಖರಕಠಲಾದಯೋ ಖುದ್ದಕಪಾಣಾತಿ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಾವ ಉದಕಬಿನ್ದುಮ್ಹಿಪಿ ಮೇ ದಯಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಉದಕಬಿನ್ದುಮ್ಪಿ ನ ಹನಾಮಿ ನ ವಿನಾಸೇಮಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ। ಮಾಹಂ ಖುದ್ದಕೇ ಪಾಣೇ ವಿಸಮಗತೇ ಸಙ್ಘಾತಂ ಆಪಾದೇಸಿನ್ತಿ। ನಿನ್ನಥಲತಿಣಗ್ಗರುಕ್ಖಸಾಖಾದೀಸು ವಿಸಮಟ್ಠಾನೇ ಗತೇ ಉದಕಬಿನ್ದುಸಙ್ಖಾತೇ ಖುದ್ದಕಪಾಣೇ ಸಙ್ಘಾತಂ ವಧಂ ಮಾ ಆಪಾದೇಸಿನ್ತಿ। ಏತಮತ್ಥಂ ‘‘ಸತೋವ ಅಭಿಕ್ಕಮಾಮೀ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಚೇಲಕೇಸು ಕಿರ ಭೂಮಿಂ ಅಕ್ಕನ್ತಕಾಲತೋ ಪಭುತಿ ಸೀಲವಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ದುಸ್ಸೀಲಾವ ಹುತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಗೇಹೇ ಭುಞ್ಜನ್ತಾಪಿ ದುಸ್ಸೀಲಾವ ಹುತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ। ಆಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ದುಸ್ಸೀಲಾವ ಹುತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಯದಾ ಪನ ಮೋರಪಿಞ್ಛೇನ ಫಲಕಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸೀಲಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ತದಾ ಸೀಲವನ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ।

    156.Nekavassagaṇikanti nekavassagaṇasañjātaṃ. Rajojallanti rajamalaṃ, idaṃ attano rajojallakavatasamādānakālaṃ sandhāya vadati. Jegucchisminti pāpajigucchanabhāve. Yāva udakabindumhipīti yāva udakathevakepi mama dayā paccupaṭṭhitā hoti, ko pana vādo aññesu sakkharakaṭhaladaṇḍakavālikādīsu. Te kira udakabinduṃ ca ete ca sakkharakaṭhalādayo khuddakapāṇāti paññapenti. Tenāha ‘‘yāva udakabindumhipi me dayā paccupaṭṭhitā hotī’’ti. Udakabindumpi na hanāmi na vināsemi, kiṃ kāraṇā. Māhaṃ khuddake pāṇe visamagate saṅghātaṃ āpādesinti. Ninnathalatiṇaggarukkhasākhādīsu visamaṭṭhāne gate udakabindusaṅkhāte khuddakapāṇe saṅghātaṃ vadhaṃ mā āpādesinti. Etamatthaṃ ‘‘satova abhikkamāmī’’ti dasseti. Acelakesu kira bhūmiṃ akkantakālato pabhuti sīlavā nāma natthi. Bhikkhācāraṃ gacchantāpi dussīlāva hutvā gacchanti, upaṭṭhākānaṃ gehe bhuñjantāpi dussīlāva hutvā bhuñjanti. Āgacchantāpi dussīlāva hutvā āgacchanti. Yadā pana morapiñchena phalakaṃ sammajjitvā sīlaṃ adhiṭṭhāya nisīdanti, tadā sīlavantā nāma honti.

    ವನಕಮ್ಮಿಕನ್ತಿ ಕನ್ದಮೂಲಫಲಾಫಲಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವನೇ ವಿಚರನ್ತಂ। ವನೇನ ವನನ್ತಿ ವನತೋ ವನಂ, ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಸಂಪತಾಮೀತಿ ಗಚ್ಛಾಮಿ। ಆರಞ್ಞಕೋತಿ ಅರಞ್ಞೇ ಜಾತವುದ್ಧೋ, ಇದಂ ಅತ್ತನೋ ಆಜೀವಕಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕಿರ ಪಾಸಣ್ಡಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಣತ್ಥಾಯ ತಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿ, ನಿರತ್ಥಕಭಾವಂ ಪನ ಞತ್ವಾಪಿ ನ ಉಪ್ಪಬ್ಬಜ್ಜಿತೋ, ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಹಿ ಯಂ ಯಂ ಠಾನಂ ಉಪೇನ್ತಿ, ತತೋ ಅನಿವತ್ತಿತಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪನ ಮಾ ಮಂ ಕೋಚಿ ಅದ್ದಸಾತಿ ತತೋವ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಮಾ ಮಂ ತೇ ಅದ್ದಸಂಸು ಅಹಞ್ಚ ಮಾ ತೇ ಅದ್ದಸ’’ನ್ತಿ।

    Vanakammikanti kandamūlaphalāphalādīnaṃ atthāya vane vicarantaṃ. Vanena vananti vanato vanaṃ, esa nayo sabbattha. Saṃpatāmīti gacchāmi. Āraññakoti araññe jātavuddho, idaṃ attano ājīvakakālaṃ sandhāya vadati. Bodhisatto kira pāsaṇḍapariggaṇhaṇatthāya taṃ pabbajjaṃ pabbaji, niratthakabhāvaṃ pana ñatvāpi na uppabbajjito, bodhisattā hi yaṃ yaṃ ṭhānaṃ upenti, tato anivattitadhammā honti, pabbajitvā pana mā maṃ koci addasāti tatova araññaṃ paviṭṭho. Tenevāha ‘‘mā maṃ te addasaṃsu ahañca mā te addasa’’nti.

    ಗೋಟ್ಠಾತಿ ಗೋವಜಾ। ಪಟ್ಠಿತಗಾವೋತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಗಾವೋ। ತತ್ಥ ಚತುಕ್ಕುಣ್ಡಿಕೋತಿ ವನನ್ತೇಯೇವ ಠಿತೋ ಗೋಪಾಲಕಾನಂ ಗಾವೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಪಗತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ದ್ವೇ ಹತ್ಥೇ ದ್ವೇ ಚ ಜಣ್ಣುಕಾನಿ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಏವಂ ಚತುಕ್ಕುಣ್ಡಿಕೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾನಿ ಸುದಂ ಆಹಾರೇಮೀತಿ ಮಹಲ್ಲಕವಚ್ಛಕಾನಂ ಗೋಮಯಾನಿ ಕಸಟಾನಿ ನಿರೋಜಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಯಾನಿ ತರುಣವಚ್ಛಕಾನಂ ಖೀರಪಾನೇನೇವ ವಡ್ಢನ್ತಾನಂ ಸಓಜಾನಿ ಗೋಮಯಾನಿ ತಾನಿ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪುನ ವನಸಣ್ಡಮೇವ ಪವಿಸತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ತಾನಿ ಸುದಂ ಆಹಾರೇಮೀ’’ತಿ। ಯಾವಕೀವಞ್ಚ ಮೇತಿ ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಮಮ ಸಕಂ ಮುತ್ತಕರೀಸಂ ಅಪರಿಕ್ಖೀಣಂ ಹೋತಿ। ಯಾವ ಮೇ ದ್ವಾರವಳಞ್ಜೋ ಪವತ್ತಿತ್ಥ, ತಾವ ತದೇವ ಆಹಾರೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಲೇ ಪನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಪರಿಕ್ಖೀಣಮಂಸಲೋಹಿತೋ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನದ್ವಾರವಳಞ್ಜೋ ವಚ್ಛಕಾನಂ ಗೋಮಯಾನಿ ಆಹಾರೇಮಿ। ಮಹಾವಿಕಟಭೋಜನಸ್ಮಿನ್ತಿ ಮಹನ್ತೇ ವಿಕಟಭೋಜನೇ, ಅಪಕತಿಭೋಜನೇತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Goṭṭhāti govajā. Paṭṭhitagāvoti nikkhantagāvo. Tattha catukkuṇḍikoti vananteyeva ṭhito gopālakānaṃ gāvīhi saddhiṃ apagatabhāvaṃ disvā dve hatthe dve ca jaṇṇukāni bhūmiyaṃ ṭhapetvā evaṃ catukkuṇḍiko upasaṅkamitvāti attho. Tāni sudaṃ āhāremīti mahallakavacchakānaṃ gomayāni kasaṭāni nirojāni honti, tasmā tāni vajjetvā yāni taruṇavacchakānaṃ khīrapāneneva vaḍḍhantānaṃ saojāni gomayāni tāni kucchipūraṃ khāditvā puna vanasaṇḍameva pavisati. Taṃ sandhāyāha ‘‘tāni sudaṃ āhāremī’’ti. Yāvakīvañca meti yattakaṃ kālaṃ mama sakaṃ muttakarīsaṃ aparikkhīṇaṃ hoti. Yāva me dvāravaḷañjo pavattittha, tāva tadeva āhāremīti attho. Kāle pana gacchante gacchante parikkhīṇamaṃsalohito upacchinnadvāravaḷañjo vacchakānaṃ gomayāni āhāremi. Mahāvikaṭabhojanasminti mahante vikaṭabhojane, apakatibhojaneti attho.

