| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
2. මහාසුඤ්‌ඤතසුත්‌තවණ්‌ණනා
2. Mahāsuññatasuttavaṇṇanā
185. එවං මෙ සුතන්‌ති මහාසුඤ්‌ඤතසුත්‌තං. තත්‌ථ කාළඛෙමකස්‌සාති ඡවිවණ්‌ණෙන සො කාළො, ඛෙමකොති පනස්‌ස නාමං. විහාරොති තස්‌මිංයෙව නිග්‍රොධාරාමෙ එකස්‌මිං පදෙසෙ පාකාරෙන පරික්‌ඛිපිත්‌වා ද්‌වාරකොට්‌ඨකං මාපෙත්‌වා හංසවට්‌ටකාදිසෙනාසනානි චෙව මණ්‌ඩලමාළභොජනසාලාදීනි ච පතිට්‌ඨපෙත්‌වා කතො විහාරො. සම්‌බහුලානි සෙනාසනානීති මඤ්‌චො පීඨං භිසිබිම්‌බොහනං තට්‌ටිකා චම්‌මඛණ්‌ඩො තිණසන්‌ථාරො පණ්‌ණසන්‌ථාරො පලාලසන්‌ථාරොතිආදීනි පඤ්‌ඤත්‌තානි හොන්‌ති, මඤ්‌චෙන මඤ්‌චං…පෙ.… පලාලසන්‌ථාරෙනෙව පලාලසන්‌ථාරං ආහච්‌ච ඨපිතානි, ගණභික්‌ඛූනං වසනට්‌ඨානසදිසං අහොසි.
185.Evaṃme sutanti mahāsuññatasuttaṃ. Tattha kāḷakhemakassāti chavivaṇṇena so kāḷo, khemakoti panassa nāmaṃ. Vihāroti tasmiṃyeva nigrodhārāme ekasmiṃ padese pākārena parikkhipitvā dvārakoṭṭhakaṃ māpetvā haṃsavaṭṭakādisenāsanāni ceva maṇḍalamāḷabhojanasālādīni ca patiṭṭhapetvā kato vihāro. Sambahulāni senāsanānīti mañco pīṭhaṃ bhisibimbohanaṃ taṭṭikā cammakhaṇḍo tiṇasanthāro paṇṇasanthāro palālasanthārotiādīni paññattāni honti, mañcena mañcaṃ…pe… palālasanthāreneva palālasanthāraṃ āhacca ṭhapitāni, gaṇabhikkhūnaṃ vasanaṭṭhānasadisaṃ ahosi.
සම්‌බහුලා නු ඛොති භගවතො බොධිපල්‌ලඞ්‌කෙයෙව සබ්‌බකිලෙසානං සමුග්‌ඝාටිතත්‌තා සංසයො නාම නත්‌ථි, විතක්‌කපුබ්‌බභාගා පුච්‌ඡා, විතක්‌කපුබ්‌බභාගෙ චායං නුකාරො නිපාතමත්‌තො. පාටිමත්‌ථකං ගච්‌ඡන්‌තෙ අවිනිච්‌ඡිතො නාම න හොති. ඉතො කිර පුබ්‌බෙ භගවතා දස ද්‌වාදස භික්‌ඛූ එකට්‌ඨානෙ වසන්‌තා න දිට්‌ඨපුබ්‌බා.
Sambahulānu khoti bhagavato bodhipallaṅkeyeva sabbakilesānaṃ samugghāṭitattā saṃsayo nāma natthi, vitakkapubbabhāgā pucchā, vitakkapubbabhāge cāyaṃ nukāro nipātamatto. Pāṭimatthakaṃ gacchante avinicchito nāma na hoti. Ito kira pubbe bhagavatā dasa dvādasa bhikkhū ekaṭṭhāne vasantā na diṭṭhapubbā.
අථස්‌ස එතදහොසි – ගණවාසො නාමායං වට්‌ටෙ ආචිණ්‌ණසමාචිණ්‌ණො නදීඔතිණ්‌ණඋදකසදිසො, නිරයතිරච්‌ඡානයොනිපෙත්‌තිවිසයාසුරකායෙසුපි, මනුස්‌සලොක-දෙවලොකබ්‍රහ්‌මලොකෙසුපි ගණවාසොව ආචිණ්‌ණො. දසයොජනසහස්‌සො හි නිරයො තිපුචුණ්‌ණභරිතා නාළි විය සත්‌තෙහි නිරන්‌තරො, පඤ්‌චවිධබන්‌ධනකම්‌මකාරණකරණට්‌ඨානෙ සත්‌තානං පමාණං වා පරිච්‌ඡෙදො වා නත්‌ථි, තථා වාසීහි තච්‌ඡනාදිඨානෙසු, ඉති ගණභූතාව පච්‌චන්‌ති. තිරච්‌ඡානයොනියං එකස්‌මිං වම්‌මිකෙ උපසිකානං පමාණං වා පරිච්‌ඡෙදො වා නත්‌ථි, තථා එකෙකබිලාදීසුපි කිපිල්‌ලිකාදීනං. තිරච්‌ඡානයොනියම්‌පි ගණවාසොව. පෙතනගරානි ච ගාවුතිකානි අඩ්‌ඪයොජනිකානිපි පෙතභරිතානි හොන්‌ති. එවං පෙත්‌තිවිසයෙපි ගණවාසොව. අසුරභවනං දසයොජනසහස්‌සං කණ්‌ණෙ පක්‌ඛිත්‌තසූචියා කණ්‌ණබිලං විය හොති. ඉති අසුරකායෙපි ගණවාසොව. මනුස්‌සලොකෙ සාවත්‌ථියං සත්‌තපණ්‌ණාස කුලසතසහස්‌සානි, රාජගහෙ අන්‌තො ච බහි ච අට්‌ඨාරස මනුස්‌සකොටියො වසිංසු. එවං අඤ්‌ඤෙසුපි ඨානෙසූති මනුස්‌සලොකෙපි ගණවාසොව. භුම්‌මදෙවතා ආදිං කත්‌වා දෙවලොකබ්‍රහ්‌මලොකෙසුපි ගණවාසොව. එකෙකස්‌ස හි දෙවපුත්‌තස්‌ස අඩ්‌ඪතියා නාටකකොටියො හොන්‌ති, නවපි කොටියො හොන්‌ති, එකට්‌ඨානෙ දසසහස්‌සාපි බ්‍රහ්‌මානො වසන්‌ති.
Athassa etadahosi – gaṇavāso nāmāyaṃ vaṭṭe āciṇṇasamāciṇṇo nadīotiṇṇaudakasadiso, nirayatiracchānayonipettivisayāsurakāyesupi, manussaloka-devalokabrahmalokesupi gaṇavāsova āciṇṇo. Dasayojanasahasso hi nirayo tipucuṇṇabharitā nāḷi viya sattehi nirantaro, pañcavidhabandhanakammakāraṇakaraṇaṭṭhāne sattānaṃ pamāṇaṃ vā paricchedo vā natthi, tathā vāsīhi tacchanādiṭhānesu, iti gaṇabhūtāva paccanti. Tiracchānayoniyaṃ ekasmiṃ vammike upasikānaṃ pamāṇaṃ vā paricchedo vā natthi, tathā ekekabilādīsupi kipillikādīnaṃ. Tiracchānayoniyampi gaṇavāsova. Petanagarāni ca gāvutikāni aḍḍhayojanikānipi petabharitāni honti. Evaṃ pettivisayepi gaṇavāsova. Asurabhavanaṃ dasayojanasahassaṃ kaṇṇe pakkhittasūciyā kaṇṇabilaṃ viya hoti. Iti asurakāyepi gaṇavāsova. Manussaloke sāvatthiyaṃ sattapaṇṇāsa kulasatasahassāni, rājagahe anto ca bahi ca aṭṭhārasa manussakoṭiyo vasiṃsu. Evaṃ aññesupi ṭhānesūti manussalokepi gaṇavāsova. Bhummadevatā ādiṃ katvā devalokabrahmalokesupi gaṇavāsova. Ekekassa hi devaputtassa aḍḍhatiyā nāṭakakoṭiyo honti, navapi koṭiyo honti, ekaṭṭhāne dasasahassāpi brahmāno vasanti.
