| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
੪. ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
4. Mahāsudassanasuttavaṇṇanā
ਕੁਸਾવਤੀਰਾਜਧਾਨੀવਣ੍ਣਨਾ
Kusāvatīrājadhānīvaṇṇanā
੨੪੨. ਸੋવਣ੍ਣਮਯਾਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਮਯਾ। ਅਯਂ ਪਾਕਾਰੋਤਿ ਸਬ੍ਬਰਤਨਮਯੋ ਪਾਕਾਰੋ। ਤਯੋ ਤਯੋਤਿ ਅਨ੍ਤੋ ਚ ਤਯੋ, ਬਹਿ ਚ ਤਯੋਤਿ ਤਯੋ ਤਯੋ।
242.Sovaṇṇamayāti suvaṇṇamayā. Ayaṃ pākāroti sabbaratanamayo pākāro. Tayo tayoti anto ca tayo, bahi ca tayoti tayo tayo.
ਏਸਿਕਤ੍ਥਮ੍ਭੋ ਇਨ੍ਦਖੀਲੋ ਨਗਰਸੋਭਨੋ ਅਲਙ੍ਕਾਰਤ੍ਥਮ੍ਭੋ। ਅਙ੍ਗੀਯਤਿ ਞਾਯਤਿ ਪੁਥੁਲਭਾવੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ਅਙ੍ਗਂ, ਪਰਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਤਿਪੋਰਿਸਂ ਅਙ੍ਗਂ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਤਿਪੋਰਿਸਙ੍ਗਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤੇਨ ਪਞ੍ਚਹਤ੍ਥਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਤਿਪੋਰਿਸੇਨ। ਪਣ੍ਣਫਲੇਸੁਪੀਤਿ ਸਬ੍ਬਰਤਨਮਯਾਨਂ ਤਾਲਾਨਂ ਪਣ੍ਣਫਲੇਸੁਪਿ। ਏਸੇવ ਨਯੋਤਿ ‘‘ਪਣ੍ਣੇਸੁ ਏਕਂ ਪਤ੍ਤਕਂ ਸੋવਣ੍ਣਮਯਂ, ਏਕਂ ਰੂਪਿਯਮਯਂ। ਫਲੇਸੁਪਿ ਏਕੋ ਲੇਖਾਭਾવੋ ਸੋવਣ੍ਣਮਯੋ, ਏਕੋ ਰੂਪਿਯਮਯੋ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਅਤਿਦਿਟ੍ਠੋ। ਪਾਕਾਰਨ੍ਤਰੇਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਾਕਾਰਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ। ਏਕੇਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਠਿਤਾ ਤਾਲਪਨ੍ਤਿ।
Esikatthambho indakhīlo nagarasobhano alaṅkāratthambho. Aṅgīyati ñāyati puthulabhāvo etenāti aṅgaṃ, parikkhepo. Tiporisaṃ aṅgaṃ etissāti tiporisaṅgā. Tenāha ‘‘tenā’’tiādi. Tena pañcahatthappamāṇena tiporisena. Paṇṇaphalesupīti sabbaratanamayānaṃ tālānaṃ paṇṇaphalesupi. Eseva nayoti ‘‘paṇṇesu ekaṃ pattakaṃ sovaṇṇamayaṃ, ekaṃ rūpiyamayaṃ. Phalesupi eko lekhābhāvo sovaṇṇamayo, eko rūpiyamayo’’tiādiko ayamattho atidiṭṭho. Pākārantareti dvinnaṃ dvinnaṃ pākārānaṃ antare. Ekekā hutvā ṭhitā tālapanti.
ਛੇਕੋਤਿ ਪਟੁ ਸੁવਿਸਦੋ, ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਪਟੁਭਾવੋ ਮਨੋਸਾਰੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੁਨ੍ਦਰੋ’’ਤਿ। ਰਞ੍ਜੇਤੁਨ੍ਤਿ ਰਾਗਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ। ਖਮਤੇવਾਤਿ ਰੋਚਤੇવ। ਨ ਬੀਭਚ੍ਛੇਤੀਤਿ ਨ ਤਜ੍ਜੇਤਿ, ਸੋਤਸੁਖਭਾવਤੋ ਪਿਯਾਯਿਤਬ੍ਬੋ ਚ ਹੋਤਿ। ਕੁਮ੍ਭਥੁਣਦਦ੍ਦਰਿਕਾਦਿ ਏਕਤਲਂ ਤੂਰਿਯਂ। ਉਭਯਤਲਂ ਪਾਕਟਮੇવ। ਸਬ੍ਬਤੋ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਂ ਚਤੁਰਸ੍ਸਅਮ੍ਬਣਕਂ, ਪਣવਾਦਿ ਚ। વਂਸਾਦੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਙ੍ਖਾਦਿਕਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਸੁਮੁਚ੍ਛਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਰਿਯਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਪਮਾਣੇਤਿ ਨਾਤਿਦਲ਼੍ਹਨਾਤਿਸਿਥਿਲਤਾਸਙ੍ਖਾਤੇ ਮਜ੍ਝਿਮੇ ਮੁਚ੍ਛਨਪ੍ਪਮਾਣੇ । ਹਤ੍ਥਂ વਾ ਪਾਦਂ વਾ ਚਾਲੇਤ੍વਾਤਿ ਹਤ੍ਥਲਯਪਾਦਲਯੇ ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ। ਨਚ੍ਚਨ੍ਤਾਤਿ ਸਾਖਾਨਚ੍ਚਂ ਨਚ੍ਚਨ੍ਤਾ।
Chekoti paṭu suvisado, so cassa paṭubhāvo manosāroti āha ‘‘sundaro’’ti. Rañjetunti rāgaṃ uppādetuṃ. Khamatevāti rocateva. Na bībhacchetīti na tajjeti, sotasukhabhāvato piyāyitabbo ca hoti. Kumbhathuṇadaddarikādi ekatalaṃ tūriyaṃ. Ubhayatalaṃ pākaṭameva. Sabbato pariyonaddhaṃ caturassaambaṇakaṃ, paṇavādi ca. Vaṃsādīti ādi-saddena saṅkhādikaṃ saṅgaṇhāti. Sumucchitassāti suṭṭhu pariyattassa. Pamāṇeti nātidaḷhanātisithilatāsaṅkhāte majjhime mucchanappamāṇe . Hatthaṃ vā pādaṃ vā cāletvāti hatthalayapādalaye sajjetvā. Naccantāti sākhānaccaṃ naccantā.
ਚਕ੍ਕਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Cakkaratanavaṇṇanā
੨੪੩. ਉਪੋਸਥਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਸਬ੍ਬਦਿવਸੇਸੁ ਗਹਟ੍ਠੇਹਿ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਸੀਲਂ, ਸਮਾਦਾਨવਸੇਨ ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਉਪੋਸਥਿਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਉਪੋਸਥਿਕਸ੍ਸ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਉਪੋਸਥਙ੍ਗਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਤਦਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ। ਕਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਕਾਲੇਤਿ? ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਭਾવਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਦਾਨਸੀਲਾਦਿਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਭਾਰਸਮੁਦਾਗਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਪੂਰਿਤਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿવਤ੍ਤੋ ਕਾਲਦੀਪਦੇਸવਿਸੇਸਪਚ੍ਚਾਜਾਤਿਯਾ ਚੇવ ਕੁਲਰੂਪਭੋਗਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾਦਿਗੁਣવਿਸੇਸਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਤਦਨੁਰੂਪੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ। ਤਾਦਿਸੇ ਹਿ ਕਾਲੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਭਾવੀ ਪੁਰਿਸવਿਸੇਸੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਾਜਾ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ વਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋ ਅਨੁਪੋਸਥਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਦਿਨਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਯਦਾ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਦਾ ਏવ। ਇਮੇ ਚ વਿਸੇਸਾ ਸਬ੍ਬਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਨਂ ਸਾਧਾਰਣવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਾਤੋવ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਤਾ’’ਤਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਨ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਭਾવਾવਹਗੁਣਾਪਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਗੁਣਾਪਿ ਸਾਤਿਸਯਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ।
243.Uposathaṃ vuccati aṭṭhaṅgasamannāgataṃ sabbadivasesu gahaṭṭhehi rakkhitabbasīlaṃ, samādānavasena taṃ tassa atthīti uposathiko, tassa uposathikassa. Tenāha ‘‘samādinnauposathaṅgassā’’ti. Tadāti tasmiṃ kāle. Kasmiṃ pana kāleti? Yasmiṃ kāle cakkavattibhāvasaṃvattaniyadānasīlādipuññasambhārasamudāgamasampanno pūritacakkavattivatto kāladīpadesavisesapaccājātiyā ceva kularūpabhogādhipateyyādiguṇavisesasampattiyā ca tadanurūpe attabhāve ṭhito hoti, tasmiṃ kāle. Tādise hi kāle cakkavattibhāvī purisaviseso yathāvuttaguṇasamannāgato rājā khattiyo muddhāvasitto visuddhasīlo anuposathaṃ satasahassavissajjanādinā sammāpaṭipattiṃ paṭipajjati, na yadā cakkaratanaṃ uppajjati, tadā eva. Ime ca visesā sabbacakkavattīnaṃ sādhāraṇavasena vuttā. Tenāha ‘‘pātova…pe… dhammatā’’ti. Bodhisattānaṃ pana cakkavattibhāvāvahaguṇāpi cakkavattiguṇāpi sātisayāva honti.
વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਭਾવਾવਹਦਾਨਦਮਸਂਯਮਾਦਿਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਹੇਤੁਕਂ। ਨੀਲਮਣਿਸਙ੍ਘਾਤਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਇਨ੍ਦਨੀਲਮਣਿਸਞ੍ਚਯਸਮਾਨਂ। ਦਿਬ੍ਬਾਨੁਭਾવਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨੇਯ੍ਯਤਾ, ਮਨੁਞ੍ਞਘੋਸਤਾ, ਆਕਾਸਗਾਮਿਤਾ, ਓਭਾਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ, ਅਪ੍ਪਟਿਘਾਤਤਾ, ਰਞ੍ਞੋ ਇਚ੍ਛਿਤਤ੍ਥਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਕਾਰਣਤਾਤਿ ਏવਮਾਦੀਹਿ ਦਿਬ੍ਬਸਦਿਸੇਹਿ ਆਨੁਭਾવੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ, ਏਤੇਨ ਦਿਬ੍ਬਂ વਿਯਾਤਿ ਦਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਂ ਦੇવਲੋਕਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਂ। ਸਹਸ੍ਸਂ ਅਰਾ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ વਾ ਸਹਸ੍ਸਾਰਂ। ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਆਕਾਰੇਹੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਸੁਨ੍ਦਰੇਹਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾવਯવੇ ਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਚਕ੍ਕੇ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੇਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ। ਪਰਿਪੂਰਨ੍ਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ, ਸਾ ਚਸ੍ਸਾ ਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਇਦਾਨੇવ વਿਤ੍ਥਾਰੇਸ੍ਸਤਿ।
Vuttappakārapuññakammapaccayanti cakkavattibhāvāvahadānadamasaṃyamādipuññakammahetukaṃ. Nīlamaṇisaṅghātasadisanti indanīlamaṇisañcayasamānaṃ. Dibbānubhāvayuttattāti dassaneyyatā, manuññaghosatā, ākāsagāmitā, obhāsavissajjanā, appaṭighātatā, rañño icchitatthanipphattikāraṇatāti evamādīhi dibbasadisehi ānubhāvehi samannāgatattā, etena dibbaṃ viyāti dibbanti dasseti. Na hi taṃ devalokapariyāpannaṃ. Sahassaṃ arā etassāti vā sahassāraṃ. Sabbehi ākārehīti sabbehi sundarehi paripuṇṇāvayave lakkhaṇasampanne cakke icchitabbehi ākārehi. Paripūranti paripuṇṇaṃ, sā cassā pāripūriṃ idāneva vitthāressati.
ਪਨਾਲ਼ੀਤਿ ਛਿਦ੍ਦਂ। ਸੁਦ੍ਧਸਿਨਿਦ੍ਧਦਨ੍ਤਪਨ੍ਤਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਿવਰਾਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤਸ੍ਸਾ ਪਨ ਪਨਾਲ਼ਿਯਾ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਪਸ੍ਸਸ੍ਸ ਰਜਤਮਯਤ੍ਤਾ ਸਾਰਰਜਤਮਯਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਚਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕਸ੍ਸ ਰਥਚਕ੍ਕਸ੍ਸ વਿਯ ਅਨ੍ਤੋਭਾવੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਉਭੋਸੁਪਿ ਬਾਹਿਰਨ੍ਤੇਸੂ’’ਤਿ। ਕਤਪਰਿਕ੍ਖੇਪਾ ਹੋਤਿ ਪਨਾਲ਼ੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਨਾਭਿਪਨਾਲ਼ਿਪਰਿਕ੍ਖੇਪਪਟ੍ਟੇਸੂਤਿ ਨਾਭਿਪਰਿਕ੍ਖੇਪਪਟ੍ਟੇ ਚੇવ ਨਾਭਿਯਾ ਪਨਾਲ਼ਿਪਰਿਕ੍ਖੇਪਪਟ੍ਟੇ ਚ।
Panāḷīti chiddaṃ. Suddhasiniddhadantapantiyā nibbivarāyāti adhippāyo. Tassā pana panāḷiyā samantato passassa rajatamayattā sārarajatamayā vuttā. Yasmā cassa cakkassa rathacakkassa viya antobhāvo nāma natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘ubhosupi bāhirantesū’’ti. Kataparikkhepā hoti panāḷīti yojanā. Nābhipanāḷiparikkhepapaṭṭesūti nābhiparikkhepapaṭṭe ceva nābhiyā panāḷiparikkhepapaṭṭe ca.
ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਅਰਾਨਂ। ਘਟਕਾ ਨਾਮ ਅਲਙ੍ਕਾਰਭੂਤਾ ਖੁਦ੍ਦਕਪੁਣ੍ਣਘਟਾ। ਤਥਾ ਮਣਿਕਾ ਨਾਮ ਮੁਤ੍ਤਾવਲ਼ਿਕਾ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਲੇਖਾ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਠਿਤਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਲੇਖਾ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਮਾਲਾਕਮ੍ਮਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਸੁવਿਭਤ੍ਤਾਨੇવਾਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਸਂਕਿਣ੍ਣਤ੍ਤਾ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਭਤ੍ਤਾਨਿ।
Tesanti arānaṃ. Ghaṭakā nāma alaṅkārabhūtā khuddakapuṇṇaghaṭā. Tathā maṇikā nāma muttāvaḷikā. Paricchedalekhā tassa tassa paricchedadassanavasena ṭhitā paricchinnalekhā. Ādi-saddena mālākammādiṃ saṅgaṇhāti. Suvibhattānevāti aññamaññaṃ asaṃkiṇṇattā suṭṭhu vibhattāni.
‘‘ਸੁਰਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਸੁਰਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਮਹਾਨਾਮવਣ੍ਣਤਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਸੁਦ੍ਧਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸਂਙ੍ਕਿਲਿਟ੍ਠਤਂ, ਸਿਨਿਦ੍ਧਗ੍ਗਹਣੇਨ ਲੂਖਤਂ। ਕਾਮਂ ਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਨੇਮਿਮਣ੍ਡਲਂ ਅਸਨ੍ਧਿਕਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਮੇવ ਪਨ ਕੇવਲਂ ਪવਾਲ਼વਣ੍ਣੇਨ ਚ ਸੋਭਤੀਤਿ ਪਕਤਿਚਕ੍ਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਧਿਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਸੁਰਤ੍ਤਸੁવਣ੍ਣਪਟ੍ਟਾਦਿਮਯਾਹਿ વਟ੍ਟਪਰਿਚ੍ਛੇਦਲੇਖਾਹਿ ਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨਾਹਿ ਸਸਨ੍ਧਿਕਾ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਨ੍ਧੀਸੁ ਪਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ।
‘‘Surattā’’tiādīsu surattaggahaṇena mahānāmavaṇṇataṃ paṭikkhipati, suddhaggahaṇena saṃṅkiliṭṭhataṃ, siniddhaggahaṇena lūkhataṃ. Kāmaṃ tassa cakkaratanassa nemimaṇḍalaṃ asandhikameva nibbattaṃ, sabbatthakameva pana kevalaṃ pavāḷavaṇṇena ca sobhatīti pakaticakkassa sandhiyuttaṭṭhāne surattasuvaṇṇapaṭṭādimayāhi vaṭṭaparicchedalekhāhi paññāyamānāhi sasandhikā viya dissantīti āha ‘‘sandhīsu panassā’’tiādi.
ਨੇਮਿਮਣ੍ਡਲਪਿਟ੍ਠਿਯਨ੍ਤਿ ਨੇਮਿਮਣ੍ਡਲਸ੍ਸ ਪਿਟ੍ਠਿਪਦੇਸੇ। ਆਕਾਸਚਾਰਿਭਾવਤੋ ਹਿਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ વਾਤਗ੍ਗਾਹੀ ਪવਾਲ਼ਦਣ੍ਡੋ ਹੋਤਿ। ਦਸਨ੍ਨਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਅਰਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇਤਿ ਦਸਨ੍ਨਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਅਰਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਸਮੀਪੇ ਪਦੇਸੇ। ਛਿਦ੍ਦਮਣ੍ਡਲਖਚਿਤੋਤਿ ਮਣ੍ਡਲਸਣ੍ਠਾਨਛਿਦ੍ਦવਿਚਿਤ੍ਤੋ। ਸੁਕੁਸਲਸਮਨ੍ਨਾਹਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਕੁਸਲੇਨ ਸਿਪ੍ਪਿਨਾ ਪਹਤਸ੍ਸ, વਾਦਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਗ੍ਗੂਤਿ ਮਨੋਰਮੋ। ਰਜਨੀਯੋਤਿ ਸੁਣਨ੍ਤਾਨਂ ਰਾਗੁਪ੍ਪਾਦਕੋ। ਕਮਨੀਯੋਤਿ ਕਨ੍ਤੋ। ਸਮੋਸਰਿਤਕੁਸੁਮਦਾਮਾਤਿ ਓਲਮ੍ਬਿਤਸੁਗਨ੍ਧਕੁਸੁਮਦਾਮਾ। ਨੇਮਿਪਰਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸਾਤਿ ਨੇਮਿਪਰਿਯਨ੍ਤਪਰਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ। ਨਾਭਿਪਨਾਲ਼ਿਯਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਸ੍ਸਾਨਂ વਸੇਨ ‘‘ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਨਾਭਿਪਨਾਲ਼ੀਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਕਾ ਏવ ਹਿ ਸਾ ਪਨਾਲ਼ਿ। ਯੇਹੀਤਿ ਯੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਮੁਖੇਹਿ। ਪੁਨ ਯੇਹੀਤਿ ਯੇਹਿ ਮੁਤ੍ਤਕਲਾਪੇਹਿ।
Nemimaṇḍalapiṭṭhiyanti nemimaṇḍalassa piṭṭhipadese. Ākāsacāribhāvato hissa tattha vātaggāhī pavāḷadaṇḍo hoti. Dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ antareti dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ antare samīpe padese. Chiddamaṇḍalakhacitoti maṇḍalasaṇṭhānachiddavicitto. Sukusalasamannāhatassāti suṭṭhu kusalena sippinā pahatassa, vāditassāti attho. Vaggūti manoramo. Rajanīyoti suṇantānaṃ rāguppādako. Kamanīyoti kanto. Samosaritakusumadāmāti olambitasugandhakusumadāmā. Nemiparikkhepassāti nemipariyantaparikkhepassa. Nābhipanāḷiyā dvinnaṃ passānaṃ vasena ‘‘dvinnampi nābhipanāḷīna’’nti vuttaṃ. Ekā eva hi sā panāḷi. Yehīti yehi dvīhi mukhehi. Puna yehīti yehi muttakalāpehi.