    ೧೫೭. ತತ್ರಾಸ್ಸುದಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಭಿಂಸನಕಸ್ಸ ವನಸಣ್ಡಸ್ಸ ಭಿಂಸನಕತಸ್ಮಿಂ ಹೋತೀತಿ। ತತ್ರಾತಿ ಪುರಿಮವಚನಾಪೇಕ್ಖನಂ। ಸುದನ್ತಿ ಪದಪೂರಣಮತ್ತೇ ನಿಪಾತೋ। ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿ ಆಲಪನಂ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ – ತತ್ರಾತಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಭಿಂಸನಕಂ ವನಸಣ್ಡನ್ತಿ, ತತ್ರ ಯೋ ಸೋ ಭಿಂಸನಕೋ ವನಸಣ್ಡೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಭಿಂಸನಕಸ್ಸ ವನಸಣ್ಡಸ್ಸ ಭಿಂಸನಕತಸ್ಮಿಂ ಹೋತಿ, ಭಿಂಸನಕಕಿರಿಯಾಯ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ಹೋತಿ? ಇದಂ ಹೋತಿ, ಯೋ ಕೋಚಿ ಅವೀತರಾಗೋ…ಪೇ॰… ಲೋಮಾನಿ ಹಂಸನ್ತೀತಿ।

    157.Tatrāssudaṃ, sāriputta, bhiṃsanakassa vanasaṇḍassa bhiṃsanakatasmiṃ hotīti. Tatrāti purimavacanāpekkhanaṃ. Sudanti padapūraṇamatte nipāto. Sāriputtāti ālapanaṃ. Ayaṃ panettha atthayojanā – tatrāti yaṃ vuttaṃ aññataraṃ bhiṃsanakaṃ vanasaṇḍanti, tatra yo so bhiṃsanako vanasaṇḍo vutto, tassa bhiṃsanakassa vanasaṇḍassa bhiṃsanakatasmiṃ hoti, bhiṃsanakakiriyāya hotīti attho. Kiṃ hoti? Idaṃ hoti, yo koci avītarāgo…pe… lomāni haṃsantīti.

    ಅಥ ವಾ ತತ್ರಾತಿ ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ। ಸು ಇತಿ ನಿಪಾತೋ। ಕಿಂ ಸು ನಾಮ ತೇ ಭೋನ್ತೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿಆದೀಸು ವಿಯ। ಇದನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಮತ್ಥಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸನವಚನಂ। ಸುದನ್ತಿ ಸು ಇದಂ, ಸನ್ಧಿವಸೇನ ಇಕಾರಲೋಪೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕಿಂ ಸೂಧವಿತ್ತನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ, ತಸ್ಸ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಭಿಂಸನಕಸ್ಸ ವನಸಣ್ಡಸ್ಸ ಭಿಂಸನಕತಸ್ಮಿಂ ಇದಂಸು ಹೋತೀತಿ। ಭಿಂಸನಕತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಭಿಂಸನಕಭಾವೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಸ್ಸ ತಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ‘‘ಭಿಂಸನಕತ್ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿಯೇವ ವಾ ಪಾಠೋ , ಭಿಂಸನಕತಾಯ ಇತಿ ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋ, ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ। ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಭಿಂಸನಕಭಾವೇ ಇದಂಸು ಹೋತಿ, ಭಿಂಸನಕಭಾವನಿಮಿತ್ತಂ ಭಿಂಸನಕಭಾವಹೇತು, ಭಿಂಸನಕಭಾವಪಚ್ಚಯಾ ಇದಂಸು ಹೋತಿ। ಯೋ ಕೋಚಿ ಅವೀತರಾಗೋ ತಂ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸತಿ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಲೋಮಾನಿ ಹಂಸನ್ತಿ ಬಹುತರಾನಿ ಲೋಮಾನಿ ಹಂಸನ್ತಿ, ಉದ್ಧಂ ಮುಖಾನಿ ಸೂಚಿಸದಿಸಾನಿ ಕಣ್ಟಕಸದಿಸಾನಿ ಚ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಅಪ್ಪಾನಿ ನ ಹಂಸನ್ತಿ, ಬಹುತರಾನಂ ವಾ ಸತ್ತಾನಂ ಹಂಸನ್ತಿ, ಅಪ್ಪಕಾನಂ ಅತಿಸೂರಪುರಿಸಾನಂ ನ ಹಂಸನ್ತೀತಿ।

    Atha vā tatrāti sāmiatthe bhummaṃ. Su iti nipāto. Kiṃ su nāma te bhonto samaṇabrāhmaṇātiādīsu viya. Idanti adhippetamatthaṃ paccakkhaṃ viya katvā dassanavacanaṃ. Sudanti su idaṃ, sandhivasena ikāralopo veditabbo. Cakkhundriyaṃ itthindriyaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ kiṃ sūdhavittantiādīsu viya. Ayaṃ panettha atthayojanā, tassa, sāriputta, bhiṃsanakassa vanasaṇḍassa bhiṃsanakatasmiṃ idaṃsu hotīti. Bhiṃsanakatasminti bhiṃsanakabhāveti attho. Ekassa takārassa lopo daṭṭhabbo. ‘‘Bhiṃsanakattasmi’’ntiyeva vā pāṭho , bhiṃsanakatāya iti vā vattabbe liṅgavipallāso kato, nimittatthe cetaṃ bhummavacanaṃ. Tasmā evaṃ sambandho veditabbo, bhiṃsanakabhāve idaṃsu hoti, bhiṃsanakabhāvanimittaṃ bhiṃsanakabhāvahetu, bhiṃsanakabhāvapaccayā idaṃsu hoti. Yo koci avītarāgo taṃ vanasaṇḍaṃ pavisati. Yebhuyyena lomāni haṃsanti bahutarāni lomāni haṃsanti, uddhaṃ mukhāni sūcisadisāni kaṇṭakasadisāni ca hutvā tiṭṭhanti, appāni na haṃsanti, bahutarānaṃ vā sattānaṃ haṃsanti, appakānaṃ atisūrapurisānaṃ na haṃsantīti.