තතො චින්‌තෙසි – ‘‘මයා සතසහස්‌සකප්‌පාධිකානි චත්‌තාරි අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යානි ගණවාසවිද්‌ධංසනත්‌ථං දස පාරමියො පූරිතා, ඉමෙ ච භික්‌ඛූ ඉතො පට්‌ඨායෙව ගණං බන්‌ධිත්‌වා ගණාභිරතා ජාතා අනනුච්‌ඡවිකං කරොන්‌තී’’ති. සො ධම්‌මසංවෙගං උප්‌පාදෙත්‌වා පුන චින්‌තෙසි – ‘‘සචෙ ‘එකට්‌ඨානෙ ද්‌වීහි භික්‌ඛූහි න වසිතබ්‌බ’න්‌ති සක්‌කා භවෙය්‍ය සික්‌ඛාපදං පඤ්‌ඤපෙතුං, සික්‌ඛාපදං පඤ්‌ඤාපෙය්‍යං, න ඛො පනෙතං සක්‌කා. හන්‌දාහං මහාසුඤ්‌ඤතාපටිපත්‌තිං නාම සුත්‌තන්‌තං දෙසෙමි, යං සික්‌ඛාකාමානං කුලපුත්‌තානං සික්‌ඛාපදපඤ්‌ඤත්‌ති විය නගරද්‌වාරෙ නික්‌ඛිත්‌තසබ්‌බකායිකආදාසො විය ච භවිස්‌සති. තතො යථා නාමෙකස්‌මිං ආදාසෙ ඛත්‌තියාදයො අත්‌තනො වජ්‌ජං දිස්‌වා තං පහාය අනවජ්‌ජා හොන්‌ති, එවමෙවං මයි පරිනිබ්‌බුතෙපි පඤ්‌චවස්‌සසහස්‌සානි ඉමං සුත්‌තං ආවජ්‌ජිත්‌වා ගණං විනොදෙත්‌වා එකීභාවාභිරතා කුලපුත්‌තා වට්‌ටදුක්‌ඛස්‌ස අන්‌තං කරිස්‌සන්‌තී’’ති. භගවතො ච මනොරථං පූරෙන්‌තා විය ඉමං සුත්‌තං ආවජ්‌ජිත්‌වා ගණං විනොදෙත්‌වා වට්‌ටදුක්‌ඛං ඛෙපෙත්‌වා පරිනිබ්‌බුතා කුලපුත්‌තා ගණනපථං වීතිවත්‌තා. වාලිකපිට්‌ඨිවිහාරෙපි හි ආභිධම්‌මිකඅභයත්‌ථෙරො නාම වස්‌සූපනායිකසමයෙ සම්‌බහුලෙහි භික්‌ඛූහි සද්‌ධිං ඉමං සුත්‌තං සඤ්‌ඣායිත්‌වා ‘‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො එවං කාරෙති, මයං කිං කරොමා’’ති ආහ. තෙ සබ්‌බෙපි අන්‌තොවස්‌සෙ ගණං විනොදෙත්‌වා එකීභාවාභිරතා අරහත්‌තං පාපුණිංසු. ගණභෙදනං නාම ඉදං සුත්‌තන්‌ති.
Tato cintesi – ‘‘mayā satasahassakappādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni gaṇavāsaviddhaṃsanatthaṃ dasa pāramiyo pūritā, ime ca bhikkhū ito paṭṭhāyeva gaṇaṃ bandhitvā gaṇābhiratā jātā ananucchavikaṃ karontī’’ti. So dhammasaṃvegaṃ uppādetvā puna cintesi – ‘‘sace ‘ekaṭṭhāne dvīhi bhikkhūhi na vasitabba’nti sakkā bhaveyya sikkhāpadaṃ paññapetuṃ, sikkhāpadaṃ paññāpeyyaṃ, na kho panetaṃ sakkā. Handāhaṃ mahāsuññatāpaṭipattiṃ nāma suttantaṃ desemi, yaṃ sikkhākāmānaṃ kulaputtānaṃ sikkhāpadapaññatti viya nagaradvāre nikkhittasabbakāyikaādāso viya ca bhavissati. Tato yathā nāmekasmiṃ ādāse khattiyādayo attano vajjaṃ disvā taṃ pahāya anavajjā honti, evamevaṃ mayi parinibbutepi pañcavassasahassāni imaṃ suttaṃ āvajjitvā gaṇaṃ vinodetvā ekībhāvābhiratā kulaputtā vaṭṭadukkhassa antaṃ karissantī’’ti. Bhagavato ca manorathaṃ pūrentā viya imaṃ suttaṃ āvajjitvā gaṇaṃ vinodetvā vaṭṭadukkhaṃ khepetvā parinibbutā kulaputtā gaṇanapathaṃ vītivattā. Vālikapiṭṭhivihārepi hi ābhidhammikaabhayatthero nāma vassūpanāyikasamaye sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ imaṃ suttaṃ sañjhāyitvā ‘‘sammāsambuddho evaṃ kāreti, mayaṃ kiṃ karomā’’ti āha. Te sabbepi antovasse gaṇaṃ vinodetvā ekībhāvābhiratā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Gaṇabhedanaṃ nāma idaṃ suttanti.
186. ඝටායාති එවංනාමකස්‌ස සක්‌කස්‌ස. විහාරෙති අයම්‌පි විහාරො නිග්‍රොධාරාමස්‌සෙව එකදෙසෙ කාළඛෙමකස්‌ස විහාරො විය කතොති වෙදිතබ්‌බො. චීවරකම්‌මන්‌ති ජිණ්‌ණමලිනානං අග්‌ගළට්‌ඨානුප්‌පාදනධොවනාදීහි කතපරිභණ්‌ඩම්‌පි, චීවරත්‌ථාය උප්‌පන්‌නවත්‌ථානං විචාරණසිබ්‌බනාදීහි අකතං සංවිධානම්‌පි වට්‌ටති, ඉධ පන අකතං සංවිධානං අධිප්‌පෙතං. මනුස්‌සා හි ආනන්‌දත්‌ථෙරස්‌ස චීවරසාටකෙ අදංසු. තස්‌මා ථෙරො සම්‌බහුලෙ භික්‌ඛූ ගහෙත්‌වා තත්‌ථ චීවරකම්‌මං අකාසි. තෙපි භික්‌ඛූ පාතොව සූචිපාසකස්‌ස පඤ්‌ඤායනකාලතො පට්‌ඨාය නිසින්‌නා අපඤ්‌ඤායනකාලෙ උට්‌ඨහන්‌ති. සූචිකම්‌මෙ නිට්‌ඨිතෙයෙව සෙනාසනානි සංවිදහිස්‌සාමාති න සංවිදහිංසු. චීවරකාරසමයො නොති ථෙරො කිර චින්‌තෙසි – ‘‘අද්‌ධා එතෙහි භික්‌ඛූහි න පටිසාමිතානි සෙනාසනානි, භගවතා ච දිට්‌ඨානි භවිස්‌සන්‌ති. ඉති අනත්‌තමනො සත්‌ථා සුට්‌ඨු නිග්‌ගහෙතුකාමො, ඉමෙසං භික්‌ඛූනං උපත්‌ථම්‌භො භවිස්‌සාමී’’ති; තස්‌මා එවමාහ. අයං පනෙත්‌ථ අධිප්‌පායො – ‘‘න, භන්‌තෙ, ඉමෙ භික්‌ඛූ කම්‌මාරාමා එව, චීවරකිච්‌චවසෙන පන එවං වසන්‌තී’’ති.