ਓਧਾਪਯਮਾਨਨ੍ਤਿ ਸੋਤੁਂ ਅવਹਿਤਾਨਿ ਕੁਰੁਮਾਨਂ।
Odhāpayamānanti sotuṃ avahitāni kurumānaṃ.
ਚਨ੍ਦੋ ਪੁਰਤੋ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਏવਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਿਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਭਾવੇਨ।
Cando purato cakkaratanaṃ pacchāti evaṃ pubbāpariyena pubbāparabhāvena.
ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨੁਰਾਧਪੁਰੇ ਰਞ੍ਞੋ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਸ੍ਸ। ਉਤ੍ਤਰਸੀਹਪਞ੍ਜਰਸਦਿਸੇਤਿ ਤਦਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਾਸਾਦੇ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰਦਿਸਾਯ ਸੀਹਪਞ੍ਜਰਸ੍ਸ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੁਖੇਨ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਨਾਰੁਹਿਤ੍વਾ, ਸਰੀਰਞ੍ਚ ਅਨੁਲ੍ਲਙ੍ਘਿਤ੍વਾ ਯਥਾਠਿਤੇਨੇવ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪੁਪ੍ਫਮੁਟ੍ਠਿਯੋ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸੁਖੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਤਿ ਪੂਜੇਤੁਂ।
Antepurassāti anurādhapure rañño antepurassa. Uttarasīhapañjarasadiseti tadā rañño pāsāde tādisassa uttaradisāya sīhapañjarassa labbhamānattā vuttaṃ. Sukhena sakkāti kiñci anāruhitvā, sarīrañca anullaṅghitvā yathāṭhiteneva hatthena pupphamuṭṭhiyo khipitvā sukhena sakkā hoti pūjetuṃ.
ਨਾਨਾવਿਰਾਗਰਤਨਪ੍ਪਭਾਸਮੁਜ੍ਜਲਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾવਿਧવਿਚਿਤ੍ਤવਣ੍ਣਰਤਨੋਭਾਸਪਭਸ੍ਸਰਂ। ਆਕਾਸਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਤੋ ਉਪਰਿ ਆਕਾਸਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤੇ।
Nānāvirāgaratanappabhāsamujjalanti nānāvidhavicittavaṇṇaratanobhāsapabhassaraṃ. Ākāsaṃ abbhuggantvā pavatteti āgantvā ṭhitaṭṭhānato upari ākāsaṃ abbhuggantvā pavatte.
੨੪੪. ਰਾਜਾਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਕਿਚ੍ਚੇ ਆਯੁਤ੍ਤਕਪੁਰਿਸਾ।
244.Rājāyuttāti rañño kicce āyuttakapurisā.
ਸਿਨੇਰੁਂ વਾਮਪਸ੍ਸੇਨ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਧੁਰਤਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ‘‘વਾਮਪਸ੍ਸੇਨ ਸਿਨੇਰੁਂ ਪਹਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Sineruṃ vāmapassena katvā tassa dhurataraṃ gacchanto ‘‘vāmapassena sineruṃ pahāyā’’ti vuttaṃ.
વਿਨਿਬ੍ਬੇਧੇਨਾਤਿ ਤਿਰਿਯਂ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਨવਸੇਨ। ਸਨ੍ਨਿવੇਸਕ੍ਖਮੋਤਿ ਖਨ੍ਧਾવਾਰਸਨ੍ਨਿવੇਸਯੋਗ੍ਯੋ। ਸੁਲਭਾਹਾਰੁਪਕਰਣੋਤਿ ਸੁਖੇਨੇવ ਲਦ੍ਧਬ੍ਬਧਞ੍ਞਗੋਰਸਦਾਰੁਤਿਣਾਦਿਭੋਜਨਸਾਧਨੋ।
Vinibbedhenāti tiriyaṃ vinivijjhanavasena. Sannivesakkhamoti khandhāvārasannivesayogyo. Sulabhāhārupakaraṇoti sukheneva laddhabbadhaññagorasadārutiṇādibhojanasādhano.
ਪਰਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਸੇਨਾ, ਆਣਾ વਾ।
Paracakkanti parassa rañño senā, āṇā vā.
ਆਗਮਨਨਨ੍ਦਨੋਤਿ ਆਗਮਨੇਨ ਨਨ੍ਦਿਜਨਨੋ। ਗਮਨੇਨ ਸੋਚੇਤੀਤਿ ਗਮਨਸੋਚਨੋ। ਉਪਕਪ੍ਪੇਥਾਤਿ ਉਪਰੂਪਰਿ ਕਪ੍ਪੇਥ, ਸਂવਿਦਹਥ ਉਪਨੇਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾਤਿ ਹੇਤੁਤੋਪਿ ਸਭਾવਤੋਪਿ ਫਲਤੋਪਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾਦਿਆਦੀਨવਤੋਪਿ વੀਮਂਸਿਤ੍વਾ। વਿਭਾવੇਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਂ વਿਭੂਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ વਿਭਾવਿਨੋ, ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤੋ। ਅਨੁਯਨ੍ਤਾਤਿ ਅਨੁવਤ੍ਤਕਾ, ਅਨੁવਤ੍ਤਕਭਾવੇਨੇવ, ਪਨ ਰਞ੍ਞੋ ਚ ਮਹਾਨੁਭਾવੇਨ ਤੇ ਜਿਗੁਚ੍ਛਨવਸੇਨ ਪਾਪਤੋ ਅਨੋਰਮਨ੍ਤਾਪਿ ਏਕਚ੍ਚੇ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪવਸੇਨ ਓਰਮਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Āgamananandanoti āgamanena nandijanano. Gamanena socetīti gamanasocano. Upakappethāti uparūpari kappetha, saṃvidahatha upanethāti attho. Upaparikkhitvāti hetutopi sabhāvatopi phalatopi diṭṭhadhammikasamparāyikādiādīnavatopi vīmaṃsitvā. Vibhāventi paññāya atthaṃ vibhūtaṃ karontīti vibhāvino, paññavanto. Anuyantāti anuvattakā, anuvattakabhāveneva, pana rañño ca mahānubhāvena te jigucchanavasena pāpato anoramantāpi ekacce ottappavasena oramantīti veditabbaṃ.
ਓਗਚ੍ਛਮਾਨਨ੍ਤਿ ਓਸੀਦਨ੍ਤਂ। ਯੋਜਨਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਪਦੇਸਂ। ਗਮ੍ਭੀਰਭਾવੇਨ ਪਨ ਯਥਾ ਭੂਮਿ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਓਗਚ੍ਛਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਤਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਅਨ੍ਤੇ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਉਦਕੇਨ ਸੇਨਾਯ ਅਨਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਣਤ੍ਥਂ। ਪੁਰਤ੍ਥਿਮੋ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਪਰਿਯਨ੍ਤੋ, ਤਂ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਪਰਿਯਨ੍ਤਂ, ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Ogacchamānanti osīdantaṃ. Yojanamattanti vitthārato yojanamattaṃ padesaṃ. Gambhīrabhāvena pana yathā bhūmi dissati, evaṃ ogacchati. Tenāha ‘‘mahāsamuddatala’’ntiādi. Ante cakkaratanaṃ udakena senāya anajjhottharaṇatthaṃ. Puratthimo mahāsamuddo pariyanto etassāti puratthimamahāsamuddapariyanto, taṃ puratthimamahāsamuddapariyantaṃ, puratthimamahāsamuddaṃ pariyantaṃ katvāti attho.
ਚਾਤੁਰਨ੍ਤਾਯਾਤਿ ਚਤੁਸਮੁਦ੍ਦਨ੍ਤਾਯ, ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਿਸਾਦਿਚਤੁਕੋਟ੍ਠਾਸਨ੍ਤਾਯ વਾ। ਸੋਭਯਮਾਨਂ વਿਯਾਤਿ વਿਯ-ਸਦ੍ਦੋ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਗੁਣੇਹਿ ਸੋਭਨ੍ਤਮੇવ ਹਿ ਤਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਪਾਲ਼ਿਯਮ੍ਪਿ ਹਿ ‘‘ਉਪਸੋਭਯਮਾਨਂ’’ ਤ੍વੇવ વੁਤ੍ਤਂ।
Cāturantāyāti catusamuddantāya, puratthimadisādicatukoṭṭhāsantāya vā. Sobhayamānaṃ viyāti viya-saddo nipātamattaṃ. Attano acchariyaguṇehi sobhantameva hi taṃ tiṭṭhati. Pāḷiyampi hi ‘‘upasobhayamānaṃ’’ tveva vuttaṃ.