    ಅನ್ತರಟ್ಠಕಾತಿ ಮಾಘಮಾಸಸ್ಸ ಅವಸಾನೇ ಚತಸ್ಸೋ, ಫಗ್ಗುಣಮಾಸಸ್ಸ ಆದಿಮ್ಹಿ ಚತಸ್ಸೋತಿ ಏವಂ ಉಭಿನ್ನಂ ಅನ್ತರೇ ಅಟ್ಠರತ್ತಿ। ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇತಿ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಹಿಮಪಾತಸಮಯೇ ರತ್ತಿಂ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ವಿಹರತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಲೋಮಕೂಪೇಸು ಆವುತಮುತ್ತಾ ವಿಯ ಹಿಮಬಿನ್ದೂನಿ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಸರೀರಂ ಸೇತದುಕೂಲಪಾರುತಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ದಿವಾ ವನಸಣ್ಡೇತಿ ದಿವಾ ಹಿಮಬಿನ್ದೂಸು ಸೂರಿಯಾತಪಸಮ್ಫಸ್ಸೇನ ವಿಗತೇಸು ಅಸ್ಸಾಸೋಪಿ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಯಂ ಪನ ಸೂರಿಯೇ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೇಯೇವ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸತಿ, ತತ್ರಾಪಿಸ್ಸ ಸೂರಿಯಾತಪೇನ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ ಹಿಮಂ ಸರೀರೇಯೇವ ಪತತಿ। ದಿವಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ವಿಹರಾಮಿ ರತ್ತಿಂ ವನಸಣ್ಡೇತಿ ಗಿಮ್ಹಕಾಲೇ ಕಿರೇಸ ದಿವಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ವಿಹಾಸಿ, ತೇನಸ್ಸ ಕಚ್ಛೇಹಿ ಸೇದಧಾರಾ ಮುಚ್ಚಿಂಸು, ರತ್ತಿಂ ಅಸ್ಸಾಸೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಯಂ ಪನ ಸೂರಿಯೇ ಅತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇಯೇವ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಸತಿ। ಅಥಸ್ಸ ದಿವಾ ಗಹಿತಉಸ್ಮೇ ವನಸಣ್ಡೇ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಯಂ ಪಕ್ಖಿತ್ತೋ ವಿಯ ಅತ್ತಭಾವೋ ಪರಿದಯ್ಹಿತ್ಥ। ಅನಚ್ಛರಿಯಾತಿ ಅನುಅಚ್ಛರಿಯಾ। ಪಟಿಭಾಸೀತಿ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ।

    Antaraṭṭhakāti māghamāsassa avasāne catasso, phagguṇamāsassa ādimhi catassoti evaṃ ubhinnaṃ antare aṭṭharatti. Abbhokāseti mahāsatto himapātasamaye rattiṃ abbhokāse viharati, athassa lomakūpesu āvutamuttā viya himabindūni tiṭṭhanti, sarīraṃ setadukūlapārutaṃ viya hoti. Divā vanasaṇḍeti divā himabindūsu sūriyātapasamphassena vigatesu assāsopi bhaveyya, ayaṃ pana sūriye uggacchanteyeva vanasaṇḍaṃ pavisati, tatrāpissa sūriyātapena paggharantaṃ himaṃ sarīreyeva patati. Divā abbhokāse viharāmi rattiṃ vanasaṇḍeti gimhakāle kiresa divā abbhokāse vihāsi, tenassa kacchehi sedadhārā mucciṃsu, rattiṃ assāso bhaveyya, ayaṃ pana sūriye atthaṃ gacchanteyeva vanasaṇḍaṃ pavisati. Athassa divā gahitausme vanasaṇḍe aṅgārakāsuyaṃ pakkhitto viya attabhāvo paridayhittha. Anacchariyāti anuacchariyā. Paṭibhāsīti upaṭṭhāsi.

    ಸೋತತ್ತೋತಿ ದಿವಾ ಆತಪೇನ ರತ್ತಿಂ ವನಉಸ್ಮಾಯ ಸುತತ್ತೋ। ಸೋಸಿನ್ನೋತಿ ರತ್ತಿಂ ಹಿಮೇನ ದಿವಾ ಹಿಮೋದಕೇನ ಸುಟ್ಠು ತಿನ್ತೋ। ಭಿಂಸನಕೇತಿ ಭಯಜನಕೇ। ನಗ್ಗೋತಿ ನಿಚ್ಚೇಲೋ। ನಿವಾಸನಪಾರುಪನೇ ಹಿ ಸತಿ ಸೀತಂ ವಾ ಉಣ್ಹಂ ವಾ ನ ಅತಿಬಾಧೇಯ್ಯ, ತಮ್ಪಿ ಮೇ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ನ ಚಗ್ಗಿಮಾಸಿನೋತಿ ಅಗ್ಗಿಮ್ಪಿ ನ ಉಪಗತೋ। ಏಸನಾಪಸುತೋತಿ ಸುದ್ಧಿಏಸನತ್ಥಾಯ ಪಸುತೋ, ಪಯುತ್ತೋ। ಮುನೀತಿ, ತದಾ ಅತ್ತಾನಂ ಮುನೀತಿ ಕತ್ವಾ ಕಥೇತಿ।

    Sotattoti divā ātapena rattiṃ vanausmāya sutatto. Sosinnoti rattiṃ himena divā himodakena suṭṭhu tinto. Bhiṃsanaketi bhayajanake. Naggoti niccelo. Nivāsanapārupane hi sati sītaṃ vā uṇhaṃ vā na atibādheyya, tampi me natthīti dasseti. Na caggimāsinoti aggimpi na upagato. Esanāpasutoti suddhiesanatthāya pasuto, payutto. Munīti, tadā attānaṃ munīti katvā katheti.

    ಛವಟ್ಠಿಕಾನೀತಿ ಉಪಡ್ಢದಡ್ಢಾನಿ ಅಟ್ಠೀನಿ। ಉಪಧಾಯಾತಿ ಯಥಾ ಸೀಸೂಪಧಾನಞ್ಚ ಪಾದೂಪಧಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಗಾಮಣ್ಡಲಾತಿ ಗೋಪಾಲದಾರಕಾ। ತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸುಮೇಧ, ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಸ್ಮಾ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಕಥೇಹೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಧೋಮುಖೋ ನಿಸೀದತಿ, ನ ಕಥೇತಿ। ಅಥ ನಂ ತೇ ಅಕಥೇತುಂ ನ ದಸ್ಸಾಮಾತಿ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಓಟ್ಠುಭನ್ತಿ ಸರೀರೇ ಖೇಳಂ ಪಾತೇನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏವಮ್ಪಿ ನ ಕಥೇತಿ। ಅಥ ನಂ ತ್ವಂ ನ ಕಥೇಸೀತಿ ಓಮುತ್ತೇನ್ತಿ ಪಸ್ಸಾವಮಸ್ಸ ಉಪರಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏವಮ್ಪಿ ನ ಕಥೇತಿಯೇವ। ತತೋ ನಂ ಕಥೇಹಿ ಕಥೇಹೀತಿ ಪಂಸುಕೇನ ಓಕಿರನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏವಮ್ಪಿ ನ ಕಥೇತಿಯೇವ। ಅಥಸ್ಸ ನ ಕಥೇಸೀತಿ ದಣ್ಡಕಸಲಾಕಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಣ್ಣಸೋತೇಸು ಪವೇಸೇನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ಅಧಿವಾಸೇನ್ತೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮತಕೋ ವಿಯ ಅಚ್ಛತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಖೋ ಪನಾಹಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಅಭಿಜಾನಾಮಿ ತೇಸು ಪಾಪಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಾ’’ತಿ। ನ ಮಯಾ ತೇಸು ಪಾಪಕಂ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಾದಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪೇಕ್ಖಾವಿಹಾರಸ್ಮಿಂ ಹೋತೀತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾವಿಹಾರೋ ಹೋತಿ। ವಿಹಾರೋ ಏವ ಹಿ ವಿಹಾರಸ್ಮಿನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ತೇನೇವ ಚ ‘‘ಇದಂಸು ಮೇ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಅಯಂಸು ಮೇತಿ ಏವಂ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಏವರೂಪಾನಿ ಪದಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಇಮಿನಾ ಇತೋ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ಪೂರಿತಂ ಉಪೇಕ್ಖಾವಿಹಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ –

    Chavaṭṭhikānīti upaḍḍhadaḍḍhāni aṭṭhīni. Upadhāyāti yathā sīsūpadhānañca pādūpadhānañca paññāyati, evaṃ santharitvā tattha seyyaṃ kappemīti dasseti. Gāmaṇḍalāti gopāladārakā. Te kira bodhisattassa santikaṃ gantvā, sumedha, tvaṃ imasmiṃ ṭhāne kasmā nisinno, kathehīti vadanti. Bodhisatto adhomukho nisīdati, na katheti. Atha naṃ te akathetuṃ na dassāmāti parivāretvā oṭṭhubhanti sarīre kheḷaṃ pātenti. Bodhisatto evampi na katheti. Atha naṃ tvaṃ na kathesīti omuttenti passāvamassa upari vissajjenti. Bodhisatto evampi na kathetiyeva. Tato naṃ kathehi kathehīti paṃsukena okiranti. Bodhisatto evampi na kathetiyeva. Athassa na kathesīti daṇḍakasalākā gahetvā kaṇṇasotesu pavesenti. Bodhisatto dukkhā tibbā kaṭukā vedanā adhivāsento kassaci kiñci na karissāmīti matako viya acchati. Tenāha ‘‘na kho panāhaṃ, sāriputta, abhijānāmi tesu pāpakaṃ cittaṃ uppādetā’’ti. Na mayā tesu pāpakaṃ cittampi uppāditanti attho. Upekkhāvihārasmiṃ hotīti upekkhāvihāro hoti. Vihāro eva hi vihārasminti vutto. Teneva ca ‘‘idaṃsu me’’ti etthāpi ayaṃsu meti evaṃ attho veditabbo. Iminā nayena aññānipi evarūpāni padāni veditabbāni. Iminā ito ekanavutikappe pūritaṃ upekkhāvihāraṃ dasseti. Yaṃ sandhāyāha –

    ‘‘ಸುಖಪತ್ತೋ ನ ರಜ್ಜಾಮಿ, ದುಕ್ಖೇ ನ ಹೋಮಿ ದುಮ್ಮನೋ।

    ‘‘Sukhapatto na rajjāmi, dukkhe na homi dummano;

    ಸಬ್ಬತ್ಥ ತುಲಿತೋ ಹೋಮಿ, ಏಸಾ ಮೇ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮೀ’’ತಿ॥

    Sabbattha tulito homi, esā me upekkhāpāramī’’ti.

    ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾದಿಸುದ್ಧಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Dukkarakārikādisuddhivaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಆಹಾರಸುದ್ಧಿವಣ್ಣನಾ

    Āhārasuddhivaṇṇanā

    ೧೫೮. ಆಹಾರೇನ ಸುದ್ಧೀತಿ ಕೋಲಾದಿನಾ ಏಕಚ್ಚೇನ ಪರಿತ್ತಕಆಹಾರೇನ ಸಕ್ಕಾ ಸುಜ್ಝಿತುನ್ತಿ ಏವಂದಿಟ್ಠಿನೋ ಹೋನ್ತಿ। ಏವಮಾಹಂಸೂತಿ ಏವಂ ವದನ್ತಿ। ಕೋಲೇಹೀತಿ ಪದರೇಹಿ। ಕೋಲೋದಕನ್ತಿ ಕೋಲಾನಿ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಕತಪಾನಕಂ। ಕೋಲವಿಕತಿನ್ತಿ ಕೋಲಸಾಳವಕೋಲಪೂವಕೋಲಗುಳಾದಿಕೋಲವಿಕಾರಂ। ಏತಪರಮೋತಿ ಏತಂ ಪಮಾಣಂ ಪರಮಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಏತಪರಮೋ। ತದಾ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಪನ ನ ಬೇಲುವಪಕ್ಕತಾಲಪಕ್ಕಪಮಾಣೋ ಕೋಲೋ ಹೋತಿ, ಯಂ ಏತರಹಿ ಕೋಲಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ, ಏತ್ತಕೋವ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    158.Āhārenasuddhīti kolādinā ekaccena parittakaāhārena sakkā sujjhitunti evaṃdiṭṭhino honti. Evamāhaṃsūti evaṃ vadanti. Kolehīti padarehi. Kolodakanti kolāni madditvā katapānakaṃ. Kolavikatinti kolasāḷavakolapūvakolaguḷādikolavikāraṃ. Etaparamoti etaṃ pamāṇaṃ paramaṃ assāti etaparamo. Tadā ekanavutikappamatthake pana na beluvapakkatālapakkapamāṇo kolo hoti, yaṃ etarahi kolassa pamāṇaṃ, ettakova hotīti attho.

    ೧೫೯. ಅಧಿಮತ್ತಕಸಿಮಾನನ್ತಿ ಅತಿವಿಯ ಕಿಸಭಾವಂ। ಆಸೀತಿಕಪಬ್ಬಾನಿ ವಾ ಕಾಳಪಬ್ಬಾನಿ ವಾತಿ ಯಥಾ ಆಸೀತಿಕವಲ್ಲಿಯಾ ವಾ ಕಾಳವಲ್ಲಿಯಾ ವಾ ಸನ್ಧಿಟ್ಠಾನೇಸು ಮಿಲಾಯಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಉನ್ನತುನ್ನತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಮಯ್ಹಂ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಓಟ್ಠಪದನ್ತಿ ಯಥಾ ಓಟ್ಠಸ್ಸ ಪದಂ ಮಜ್ಝೇ ಗಮ್ಭೀರಂ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಮಿಲಾತೇ ಮಂಸಲೋಹಿತೇ ವಚ್ಚದ್ವಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಆನಿಸದಂ ಮಜ್ಝೇ ಗಮ್ಭೀರಂ ಹೋತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಸರಪೋಙ್ಖೇನ ಅಕ್ಕನ್ತಂ ವಿಯ ಮಜ್ಝೇ ಉನ್ನತಂ ಹೋತಿ। ವಟ್ಟನಾವಳೀತಿ ಯಥಾ ರಜ್ಜುಯಾ ಆವುನಿತ್ವಾ ಕತಾ ವಟ್ಟನಾವಳೀ ವಟ್ಟನಾನಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ನಿನ್ನಾ ಹೋತಿ, ವಟ್ಟನಟ್ಠಾನೇಸು ಉನ್ನತಾ, ಏವಂ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕೋ ಉನ್ನತಾವನತೋ ಹೋತಿ, ಜರಸಾಲಾಯ ಗೋಪಾನಸಿಯೋತಿ ಜಿಣ್ಣಸಾಲಾಯ ಗೋಪಾನಸಿಯೋ, ತಾ ವಂಸತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಮಣ್ಡಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಮಣ್ಡಲತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯನ್ತಿ; ಏವಂ ಏಕಾ ಉಪರಿ ಹೋತಿ, ಏಕಾ ಹೇಟ್ಠಾತಿ ಓಲುಗ್ಗವಿಲುಗ್ಗಾ ಭವನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪನ ನ ಏವಂ ಫಾಸುಳಿಯೋ, ತಸ್ಸ ಹಿ ಲೋಹಿತೇ ಛಿನ್ನೇ ಮಂಸೇ ಮಿಲಾತೇ ಫಾಸುಳನ್ತರೇಹಿ ಚಮ್ಮಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಓತಿಣ್ಣಾನಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ।