186.Ghaṭāyāti evaṃnāmakassa sakkassa. Vihāreti ayampi vihāro nigrodhārāmasseva ekadese kāḷakhemakassa vihāro viya katoti veditabbo. Cīvarakammanti jiṇṇamalinānaṃ aggaḷaṭṭhānuppādanadhovanādīhi kataparibhaṇḍampi, cīvaratthāya uppannavatthānaṃ vicāraṇasibbanādīhi akataṃ saṃvidhānampi vaṭṭati, idha pana akataṃ saṃvidhānaṃ adhippetaṃ. Manussā hi ānandattherassa cīvarasāṭake adaṃsu. Tasmā thero sambahule bhikkhū gahetvā tattha cīvarakammaṃ akāsi. Tepi bhikkhū pātova sūcipāsakassa paññāyanakālato paṭṭhāya nisinnā apaññāyanakāle uṭṭhahanti. Sūcikamme niṭṭhiteyeva senāsanāni saṃvidahissāmāti na saṃvidahiṃsu. Cīvarakārasamayo noti thero kira cintesi – ‘‘addhā etehi bhikkhūhi na paṭisāmitāni senāsanāni, bhagavatā ca diṭṭhāni bhavissanti. Iti anattamano satthā suṭṭhu niggahetukāmo, imesaṃ bhikkhūnaṃ upatthambho bhavissāmī’’ti; tasmā evamāha. Ayaṃ panettha adhippāyo – ‘‘na, bhante, ime bhikkhū kammārāmā eva, cīvarakiccavasena pana evaṃ vasantī’’ti.
න ඛො, ආනන්‌දාති, ආනන්‌ද, කම්‌මසමයො වා හොතු අකම්‌මසමයො වා, චීවරකාරසමයො වා හොතු අචීවරකාරසමයො වා, අථ ඛො සඞ්‌ගණිකාරාමො භික්‌ඛු න සොභතියෙව. මා ත්‌වං අනුපත්‌ථම්‌භට්‌ඨානෙ උපත්‌ථම්‌භො අහොසීති. තත්‌ථ සඞ්‌ගණිකාති සකපරිසසමොධානං. ගණොති නානාජනසමොධානං. ඉති සඞ්‌ගණිකාරාමො වා හොතු ගණාරාමො වා, සබ්‌බථාපි ගණබාහුල්‌ලාභිරතො ගණබන්‌ධනබද්‌ධො භික්‌ඛු න සොභති. පච්‌ඡාභත්‌තෙ පන දිවාට්‌ඨානං සම්‌මජ්‌ජිත්‌වා සුධොතහත්‌ථපාදො මූලකම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා එකාරාමතමනුයුත්‌තො භික්‌ඛු බුද්‌ධසාසනෙ සොභති. නෙක්‌ඛම්‌මසුඛන්‌ති කාමතො නික්‌ඛන්‌තස්‌ස සුඛං. පවිවෙකසුඛම්‌පි කාමපවිවෙකසුඛමෙව. රාගාදීනං පන වූපසමත්‌ථාය සංවත්‌තතීති උපසමසුඛං. මග්‌ගසම්‌බොධත්‌ථාය සංවත්‌තතීති සම්‌බොධිසුඛං. නිකාමලාභීති කාමලාභී ඉච්‌ඡිතලාභී. අකිච්‌ඡලාභීති අදුක්‌ඛලාභී. අකසිරලාභීති විපුලලාභී.
Na kho, ānandāti, ānanda, kammasamayo vā hotu akammasamayo vā, cīvarakārasamayo vā hotu acīvarakārasamayo vā, atha kho saṅgaṇikārāmo bhikkhu na sobhatiyeva. Mā tvaṃ anupatthambhaṭṭhāne upatthambho ahosīti. Tattha saṅgaṇikāti sakaparisasamodhānaṃ. Gaṇoti nānājanasamodhānaṃ. Iti saṅgaṇikārāmo vā hotu gaṇārāmo vā, sabbathāpi gaṇabāhullābhirato gaṇabandhanabaddho bhikkhu na sobhati. Pacchābhatte pana divāṭṭhānaṃ sammajjitvā sudhotahatthapādo mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā ekārāmatamanuyutto bhikkhu buddhasāsane sobhati. Nekkhammasukhanti kāmato nikkhantassa sukhaṃ. Pavivekasukhampi kāmapavivekasukhameva. Rāgādīnaṃ pana vūpasamatthāya saṃvattatīti upasamasukhaṃ. Maggasambodhatthāya saṃvattatīti sambodhisukhaṃ. Nikāmalābhīti kāmalābhī icchitalābhī. Akicchalābhīti adukkhalābhī. Akasiralābhīti vipulalābhī.
සාමායිකන්‌ති අප්‌පිතප්‌පිතසමයෙ කිලෙසෙහි විමුත්‌තං. කන්‌තන්‌ති මනාපං. චෙතොවිමුත්‌තින්‌ති රූපාරූපාවචරචිත්‌තවිමුත්‌තිං. වුත්‌තඤ්‌හෙතං – ‘‘චත්‌තාරි ච ඣානානි චතස්‌සො ච අරූපසමාපත්‌තියො, අයං සාමායිකො විමොක්‌ඛො’’ති (පටි. ම. 1.213). අසාමායිකන්‌ති න සමයවසෙන කිලෙසෙහි විමුත්‌තං, අථ ඛො අච්‌චන්‌තවිමුත්‌තං ලොකුත්‌තරං වුත්‌තං. වුත්‌තඤ්‌හෙතං – ‘‘චත්‌තාරො ච අරියමග්‌ගා චත්‌තාරි ච සාමඤ්‌ඤඵලානි, අයං අසාමායිකො විමොක්‌ඛො’’ති. අකුප්‌පන්‌ති කිලෙසෙහි අකොපෙතබ්‌බං.
Sāmāyikanti appitappitasamaye kilesehi vimuttaṃ. Kantanti manāpaṃ. Cetovimuttinti rūpārūpāvacaracittavimuttiṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘cattāri ca jhānāni catasso ca arūpasamāpattiyo, ayaṃ sāmāyiko vimokkho’’ti (paṭi. ma. 1.213). Asāmāyikanti na samayavasena kilesehi vimuttaṃ, atha kho accantavimuttaṃ lokuttaraṃ vuttaṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘cattāro ca ariyamaggā cattāri ca sāmaññaphalāni, ayaṃ asāmāyiko vimokkho’’ti. Akuppanti kilesehi akopetabbaṃ.
එත්‌තාවතා කිං කථිතං හොති? සඞ්‌ගණිකාරාමො භික්‌ඛු ගණබන්‌ධනබද්‌ධො නෙව ලොකියගුණං, න ච ලොකුත්‌තරගුණං නිබ්‌බත්‌තෙතුං සක්‌කොති, ගණං විනොදෙත්‌වා පන එකාභිරතො සක්‌කොති. තථා හි විපස්‌සී බොධිසත්‌තො චතුරාසීතියා පබ්‌බජිතසහස්‌සෙහි පරිවුතො සත්‌ත වස්‌සානි විචරන්‌තො සබ්‌බඤ්‌ඤුගුණං නිබ්‌බත්‌තෙතුං නාසක්‌ඛි, ගණං විනොදෙත්‌වා සත්‌තදිවසෙ එකීභාවාභිරතො බොධිමණ්‌ඩං ආරුය්‌හ සබ්‌බඤ්‌ඤුගුණං නිබ්‌බත්‌තෙසි. අම්‌හාකං බොධිසත්‌තො පඤ්‌චවග්‌ගියෙහි සද්‌ධිං ඡබ්‌බස්‌සානි විචරන්‌තො සබ්‌බඤ්‌ඤුගුණං නිබ්‌බත්‌තෙතුං නාසක්‌ඛි, තෙසු පක්‌කන්‌තෙසු එකීභාවාභිරතො බොධිමණ්‌ඩං ආරුය්‌හ සබ්‌බඤ්‌ඤුගුණං නිබ්‌බත්‌තෙසි.