ਹਤ੍ਥਿਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Hatthiratanavaṇṇanā
੨੪੬. ਹਰਿਚਨ੍ਦਨਾਦੀਹੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਚਤੁਜ੍ਜਾਤਿਯਗਨ੍ਧਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਆਗਮਨਂ ਚਿਨ੍ਤੇਥਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿવਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੂਰਿਤਤਾਯ ਪਰਿਚਿਤਤ੍ਤਾ। ਕਾਲ਼ਤਿਲਕਾਦੀਨਂ ਅਭਾવੇਨ વਿਸੁਦ੍ਧਸੇਤਸਰੀਰੋ। ਸਤ੍ਤਪਤਿਟ੍ਠੋਤਿ ਭੂਮਿਫੁਸਨਕੇਹਿ વਾਲਧਿ, વਰਙ੍ਗਂ, ਹਤ੍ਥੋਤਿ ਇਮੇਹਿ ਚ ਤੀਹਿ, ਚਤੂਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਚਾਤਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ਅવਯવੇਹਿ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਪਤਿਟ੍ਠੋ। ਸਬ੍ਬਕਨਿਟ੍ਠੋਤਿ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਛਦ੍ਦਨ੍ਤਕੁਲਹਤ੍ਥੀਹਿ ਹੀਨੋ। ਉਪੋਸਥਕੁਲਾ ਸਬ੍ਬਜੇਟ੍ਠੋਤਿ ਉਪੋਸਥਕੁਲਤੋ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਧਾਨੋ ਆਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨਾਤਿ ‘‘ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤੇਨ ਨਯੇਨ। ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਨਂ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਪੁਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ਤਾਨਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਪਨੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਅਪਨੇਤ੍વਾ। ਗਨ੍ਧਮੇવ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਇਤਰੇ ਹਤ੍ਥੀ ਨ ਸਹਨ੍ਤਿ।
246.Haricandanādīhīti ādi-saddena catujjātiyagandhādiṃ saṅgaṇhāti. Āgamanaṃ cintethātivadanti cakkavattivattassa pūritatāya paricitattā. Kāḷatilakādīnaṃ abhāvena visuddhasetasarīro. Sattapatiṭṭhoti bhūmiphusanakehi vāladhi, varaṅgaṃ, hatthoti imehi ca tīhi, catūhi pādehi cāti sattahi avayavehi patiṭṭhitattā sattapatiṭṭho. Sabbakaniṭṭhoti sabbehi chaddantakulahatthīhi hīno. Uposathakulā sabbajeṭṭhoti uposathakulato āgacchanto tattha sabbappadhāno āgacchatīti yojanā. Vuttanayenāti ‘‘mahādānaṃ datvā’’tiādinā vuttena nayena. Cakkavattīnaṃ, cakkavattiputtānañca cakkavattiṃ uddissa cintayantānaṃ āgacchati. Apanetvāti attano ānubhāvena apanetvā. Gandhameva hi tassa itare hatthī na sahanti.
ਘਰਧੇਨੁવਚ੍ਛਕੋ વਿਯਾਤਿ ਘਰੇ ਪਰਿਚਿਤਧੇਨੁਯਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਜਾਤਸਂવਦ੍ਧવਚ੍ਛਕੋ વਿਯ। ਸਕਲਪਥવਿਨ੍ਤਿ ਸਕਲਂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਸਞ੍ਞਿਤਂ ਪਥવਿਂ।
Gharadhenuvacchako viyāti ghare paricitadhenuyā tattheva jātasaṃvaddhavacchako viya. Sakalapathavinti sakalaṃ jambudīpasaññitaṃ pathaviṃ.
ਅਸ੍ਸਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Assaratanavaṇṇanā
੨੪੭. ਸਿਨ੍ਧવਕੁਲਤੋਤਿ ਸਿਨ੍ਧવਸ੍ਸਾਜਾਨੀਯਕੁਲਤੋ।
247.Sindhavakulatoti sindhavassājānīyakulato.
ਮਣਿਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Maṇiratanavaṇṇanā
੨੪੮. ਸਕਟਨਾਭਿਸਮਪਰਿਣਾਹਨ੍ਤਿ ਪਰਿਣਾਹਤੋ ਮਹਾਸਕਟਸ੍ਸ ਨਾਭਿਯਾ ਸਮਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਉਭੋਸੁ ਅਨ੍ਤੇਸੂਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ, ਉਪਰਿ ਚਾਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਅਨ੍ਤੇਸੁ। ਕਣ੍ਣਿਕਪਰਿਯਨ੍ਤਤੋਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਕਞ੍ਚਨਪਦੁਮਾਨਂ ਕਣ੍ਣਿਕਾਯ ਪਰਿਯਨ੍ਤਤੋ। ਮੁਤ੍ਤਾਜਾਲਕੇ ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧੇ ਮੁਤ੍ਤਮਯੇ ਜਾਲਕੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ। ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨવੇਲਾ વਿਯਾਤਿ ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨਸੀਸੇਨ ਸੂਰਿਯਉਦਯਕ੍ਖਣਂ ਉਪਲਕ੍ਖੇਤਿ।
248.Sakaṭanābhisamapariṇāhanti pariṇāhato mahāsakaṭassa nābhiyā samappamāṇaṃ. Ubhosu antesūti heṭṭhā, upari cāti dvīsu antesu. Kaṇṇikapariyantatoti dvinnaṃ kañcanapadumānaṃ kaṇṇikāya pariyantato. Muttājālake ṭhapetvāti suvisuddhe muttamaye jālake patiṭṭhāpetvā. Aruṇuggamanavelā viyāti aruṇuggamanasīsena sūriyaudayakkhaṇaṃ upalakkheti.
ਇਤ੍ਥਿਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Itthiratanavaṇṇanā
੨੪੯. ‘‘ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਂ ਪਾਤੁਭવਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਕੁਤਸ੍ਸਾ ਪਾਤੁਭਾવੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਮਦ੍ਦਰਾਜਕੁਲਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਦ੍ਦਰਟ੍ਠਂ ਕਿਰ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਅਭਿਰੂਪਾਨਂ ਇਤ੍ਥੀਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਸਿਞ੍ਚਯਮਹਾਰਾਜਸ੍ਸ ਦੇવੀ, વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਮਹਾਰਾਜਸ੍ਸ ਦੇવੀ, ਭਦ੍ਦਕਾਪਿਲਾਨੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿ ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਂ ਮਦ੍ਦਰਟ੍ਠੇ ਏવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਪੁਞ੍ਞਾਨੁਭਾવੇਨਾਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਞ੍ਞੋ ਪੁਞ੍ਞਤੇਜੇਨ।
249. ‘‘Itthiratanaṃ pātubhavatī’’ti vatvā kutassā pātubhāvoti dassetuṃ ‘‘maddarājakulato’’tiādi vuttaṃ. Maddaraṭṭhaṃ kira jambudīpe abhirūpānaṃ itthīnaṃ uppattiṭṭhānaṃ. Tathā hi ‘‘siñcayamahārājassa devī, vessantaramahārājassa devī, bhaddakāpilānī’’ti evamādi itthiratanaṃ maddaraṭṭhe eva uppannaṃ. Puññānubhāvenāti cakkavattirañño puññatejena.
ਸਣ੍ਠਾਨਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾਤਿ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾਦਿਸਰੀਰਾવਯવਾਨਂ ਸੁਸਣ੍ਠਿਤਾਯ। ਅવਯવਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਹਿ ਸਮੁਦਾਯਪਾਰਿਪੂਰਿਸਿਦ੍ਧਿ । ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਸਰੀਰਂ ‘‘ਰੂਪਂ ਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੦੬) વਿਯ। ਦਸ੍ਸਨੀਯਾਤਿ ਸੁਰੂਪਭਾવੇਨ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਦਿਸ੍ਸਮਾਨਾવਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੋਮਨਸ੍ਸવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਾਨਂ ਕਮ੍ਮਫਲਸਦ੍ਧਾਯ વਸੇਨ। ਪਸਾਦਾવਹਤ੍ਤਾਤਿ ਕਾਰਣવਚਨੇਨ ਯਥਾ ਪਾਸਾਦਿਕਤਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਸਿਦ੍ਧਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਏવਂ ਦਸ੍ਸਨੀਯਤਾਯ ਪਾਸਾਦਿਕਤਾਸਿਦ੍ਧਿ, ਅਭਿਰੂਪਤਾਯ ਚ ਦਸ੍ਸਨੀਯਤਾਸਿਦ੍ਧਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ ਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਟਿਲੋਮਤੋ વਾ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਪਾਸਾਦਿਕਤਾਸਿਦ੍ਧਿ, ਪਾਸਾਦਿਕਤਾਯ ਦਸ੍ਸਨੀਯਤਾਸਿਦ੍ਧਿ, ਦਸ੍ਸਨੀਯਤਾਯ ਅਭਿਰੂਪਤਾਸਿਦ੍ਧਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ ਸਰੀਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਅਭਿਰੂਪਤਾਦਿਕੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਰੀਰੇ ਦੋਸਾਭਾવવਸੇਨਪਿ ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਭਿਰੂਪਾ વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤਾ, ਏવਂ ਆਰੋਹਪਰਿਣਾਹਯੋਗਤੋ ਚ ਪਾਸਾਦਿਕਾ ਨਾਤਿਦੀਘਤਾਦਯੋ, ਏવਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਦਿਬ੍ਬਰੂਪਤਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪੀਤਿ ‘‘ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਦਿਬ੍ਬવਣ੍ਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Saṇṭhānapāripūriyāti hatthapādādisarīrāvayavānaṃ susaṇṭhitāya. Avayavapāripūriyā hi samudāyapāripūrisiddhi . Rūpanti sarīraṃ ‘‘rūpaṃ tveva saṅkhaṃ gacchatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.306) viya. Dassanīyāti surūpabhāvena passitabbayuttā. Tenāha ‘‘dissamānāvā’’tiādi. Somanassavasena cittaṃ pasādeti yoniso cintentānaṃ kammaphalasaddhāya vasena. Pasādāvahattāti kāraṇavacanena yathā pāsādikatāya vaṇṇapokkharatāsiddhi vuttā, evaṃ dassanīyatāya pāsādikatāsiddhi, abhirūpatāya ca dassanīyatāsiddhi vattabbāti nayaṃ dasseti. Paṭilomato vā vaṇṇapokkharatāya pāsādikatāsiddhi, pāsādikatāya dassanīyatāsiddhi, dassanīyatāya abhirūpatāsiddhi yojetabbā. Evaṃ sarīrasampattivasena abhirūpatādike dassetvā idāni sarīre dosābhāvavasenapi te dassetuṃ ‘‘abhirūpā vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yathā pamāṇayuttā, evaṃ ārohapariṇāhayogato ca pāsādikā nātidīghatādayo, evaṃ manussānaṃ dibbarūpatāsampattipīti ‘‘appattā dibbavaṇṇa’’nti vuttaṃ.
ਆਰੋਹਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ ਉਬ੍ਬੇਧੇਨ ਪਾਸਾਦਿਕਭਾવਤੋ। ਪਰਿਣਾਹਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ ਕਿਸਥੂਲਦੋਸਾਭਾવਤੋ। વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ વਿવਣ੍ਣਤਾਭਾવਤੋ। ਕਾਯવਿਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਸਰੀਰਦੋਸਸ੍ਸ। ਸਤવਾਰવਿਹਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વਿਹਤਸ੍ਸ, ‘‘ਸਤવਾਰવਿਹਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਚ ਇਦਂ ਕਪ੍ਪਾਸਪਿਚੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤੂਲਪਿਚੁਨੋ ਪਨ વਿਹਨਨਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਕੁਙ੍ਕੁਮਤਗਰਤੁਰੁਕ੍ਖਯવਨਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਚਤੁਜ੍ਜਾਤਿ। ‘‘ਤਮਾਲਤਗਰਤੁਰੁਕ੍ਖਯવਨਪੁਪ੍ਫਾਨੀ’’ਤਿ ਅਪਰੇ।
Ārohasampatti vuttā ubbedhena pāsādikabhāvato. Pariṇāhasampatti vuttā kisathūladosābhāvato. Vaṇṇasampatti vuttā vivaṇṇatābhāvato. Kāyavipattiyāti sarīradosassa. Satavāravihatassāti sattakkhattuṃ vihatassa, ‘‘satavāravihatassā’’ti ca idaṃ kappāsapicuvasena vuttaṃ, tūlapicuno pana vihananameva natthi. Kuṅkumatagaraturukkhayavanapupphāni catujjāti. ‘‘Tamālatagaraturukkhayavanapupphānī’’ti apare.
ਅਗ੍ਗਿਦਡ੍ਢਾ વਿਯਾਤਿ ਆਸਨਗਤੇਨ ਅਗ੍ਗਿਨਾ ਦਡ੍ਢਾ વਿਯ। ਪਠਮਮੇવਾਤਿ ਰਾਜਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਰਪ੍ਪਸੁਤਾ ਅਹੁਤ੍વਾ ਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਰਤੋ ਪਠਮਮੇવ, ਦਸ੍ਸਨਸਮਕਾਲਂ ਏવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਰਞ੍ਞੋ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ ਪਚ੍ਛਾ ਨਿਪਾਤਨਂ ਨਿਸੀਦਨਂ ਸੀਲਂ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤਿਨੀ। ਤਂ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਰਞ੍ਞੋ ਕਾਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ‘‘ਕਿਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤਾਯ ਕਿਂ ਕਰਣਂ ਪਟਿਸਾવੇਤੀਤਿ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવਿਨੀ।
Aggidaḍḍhā viyāti āsanagatena agginā daḍḍhā viya. Paṭhamamevāti rājānaṃ disvāpi kiccantarappasutā ahutvā kiccantarato paṭhamameva, dassanasamakālaṃ evāti attho. Rañño nisajjāya pacchā nipātanaṃ nisīdanaṃ sīlaṃ etissāti pacchānipātinī. Taṃ taṃ attanā rañño kātabbakiccaṃ ‘‘kiṃ karomī’’ti pucchitabbatāya kiṃ karaṇaṃ paṭisāvetīti kiṃkārapaṭissāvinī.
ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਨਾਮ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸਠਜਾਤਿਕੋ, ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਸ੍ਸ ਪਨ ਤਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸ੍વਾਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Mātugāmo nāma yebhuyyena saṭhajātiko, itthiratanassa pana taṃ natthīti dassetuṃ ‘‘svāssā’’tiādi vuttaṃ.
ਗੁਣਾਤਿ ਰੂਪਗੁਣਾ ਚੇવ ਆਚਾਰਗੁਣਾ ਚ। ਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਾਨੁਭਾવੇਨਾਤਿ ਕਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਸ੍ਸ ਤਬ੍ਭਾવਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਨੁਭਾવੇਨ। ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋਪਿ ਪਰਿવਾਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਂ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਫਲવਿਸੇਸਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿਯੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਪੁਞ੍ਞਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿ, ਏਤੇਨ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕਰਤਨੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸੁਪਿ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ વਿਸੇਸਾਨਂ ਤਦੁਪਨਿਸ੍ਸਯਤਾ વਿਭਾવਿਤਾ ਏવਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਏਕਦੇਸવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾ ਪਾਰਿਪੂਰੀ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਭਾવੂਪਗਮਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਪਰਿਪੂਰਾ ਜਾਤਾ।
Guṇāti rūpaguṇā ceva ācāraguṇā ca. Purimakammānubhāvenāti katassa purimakammassānubhāvena itthiratanassa tabbhāvasaṃvattaniyassa purimakammassa ānubhāvena. Cakkavattinopi parivārasampattisaṃvattaniyaṃ puññakammaṃ tādisassa phalavisesassa upanissayo hotiyeva. Tenāha ‘‘cakkavattinopuññaṃ upanissāyā’’ti, etena sesesupi saviññāṇakaratanesu attano kammavasena nibbattesupi tesaṃ tesaṃ visesānaṃ tadupanissayatā vibhāvitā evāti daṭṭhabbā. Pubbe ekadesavasena labbhamānā pāripūrī rañño cakkavattibhāvūpagamanato paṭṭhāya sabbākāraparipūrā jātā.
ਗਹਪਤਿਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Gahapatiratanavaṇṇanā
੨੫੦. ਪਕਤਿਯਾ વਾਤਿ ਸਭਾવੇਨੇવ ਚਕ੍ਕਰਤਨਪਾਤੁਭਾવਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ। ਯਾਦਿਸਂ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਬਲਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾ ਚਕ੍ਕਰਤਨਾਨੁਭਾવਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਤਾਦਿਸਂ ਏਤਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਬਲਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਗਹਪਤਿਰਤਨਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਜਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਚਕ੍ਕਰਤਨਾਨੁਭਾવਸਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਕਾਰਣਸ੍ਸ ਹਿ ਏਕਸਨ੍ਤਤਿਪਤਿਤਤਾਯ, ਫਲਸ੍ਸ ਚ ਸਮਾਨਕਾਲਿਕਤਾਯ ਤਥਾવਚਨਂ।
250.Pakatiyā vāti sabhāveneva cakkaratanapātubhāvato pubbepi. Yādisaṃ rañño cakkavattissa puññabalaṃ nissāya yathāvuttā cakkaratanānubhāvanibbatti, tādisaṃ etassa puññabalaṃ nissāya gahapatiratanassa kammavipākajaṃ dibbacakkhuṃ nibbattetīti āha ‘‘cakkaratanānubhāvasahita’’nti. Kāraṇassa hi ekasantatipatitatāya, phalassa ca samānakālikatāya tathāvacanaṃ.
ਪਰਿਣਾਯਕਰਤਨવਣ੍ਣਨਾ
Pariṇāyakaratanavaṇṇanā
੨੫੧. ‘‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ ਅਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਾવਬੋਧਨਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡਿਤਭਾવਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ ਪਣ੍ਡਿਤੋ। ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਬ੍ਯਤ੍ਤਿਯਾ ਬ੍ਯਤ੍ਤੋ। ਸਭਾવਸਿਦ੍ਧਾਯ ਮੇਧਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਪਕਤਿਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ ਮੇਧਾવੀ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਾਥਾવਬੁਦ੍ਧਮਤ੍ਥਂ ਪਰੇਸਂ વਿਭਾવੇਤੁਂ ਪਕਾਸੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਤਾਯ વਿਭਾવੀ। વવਤ੍ਥਪੇਤੁਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਛਿਤੁਂ।
251. ‘‘Ayaṃ dhammo, ayaṃ adhammo’’tiādinā kammassakatāvabodhanasaṅkhātassa paṇḍitabhāvassa atthitāya paṇḍito. Bāhusaccabyattiyā byatto. Sabhāvasiddhāya medhāsaṅkhātāya pakatipaññāya atthitāya medhāvī. Attano yāthāvabuddhamatthaṃ paresaṃ vibhāvetuṃ pakāsetuṃ samatthatāya vibhāvī. Vavatthapetunti nicchituṃ.
ਚਤੁਇਦ੍ਧਿਸਮਨ੍ਨਾਗਤવਣ੍ਣਨਾ
Catuiddhisamannāgatavaṇṇanā
੨੫੨. વਿਪਚ੍ਚਨਂ વਿਪਾਕੋ, વਿਪਾਕੋ ਏવ વੇਪਾਕੋ ਯਥਾ ‘‘વਿਕਤਮੇવ વੇਕਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਮਂ ਨਾਤਿਸੀਤਨਾਚ੍ਚੁਣ੍ਹਤਾਯ ਅવਿਸਮਂ ਭੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વੇਪਾਕੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਮવੇਪਾਕਿਨੀ, ਤਾਯ ਸਮવੇਪਾਕਿਨਿਯਾ।
252. Vipaccanaṃ vipāko, vipāko eva vepāko yathā ‘‘vikatameva vekata’’nti. Samaṃ nātisītanāccuṇhatāya avisamaṃ bhuttassa vepāko etissā atthīti samavepākinī, tāya samavepākiniyā.