    159.Adhimattakasimānanti ativiya kisabhāvaṃ. Āsītikapabbāni vā kāḷapabbāni vāti yathā āsītikavalliyā vā kāḷavalliyā vā sandhiṭṭhānesu milāyitvā majjhe unnatunnatāni honti, evaṃ mayhaṃ aṅgapaccaṅgāni hontīti dasseti. Oṭṭhapadanti yathā oṭṭhassa padaṃ majjhe gambhīraṃ hoti, evamevaṃ bodhisattassa milāte maṃsalohite vaccadvārassa antopaviṭṭhattā ānisadaṃ majjhe gambhīraṃ hoti. Athassa bhūmiyaṃ nisinnaṭṭhānaṃ sarapoṅkhena akkantaṃ viya majjhe unnataṃ hoti. Vaṭṭanāvaḷīti yathā rajjuyā āvunitvā katā vaṭṭanāvaḷī vaṭṭanānaṃ antarantarā ninnā hoti, vaṭṭanaṭṭhānesu unnatā, evaṃ piṭṭhikaṇṭako unnatāvanato hoti, jarasālāya gopānasiyoti jiṇṇasālāya gopānasiyo, tā vaṃsato muccitvā maṇḍale patiṭṭhahanti, maṇḍalato muccitvā bhūmiyanti; evaṃ ekā upari hoti, ekā heṭṭhāti oluggaviluggā bhavanti. Bodhisattassa pana na evaṃ phāsuḷiyo, tassa hi lohite chinne maṃse milāte phāsuḷantarehi cammāni heṭṭhā otiṇṇāni, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.

    ಓಕ್ಖಾಯಿಕಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಅನುಪವಿಟ್ಠಾ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಲೋಹಿತೇ ಛಿನ್ನೇ ಮಂಸೇ ಮಿಲಾತೇ ಅಕ್ಖಿಆವಾಟಕಾ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಆಹಚ್ಚ ಅಟ್ಠಂಸು, ತೇನಸ್ಸ ಏವರೂಪಾ ಅಕ್ಖಿತಾರಕಾ ಅಹೇಸುಂ। ಆಮಕಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಅತಿತರುಣಕಾಲೇ ಛಿನ್ನೋ, ಸೋ ಹಿ ವಾತಾತಪೇನ ಸಂಫುಸತಿ ಚೇವ ಮಿಲಾಯತಿ ಚ। ಯಾವಸ್ಸು ಮೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಮಯ್ಹಂ ಉದರಚ್ಛವಿ ಯಾವ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಂ ಅಲ್ಲೀನಾ ಹೋತಿ। ಅಥ ವಾ ಯಾವಸ್ಸು ಮೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಭಾರಿಯಭಾರಿಯಾ ಅಹೋಸಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾ, ಮಯ್ಹಂ ಉದರಚ್ಛವಿ ಯಾವ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಂ ಅಲ್ಲೀನಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಂಯೇವ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮೀತಿ ಸಹಉದರಚ್ಛವಿಂ ಗಣ್ಹಾಮಿ। ಉದರಚ್ಛವಿಂಯೇವ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮೀತಿ ಸಹಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಂ ಗಣ್ಹಾಮಿ। ಅವಕುಜ್ಜೋ ಪಪತಾಮೀತಿ ತಸ್ಸ ಹಿ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವತ್ಥಾಯ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಪಸ್ಸಾವೋ ನೇವ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ವಚ್ಚಂ ಪನ ಏಕಂ ದ್ವೇ ಕಟಕಟ್ಠಿಮತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ಬಲವದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಸರೀರತೋ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ತತ್ಥೇವ ಅವಕುಜ್ಜೋ ಭೂಮಿಯಂ ಪತತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅವಕುಜ್ಜೋ ಪಪತಾಮೀ’’ತಿ। ತಮೇವ ಕಾಯನ್ತಿ ತಂ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಕಾಯಂ। ಮಹಾಸಚ್ಚಕಸುತ್ತೇ ಪನ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಕಾಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಇಮಮೇವ ಕಾಯನ್ತಿ ಆಹ। ಪೂತಿಮೂಲಾನೀತಿ ಮಂಸೇ ವಾ ಲೋಹಿತೇ ವಾ ಸತಿ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ಅಭಾವೇ ಚಮ್ಮಖಣ್ಡೇ ಲೋಮಾನಿ ವಿಯ ಹತ್ಥೇಯೇವ ಲಗ್ಗನ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಪೂತಿಮೂಲಾನಿ ಲೋಮಾನಿ ಕಾಯಸ್ಮಾ ಪತನ್ತೀ’’ತಿ।

    Okkhāyikāti heṭṭhā anupaviṭṭhā. Tassa kira lohite chinne maṃse milāte akkhiāvāṭakā matthaluṅgaṃ āhacca aṭṭhaṃsu, tenassa evarūpā akkhitārakā ahesuṃ. Āmakacchinnoti atitaruṇakāle chinno, so hi vātātapena saṃphusati ceva milāyati ca. Yāvassu me, sāriputtāti, sāriputta, mayhaṃ udaracchavi yāva piṭṭhikaṇṭakaṃ allīnā hoti. Atha vā yāvassu me, sāriputta, bhāriyabhāriyā ahosi dukkarakārikā, mayhaṃ udaracchavi yāva piṭṭhikaṇṭakaṃ allīnā ahosīti evamettha sambandho veditabbo. Piṭṭhikaṇṭakaṃyeva pariggaṇhāmīti sahaudaracchaviṃ gaṇhāmi. Udaracchaviṃyeva pariggaṇhāmīti sahapiṭṭhikaṇṭakaṃ gaṇhāmi. Avakujjo papatāmīti tassa hi uccārapassāvatthāya nisinnassa passāvo neva nikkhamati, vaccaṃ pana ekaṃ dve kaṭakaṭṭhimattaṃ nikkhamati. Balavadukkhaṃ uppādeti. Sarīrato sedā muccanti, tattheva avakujjo bhūmiyaṃ patati. Tenāha ‘‘avakujjo papatāmī’’ti. Tameva kāyanti taṃ ekanavutikappamatthake kāyaṃ. Mahāsaccakasutte pana pacchimabhavikakāyaṃ sandhāya imameva kāyanti āha. Pūtimūlānīti maṃse vā lohite vā sati tiṭṭhanti. Tassa pana abhāve cammakhaṇḍe lomāni viya hattheyeva lagganti, taṃ sandhāyāha ‘‘pūtimūlāni lomāni kāyasmā patantī’’ti.

    ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸನ್ತಿ ಅರಿಯಭಾವಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಂ। ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಅರಿಯಾಯ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಅನಧಿಗಮಾ। ಯಾಯಂ ಅರಿಯಾತಿ ಯಾ ಅಯಂ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ ಅಧಿಗತಾ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಏತರಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ ಅಧಿಗತಾ, ಏವಂ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಅನಧಿಗತತ್ತಾ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಪಞ್ಞಂ ನಾಧಿಗತೋಸ್ಮೀತಿ, ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕತ್ಥೇರಾ ಪನಾಹು, ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವಾತಿ ವುತ್ತಪಞ್ಞಾಪಿ ಯಾಯಂ ಅರಿಯಾತಿ ವುತ್ತಪಞ್ಞಾಪಿ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯೇವ। ಅಥ ನೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅನಧಿಗತತ್ತಾ ಮಗ್ಗಂ ನಾಧಿಗತೋಸ್ಮೀತಿ ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ಆವುಸೋ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ದೀಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ದ್ವೇಪಿ ಪನ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯೇವಾತಿ, ಏತದೇವ ಚೇತ್ಥ ಯುತ್ತಂ। ಇತರಥಾ ಹಿ ಯಾ ಅಯನ್ತಿ ನಿದ್ದೇಸೋ ಅನನುರೂಪೋ ಸಿಯಾ।

    Alamariyañāṇadassanavisesanti ariyabhāvaṃ kātuṃ samatthaṃ lokuttaramaggaṃ. Imissāyeva ariyāya paññāyāti vipassanāpaññāya anadhigamā. Yāyaṃ ariyāti yā ayaṃ maggapaññā adhigatā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā etarahi vipassanāpaññāya adhigatattā maggapaññā adhigatā, evaṃ ekanavutikappamatthake vipassanāpaññāya anadhigatattā lokuttaramaggapaññaṃ nādhigatosmīti, majjhimabhāṇakattherā panāhu, imissāyevāti vuttapaññāpi yāyaṃ ariyāti vuttapaññāpi maggapaññāyeva. Atha ne bhikkhū āhaṃsu ‘‘evaṃ sante maggassa anadhigatattā maggaṃ nādhigatosmīti idaṃ vuttaṃ hoti, bhante’’ti. Āvuso, kiñcāpi dīpetuṃ na sakkomi, dvepi pana maggapaññāyevāti, etadeva cettha yuttaṃ. Itarathā hi yā ayanti niddeso ananurūpo siyā.