Ettāvatā kiṃ kathitaṃ hoti? Saṅgaṇikārāmo bhikkhu gaṇabandhanabaddho neva lokiyaguṇaṃ, na ca lokuttaraguṇaṃ nibbattetuṃ sakkoti, gaṇaṃ vinodetvā pana ekābhirato sakkoti. Tathā hi vipassī bodhisatto caturāsītiyā pabbajitasahassehi parivuto satta vassāni vicaranto sabbaññuguṇaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi, gaṇaṃ vinodetvā sattadivase ekībhāvābhirato bodhimaṇḍaṃ āruyha sabbaññuguṇaṃ nibbattesi. Amhākaṃ bodhisatto pañcavaggiyehi saddhiṃ chabbassāni vicaranto sabbaññuguṇaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi, tesu pakkantesu ekībhāvābhirato bodhimaṇḍaṃ āruyha sabbaññuguṇaṃ nibbattesi.
එවං සඞ්‌ගණිකාරාමස්‌ස ගුණාධිගමාභාවං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි දොසුප්‌පත්‌තිං දස්‌සෙන්‌තො නාහං ආනන්‌දාතිආදිමාහ. තත්‌ථ රූපන්‌ති සරීරං. යත්‌ථ රත්‌තස්‌සාති යස්‌මිං රූපෙ රාගවසෙන රත්‌තස්‌ස. න උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුන්‌ති යස්‌මිං රූපෙ රත්‌තස්‌ස න උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං, තං රූපං න සමනුපස්‌සාමි, අථ ඛො සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානානං දසබලසාවකත්‌තුපගමනසඞ්‌ඛාතෙන අඤ්‌ඤථාභාවෙන සඤ්‌චයස්‌ස විය, උපාලිගහපතිනො අඤ්‌ඤථාභාවෙන නාටපුත්‌තස්‌ස විය, පියජාතිකසුත්‌තෙ සෙට්‌ඨිආදීනං විය ච උප්‌පජ්‌ජන්‌තියෙව.
Evaṃ saṅgaṇikārāmassa guṇādhigamābhāvaṃ dassetvā idāni dosuppattiṃ dassento nāhaṃ ānandātiādimāha. Tattha rūpanti sarīraṃ. Yattha rattassāti yasmiṃ rūpe rāgavasena rattassa. Na uppajjeyyunti yasmiṃ rūpe rattassa na uppajjeyyuṃ, taṃ rūpaṃ na samanupassāmi, atha kho sāriputtamoggallānānaṃ dasabalasāvakattupagamanasaṅkhātena aññathābhāvena sañcayassa viya, upāligahapatino aññathābhāvena nāṭaputtassa viya, piyajātikasutte seṭṭhiādīnaṃ viya ca uppajjantiyeva.
187. අයං ඛො පනානන්‌දාති කො අනුසන්‌ධි? සචෙ හි කොචි දුබ්‌බුද්‌ධී නවපබ්‌බජිතො වදෙය්‍ය – ‘‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො ඛෙත්‌තං පවිට්‌ඨා ගාවියො විය අම්‌හෙයෙව ගණතො නීහරති, එකීභාවෙ නියොජෙති, සයං පන රාජරාජමහාමත්‌තාදීහි පරිවුතො විහරතී’’ති, තස්‌ස වචනොකාසුපච්‌ඡෙදනත්‌ථං – ‘‘චක්‌කවාළපරියන්‌තාය පරිසාය මජ්‌ඣෙ නිසින්‌නොපි තථාගතො එකකොවා’’ති දස්‌සෙතුං ඉමං දෙසනං ආරභි. තත්‌ථ සබ්‌බනිමිත්‌තානන්‌ති රූපාදීනං සඞ්‌ඛනිමිත්‌තානං. අජ්‌ඣත්‌තන්‌ති විසයජ්‌ඣත්‌තං. සුඤ්‌ඤතන්‌ති සුඤ්‌ඤතඵලසමාපත්‌තිං. තත්‍ර චෙති උපයොගත්‌ථෙ භුම්‌මං, තං චෙති වුත්‌තං හොති. පුන තත්‍රාති තස්‌මිං පරිසමජ්‌ඣෙ ඨිතො. විවෙකනින්‌නෙනාති නිබ්‌බානනින්‌නෙන. බ්‍යන්‌තීභූතෙනාති ආසවට්‌ඨානීයධම්‌මෙහි විගතන්‌තෙන නිස්‌සටෙන විසංයුත්‌තෙන. උය්‍යොජනිකපටිසංයුත්‌තන්‌ති ගච්‌ඡථ තුම්‌හෙති එවං උය්‍යොජනිකෙන වචනෙන පටිසංයුත්‌තං.
187.Ayaṃkho panānandāti ko anusandhi? Sace hi koci dubbuddhī navapabbajito vadeyya – ‘‘sammāsambuddho khettaṃ paviṭṭhā gāviyo viya amheyeva gaṇato nīharati, ekībhāve niyojeti, sayaṃ pana rājarājamahāmattādīhi parivuto viharatī’’ti, tassa vacanokāsupacchedanatthaṃ – ‘‘cakkavāḷapariyantāya parisāya majjhe nisinnopi tathāgato ekakovā’’ti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha sabbanimittānanti rūpādīnaṃ saṅkhanimittānaṃ. Ajjhattanti visayajjhattaṃ. Suññatanti suññataphalasamāpattiṃ. Tatra ceti upayogatthe bhummaṃ, taṃ ceti vuttaṃ hoti. Puna tatrāti tasmiṃ parisamajjhe ṭhito. Vivekaninnenāti nibbānaninnena. Byantībhūtenāti āsavaṭṭhānīyadhammehi vigatantena nissaṭena visaṃyuttena. Uyyojanikapaṭisaṃyuttanti gacchatha tumheti evaṃ uyyojanikena vacanena paṭisaṃyuttaṃ.
කාය පන වෙලාය භගවා එවං කථෙති? පච්‌ඡාභත්‌තකිච්‌චවෙලාය, වා පුරිමයාමකිච්‌චවෙලාය වා. භගවා හි පච්‌ඡාභත්‌තෙ ගන්‌ධකුටියං සීහසෙය්‍යං කප්‌පෙත්‌වා වුට්‌ඨාය ඵලසමාපත්‌තිං අප්‌පෙත්‌වා නිසීදති. තස්‌මිං සමයෙ ධම්‌මස්‌සවනත්‌ථාය පරිසා සන්‌නිපතන්‌ති. අථ භගවා කාලං විදිත්‌වා ගන්‌ධකුටිතො නික්‌ඛමිත්‌වා බුද්‌ධාසනවරගතො ධම්‌මං දෙසෙත්‌වා භෙසජ්‌ජතෙලපාකං ගණ්‌හන්‌තො විය කාලං අනතික්‌කමිත්‌වා විවෙකනින්‌නෙන චිත්‌තෙන පරිසං උය්‍යොජෙති . පුරිමයාමෙපි ‘‘අභික්‌කන්‌තා ඛො වාසෙට්‌ඨා රත්‌ති, යස්‌ස දානි කාලං මඤ්‌ඤථා’’ති (දී. නි. 3.299) එවං උය්‍යොජෙති . බුද්‌ධානඤ්‌හි බොධිපත්‌තිතො පට්‌ඨාය ද්‌වෙ පඤ්‌චවිඤ්‌ඤාණානිපි නිබ්‌බානනින්‌නානෙව. තස්‌මාතිහානන්‌දාති යස්‌මා සුඤ්‌ඤතාවිහාරො සන්‌තො පණීතො, තස්‌මා.