ਧਮ੍ਮਪਾਸਾਦਪੋਕ੍ਖਰਣਿવਣ੍ਣਨਾ
Dhammapāsādapokkharaṇivaṇṇanā
੨੫੩. ਜਨਰਾਸਿਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਜਨਰਾਸਿਨਾ ਖਣਿਤ੍વਾ ਨ ਮਾਪੇਸਿ। ਕਿਞ੍ਚਰਹੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਰਞ੍ਞੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਰਣਂ ਪਰਤੋ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਏਕਾਯ વੇਦਿਕਾਯ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯੋ । ਪਰਿવੇਣਪਰਿਚ੍ਛੇਦਪਰਿਯਨ੍ਤੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਰਿવੇਣਂ ਨਾਮ ਸਮਨ੍ਤਤੋ વਿવਟਙ੍ਗਣਭੂਤਂ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਾ ਤੀਰਂ, ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਭੂਤੇ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਏਕਾਯ વੇਦਿਕਾਯ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯੋ। ਏਤਦਹੋਸੀਤਿ ਏਤਂ ‘‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਾਸੁ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀਸੂ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਅਹੋਸੀਤਿ। ਸਬ੍ਬੋਤੁਕਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਉਤੂਸੁ ਪੁਪ੍ਫਨਕਂ। ਨਾਨਾવਣ੍ਣਉਪ੍ਪਲਬੀਜਾਦੀਨੀਤਿ ਰਤ੍ਤਨੀਲਾਦਿਨਾਨਾવਣ੍ਣਪੁਪ੍ਫੇਨ ਪੁਪ੍ਫਨਕਉਪ੍ਪਲਬੀਜਾਦੀਨਿ। ਜਲਜਥਲਜਮਾਲਨ੍ਤਿ ਜਲਜਥਲਜਪੁਪ੍ਫਮਾਲਂ।
253.Janarāsiṃ kāretvā tena janarāsinā khaṇitvā na māpesi. Kiñcarahīti āha ‘‘rañño panā’’tiādi. Tattha kāraṇaṃ parato āgamissati. Ekāya vedikāya parikkhittā pokkharaṇiyo . Pariveṇaparicchedapariyanteti ettha pariveṇaṃ nāma samantato vivaṭaṅgaṇabhūtaṃ pokkharaṇiyā tīraṃ, tassa paricchedabhūte pariyante ekāya vedikāya parikkhittā pokkharaṇiyo. Etadahosīti etaṃ ‘‘yaṃnūnāhaṃ imāsu pokkharaṇīsū’’tiādikaṃ ahosīti. Sabbotukanti sabbesu utūsu pupphanakaṃ. Nānāvaṇṇauppalabījādīnīti rattanīlādinānāvaṇṇapupphena pupphanakauppalabījādīni. Jalajathalajamālanti jalajathalajapupphamālaṃ.
੨੫੪. ਪਰਿਚਾਰવਸੇਨਾਤਿ ਤਙ੍ਖਣਿਕਪਰਿਚਾਰવਸੇਨ, ਇਦਞ੍ਚ ਪਠਮਂ ਪਟ੍ਠਪਿਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ, ਪਚ੍ਛਾ ਪਨ ਯਾਨਸਯਨਾਦੀਨਿ વਿਯ ਇਤ੍ਥਿਯੋਪਿ ਅਤ੍ਥਿਕਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਾ ਏવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਤ੍ਥੀਹਿਪੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਰਿਚ੍ਚਾਗવਸੇਨਾਤਿ ਨਿਰਪੇਕ੍ਖਪਰਿਚ੍ਚਾਗવਸੇਨ। ਦੀਯਤੀਤਿ ਦਾਨਂ, ਦੇਯ੍ਯવਤ੍ਥੁ। ਤਂ ਅਗ੍ਗੀਯਤਿ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੀਯਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਦਾਨਗ੍ਗਂ, ਪਰਿવੇਸਨਟ੍ਠਾਨਂ। ਤਾਦਿਸਾਨਿ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਯਾਦਿਸਾਨਿ ਰਞ੍ਞੋ ਦਾਨਗ੍ਗੇ ਖੋਮਸੁਖੁਮਾਦੀਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ, ਤਾਦਿਸਾਨਿ ਯੇਸਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕਾਨਿ ਸਨ੍ਤਿ। ਓਹਾਯਾਤਿ ਪਹਾਯ ਤਤ੍ਥੇવ ਠਪੇਤ੍વਾ। ਅਤ੍ਥੋ ਅਤ੍ਥਿ ਯੇਸਂ ਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥਿਕਾ। ਏવਂ ਅਨਤ੍ਥਿਕਾਪਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
254.Paricāravasenāti taṅkhaṇikaparicāravasena, idañca paṭhamaṃ paṭṭhapitaniyāmeneva vuttaṃ, pacchā pana yānasayanādīni viya itthiyopi atthikānaṃ pariccattā eva. Tenāha ‘‘itthīhipī’’tiādi. Pariccāgavasenāti nirapekkhapariccāgavasena. Dīyatīti dānaṃ, deyyavatthu. Taṃ aggīyati nissajjīyati etthāti dānaggaṃ, parivesanaṭṭhānaṃ. Tādisāni atthīti yādisāni rañño dānagge khomasukhumādīni vatthāni, tādisāni yesaṃ attano santakāni santi. Ohāyāti pahāya tattheva ṭhapetvā. Attho atthi yesaṃ teti atthikā. Evaṃ anatthikāpi daṭṭhabbā.
੨੫੫. ਕਲਹਸਦ੍ਦੋਪੀਤਿ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਦਾਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਗੇਹਤੋ ਨੀਹਤਂ ਪੁਨ ਗੇਹਂ ਪવੇਸੇਤੁਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਮੁਚ੍ਚੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਖੋ ਏਤਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਤਿਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੫੫)।
255.Kalahasaddopīti pi-saddena dānādhippāyena gehato nīhataṃ puna gehaṃ pavesetuṃ na yuttanti imamatthaṃ samucceti. Tenāha ‘‘na kho etaṃ amhākaṃ patirūpa’’ntiādi (dī. ni. 2.255).
੨੫੭. ਉਣ੍ਹੀਸਮਤ੍ਥਕੇਤਿ ਸਿਖਾਪਰਿਯਨ੍ਤਮਤ੍ਥਕੇ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਮਤ੍ਥਕੇਤਿ ਪਾਸਾਦਙ੍ਗਣਪਰਿਚ੍ਛੇਦਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕੇ।
257.Uṇhīsamatthaketi sikhāpariyantamatthake. Paricchedamatthaketi pāsādaṅgaṇaparicchedassa matthake.
੨੫੮. ਹਰਤੀਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਪਭਸ੍ਸਰਭਾવੇਨ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਪਟਿਹਰਨ੍ਤਂ ਦੁਦ੍ਦਿਕ੍ਖਤਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਹਰਤਿ ਅਪਨੇਨ੍ਤਂ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਹਰਣਂ ਨੇਸਂ ਪਰਿਪ੍ਫਨ੍ਦਨੇਨਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਫਨ੍ਦਾਪੇਤੀ’’ਤਿ।
258.Haratīti ativiya pabhassarabhāvena cakkhūni paṭiharantaṃ duddikkhatāya diṭṭhiyo harati apanentaṃ viya hoti. Taṃ pana haraṇaṃ nesaṃ paripphandanenāti āha ‘‘phandāpetī’’ti.
ਪਠਮਭਾਣવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ਝਾਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿવਣ੍ਣਨਾ
Jhānasampattivaṇṇanā
੨੬੦. ਮਹਤਿਯਾ ਇਦ੍ਧਿਯਾਤਿ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਇਚ੍ਛਿਤਤ੍ਥਸਮਿਜ੍ਝਨੇਨ। ਤੇਸਂਯੇવ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਤ੍ਥਾਨਂ। ‘‘ਅਨੁਭવਿਤਬ੍ਬਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਆਨੁਭਾવ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸਾਧਨਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਪਰਿਚ੍ਚਾਗਸ੍ਸ ਕਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਰਿਚ੍ਚਾਗਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਮੇਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਦਮੋ।
260.Mahatiyā iddhiyāti mahantena icchitatthasamijjhanena. Tesaṃyeva icchiticchitatthānaṃ. ‘‘Anubhavitabbāna’’nti iminā ānubhāva-saddassa kammasādhanataṃ dasseti. Pubbe sampannaṃ katvā deyyadhammapariccāgassa katabhāvaṃ dassento ‘‘sampattipariccāgassā’’ti āha. Attānaṃ dameti etenāti damo.
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਪੁਬ੍ਬਯੋਗવਣ੍ਣਨਾ
Bodhisattapubbayogavaṇṇanā
ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਰਞ੍ਞੋ। ਏਕੋ ਥੇਰੋਤਿ ਅਪ੍ਪਞ੍ਞਾਤੋ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਥੇਰੋ। ਥੇਰਂ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ। ਕਟ੍ਠਤ੍ਥਰਣਨ੍ਤਿ ਕਟ੍ਠਮਯਂ ਅਤ੍ਥਰਣਂ, ਦਾਰੁਫਲਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Assāti mahāsudassanarañño. Eko theroti appaññāto nāmagottato aññataro puthujjano thero. Theraṃ disvāti aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā. Kaṭṭhattharaṇanti kaṭṭhamayaṃ attharaṇaṃ, dāruphalakanti attho.