    ಆಹಾರಸುದ್ಧಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Āhārasuddhivaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಸಂಸಾರಸುದ್ಧಿಆದಿವಣ್ಣನಾ

    Saṃsārasuddhiādivaṇṇanā

    ೧೬೦. ಸಂಸಾರೇನ ಸುದ್ಧೀತಿ ಬಹುಕಂ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಸುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಉಪಪತ್ತಿಯಾ ಸುದ್ಧೀತಿ ಬಹುಕಂ ಉಪಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಆವಾಸೇನ ಸುದ್ಧೀತಿ ಬಹೂಸು ಠಾನೇಸು ವಸಿತ್ವಾ ಸುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ತೀಸುಪಿ ಠಾನೇಸು ಸಂಸರಣಕವಸೇನ ಸಂಸಾರೋ। ಉಪಪಜ್ಜನಕವಸೇನ ಉಪಪತ್ತಿ। ವಸನಕವಸೇನ ಆವಾಸೋತಿ ಖನ್ಧಾಯೇವ ವುತ್ತಾ। ಯಞ್ಞೇನಾತಿ ಬಹುಯಾಗೇ ಯಜಿತ್ವಾ ಸುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಮುದ್ಧಾವಸಿತ್ತೇನಾತಿ ತೀಹಿ ಸಙ್ಖೇಹಿ ಖತ್ತಿಯಾಭಿಸೇಕೇನ ಮುದ್ಧನಿ ಅಭಿಸಿತ್ತೇನ। ಅಗ್ಗಿಪಾರಿಚರಿಯಾಯಾತಿ ಬಹುಅಗ್ಗಿಪರಿಚರಣೇನ ಸುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ವದನ್ತಿ।

    160.Saṃsārena suddhīti bahukaṃ saṃsaritvā sujjhantīti vadanti. Upapattiyā suddhīti bahukaṃ upapajjitvā sujjhantīti vadanti. Āvāsena suddhīti bahūsu ṭhānesu vasitvā sujjhantīti vadanti. Tīsupi ṭhānesu saṃsaraṇakavasena saṃsāro. Upapajjanakavasena upapatti. Vasanakavasena āvāsoti khandhāyeva vuttā. Yaññenāti bahuyāge yajitvā sujjhantīti vadanti. Muddhāvasittenāti tīhi saṅkhehi khattiyābhisekena muddhani abhisittena. Aggipāricariyāyāti bahuaggiparicaraṇena sujjhantīti vadanti.

    ೧೬೧. ದಹರೋತಿ ತರುಣೋ। ಯುವಾತಿ ಯೋಬ್ಬನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸುಸುಕಾಳಕೇಸೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಕಾಳಕೇಸೋ। ಭದ್ರೇನ ಯೋಬ್ಬನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಇಮಿನಾಸ್ಸ ಯೇನ ಯೋಬ್ಬನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಯುವಾ, ತಂ ಯೋಬ್ಬನಂ ಭದ್ದಂ ಲದ್ಧಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಠಮೇನ ವಯಸಾತಿ ಪಠಮವಯೋ ನಾಮ ತೇತ್ತಿಂಸ ವಸ್ಸಾನಿ, ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇನಾತಿ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಭಾವೇನ। ಜಿಣ್ಣೋತಿ ಜರಾಜಿಣ್ಣೋ। ವುದ್ಧೋತಿ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಠಿತಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೋ। ಮಹಲ್ಲಕೋತಿ ಜಾತಿಮಹಲ್ಲಕೋ। ಅದ್ಧಗತೋತಿ ಬಹುಅದ್ಧಾನಂ ಗತೋ ಚಿರಕಾಲಾತಿಕ್ಕನ್ತೋ। ವಯೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋತಿ ವಸ್ಸಸತಸ್ಸ ತತಿಯಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಪಚ್ಛಿಮವಯಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ। ಆಸೀತಿಕೋ ಮೇ ವಯೋ ವತ್ತತೀತಿ ಇಮಂ ಕಿರ ಸುತ್ತಂ ಭಗವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸಂವಚ್ಛರೇ ಕಥೇಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ಪರಮಾಯಾತಿ ಉತ್ತಮಾಯ। ಸತಿಯಾತಿಆದೀಸು ಪದಸತಮ್ಪಿ ಪದಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ವದನ್ತಸ್ಸೇವ ಗಹಣಸಮತ್ಥತಾ ಸತಿ ನಾಮ। ತದೇವ ಆಧಾರಣಉಪನಿಬನ್ಧನಸಮತ್ಥತಾ ಗತಿ ನಾಮ। ಏವಂ ಗಹಿತಂ ಧಾರಿತಂ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥವೀರಿಯಂ ಧಿತಿ ನಾಮ। ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಕಾರಣಞ್ಚ ದಸ್ಸನಸಮತ್ಥತಾ ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ನಾಮ।

    161.Daharoti taruṇo. Yuvāti yobbanena samannāgato. Susukāḷakesoti suṭṭhu kāḷakeso. Bhadrena yobbanena samannāgatoti imināssa yena yobbanena samannāgato yuvā, taṃ yobbanaṃ bhaddaṃ laddhakanti dasseti. Paṭhamena vayasāti paṭhamavayo nāma tettiṃsa vassāni, tena samannāgatoti attho, paññāveyyattiyenāti paññāveyyattibhāvena. Jiṇṇoti jarājiṇṇo. Vuddhoti vaḍḍhitvā ṭhitaaṅgapaccaṅgo. Mahallakoti jātimahallako. Addhagatoti bahuaddhānaṃ gato cirakālātikkanto. Vayo anuppattoti vassasatassa tatiyakoṭṭhāsaṃ pacchimavayaṃ anuppatto. Āsītiko me vayo vattatīti imaṃ kira suttaṃ bhagavā parinibbānasaṃvacchare kathesi. Tasmā evamāha. Paramāyāti uttamāya. Satiyātiādīsu padasatampi padasahassampi vadantasseva gahaṇasamatthatā sati nāma. Tadeva ādhāraṇaupanibandhanasamatthatā gati nāma. Evaṃ gahitaṃ dhāritaṃ sajjhāyaṃ kātuṃ samatthavīriyaṃ dhiti nāma. Tassa atthañca kāraṇañca dassanasamatthatā paññāveyyattiyaṃ nāma.