Kāya pana velāya bhagavā evaṃ katheti? Pacchābhattakiccavelāya, vā purimayāmakiccavelāya vā. Bhagavā hi pacchābhatte gandhakuṭiyaṃ sīhaseyyaṃ kappetvā vuṭṭhāya phalasamāpattiṃ appetvā nisīdati. Tasmiṃ samaye dhammassavanatthāya parisā sannipatanti. Atha bhagavā kālaṃ viditvā gandhakuṭito nikkhamitvā buddhāsanavaragato dhammaṃ desetvā bhesajjatelapākaṃ gaṇhanto viya kālaṃ anatikkamitvā vivekaninnena cittena parisaṃ uyyojeti . Purimayāmepi ‘‘abhikkantā kho vāseṭṭhā ratti, yassa dāni kālaṃ maññathā’’ti (dī. ni. 3.299) evaṃ uyyojeti . Buddhānañhi bodhipattito paṭṭhāya dve pañcaviññāṇānipi nibbānaninnāneva. Tasmātihānandāti yasmā suññatāvihāro santo paṇīto, tasmā.
188. අජ්‌ඣත්‌තමෙවාති ගොචරජ්‌ඣත්‌තමෙව. අජ්‌ඣත්‌තං සුඤ්‌ඤතන්‌ති ඉධ නියකජ්‌ඣත්‌තං, අත්‌තනො පඤ්‌චසු ඛන්‌ධෙසු නිස්‌සිතන්‌ති අත්‌ථො. සම්‌පජානො හොතීති කම්‌මට්‌ඨානස්‌ස අසම්‌පජ්‌ජනභාවජානනෙන සම්‌පජානො. බහිද්‌ධාති පරස්‌ස පඤ්‌චසු ඛන්‌ධෙසු. අජ්‌ඣත්‌තබහිද්‌ධාති කාලෙන අජ්‌ඣත්‌තං කාලෙන බහිද්‌ධා . ආනෙඤ්‌ජන්‌ති උභතොභාගවිමුත්‌තො භවිස්‌සාමාති ආනෙඤ්‌ජං අරූපසමාපත්‌තිං මනසි කරොති.
188.Ajjhattamevāti gocarajjhattameva. Ajjhattaṃ suññatanti idha niyakajjhattaṃ, attano pañcasu khandhesu nissitanti attho. Sampajāno hotīti kammaṭṭhānassa asampajjanabhāvajānanena sampajāno. Bahiddhāti parassa pañcasu khandhesu. Ajjhattabahiddhāti kālena ajjhattaṃ kālena bahiddhā . Āneñjanti ubhatobhāgavimutto bhavissāmāti āneñjaṃ arūpasamāpattiṃ manasi karoti.
තස්‌මිංයෙව පුරිමස්‌මින්‌ති පාදකජ්‌ඣානං සන්‌ධාය වුත්‌තං. අපගුණපාදකජ්‌ඣානතො වුට්‌ඨිතස්‌ස හි අජ්‌ඣත්‌තං සුඤ්‌ඤතං මනසිකරොතො තත්‌ථ චිත්‌තං න පක්‌ඛන්‌දති. තතො ‘‘පරස්‌ස සන්‌තානෙ නු ඛො කථ’’න්‌ති බහිද්‌ධා මනසි කරොති, තත්‌ථපි න පක්‌ඛන්‌දති. තතො – ‘‘කාලෙන අත්‌තනො සන්‌තානෙ, කාලෙන පරස්‌ස සන්‌තානෙ නු ඛො කථ’’න්‌ති අජ්‌ඣත්‌තබහිද්‌ධා මනසි කරොති, තත්‌ථපි න පක්‌ඛන්‌දති. තතො උභතොභාගවිමුත්‌තො හොතුකාමො ‘‘අරූපසමාපත්‌තියං නු ඛො කථ’’න්‌ති ආනෙඤ්‌ජං මනසි කරොති, තත්‌ථපි න පක්‌ඛන්‌දති. ඉදානි – ‘‘න මෙ චිත්‌තං පක්‌ඛන්‌දතීති විස්‌සට්‌ඨවීරියෙන උපට්‌ඨාකාදීනං පච්‌ඡතො න චරිතබ්‌බං, පාදකජ්‌ඣානමෙව පන සාධුකං පුනප්‌පුනං මනසිකාතබ්‌බං. එවමස්‌ස රුක්‌ඛෙ ඡින්‌දතො ඵරසුම්‌හි අවහන්‌තෙ පුන නිසිතං කාරෙත්‌වා ඡින්‌දන්‌තස්‌ස ඡිජ්‌ජෙසු ඵරසු විය කම්‌මට්‌ඨානෙ මනසිකාරො වහතී’’ති දස්‌සෙතුං තස්‌මිංයෙවාතිආදිමාහ. ඉදානිස්‌ස එවං පටිපන්‌නස්‌ස යං යං මනසි කරොති, තත්‌ථ තත්‌ථ මනසිකාරො සම්‌පජ්‌ජතීති දස්‌සෙන්‌තො පක්‌ඛන්‌දතීති ආහ.
Tasmiṃyeva purimasminti pādakajjhānaṃ sandhāya vuttaṃ. Apaguṇapādakajjhānato vuṭṭhitassa hi ajjhattaṃ suññataṃ manasikaroto tattha cittaṃ na pakkhandati. Tato ‘‘parassa santāne nu kho katha’’nti bahiddhā manasi karoti, tatthapi na pakkhandati. Tato – ‘‘kālena attano santāne, kālena parassa santāne nu kho katha’’nti ajjhattabahiddhā manasi karoti, tatthapi na pakkhandati. Tato ubhatobhāgavimutto hotukāmo ‘‘arūpasamāpattiyaṃ nu kho katha’’nti āneñjaṃ manasi karoti, tatthapi na pakkhandati. Idāni – ‘‘na me cittaṃ pakkhandatīti vissaṭṭhavīriyena upaṭṭhākādīnaṃ pacchato na caritabbaṃ, pādakajjhānameva pana sādhukaṃ punappunaṃ manasikātabbaṃ. Evamassa rukkhe chindato pharasumhi avahante puna nisitaṃ kāretvā chindantassa chijjesu pharasu viya kammaṭṭhāne manasikāro vahatī’’ti dassetuṃ tasmiṃyevātiādimāha. Idānissa evaṃ paṭipannassa yaṃ yaṃ manasi karoti, tattha tattha manasikāro sampajjatīti dassento pakkhandatīti āha.
189. ඉමිනා විහාරෙනාති ඉමිනා සමථවිපස්‌සනාවිහාරෙන. ඉතිහ තත්‌ථ සම්‌පජානොති ඉති චඞ්‌කමන්‌තොපි තස්‌මිං කම්‌මට්‌ඨානෙ සම්‌පජ්‌ජමානෙ ‘‘සම්‌පජ්‌ජති මෙ කම්‌මට්‌ඨාන’’න්‌ති ජානනෙන සම්‌පජානො හොති. සයතීති නිපජ්‌ජති. එත්‌ථ කඤ්‌චි කාලං චඞ්‌කමිත්‌වා – ‘‘ඉදානි එත්‌තකං කාලං චඞ්‌කමිතුං සක්‌ඛිස්‌සාමී’’ති ඤත්‌වා ඉරියාපථං අහාපෙත්‌වා ඨාතබ්‌බං. එස නයො සබ්‌බවාරෙසු . න කථෙස්‌සාමීති, ඉතිහ තත්‌ථාති එවං න කථෙස්‌සාමීති ජානනෙන තත්‌ථ සම්‌පජානකාරී හොති.
189.Iminā vihārenāti iminā samathavipassanāvihārena. Itiha tattha sampajānoti iti caṅkamantopi tasmiṃ kammaṭṭhāne sampajjamāne ‘‘sampajjati me kammaṭṭhāna’’nti jānanena sampajāno hoti. Sayatīti nipajjati. Ettha kañci kālaṃ caṅkamitvā – ‘‘idāni ettakaṃ kālaṃ caṅkamituṃ sakkhissāmī’’ti ñatvā iriyāpathaṃ ahāpetvā ṭhātabbaṃ. Esa nayo sabbavāresu . Na kathessāmīti, itiha tatthāti evaṃ na kathessāmīti jānanena tattha sampajānakārī hoti.
පුන දුතියවාරෙ එවරූපිං කථං කථෙස්‌සාමීති ජානනෙන සම්‌පජානකාරී හොති, ඉමස්‌ස භික්‌ඛුනො සමථවිපස්‌සනා තරුණාව, තාසං අනුරක්‌ඛණත්‌ථං –
Puna dutiyavāre evarūpiṃ kathaṃ kathessāmīti jānanena sampajānakārī hoti, imassa bhikkhuno samathavipassanā taruṇāva, tāsaṃ anurakkhaṇatthaṃ –
‘‘ආවාසො ගොචරො භස්‌සං, පුග්‌ගලො අථ භොජනං;
‘‘Āvāso gocaro bhassaṃ, puggalo atha bhojanaṃ;
උතු ඉරියාපථො චෙව, සප්‌පායො සෙවිතබ්‌බකො’’ති.
Utu iriyāpatho ceva, sappāyo sevitabbako’’ti.
සත්‌ත සප්‌පායානි ඉච්‌ඡිතබ්‌බානි. තෙසං දස්‌සනත්‌ථමිදං වුත්‌තං. විතක්‌කවාරෙසු අවිතක්‌කනස්‌ස ච විතක්‌කනස්‌ස ච ජානනෙන සම්‌පජානතා වෙදිතබ්‌බා.
Satta sappāyāni icchitabbāni. Tesaṃ dassanatthamidaṃ vuttaṃ. Vitakkavāresu avitakkanassa ca vitakkanassa ca jānanena sampajānatā veditabbā.
190. ඉති විතක්‌කපහානෙන ද්‌වෙ මග්‌ගෙ කථෙත්‌වා ඉදානි තතියමග්‌ගස්‌ස විපස්‌සනං ආචික්‌ඛන්‌තො පඤ්‌ච ඛො ඉමෙ, ආනන්‌ද, කාමගුණාතිආදිමාහ. ආයතනෙති තෙසුයෙව කාමගුණෙසු කිස්‌මිඤ්‌චිදෙව කිලෙසුප්‌පත්‌තිකාරණෙ. සමුදාචාරොති සමුදාචරණතො අප්‌පහීනකිලෙසො. එවං සන්‌තන්‌ති එවං විජ්‌ජමානමෙව. සම්‌පජානොති කම්‌මට්‌ඨානස්‌ස අසම්‌පත්‌තිජානනෙන සම්‌පජානො. දුතියවාරෙ එවං සන්‌තමෙතන්‌ති එවං සන්‌තෙ එතං. සම්‌පජානොති කම්‌මට්‌ඨානසම්‌පත්‌තිජානනෙන සම්‌පජානො. අයඤ්‌හි ‘‘පහීනො නු ඛො මෙ පඤ්‌චසු කාමගුණෙසු ඡන්‌දරාගො නො’’ති පච්‌චවෙක්‌ඛමානො අපහීනභාවං ඤත්‌වා වීරියං පග්‌ගහෙත්‌වා තං අනාගාමිමග්‌ගෙන සමුග්‌ඝාටෙති, තතො මග්‌ගානන්‌තරං ඵලං, ඵලතො වුට්‌ඨාය පච්‌චවෙක්‌ඛමානො පහීනභාවං ජානාති, තස්‌ස ජානනෙන ‘‘සම්‌පජානො හොතී’’ති වුත්‌තං.
190. Iti vitakkapahānena dve magge kathetvā idāni tatiyamaggassa vipassanaṃ ācikkhanto pañca kho ime, ānanda, kāmaguṇātiādimāha. Āyataneti tesuyeva kāmaguṇesu kismiñcideva kilesuppattikāraṇe. Samudācāroti samudācaraṇato appahīnakileso. Evaṃsantanti evaṃ vijjamānameva. Sampajānoti kammaṭṭhānassa asampattijānanena sampajāno. Dutiyavāre evaṃ santametanti evaṃ sante etaṃ. Sampajānoti kammaṭṭhānasampattijānanena sampajāno. Ayañhi ‘‘pahīno nu kho me pañcasu kāmaguṇesu chandarāgo no’’ti paccavekkhamāno apahīnabhāvaṃ ñatvā vīriyaṃ paggahetvā taṃ anāgāmimaggena samugghāṭeti, tato maggānantaraṃ phalaṃ, phalato vuṭṭhāya paccavekkhamāno pahīnabhāvaṃ jānāti, tassa jānanena ‘‘sampajāno hotī’’ti vuttaṃ.
191. ඉදානි අරහත්‌තමග්‌ගස්‌ස විපස්‌සනං ආචික්‌ඛන්‌තො පඤ්‌ච ඛො ඉමෙ, ආනන්‌ද, උපාදානක්‌ඛන්‌ධාතිආදිමාහ. තත්‌ථ සො පහීයතීති රූපෙ අස්‌මීති මානො අස්‌මීති ඡන්‌දො අස්‌මීති අනුසයො පහීයති. තථා වෙදනාදීසු සම්‌පජානතා වුත්‌තනායෙනෙව වෙදිතබ්‌බා.
191. Idāni arahattamaggassa vipassanaṃ ācikkhanto pañca kho ime, ānanda, upādānakkhandhātiādimāha. Tattha so pahīyatīti rūpe asmīti māno asmīti chando asmīti anusayo pahīyati. Tathā vedanādīsu sampajānatā vuttanāyeneva veditabbā.
ඉමෙ ඛො තෙ, ආනන්‌ද, ධම්‌මාති හෙට්‌ඨා කථිතෙ සමථවිපස්‌සනාමග්‌ගඵලධම්‌මෙ සන්‌ධායාහ. කුසලායතිකාති කුසලතො ආගතා. කුසලා හි කුසලාපි හොන්‌ති කුසලායතිකාපි, සෙය්‍යථිදං, පඨමජ්‌ඣානං කුසලං, දුතියජ්‌ඣානං කුසලඤ්‌චෙව කුසලායතිකඤ්‌ච…පෙ.… ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං කුසලං, නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං කුසලඤ්‌චෙව කුසලායතිකඤ්‌ච, නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං කුසලං, සොතාපත්‌තිමග්‌ගො කුසලො චෙව කුසලායතිකො ච…පෙ.… අනාගාමිමග්‌ගො කුසලො, අරහත්‌තමග්‌ගො කුසලො චෙව කුසලායතිකො ච. තථා පඨමජ්‌ඣානං කුසලං, තංසම්‌පයුත්‌තකා ධම්‌මා කුසලා චෙව කුසලායතිකා ච…පෙ.… අරහත්‌තමග්‌ගො කුසලො, තංසම්‌පයුත්‌තකා ධම්‌මා කුසලා චෙව කුසලායතිකා ච.
Ime kho te, ānanda, dhammāti heṭṭhā kathite samathavipassanāmaggaphaladhamme sandhāyāha. Kusalāyatikāti kusalato āgatā. Kusalā hi kusalāpi honti kusalāyatikāpi, seyyathidaṃ, paṭhamajjhānaṃ kusalaṃ, dutiyajjhānaṃ kusalañceva kusalāyatikañca…pe… ākiñcaññāyatanaṃ kusalaṃ, nevasaññānāsaññāyatanaṃ kusalañceva kusalāyatikañca, nevasaññānāsaññāyatanaṃ kusalaṃ, sotāpattimaggo kusalo ceva kusalāyatiko ca…pe… anāgāmimaggo kusalo, arahattamaggo kusalo ceva kusalāyatiko ca. Tathā paṭhamajjhānaṃ kusalaṃ, taṃsampayuttakā dhammā kusalā ceva kusalāyatikā ca…pe… arahattamaggo kusalo, taṃsampayuttakā dhammā kusalā ceva kusalāyatikā ca.
අරියාති නික්‌කිලෙසා විසුද්‌ධා. ලොකුත්‌තරාති ලොකෙ උත්‌තරා විසිට්‌ඨා. අනවක්‌කන්‌තා පාපිමතාති පාපිමන්‌තෙන මාරෙන අනොක්‌කන්‌තා. විපස්‌සනාපාදකා අට්‌ඨ සමාපත්‌තියො අප්‌පෙත්‌වා නිසින්‌නස්‌ස හි භික්‌ඛුනො චිත්‌තං මාරො න පස්‌සති, ‘‘ඉදං නාම ආරම්‌මණං නිස්‌සාය සංවත්‌තතී’’ති ජාතිතුං න සක්‌කොති. තස්‌මා ‘‘අනවක්‌කන්‌තා’’ති වුත්‌තං.
Ariyāti nikkilesā visuddhā. Lokuttarāti loke uttarā visiṭṭhā. Anavakkantāpāpimatāti pāpimantena mārena anokkantā. Vipassanāpādakā aṭṭha samāpattiyo appetvā nisinnassa hi bhikkhuno cittaṃ māro na passati, ‘‘idaṃ nāma ārammaṇaṃ nissāya saṃvattatī’’ti jātituṃ na sakkoti. Tasmā ‘‘anavakkantā’’ti vuttaṃ.
තං කිං මඤ්‌ඤසීති ඉදං කස්‌මා ආහ? ගණෙපි එකො ආනිසංසො අත්‌ථි, තං දස්‌සෙතුං ඉදමාහ. අනුබන්‌ධිතුන්‌ති අනුගච්‌ඡිතුං පරිචරිතුං.
Taṃ kiṃ maññasīti idaṃ kasmā āha? Gaṇepi eko ānisaṃso atthi, taṃ dassetuṃ idamāha. Anubandhitunti anugacchituṃ paricarituṃ.
න ඛො, ආනන්‌දාති එත්‌ථ කිඤ්‌චාපි භගවතා – ‘‘සුතාවුධො, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො අකුසලං පජහති, කුසලං භාවෙති, සාවජ්‌ජං පජහති, අනවජ්‌ජං භාවෙති, සුද්‌ධං අත්‌තානං පරිහරතී’’ති (අ. නි. 7.67) බහුස්‌සුතො පඤ්‌චාවුධසම්‌පන්‌නො යොධො විය කතො. යස්‌මා පන සො සුතපරියත්‌තිං උග්‌ගහෙත්‌වාපි තදනුච්‌ඡවිකං අනුලොමපටිපදං න පටිපජ්‌ජති, න තස්‌ස තං ආවුධං හොති. යො පටිපජ්‌ජති, තස්‌සෙව හොති. තස්‌මා එතදත්‌ථං අනුබන්‌ධිතුං නාරහතීති දස්‌සෙන්‌තො න ඛො, ආනන්‌දාති ආහ.
Na kho, ānandāti ettha kiñcāpi bhagavatā – ‘‘sutāvudho, bhikkhave, ariyasāvako akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharatī’’ti (a. ni. 7.67) bahussuto pañcāvudhasampanno yodho viya kato. Yasmā pana so sutapariyattiṃ uggahetvāpi tadanucchavikaṃ anulomapaṭipadaṃ na paṭipajjati, na tassa taṃ āvudhaṃ hoti. Yo paṭipajjati, tasseva hoti. Tasmā etadatthaṃ anubandhituṃ nārahatīti dassento na kho, ānandāti āha.
ඉදානි යදත්‌ථං අනුබන්‌ධිතබ්‌බො, තං දස්‌සෙතුං යා ච ඛොතිආදිමාහ. ඉති ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ තීසු ඨානෙසු දස කථාවත්‌ථූනි ආගතානි. ‘‘ඉති එවරූපං කථං කථෙස්‌සාමී’’ති සප්‌පායාසප්‌පායවසෙන ආගතානි, ‘‘යදිදං සුත්‌තං ගෙය්‍ය’’න්‌ති එත්‌ථ සුතපරියත්‌තිවසෙන ආගතානි, ඉමස්‌මිං ඨානෙ පරිපූරණවසෙන ආගතානි. තස්‌මා ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ දස කථාවත්‌ථූනි කථෙන්‌තෙන ඉමස්‌මිං ඨානෙ ඨත්‌වා කථෙතබ්‌බානි.
Idāni yadatthaṃ anubandhitabbo, taṃ dassetuṃ yā ca khotiādimāha. Iti imasmiṃ sutte tīsu ṭhānesu dasa kathāvatthūni āgatāni. ‘‘Iti evarūpaṃ kathaṃ kathessāmī’’ti sappāyāsappāyavasena āgatāni, ‘‘yadidaṃ suttaṃ geyya’’nti ettha sutapariyattivasena āgatāni, imasmiṃ ṭhāne paripūraṇavasena āgatāni. Tasmā imasmiṃ sutte dasa kathāvatthūni kathentena imasmiṃ ṭhāne ṭhatvā kathetabbāni.
ඉදානි යස්‌මා එකච්‌චස්‌ස එකකස්‌ස විහරතොපි අත්‌ථො න සම්‌පජ්‌ජති, තස්‌මා තං සන්‌ධාය එකීභාවෙ ආදීනවං දස්‌සෙන්‌තො එවං සන්‌තෙ ඛො, ආනන්‌දාතිආදිමාහ. තත්‌ථ එවං සන්‌තෙති එවං එකීභාවෙ සන්‌තෙ.
Idāni yasmā ekaccassa ekakassa viharatopi attho na sampajjati, tasmā taṃ sandhāya ekībhāve ādīnavaṃ dassento evaṃ sante kho, ānandātiādimāha. Tattha evaṃ santeti evaṃ ekībhāve sante.
193. සත්‌ථාති බාහිරකො තිත්‌ථකරසත්‌ථා. අන්‌වාවත්‌තන්‌තීති අනුආවත්‌තන්‌ති උපසඞ්‌කමන්‌ති. මුච්‌ඡං කාමයතීති මුච්‌ඡනතණ්‌හං පත්‌ථෙති, පවත්‌තෙතීති අත්‌ථො. ආචරියූපද්‌දවෙනාති අබ්‌භන්‌තරෙ උප්‌පන්‌නෙන කිලෙසූපද්‌දවෙන ආචරියස්‌සුපද්‌දවො. සෙසුපද්‌දවෙසුපි එසෙව නයො. අවධිංසු නන්‌ති මාරයිංසු නං. එතෙන හි ගුණමරණං කථිතං.
193.Satthāti bāhirako titthakarasatthā. Anvāvattantīti anuāvattanti upasaṅkamanti. Mucchaṃ kāmayatīti mucchanataṇhaṃ pattheti, pavattetīti attho. Ācariyūpaddavenāti abbhantare uppannena kilesūpaddavena ācariyassupaddavo. Sesupaddavesupi eseva nayo. Avadhiṃsu nanti mārayiṃsu naṃ. Etena hi guṇamaraṇaṃ kathitaṃ.
විනිපාතායාති සුට්‌ඨු නිපතනාය. කස්‌මා පන බ්‍රහ්‌මචාරුපද්‌දවොව – ‘‘දුක්‌ඛවිපාකතරො ච කටුකවිපාකතරො ච විනිපාතාය ච සංවත්‌තතී’’ති වුත්‌තොති. බාහිරපබ්‌බජ්‌ජා හි අප්‌පලාභා, තත්‌ථ මහන්‌තො නිබ්‌බත්‌තෙතබ්‌බගුණො නත්‌ථි, අට්‌ඨසමාපත්‌තිපඤ්‌චාභිඤ්‌ඤාමත්‌තකමෙව හොති. ඉති යථා ගද්‍රභපිට්‌ඨිතො පතිතස්‌ස මහන්‌තං දුක්‌ඛං න හොති, සරීරස්‌ස පංසුමක්‌ඛනමත්‌තමෙව හොති, එවං බාහිරසමයෙ ලොකියගුණමත්‌තතොව පරිහායති, තෙන පුරිමං උපද්‌දවද්‌වයං න එවං වුත්‌තං. සාසනෙ පන පබ්‌බජ්‌ජා මහාලාභා, තත්‌ථ චත්‌තාරො මග්‌ගා චත්‌තාරි ඵලානි නිබ්‌බානන්‌ති මහන්‌තා අධිගන්‌තබ්‌බගුණා. ඉති යථා උභතො සුජාතො ඛත්‌තියකුමාරො හත්‌ථික්‌ඛන්‌ධවරගතො නගරං අනුසඤ්‌චරන්‌තො හත්‌ථික්‌ඛන්‌ධතො පතිතො මහාදුක්‌ඛං නිගච්‌ඡති, එවං සාසනතො පරිහායමානො නවහි ලොකුත්‌තරගුණෙහි පරිහායති. තෙනායං බ්‍රහ්‌මචාරුපද්‌දවො එවං වුත්‌තො.
Vinipātāyāti suṭṭhu nipatanāya. Kasmā pana brahmacārupaddavova – ‘‘dukkhavipākataro ca kaṭukavipākataro ca vinipātāya ca saṃvattatī’’ti vuttoti. Bāhirapabbajjā hi appalābhā, tattha mahanto nibbattetabbaguṇo natthi, aṭṭhasamāpattipañcābhiññāmattakameva hoti. Iti yathā gadrabhapiṭṭhito patitassa mahantaṃ dukkhaṃ na hoti, sarīrassa paṃsumakkhanamattameva hoti, evaṃ bāhirasamaye lokiyaguṇamattatova parihāyati, tena purimaṃ upaddavadvayaṃ na evaṃ vuttaṃ. Sāsane pana pabbajjā mahālābhā, tattha cattāro maggā cattāri phalāni nibbānanti mahantā adhigantabbaguṇā. Iti yathā ubhato sujāto khattiyakumāro hatthikkhandhavaragato nagaraṃ anusañcaranto hatthikkhandhato patito mahādukkhaṃ nigacchati, evaṃ sāsanato parihāyamāno navahi lokuttaraguṇehi parihāyati. Tenāyaṃ brahmacārupaddavo evaṃ vutto.
196. තස්‌මාති යස්‌මා සෙසුපද්‌දවෙහි බ්‍රහ්‌මචාරුපද්‌දවො දුක්‌ඛවිපාකතරො, යස්‌මා වා සපත්‌තපටිපත්‌තිං වීතික්‌කමන්‌තො දීඝරත්‌තං අහිතාය දුක්‌ඛාය සංවත්‌තති, මිත්‌තපටිපත්‌ති හිතාය, තස්‌මා. එවං උපරිමෙනපි හෙට්‌ඨිමෙනපි අත්‌ථෙන යොජෙතබ්‌බං. මිත්‌තවතායාති මිත්‌තපටිපත්‌තියා. සපත්‌තවතායාති වෙරපටිපත්‌තියා.
196.Tasmāti yasmā sesupaddavehi brahmacārupaddavo dukkhavipākataro, yasmā vā sapattapaṭipattiṃ vītikkamanto dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattati, mittapaṭipatti hitāya, tasmā. Evaṃ uparimenapi heṭṭhimenapi atthena yojetabbaṃ. Mittavatāyāti mittapaṭipattiyā. Sapattavatāyāti verapaṭipattiyā.
වොක්‌කම්‌ම ච සත්‌ථුසාසනාති දුක්‌කටදුබ්‌භාසිතමත්‌තම්‌පි හි සඤ්‌චිච්‌ච වීතික්‌කමන්‌තො වොක්‌කම්‌ම වත්‌තති නාම. තදෙව අවීතික්‌කමන්‌තො න වොක්‌කම්‌ම වත්‌තති නාම.
Vokkammaca satthusāsanāti dukkaṭadubbhāsitamattampi hi sañcicca vītikkamanto vokkamma vattati nāma. Tadeva avītikkamanto na vokkamma vattati nāma.
න වො අහං, ආනන්‌ද, තථා පරක්‌කමිස්‌සාමීති අහං තුම්‌හෙසු තථා න පටිපජ්‌ජිස්‌සාමි. ආමකෙති අපක්‌කෙ. ආමකමත්‌තෙති ආමකෙ නාතිසුක්‌ඛෙ භාජනෙ. කුම්‌භකාරො හි ආමකං නාතිසුක්‌ඛං අපක්‌කං උභොහි හත්‌ථෙහි සණ්‌හිකං ගණ්‌හාති ‘‘මා භිජ්‌ජතූ’’ති. ඉති යථා කුම්‌භකාරො තත්‌ථ පටිපජ්‌ජති, නාහං තුම්‌හෙසු තථා පටිපජ්‌ජිස්‌සාමි. නිග්‌ගය්‌හ නිග්‌ගය්‌හාති සකිං ඔවදිත්‌වා තුණ්‌හී න භවිස්‌සාමි, නිග්‌ගණ්‌හිත්‌වා නිග්‌ගණ්‌හිත්‌වා පුනප්‌පුනං ඔවදිස්‌සාමි අනුසාසිස්‌සාමි. පවය්‌හ පවය්‌හාති දොසෙ පවාහෙත්‌වා පවාහෙත්‌වා. යථා පක්‌කභාජනෙසු කුම්‌භකාරො භින්‌නඡින්‌නජජ්‌ජරානි පවාහෙත්‌වා එකතො කත්‌වා සුපක්‌කානෙව ආකොටෙත්‌වා ආකොටෙත්‌වා ගණ්‌හාති, එවමෙව අහම්‌පි පවාහෙත්‌වා පවාහෙත්‌වා පුනප්‌පුනං ඔවදිස්‌සාමි අනුසාසිස්‌සාමි. යො සාරො සො ඨස්‌සතීති එවං වො මයා ඔවදියමානානං යො මග්‌ගඵලසාරො, සො ඨස්‌සති. අපිච ලොකියගුණාපි ඉධ සාරොත්‌වෙව අධිප්‌පෙතා. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානමෙවාති.
Na vo ahaṃ, ānanda, tathā parakkamissāmīti ahaṃ tumhesu tathā na paṭipajjissāmi. Āmaketi apakke. Āmakamatteti āmake nātisukkhe bhājane. Kumbhakāro hi āmakaṃ nātisukkhaṃ apakkaṃ ubhohi hatthehi saṇhikaṃ gaṇhāti ‘‘mā bhijjatū’’ti. Iti yathā kumbhakāro tattha paṭipajjati, nāhaṃ tumhesu tathā paṭipajjissāmi. Niggayha niggayhāti sakiṃ ovaditvā tuṇhī na bhavissāmi, niggaṇhitvā niggaṇhitvā punappunaṃ ovadissāmi anusāsissāmi. Pavayha pavayhāti dose pavāhetvā pavāhetvā. Yathā pakkabhājanesu kumbhakāro bhinnachinnajajjarāni pavāhetvā ekato katvā supakkāneva ākoṭetvā ākoṭetvā gaṇhāti, evameva ahampi pavāhetvā pavāhetvā punappunaṃ ovadissāmi anusāsissāmi. Yosāro so ṭhassatīti evaṃ vo mayā ovadiyamānānaṃ yo maggaphalasāro, so ṭhassati. Apica lokiyaguṇāpi idha sārotveva adhippetā. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
මහාසුඤ්‌ඤතසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Mahāsuññatasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 2. මහාසුඤ්‌ඤතසුත්‌තං • 2. Mahāsuññatasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 2. මහාසුඤ්‌ඤතසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Mahāsuññatasuttavaṇṇanā