ਪਰਿਭੋਗਭਾਜਨਨ੍ਤਿ ਪਾਨੀਯਪਰਿਭੋਜਨੀਯਾਦਿਪਰਿਭੋਗਯੋਗ੍ਯਂ ਭਾਜਨਂ। ਆਰਕਣ੍ਟਕਨ੍ਤਿ ਸੂਚਿવਿਜ੍ਝਨਕਕਣ੍ਟਕਂ। ਪਿਪ੍ਫਲਿਕਨ੍ਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਸਤ੍ਥਕਂ। ਉਦਕਤੁਮ੍ਬਕਨ੍ਤਿ ਕੁਣ੍ਡਿਕਂ।
Paribhogabhājananti pānīyaparibhojanīyādiparibhogayogyaṃ bhājanaṃ. Ārakaṇṭakanti sūcivijjhanakakaṇṭakaṃ. Pipphalikanti khuddakasatthakaṃ. Udakatumbakanti kuṇḍikaṃ.
ਕੂਟਾਗਾਰਦ੍વਾਰੇਯੇવ ਨਿવਤ੍ਤੇਸੀਤਿ ਕੂਟਾਗਾਰਂ ਪવਿਟ੍ਠਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੇਸਂ ਮਿਚ੍ਛਾવਿਤਕ੍ਕਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਓਕਾਸਂ ਨਾਦਾਸਿ।
Kūṭāgāradvāreyeva nivattesīti kūṭāgāraṃ paviṭṭhakālato paṭṭhāya tesaṃ micchāvitakkānaṃ pavattiyā okāsaṃ nādāsi.
੨੬੧. ਕਸਿਣਮੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਕਤਾਧਿਕਾਰਤ੍ਤਾ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਪਦੇਸਾਨਂ ਸੁਪਰਿਕਮ੍ਮਕਤਕਸਿਣਸਦਿਸਤ੍ਤਾ।
261.Kasiṇameva paññāyati mahāpurisassa tattha tattha katādhikārattā, tesañca padesānaṃ suparikammakatakasiṇasadisattā.
੨੬੨. ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਝਾਨਾਨੀਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਕਸਿਣਜ੍ਝਾਨਾਨਿ। ਕਸਿਣਜ੍ਝਾਨਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਨਂਯੇવ વਚਨਂ ਤਾਸਂ ਤਦਾ ਆਦਰਗਾਰવવਸੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਤ੍ਤਾ। ਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਹਿ ਅਰੂਪਜ੍ਝਾਨੇਸੁ ਆਦਰੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਦਟ੍ਠਾਨਤਂ ਪਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਤਾਨਿਪਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਤਾਪਸਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਕਾਲੇ ਯਤ੍ਤਕੇ ਲੋਕਿਯਗੁਣੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤਦਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸਿਯੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ।
262.Cattāri jhānānīti cattāri kasiṇajjhānāni. Kasiṇajjhānappamaññānaṃyeva vacanaṃ tāsaṃ tadā ādaragāravavasena nibbattitattā. Mahābodhisattānañhi arūpajjhānesu ādaro natthi, abhiññāpadaṭṭhānataṃ pana sandhāya tānipi nibbattenti, tasmā mahāsatto tāpasaparibbājakakāle yattake lokiyaguṇe nibbatteti, te sabbepi tadā nibbattesiyeva. Tenāha ‘‘mahāpuriso panā’’tiādi.
ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਨਗਰਸਹਸ੍ਸਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Caturāsītinagarasahassādivaṇṇanā
੨੬੩. ਅਭਿਹਰਿਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਉਪਨੇਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ।
263.Abhiharitabbabhattanti upanetabbabhattaṃ.
੨੬੪. ਨਿਬਦ੍ਧવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਉਪਨਿਬਦ੍ਧਂ ਪਾਕવਤ੍ਤਂ।
264.Nibaddhavattanti pubbe upanibaddhaṃ pākavattaṃ.
ਸੁਭਦ੍ਦਾਦੇવਿਉਪਸਙ੍ਕਮਨવਣ੍ਣਨਾ
Subhaddādeviupasaṅkamanavaṇṇanā
੨੬੫. ਆવਟ੍ਟੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤਿવਿਸਿਤ੍વਾ। ਯਂ ਯਂ ਰਞ੍ਞੋ ਇਚ੍ਛਿਤਂ ਦਾਨੂਪਕਰਣਞ੍ਚੇવ ਭੋਗੂਪਕਰਣਞ੍ਚ, ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਤਥੇવ ਸਮਿਦ੍ਧਭਾવਂ વਿਤ੍ਥવਤਿ।
265.Āvaṭṭetvāti ativisitvā. Yaṃ yaṃ rañño icchitaṃ dānūpakaraṇañceva bhogūpakaraṇañca, tassa tassa tatheva samiddhabhāvaṃ vitthavati.
੨੬੬. ਸਚੇ ਪਨ ਰਾਜਾ ਜੀવਿਤੇ ਛਨ੍ਦਂ ਜਨੇਯ੍ਯ, ਇਤੋ ਪਰਮ੍ਪਿ ਚਿਰਂ ਕਾਲਂ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋਤਿ ਏવਂ ਮਹਜ੍ਝਾਸਯਾ ਦੇવੀ ਭੋਗੇਸੁ, ਜੀવਿਤੇ ਚ ਰਾਜਾਨਂ ਸਾਪੇਕ੍ਖਂ ਕਾਤੁਂ વਾਯਮਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮਾ ਹੇવ ਖੋ ਰਾਜਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਕਾਲਙ੍ਕਿਰਿਯਂ ਅਨਿਚ੍ਛਮਾਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਛਨ੍ਦਂ ਜਨੇਹੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਛਨ੍ਦ-ਸਦ੍ਦੋ ਤਣ੍ਹਾਪਰਿਯਾਯੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪੇਮਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਅਪੇਕ੍ਖਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਏਤਾਯ ਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੀਤਿ ਅਪੇਕ੍ਖਾ, ਤਣ੍ਹਾ।
266. Sace pana rājā jīvite chandaṃ janeyya, ito parampi ciraṃ kālaṃ tiṭṭheyya mahiddhiko mahānubhāvoti evaṃ mahajjhāsayā devī bhogesu, jīvite ca rājānaṃ sāpekkhaṃ kātuṃ vāyami. Tena vuttaṃ ‘‘mā heva kho rājā’’tiādi. Tenevāha ‘‘tassa kālaṅkiriyaṃ anicchamānā’’tiādi. Chandaṃ janehīti ettha chanda-saddo taṇhāpariyāyoti āha ‘‘pemaṃ uppādehī’’ti. Apekkhati ārammaṇaṃ etāya na vissajjetīti apekkhā, taṇhā.
੨੬੭. ਗਰਹਿਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕੇਹਿ ਗਰਹਿਤਾ, ਕਸ੍ਮਾ ਚ ਗਰਹਿਤਾਤਿ ਅਨ੍ਤੋਲੀਨਂ ਚੋਦਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ, ਤੇਨ વਿਞ੍ਞੁਗਰਹਿਤਤ੍ਤਾ, ਦੁਗ੍ਗਤਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਤੋ ਚ ਸਾਪੇਕ੍ਖਕਾਲਕਿਰਿਯਾ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
267.Garahitāti ettha kehi garahitā, kasmā ca garahitāti antolīnaṃ codanaṃ vissajjento ‘‘buddhehī’’tiādimāha, tena viññugarahitattā, duggatisaṃvattaniyato ca sāpekkhakālakiriyā parivajjetabbāti dasseti.
੨੬੮. ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਖੁਪਥਂ વਿਜਹਿਤ੍વਾ।
268.Ekamantaṃ gantvāti rañño cakkhupathaṃ vijahitvā.
ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੂਪਗਮਨવਣ੍ਣਨਾ
Brahmalokūpagamanavaṇṇanā
੨੬੯. ਸੋਣਸ੍ਸਾਤਿ ਕੋਲ਼ਿવੀਸਸ੍ਸ ਸੋਣਸ੍ਸ। ਏਕਾ ਭਤ੍ਤਪਾਤੀਤਿ ਏਕਂ ਭਤ੍ਤવਡ੍ਢਿਤਕਂ। ਤਾਦਿਸਂ ਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਥਾਰੂਪਂ ਗਰੁਂ ਮਧੁਰਂ ਸਿਨਿਦ੍ਧਂ ਭਤ੍ਤਂ। ਭੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਭੁਤ੍ਤવਨ੍ਤਾਨਂ।
269.Soṇassāti koḷivīsassa soṇassa. Ekā bhattapātīti ekaṃ bhattavaḍḍhitakaṃ. Tādisaṃ bhattanti tathārūpaṃ garuṃ madhuraṃ siniddhaṃ bhattaṃ. Bhuttānanti bhuttavantānaṃ.
੨੭੧. ਦਾਸਮਨੁਸ੍ਸਾਤਿ ਦਾਸਾ ਚੇવ ਆਯੁਤ੍ਤਕਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚ।
271.Dāsamanussāti dāsā ceva āyuttakamanussā ca.
ਇਦਾਨਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਯ ਰਞ੍ਞੋ ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਭੋਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਤਂ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਏਤਾਨਿ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ, ਤਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Idāni yathāvuttāya rañño mahāsudassanassa bhogasampattiyā kammasarikkhataṃ uddharanto ‘‘etāni panā’’tiādimāha, taṃ suviññeyyameva.