    ದಳ್ಹಧಮ್ಮಾ ಧನುಗ್ಗಹೋತಿ ದಳ್ಹಂ ಧನುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೋ ಇಸ್ಸಾಸೋ। ದಳ್ಹಧನು ನಾಮ ದ್ವಿಸಹಸ್ಸಥಾಮಂ ವುಚ್ಚತಿ, ದ್ವಿಸಹಸ್ಸಥಾಮಂ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಆರೋಪಿತಸ್ಸ ಜಿಯಾಬದ್ಧೋ ಲೋಹಸೀಸಾದೀನಂ ಭಾರೋ ದಣ್ಡೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾವ ಕಣ್ಡಪ್ಪಮಾಣಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪಥವಿತೋ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಿಕ್ಖಿತೋತಿ ದಸ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಆಚರಿಯಕುಲೇ ಉಗ್ಗಹಿತಸಿಪ್ಪೋ। ಕತಹತ್ಥೋತಿ ಕೋಚಿ ಸಿಪ್ಪಮೇವ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಕತಹತ್ಥೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಕತಹತ್ಥೋ ಚಿಣ್ಣವಸೀಭಾವೋ। ಕತೂಪಾಸನೋತಿ ರಾಜಕುಲಾದೀಸು ದಸ್ಸಿತಸಿಪ್ಪೋ। ಲಹುಕೇನ ಅಸನೇನಾತಿ ಅನ್ತೋ ಸುಸಿರಂ ಕತ್ವಾ ತೂಲಾದೀನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಕತಲಾಖಾಪರಿಕಮ್ಮೇನ ಸಲ್ಲಹುಕಕಣ್ಡೇನ। ಏವಂ ಕತಞ್ಹಿ ಏಕಉಸಭಗಾಮೀ ದ್ವೇ ಉಸಭಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಟ್ಠಉಸಭಗಾಮೀ ಸೋಳಸಉಸಭಾನಿ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನಾತಿ ನಿದುಕ್ಖೇನ। ಅತಿಪಾತೇಯ್ಯಾತಿ ಅತಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಅಧಿಮತ್ತಸತಿಮನ್ತೋತಿ ಯಥಾ ಸೋ ಧನುಗ್ಗಹೋ ತಂ ವಿದತ್ಥಿಚತುರಙ್ಗುಲಛಾಯಂ ಸೀಘಂ ಏವ ಅತಿಕ್ಕಮೇತಿ, ಏವಂ ಪದಸತಮ್ಪಿ ಪದಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಉಗ್ಗಹೇತುಂ ಉಪಧಾರೇತುಂ ಸಜ್ಝಾಯಿತುಂ ಅತ್ಥಕಾರಣಾನಿ ಚ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞತ್ರ ಅಸಿತಪೀತಖಾಯಿತಸಾಯಿತಾತಿ ಅಸಿತಪೀತಾದೀನಿ ಹಿ ಭಗವತಾಪಿ ಕಾತಬ್ಬಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿಪಿ। ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಕರಣಮತ್ತಕಾಲಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Daḷhadhammā dhanuggahoti daḷhaṃ dhanuṃ gahetvā ṭhito issāso. Daḷhadhanu nāma dvisahassathāmaṃ vuccati, dvisahassathāmaṃ nāma yassa āropitassa jiyābaddho lohasīsādīnaṃ bhāro daṇḍe gahetvā yāva kaṇḍappamāṇā ukkhittassa pathavito muccati. Sikkhitoti dasa dvādasa vassāni ācariyakule uggahitasippo. Katahatthoti koci sippameva uggaṇhāti. Katahattho na hoti, ayaṃ pana katahattho ciṇṇavasībhāvo. Katūpāsanoti rājakulādīsu dassitasippo. Lahukena asanenāti anto susiraṃ katvā tūlādīni pūretvā katalākhāparikammena sallahukakaṇḍena. Evaṃ katañhi ekausabhagāmī dve usabhāni gacchati, aṭṭhausabhagāmī soḷasausabhāni gacchati. Appakasirenāti nidukkhena. Atipāteyyāti atikkameyya. Evaṃ adhimattasatimantoti yathā so dhanuggaho taṃ vidatthicaturaṅgulachāyaṃ sīghaṃ eva atikkameti, evaṃ padasatampi padasahassampi uggahetuṃ upadhāretuṃ sajjhāyituṃ atthakāraṇāni ca upaparikkhituṃ samatthāti attho. Aññatra asitapītakhāyitasāyitāti asitapītādīni hi bhagavatāpi kātabbāni honti, bhikkhūhipi. Tasmā tesaṃ karaṇamattakālaṃ ṭhapetvāti dasseti.

    ಅಪರಿಯಾದಿನ್ನಾಯೇವಾತಿ ಅಪರಿಕ್ಖೀಣಾಯೇವ। ಸಚೇ ಹಿ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ಅಞ್ಞೋ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಅಞ್ಞೋ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಅಯ್ಯೋ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಂ। ಇಮಿನಾ ಪುಟ್ಠಂ ಅಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏಕೋ ಏಕಂ ನ ಓಲೋಕೇತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ತೇಸಂ ವಾರೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಏವಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ವಾರೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ವಿದತ್ಥಿಚತುರಙ್ಗುಲಛಾಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮತೋ ಪುರೇತರಂಯೇವ ಭಗವಾ ಚುದ್ದಸವಿಧೇನ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಂ, ನವವಿಧೇನ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಸೋಳಸವಿಧೇನ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಂ, ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಂ ಕಥೇತಿ। ತಿಟ್ಠನ್ತು ವಾ ತಾವ ಏತೇ ಚತ್ತಾರೋ। ಸಚೇ ಹಿ ಅಞ್ಞೇ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇಸು, ಅಞ್ಞೇ ಇದ್ಧಿಪಾದೇಸು, ಅಞ್ಞೇ ಪಞ್ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು, ಅಞ್ಞೇ ಪಞ್ಚ ಬಲೇಸು, ಅಞ್ಞೇ ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇಸು, ಅಞ್ಞೇ ಅಟ್ಠ ಮಗ್ಗಙ್ಗೇಸು ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ತಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಕಥೇಯ್ಯ। ತಿಟ್ಠನ್ತು ವಾ ಏತೇ ಅಟ್ಠ। ಸಚೇ ಅಞ್ಞೇ ಸತ್ತತಿಂಸ ಜನಾ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯೇಸು ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ತಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ತಾವದೇವ ಕಥೇಯ್ಯ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಾವತಾ ಹಿ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನಾ ಏಕಂ ಪದಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ತಾವ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಅಟ್ಠ ಪದಾನಿ ಕಥೇತಿ। ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇ ಪನ ಏಕಂ ಪದಂ ಕಥೇನ್ತೇಯೇವ ಭಗವಾ ಸೋಳಸಪದಾನಿ ಕಥೇತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಭಗವತೋ ಹಿ ಜಿವ್ಹಾ ಮುದುಕಾ ದನ್ತಾವರಣಂ ಸುಫುಸಿತಂ ವಚನಂ ಅಗಲಿತಂ ಭವಙ್ಗಪರಿವಾಸೋ ಲಹುಕೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಪರಿಯಾದಿನ್ನಾಯೇವಸ್ಸ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ’’ತಿ।

    Apariyādinnāyevāti aparikkhīṇāyeva. Sace hi eko bhikkhu kāyānupassanaṃ pucchati, añño vedanānupassanaṃ, añño cittānupassanaṃ, ayyo dhammānupassanaṃ. Iminā puṭṭhaṃ ahaṃ pucchissāmīti eko ekaṃ na oloketi. Evaṃ santepi tesaṃ vāro paññāyati. Evaṃ buddhānaṃ pana vāro na paññāyati, vidatthicaturaṅgulachāyaṃ atikkamato puretaraṃyeva bhagavā cuddasavidhena kāyānupassanaṃ, navavidhena vedanānupassanaṃ, soḷasavidhena cittānupassanaṃ, pañcavidhena dhammānupassanaṃ katheti. Tiṭṭhantu vā tāva ete cattāro. Sace hi aññe cattāro sammappadhānesu, aññe iddhipādesu, aññe pañca indriyesu, aññe pañca balesu, aññe satta bojjhaṅgesu, aññe aṭṭha maggaṅgesu pañhaṃ puccheyyuṃ, tampi bhagavā katheyya. Tiṭṭhantu vā ete aṭṭha. Sace aññe sattatiṃsa janā bodhipakkhiyesu pañhaṃ puccheyyuṃ, tampi bhagavā tāvadeva katheyya. Kasmā? Yāvatā hi lokiyamahājanā ekaṃ padaṃ kathenti. Tāva ānandatthero aṭṭha padāni katheti. Ānandatthere pana ekaṃ padaṃ kathenteyeva bhagavā soḷasapadāni katheti. Kasmā? Bhagavato hi jivhā mudukā dantāvaraṇaṃ suphusitaṃ vacanaṃ agalitaṃ bhavaṅgaparivāso lahuko. Tenāha ‘‘apariyādinnāyevassa, sāriputta, tathāgatassa dhammadesanā’’ti.