੨੭੨. ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਸਮੁਦਾਗਮਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ। ਯਤ੍ਥ ਤਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਆਯੂਹਿਤਂ, ਯਤੋ ਸਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ, ਤਤੋ ਤਤਿਯਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਪਭੁਤਿ। ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਜਾਤਕਦੇਸਨਾ ਹਿ ਤਦਾ ਸਮੁਦਾਗਮਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਭਗવਤਾ ਦੇਸਿਤਾਤਿ। ਪਂਸ੍વਾਗਾਰਕੀਲ਼ਂ વਿਯਾਤਿ ਯਥਾ ਨਾਮ ਦਾਰਕਾ ਪਂਸੂਹਿ વਾਪਿਗੇਹਭੋਜਨਾਦੀਨਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਾ ਯਥਾਰੁਚਿ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਗਮਨਕਾਲੇ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ વਿਧਂਸੇਨ੍ਤਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਭਗવਾ ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਕਾਲੇ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਨੁਭੂਤਂ ਦਿਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਦਿਸਂ ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਨੁਭਾવਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੇਸਨਂ ਆਦੀਨવਨਿਸ੍ਸਰਣਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વਿવਟ੍ਟਾਭਿਮੁਖਂ વਿਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਬ੍ਬਾ ਸਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਯ વਿਪਰਿਣਤਾ વਿਧਂਸਿਤਾ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਸ੍ਸਾਨਨ੍ਦਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। વਿਪਰਿਣਤਾਤਿ વਿਪਰਿਣਾਮਂ ਸਭਾવવਿਗਮਂ ਗਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਕਤਿવਿਜਹਨੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਕਤੀਤਿ ਸਭਾવਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਦਯવਯਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਕਕ੍ਖਲ਼ਫੁਸਨਾਦਿਸਭਾવੋ, ਸੋ ਭਙ੍ਗਕ੍ਖਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਜਹਿਤੋ, ਪਰਿਚ੍ਚਜਨ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਸੋ ਨਤ੍ਥੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਿਬ੍ਬੁਤਪਦੀਪੋ વਿਯ ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਕਭਾવਂ ਗਤਾ’’ਤਿ।
272.Āditopaṭṭhāyāti samudāgamanato paṭṭhāya. Yattha taṃ puññaṃ āyūhitaṃ, yato sā sampatti nibbattā, tato tatiyattabhāvato pabhuti. Mahāsudassanassa jātakadesanā hi tadā samudāgamanato paṭṭhāya bhagavatā desitāti. Paṃsvāgārakīḷaṃ viyāti yathā nāma dārakā paṃsūhi vāpigehabhojanādīni dassentā yathāruci kīḷitvā gamanakāle sabbaṃ taṃ vidhaṃsentā gacchanti, evameva bhagavā mahāsudassanakāle attanā anubhūtaṃ dibbasampattisadisaṃ acinteyyānubhāvasampattiṃ vitthārato dassetvā puna attano desanaṃ ādīnavanissaraṇadassanavasena vivaṭṭābhimukhaṃ viparivattento ‘‘sabbā sā sampatti aniccatāya vipariṇatā vidhaṃsitā’’ti dassento ‘‘passānandā’’tiādimāha. Vipariṇatāti vipariṇāmaṃ sabhāvavigamaṃ gatā. Tenāha ‘‘pakativijahanenā’’tiādi. Pakatīti sabhāvadhammānaṃ udayavayaparicchinno kakkhaḷaphusanādisabhāvo, so bhaṅgakkhaṇato paṭṭhāya jahito, pariccajanto sabbaso nattheva. Tenāha ‘‘nibbutapadīpo viya apaññattikabhāvaṃ gatā’’ti.
ਏਤ੍ਤਾવਤਾਤਿ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪવਤ੍ਤੇਨ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਦੇਸਨਾਮਗ੍ਗੇਨ। ਅਨੇਕਾਨਿ વਸ੍ਸਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿਯੇવ ਉਬ੍ਬੇਧੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨੇਕવਸ੍ਸਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸੁਬ੍ਬੇਧਾ। ਅਨਿਚ੍ਚਲਕ੍ਖਣਂ ਆਦਾਯਾਤਿ ਤਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਗਤਂ ਅਨਿਚ੍ਚਲਕ੍ਖਣਂ ਦੇਸਨਾਯ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਭਾવੇਤ੍વਾ। ਯਥਾ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਮੁਚ੍ਚਨੇ ਤਾਦਿਸਂ ਸਤਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਪਕਤਿਪੁਰਿਸੇਨ ਆਰੋਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਏવਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾવਿਭਾવਨੇਨ ਤਸ੍ਸਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਪੇਕ੍ਖਾਨਿਸ੍ਸੇਣਿਮੁਚ੍ਚਨੇ ਕੇਨਚਿ ਆਰੋਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਲਕ੍ਖਣਂ ਆਦਾਯ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੋ વਿਯਾ’’ਤਿ। ਤੇਨੇવਾਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਕਾਰਣੇਨੇવ, ਆਦਿਤੋ ਸਾਤਿਸਯਂ ਕਾਮੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾਪਿ ਉਪਰਿ ਨੇਸਂ ‘‘ਪਸ੍ਸਾਨਨ੍ਦਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਆਦੀਨવਂ, ਓਕਾਰਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਂ, ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇ ਆਨਿਸਂਸਞ੍ਚ વਿਭਾવੇਤ੍વਾ ਦੇਸਨਾਯ ਨਿਟ੍ਠਾਪਿਤਤ੍ਤਾ। ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਅਤੀਤਕਾਲੇ। વਸਭਰਾਜਾਤਿ વਸਭਨਾਮਕੋ ਸੀਹਲ਼ਮਹਾਰਾਜਾ।
Ettāvatāti ādito paṭṭhāya pavattena ettakena desanāmaggena. Anekāni vassakoṭisatasahassāniyeva ubbedho etissāti anekavassakoṭisatasahassubbedhā. Aniccalakkhaṇaṃ ādāyāti taṃ sampattigataṃ aniccalakkhaṇaṃ desanāya gahetvā vibhāvetvā. Yathā nisseṇimuccane tādisaṃ satahatthubbedhaṃ rukkhaṃ pakatipurisena ārohituṃ na sakkā, evaṃ aniccatāvibhāvanena tassā sampattiyā apekkhānisseṇimuccane kenaci ārohituṃ na sakkāti āha ‘‘aniccalakkhaṇaṃ ādāya nisseṇiṃ muñcanto viyā’’ti. Tenevāti yathāvuttakāraṇeneva, ādito sātisayaṃ kāmesu assādaṃ dassetvāpi upari nesaṃ ‘‘passānandā’’tiādinā ādīnavaṃ, okāraṃ, saṃkilesaṃ, nekkhamme ānisaṃsañca vibhāvetvā desanāya niṭṭhāpitattā. Pubbeti atītakāle. Vasabharājāti vasabhanāmako sīhaḷamahārājā.
ਉਦਕਪੁਪ੍ਫੁਲ਼ਾਦਯੋਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਤਿਣਗ੍ਗੇ ਉਸ੍ਸਾવਬਿਨ੍ਦੁਆਦਿਕੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ।
Udakapupphuḷādayoti ādi-saddena tiṇagge ussāvabinduādike saṅgaṇhāti.
ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਪਨਾਤਿ ਪਨ-ਸਦ੍ਦੋ વਿਸੇਸਤ੍ਥਜੋਤਨੋ, ਤੇਨ ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਮਹਾਰਾਜਾ ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸਿ, ਤਦਗ੍ਗੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ ਚ ਸਮਣਭਾવੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ, ਯਤੋ વਿਧੁਯ ਏવ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਦਿਸਮਣਭਾવਸਂਕਿਲੇਸਂ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਂ ਪਾવਿਸਿ, ਏવਂਭੂਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਸ੍ਸ ਕਾਲਂ ਕਿਰਿਯਤੋ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਸਬ੍ਬਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਨ ਤਤੋ ਪਰਂ, ਅਹੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਮਨੁਸ੍ਸੋ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਗੁਣવਿਸੇਸੋਤਿ ਇਮਂ વਿਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Mahāsudassanassa panāti pana-saddo visesatthajotano, tena mahāsudassanamahārājā jhānābhiññāsamāpattiyo nibbattesi, tadaggena parisuddhe ca samaṇabhāve patiṭṭhito, yato vidhuya eva kāmavitakkādisamaṇabhāvasaṃkilesaṃ suññāgāraṃ pāvisi, evaṃbhūtassāpi tassa kālaṃ kiriyato sattame divase sabbā cakkavattisampatti antarahitā, na tato paraṃ, aho acchariyamanusso anaññasādhāraṇaguṇavisesoti imaṃ visesaṃ dasseti.
ਅਨਾਰੁਲ਼੍ਹਨ੍ਤਿ ‘‘ਰਾਜਾ ਕਿਰ ਪੁਬ੍ਬੇ ਗਹਪਤਿਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ, (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੨੬੦) ‘‘ਪੁਨ ਥੇਰਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੨੭੨) ਚ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਸੋ ਹਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਸਙ੍ਗੀਤਿਂ ਅਨਾਰੁਲ਼੍ਹੋ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਪਨ ਆਗਤੋ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਦੇਸਨਾਯ ਪਿਟ੍ਠਿવਤ੍ਤਕਭਾવੇਨ। ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਏવਾਤਿ।
Anāruḷhanti ‘‘rājā kira pubbe gahapatikule nibbattī’’tiādinā, (dī. ni. aṭṭha. 2.260) ‘‘puna theraṃ āmantesī’’tiādinā (dī. ni. aṭṭha. 2.272) ca vuttamatthaṃ sandhāyāha. So hi imasmiṃ sutte saṅgītiṃ anāruḷho, aññattha pana āgato imissā desanāya piṭṭhivattakabhāvena. Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyaṃ evāti.
ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ।
Mahāsudassanasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ • Dīghanikāya / ੪. ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਸੁਤ੍ਤਂ • 4. Mahāsudassanasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਦੀਘ ਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ੪. ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 4. Mahāsudassanasuttavaṇṇanā