    ತತ್ಥ ಧಮ್ಮದಸೇನಾತಿ ತನ್ತಿಠಪನಾ। ಧಮ್ಮಪದಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಾ ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಂ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಬ್ಯಞ್ಜನಕಂ ಅಕ್ಖರಂ। ಪಞ್ಹಪಟಿಭಾನನ್ತಿ ಪಞ್ಹಬ್ಯಾಕರಣಂ। ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ತಥಾಗತೋ ಪುಬ್ಬೇ ದಹರಕಾಲೇ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಪದಂ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಪದಾನಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಗಾಥಂ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಚತುಅಕ್ಖರೇಹಿ ವಾ ಅಟ್ಠಅಕ್ಖರೇಹಿ ವಾ ಸೋಳಸಅಕ್ಖರೇಹಿ ವಾ ಪದೇಹಿ ಯುತ್ತಾಯ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥಂ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಇದಾನಿ ಪನ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಪದಂ ವಾ, ಪದಾನಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಗಾಥಂ ವಾ, ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥಂ ವಾ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಏವಂ ನತ್ಥಿ। ದಹರಕಾಲೇ ಚ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಚ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅಪರಿಯಾದಿನ್ನಮೇವಾತಿ ಇಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮಞ್ಚಕೇನ ಚೇಪಿ ಮನ್ತಿ ಇದಂ ಬುದ್ಧಬಲದೀಪನತ್ಥಮೇವ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಆಹ। ದಸಬಲಂ ಪನ ಮಞ್ಚಕೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನಿಯೋ ಪರಿಹರಣಕಾಲೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಥಾಗತಾ ಹಿ ಪಞ್ಚಮೇ ಆಯುಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಖಣ್ಡಿಚ್ಚಾದೀಹಿ ಅನಭಿಭೂತಾ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಸರೀರಸ್ಸ ವೇವಣ್ಣಿಯೇ ಅನನುಪ್ಪತ್ತೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಿಯಮನಾಪಕಾಲೇಯೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತಿ।

    Tattha dhammadasenāti tantiṭhapanā. Dhammapadabyañjananti pāḷiyā padabyañjanaṃ, tassa tassa atthassa byañjanakaṃ akkharaṃ. Pañhapaṭibhānanti pañhabyākaraṇaṃ. Iminā kiṃ dasseti? Tathāgato pubbe daharakāle akkharāni sampiṇḍetvā padaṃ vattuṃ sakkoti, padāni sampiṇḍetvā gāthaṃ vattuṃ sakkoti, catuakkharehi vā aṭṭhaakkharehi vā soḷasaakkharehi vā padehi yuttāya gāthāya atthaṃ vattuṃ sakkoti. Idāni pana mahallakakāle akkharāni sampiṇḍetvā padaṃ vā, padāni sampiṇḍetvā gāthaṃ vā, gāthāya atthaṃ vā vattuṃ na sakkotīti evaṃ natthi. Daharakāle ca mahallakakāle ca sabbametaṃ tathāgatassa apariyādinnamevāti imaṃ dasseti. Mañcakena cepi manti idaṃ buddhabaladīpanatthameva parikappetvā āha. Dasabalaṃ pana mañcake āropetvā gāmanigamarājadhāniyo pariharaṇakālo nāma natthi. Tathāgatā hi pañcame āyukoṭṭhāse khaṇḍiccādīhi anabhibhūtā suvaṇṇavaṇṇasarīrassa vevaṇṇiye ananuppatte devamanussānaṃ piyamanāpakāleyeva parinibbāyanti.

    ೧೬೨. ನಾಗಸಮಾಲೋತಿ ತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಪಠಮಬೋಧಿಯಞ್ಹಿ ವೀಸತಿವಸ್ಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಉಪವಾನನಾಗಿತಮೇಘಿಯತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಅಯಮ್ಪಿ ಭಗವತೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಬೀಜಯಮಾನೋತಿ ಮನ್ದಮನ್ದೇನ ತಾಲವಣ್ಟವಾತೇನ ಭಗವತೋ ಉತುಸುಖಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪಯಮಾನೋ। ಏತದವೋಚಾತಿ ಸಕಲಸುತ್ತನ್ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪುಬ್ಬಚರಿತಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಕಂ ಆಗಮ್ಮ ಪಸನ್ನೋ ಏತಂ ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿವಚನಂ ಅವೋಚ। ತತ್ಥ ಅಚ್ಛರಂ ಪಹರಿತುಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅಚ್ಛರಿಯಂ। ಅಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಭೂತನ್ತಿ ಅಬ್ಭುತಂ। ಉಭಯೇನಪಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಮ್ಹಯಮೇವ ದೀಪೇತಿ। ಕೋ ನಾಮೋ ಅಯಂ ಭನ್ತೇತಿ ಇದಂ ಭದ್ದಕೋ ವತಾಯಂ ಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯೋ, ಹನ್ದಸ್ಸ ಭಗವನ್ತಂ ಆಯಾಚಿತ್ವಾ ನಾಮಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಆಹ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ನಾಮಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತಸ್ಮಾ ತಿಹ ತ್ವನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ, ಯಸ್ಮಾ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಸುತ್ವಾ ತವ ಲೋಮಾನಿ ಹಟ್ಠಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ತಿಹ ತ್ವಂ , ನಾಗಸಮಾಲ, ಇಮಂ ಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯಂ ‘‘ಲೋಮಹಂಸನ ಪರಿಯಾಯೋ’’ತ್ವೇವ ನಂ ಧಾರೇಹೀತಿ।

    162.Nāgasamāloti tassa therassa nāmaṃ. Paṭhamabodhiyañhi vīsativassabbhantare upavānanāgitameghiyattherā viya ayampi bhagavato upaṭṭhāko ahosi. Bījayamānoti mandamandena tālavaṇṭavātena bhagavato utusukhaṃ samuṭṭhāpayamāno. Etadavocāti sakalasuttantaṃ sutvā bhagavato pubbacaritaṃ dukkarakārakaṃ āgamma pasanno etaṃ ‘‘acchariyaṃ bhante’’tiādivacanaṃ avoca. Tattha accharaṃ paharituṃ yuttanti acchariyaṃ. Abhūtapubbaṃ bhūtanti abbhutaṃ. Ubhayenapi attano vimhayameva dīpeti. Ko nāmo ayaṃ bhanteti idaṃ bhaddako vatāyaṃ dhammapariyāyo, handassa bhagavantaṃ āyācitvā nāmaṃ gaṇhāpemīti adhippāyena āha. Athassa bhagavā nāmaṃ gaṇhanto tasmā tiha tvantiādimāha. Tassattho, yasmā idaṃ suttaṃ sutvā tava lomāni haṭṭhāni, tasmā tiha tvaṃ , nāgasamāla, imaṃ dhammapariyāyaṃ ‘‘lomahaṃsana pariyāyo’’tveva naṃ dhārehīti.

    ಸಂಸಾರಸುದ್ಧಿಆದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Saṃsārasuddhiādivaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ೩. ಮಹಾದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 3. Mahādukkhakkhandhasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೨. ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತಂ • 2. Mahāsīhanādasuttaṃ

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೨. ಮಹಾಸೀಹನಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact