Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
൨. മഹാസുഞ്ഞതസുത്തവണ്ണനാ
2. Mahāsuññatasuttavaṇṇanā
൧൮൫. ഏവം മേ സുതന്തി മഹാസുഞ്ഞതസുത്തം. തത്ഥ കാളഖേമകസ്സാതി ഛവിവണ്ണേന സോ കാളോ, ഖേമകോതി പനസ്സ നാമം. വിഹാരോതി തസ്മിംയേവ നിഗ്രോധാരാമേ ഏകസ്മിം പദേസേ പാകാരേന പരിക്ഖിപിത്വാ ദ്വാരകോട്ഠകം മാപേത്വാ ഹംസവട്ടകാദിസേനാസനാനി ചേവ മണ്ഡലമാളഭോജനസാലാദീനി ച പതിട്ഠപേത്വാ കതോ വിഹാരോ. സമ്ബഹുലാനി സേനാസനാനീതി മഞ്ചോ പീഠം ഭിസിബിമ്ബോഹനം തട്ടികാ ചമ്മഖണ്ഡോ തിണസന്ഥാരോ പണ്ണസന്ഥാരോ പലാലസന്ഥാരോതിആദീനി പഞ്ഞത്താനി ഹോന്തി, മഞ്ചേന മഞ്ചം…പേ॰… പലാലസന്ഥാരേനേവ പലാലസന്ഥാരം ആഹച്ച ഠപിതാനി, ഗണഭിക്ഖൂനം വസനട്ഠാനസദിസം അഹോസി.
185.Evaṃme sutanti mahāsuññatasuttaṃ. Tattha kāḷakhemakassāti chavivaṇṇena so kāḷo, khemakoti panassa nāmaṃ. Vihāroti tasmiṃyeva nigrodhārāme ekasmiṃ padese pākārena parikkhipitvā dvārakoṭṭhakaṃ māpetvā haṃsavaṭṭakādisenāsanāni ceva maṇḍalamāḷabhojanasālādīni ca patiṭṭhapetvā kato vihāro. Sambahulāni senāsanānīti mañco pīṭhaṃ bhisibimbohanaṃ taṭṭikā cammakhaṇḍo tiṇasanthāro paṇṇasanthāro palālasanthārotiādīni paññattāni honti, mañcena mañcaṃ…pe… palālasanthāreneva palālasanthāraṃ āhacca ṭhapitāni, gaṇabhikkhūnaṃ vasanaṭṭhānasadisaṃ ahosi.
സമ്ബഹുലാ നു ഖോതി ഭഗവതോ ബോധിപല്ലങ്കേയേവ സബ്ബകിലേസാനം സമുഗ്ഘാടിതത്താ സംസയോ നാമ നത്ഥി, വിതക്കപുബ്ബഭാഗാ പുച്ഛാ, വിതക്കപുബ്ബഭാഗേ ചായം നുകാരോ നിപാതമത്തോ. പാടിമത്ഥകം ഗച്ഛന്തേ അവിനിച്ഛിതോ നാമ ന ഹോതി. ഇതോ കിര പുബ്ബേ ഭഗവതാ ദസ ദ്വാദസ ഭിക്ഖൂ ഏകട്ഠാനേ വസന്താ ന ദിട്ഠപുബ്ബാ.
Sambahulānu khoti bhagavato bodhipallaṅkeyeva sabbakilesānaṃ samugghāṭitattā saṃsayo nāma natthi, vitakkapubbabhāgā pucchā, vitakkapubbabhāge cāyaṃ nukāro nipātamatto. Pāṭimatthakaṃ gacchante avinicchito nāma na hoti. Ito kira pubbe bhagavatā dasa dvādasa bhikkhū ekaṭṭhāne vasantā na diṭṭhapubbā.
അഥസ്സ ഏതദഹോസി – ഗണവാസോ നാമായം വട്ടേ ആചിണ്ണസമാചിണ്ണോ നദീഓതിണ്ണഉദകസദിസോ, നിരയതിരച്ഛാനയോനിപേത്തിവിസയാസുരകായേസുപി, മനുസ്സലോക-ദേവലോകബ്രഹ്മലോകേസുപി ഗണവാസോവ ആചിണ്ണോ. ദസയോജനസഹസ്സോ ഹി നിരയോ തിപുചുണ്ണഭരിതാ നാളി വിയ സത്തേഹി നിരന്തരോ, പഞ്ചവിധബന്ധനകമ്മകാരണകരണട്ഠാനേ സത്താനം പമാണം വാ പരിച്ഛേദോ വാ നത്ഥി, തഥാ വാസീഹി തച്ഛനാദിഠാനേസു, ഇതി ഗണഭൂതാവ പച്ചന്തി. തിരച്ഛാനയോനിയം ഏകസ്മിം വമ്മികേ ഉപസികാനം പമാണം വാ പരിച്ഛേദോ വാ നത്ഥി, തഥാ ഏകേകബിലാദീസുപി കിപില്ലികാദീനം. തിരച്ഛാനയോനിയമ്പി ഗണവാസോവ. പേതനഗരാനി ച ഗാവുതികാനി അഡ്ഢയോജനികാനിപി പേതഭരിതാനി ഹോന്തി. ഏവം പേത്തിവിസയേപി ഗണവാസോവ. അസുരഭവനം ദസയോജനസഹസ്സം കണ്ണേ പക്ഖിത്തസൂചിയാ കണ്ണബിലം വിയ ഹോതി. ഇതി അസുരകായേപി ഗണവാസോവ. മനുസ്സലോകേ സാവത്ഥിയം സത്തപണ്ണാസ കുലസതസഹസ്സാനി, രാജഗഹേ അന്തോ ച ബഹി ച അട്ഠാരസ മനുസ്സകോടിയോ വസിംസു. ഏവം അഞ്ഞേസുപി ഠാനേസൂതി മനുസ്സലോകേപി ഗണവാസോവ. ഭുമ്മദേവതാ ആദിം കത്വാ ദേവലോകബ്രഹ്മലോകേസുപി ഗണവാസോവ. ഏകേകസ്സ ഹി ദേവപുത്തസ്സ അഡ്ഢതിയാ നാടകകോടിയോ ഹോന്തി, നവപി കോടിയോ ഹോന്തി, ഏകട്ഠാനേ ദസസഹസ്സാപി ബ്രഹ്മാനോ വസന്തി.
Athassa etadahosi – gaṇavāso nāmāyaṃ vaṭṭe āciṇṇasamāciṇṇo nadīotiṇṇaudakasadiso, nirayatiracchānayonipettivisayāsurakāyesupi, manussaloka-devalokabrahmalokesupi gaṇavāsova āciṇṇo. Dasayojanasahasso hi nirayo tipucuṇṇabharitā nāḷi viya sattehi nirantaro, pañcavidhabandhanakammakāraṇakaraṇaṭṭhāne sattānaṃ pamāṇaṃ vā paricchedo vā natthi, tathā vāsīhi tacchanādiṭhānesu, iti gaṇabhūtāva paccanti. Tiracchānayoniyaṃ ekasmiṃ vammike upasikānaṃ pamāṇaṃ vā paricchedo vā natthi, tathā ekekabilādīsupi kipillikādīnaṃ. Tiracchānayoniyampi gaṇavāsova. Petanagarāni ca gāvutikāni aḍḍhayojanikānipi petabharitāni honti. Evaṃ pettivisayepi gaṇavāsova. Asurabhavanaṃ dasayojanasahassaṃ kaṇṇe pakkhittasūciyā kaṇṇabilaṃ viya hoti. Iti asurakāyepi gaṇavāsova. Manussaloke sāvatthiyaṃ sattapaṇṇāsa kulasatasahassāni, rājagahe anto ca bahi ca aṭṭhārasa manussakoṭiyo vasiṃsu. Evaṃ aññesupi ṭhānesūti manussalokepi gaṇavāsova. Bhummadevatā ādiṃ katvā devalokabrahmalokesupi gaṇavāsova. Ekekassa hi devaputtassa aḍḍhatiyā nāṭakakoṭiyo honti, navapi koṭiyo honti, ekaṭṭhāne dasasahassāpi brahmāno vasanti.
തതോ ചിന്തേസി – ‘‘മയാ സതസഹസ്സകപ്പാധികാനി ചത്താരി അസങ്ഖ്യേയ്യാനി ഗണവാസവിദ്ധംസനത്ഥം ദസ പാരമിയോ പൂരിതാ, ഇമേ ച ഭിക്ഖൂ ഇതോ പട്ഠായേവ ഗണം ബന്ധിത്വാ ഗണാഭിരതാ ജാതാ അനനുച്ഛവികം കരോന്തീ’’തി. സോ ധമ്മസംവേഗം ഉപ്പാദേത്വാ പുന ചിന്തേസി – ‘‘സചേ ‘ഏകട്ഠാനേ ദ്വീഹി ഭിക്ഖൂഹി ന വസിതബ്ബ’ന്തി സക്കാ ഭവേയ്യ സിക്ഖാപദം പഞ്ഞപേതും, സിക്ഖാപദം പഞ്ഞാപേയ്യം, ന ഖോ പനേതം സക്കാ. ഹന്ദാഹം മഹാസുഞ്ഞതാപടിപത്തിം നാമ സുത്തന്തം ദേസേമി, യം സിക്ഖാകാമാനം കുലപുത്താനം സിക്ഖാപദപഞ്ഞത്തി വിയ നഗരദ്വാരേ നിക്ഖിത്തസബ്ബകായികആദാസോ വിയ ച ഭവിസ്സതി. തതോ യഥാ നാമേകസ്മിം ആദാസേ ഖത്തിയാദയോ അത്തനോ വജ്ജം ദിസ്വാ തം പഹായ അനവജ്ജാ ഹോന്തി, ഏവമേവം മയി പരിനിബ്ബുതേപി പഞ്ചവസ്സസഹസ്സാനി ഇമം സുത്തം ആവജ്ജിത്വാ ഗണം വിനോദേത്വാ ഏകീഭാവാഭിരതാ കുലപുത്താ വട്ടദുക്ഖസ്സ അന്തം കരിസ്സന്തീ’’തി. ഭഗവതോ ച മനോരഥം പൂരേന്താ വിയ ഇമം സുത്തം ആവജ്ജിത്വാ ഗണം വിനോദേത്വാ വട്ടദുക്ഖം ഖേപേത്വാ പരിനിബ്ബുതാ കുലപുത്താ ഗണനപഥം വീതിവത്താ. വാലികപിട്ഠിവിഹാരേപി ഹി ആഭിധമ്മികഅഭയത്ഥേരോ നാമ വസ്സൂപനായികസമയേ സമ്ബഹുലേഹി ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം ഇമം സുത്തം സഞ്ഝായിത്വാ ‘‘സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഏവം കാരേതി, മയം കിം കരോമാ’’തി ആഹ. തേ സബ്ബേപി അന്തോവസ്സേ ഗണം വിനോദേത്വാ ഏകീഭാവാഭിരതാ അരഹത്തം പാപുണിംസു. ഗണഭേദനം നാമ ഇദം സുത്തന്തി.
Tato cintesi – ‘‘mayā satasahassakappādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni gaṇavāsaviddhaṃsanatthaṃ dasa pāramiyo pūritā, ime ca bhikkhū ito paṭṭhāyeva gaṇaṃ bandhitvā gaṇābhiratā jātā ananucchavikaṃ karontī’’ti. So dhammasaṃvegaṃ uppādetvā puna cintesi – ‘‘sace ‘ekaṭṭhāne dvīhi bhikkhūhi na vasitabba’nti sakkā bhaveyya sikkhāpadaṃ paññapetuṃ, sikkhāpadaṃ paññāpeyyaṃ, na kho panetaṃ sakkā. Handāhaṃ mahāsuññatāpaṭipattiṃ nāma suttantaṃ desemi, yaṃ sikkhākāmānaṃ kulaputtānaṃ sikkhāpadapaññatti viya nagaradvāre nikkhittasabbakāyikaādāso viya ca bhavissati. Tato yathā nāmekasmiṃ ādāse khattiyādayo attano vajjaṃ disvā taṃ pahāya anavajjā honti, evamevaṃ mayi parinibbutepi pañcavassasahassāni imaṃ suttaṃ āvajjitvā gaṇaṃ vinodetvā ekībhāvābhiratā kulaputtā vaṭṭadukkhassa antaṃ karissantī’’ti. Bhagavato ca manorathaṃ pūrentā viya imaṃ suttaṃ āvajjitvā gaṇaṃ vinodetvā vaṭṭadukkhaṃ khepetvā parinibbutā kulaputtā gaṇanapathaṃ vītivattā. Vālikapiṭṭhivihārepi hi ābhidhammikaabhayatthero nāma vassūpanāyikasamaye sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ imaṃ suttaṃ sañjhāyitvā ‘‘sammāsambuddho evaṃ kāreti, mayaṃ kiṃ karomā’’ti āha. Te sabbepi antovasse gaṇaṃ vinodetvā ekībhāvābhiratā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Gaṇabhedanaṃ nāma idaṃ suttanti.
൧൮൬. ഘടായാതി ഏവംനാമകസ്സ സക്കസ്സ. വിഹാരേതി അയമ്പി വിഹാരോ നിഗ്രോധാരാമസ്സേവ ഏകദേസേ കാളഖേമകസ്സ വിഹാരോ വിയ കതോതി വേദിതബ്ബോ. ചീവരകമ്മന്തി ജിണ്ണമലിനാനം അഗ്ഗളട്ഠാനുപ്പാദനധോവനാദീഹി കതപരിഭണ്ഡമ്പി, ചീവരത്ഥായ ഉപ്പന്നവത്ഥാനം വിചാരണസിബ്ബനാദീഹി അകതം സംവിധാനമ്പി വട്ടതി, ഇധ പന അകതം സംവിധാനം അധിപ്പേതം. മനുസ്സാ ഹി ആനന്ദത്ഥേരസ്സ ചീവരസാടകേ അദംസു. തസ്മാ ഥേരോ സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ഗഹേത്വാ തത്ഥ ചീവരകമ്മം അകാസി. തേപി ഭിക്ഖൂ പാതോവ സൂചിപാസകസ്സ പഞ്ഞായനകാലതോ പട്ഠായ നിസിന്നാ അപഞ്ഞായനകാലേ ഉട്ഠഹന്തി. സൂചികമ്മേ നിട്ഠിതേയേവ സേനാസനാനി സംവിദഹിസ്സാമാതി ന സംവിദഹിംസു. ചീവരകാരസമയോ നോതി ഥേരോ കിര ചിന്തേസി – ‘‘അദ്ധാ ഏതേഹി ഭിക്ഖൂഹി ന പടിസാമിതാനി സേനാസനാനി, ഭഗവതാ ച ദിട്ഠാനി ഭവിസ്സന്തി. ഇതി അനത്തമനോ സത്ഥാ സുട്ഠു നിഗ്ഗഹേതുകാമോ, ഇമേസം ഭിക്ഖൂനം ഉപത്ഥമ്ഭോ ഭവിസ്സാമീ’’തി; തസ്മാ ഏവമാഹ. അയം പനേത്ഥ അധിപ്പായോ – ‘‘ന, ഭന്തേ, ഇമേ ഭിക്ഖൂ കമ്മാരാമാ ഏവ, ചീവരകിച്ചവസേന പന ഏവം വസന്തീ’’തി.
186.Ghaṭāyāti evaṃnāmakassa sakkassa. Vihāreti ayampi vihāro nigrodhārāmasseva ekadese kāḷakhemakassa vihāro viya katoti veditabbo. Cīvarakammanti jiṇṇamalinānaṃ aggaḷaṭṭhānuppādanadhovanādīhi kataparibhaṇḍampi, cīvaratthāya uppannavatthānaṃ vicāraṇasibbanādīhi akataṃ saṃvidhānampi vaṭṭati, idha pana akataṃ saṃvidhānaṃ adhippetaṃ. Manussā hi ānandattherassa cīvarasāṭake adaṃsu. Tasmā thero sambahule bhikkhū gahetvā tattha cīvarakammaṃ akāsi. Tepi bhikkhū pātova sūcipāsakassa paññāyanakālato paṭṭhāya nisinnā apaññāyanakāle uṭṭhahanti. Sūcikamme niṭṭhiteyeva senāsanāni saṃvidahissāmāti na saṃvidahiṃsu. Cīvarakārasamayo noti thero kira cintesi – ‘‘addhā etehi bhikkhūhi na paṭisāmitāni senāsanāni, bhagavatā ca diṭṭhāni bhavissanti. Iti anattamano satthā suṭṭhu niggahetukāmo, imesaṃ bhikkhūnaṃ upatthambho bhavissāmī’’ti; tasmā evamāha. Ayaṃ panettha adhippāyo – ‘‘na, bhante, ime bhikkhū kammārāmā eva, cīvarakiccavasena pana evaṃ vasantī’’ti.
ന ഖോ, ആനന്ദാതി, ആനന്ദ, കമ്മസമയോ വാ ഹോതു അകമ്മസമയോ വാ, ചീവരകാരസമയോ വാ ഹോതു അചീവരകാരസമയോ വാ, അഥ ഖോ സങ്ഗണികാരാമോ ഭിക്ഖു ന സോഭതിയേവ. മാ ത്വം അനുപത്ഥമ്ഭട്ഠാനേ ഉപത്ഥമ്ഭോ അഹോസീതി. തത്ഥ സങ്ഗണികാതി സകപരിസസമോധാനം. ഗണോതി നാനാജനസമോധാനം. ഇതി സങ്ഗണികാരാമോ വാ ഹോതു ഗണാരാമോ വാ, സബ്ബഥാപി ഗണബാഹുല്ലാഭിരതോ ഗണബന്ധനബദ്ധോ ഭിക്ഖു ന സോഭതി. പച്ഛാഭത്തേ പന ദിവാട്ഠാനം സമ്മജ്ജിത്വാ സുധോതഹത്ഥപാദോ മൂലകമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ ഏകാരാമതമനുയുത്തോ ഭിക്ഖു ബുദ്ധസാസനേ സോഭതി. നേക്ഖമ്മസുഖന്തി കാമതോ നിക്ഖന്തസ്സ സുഖം. പവിവേകസുഖമ്പി കാമപവിവേകസുഖമേവ. രാഗാദീനം പന വൂപസമത്ഥായ സംവത്തതീതി ഉപസമസുഖം. മഗ്ഗസമ്ബോധത്ഥായ സംവത്തതീതി സമ്ബോധിസുഖം. നികാമലാഭീതി കാമലാഭീ ഇച്ഛിതലാഭീ. അകിച്ഛലാഭീതി അദുക്ഖലാഭീ. അകസിരലാഭീതി വിപുലലാഭീ.
Na kho, ānandāti, ānanda, kammasamayo vā hotu akammasamayo vā, cīvarakārasamayo vā hotu acīvarakārasamayo vā, atha kho saṅgaṇikārāmo bhikkhu na sobhatiyeva. Mā tvaṃ anupatthambhaṭṭhāne upatthambho ahosīti. Tattha saṅgaṇikāti sakaparisasamodhānaṃ. Gaṇoti nānājanasamodhānaṃ. Iti saṅgaṇikārāmo vā hotu gaṇārāmo vā, sabbathāpi gaṇabāhullābhirato gaṇabandhanabaddho bhikkhu na sobhati. Pacchābhatte pana divāṭṭhānaṃ sammajjitvā sudhotahatthapādo mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā ekārāmatamanuyutto bhikkhu buddhasāsane sobhati. Nekkhammasukhanti kāmato nikkhantassa sukhaṃ. Pavivekasukhampi kāmapavivekasukhameva. Rāgādīnaṃ pana vūpasamatthāya saṃvattatīti upasamasukhaṃ. Maggasambodhatthāya saṃvattatīti sambodhisukhaṃ. Nikāmalābhīti kāmalābhī icchitalābhī. Akicchalābhīti adukkhalābhī. Akasiralābhīti vipulalābhī.
സാമായികന്തി അപ്പിതപ്പിതസമയേ കിലേസേഹി വിമുത്തം. കന്തന്തി മനാപം. ചേതോവിമുത്തിന്തി രൂപാരൂപാവചരചിത്തവിമുത്തിം. വുത്തഞ്ഹേതം – ‘‘ചത്താരി ച ഝാനാനി ചതസ്സോ ച അരൂപസമാപത്തിയോ, അയം സാമായികോ വിമോക്ഖോ’’തി (പടി॰ മ॰ ൧.൨൧൩). അസാമായികന്തി ന സമയവസേന കിലേസേഹി വിമുത്തം, അഥ ഖോ അച്ചന്തവിമുത്തം ലോകുത്തരം വുത്തം. വുത്തഞ്ഹേതം – ‘‘ചത്താരോ ച അരിയമഗ്ഗാ ചത്താരി ച സാമഞ്ഞഫലാനി, അയം അസാമായികോ വിമോക്ഖോ’’തി. അകുപ്പന്തി കിലേസേഹി അകോപേതബ്ബം.
Sāmāyikanti appitappitasamaye kilesehi vimuttaṃ. Kantanti manāpaṃ. Cetovimuttinti rūpārūpāvacaracittavimuttiṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘cattāri ca jhānāni catasso ca arūpasamāpattiyo, ayaṃ sāmāyiko vimokkho’’ti (paṭi. ma. 1.213). Asāmāyikanti na samayavasena kilesehi vimuttaṃ, atha kho accantavimuttaṃ lokuttaraṃ vuttaṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘cattāro ca ariyamaggā cattāri ca sāmaññaphalāni, ayaṃ asāmāyiko vimokkho’’ti. Akuppanti kilesehi akopetabbaṃ.
ഏത്താവതാ കിം കഥിതം ഹോതി? സങ്ഗണികാരാമോ ഭിക്ഖു ഗണബന്ധനബദ്ധോ നേവ ലോകിയഗുണം, ന ച ലോകുത്തരഗുണം നിബ്ബത്തേതും സക്കോതി, ഗണം വിനോദേത്വാ പന ഏകാഭിരതോ സക്കോതി. തഥാ ഹി വിപസ്സീ ബോധിസത്തോ ചതുരാസീതിയാ പബ്ബജിതസഹസ്സേഹി പരിവുതോ സത്ത വസ്സാനി വിചരന്തോ സബ്ബഞ്ഞുഗുണം നിബ്ബത്തേതും നാസക്ഖി, ഗണം വിനോദേത്വാ സത്തദിവസേ ഏകീഭാവാഭിരതോ ബോധിമണ്ഡം ആരുയ്ഹ സബ്ബഞ്ഞുഗുണം നിബ്ബത്തേസി. അമ്ഹാകം ബോധിസത്തോ പഞ്ചവഗ്ഗിയേഹി സദ്ധിം ഛബ്ബസ്സാനി വിചരന്തോ സബ്ബഞ്ഞുഗുണം നിബ്ബത്തേതും നാസക്ഖി, തേസു പക്കന്തേസു ഏകീഭാവാഭിരതോ ബോധിമണ്ഡം ആരുയ്ഹ സബ്ബഞ്ഞുഗുണം നിബ്ബത്തേസി.
Ettāvatā kiṃ kathitaṃ hoti? Saṅgaṇikārāmo bhikkhu gaṇabandhanabaddho neva lokiyaguṇaṃ, na ca lokuttaraguṇaṃ nibbattetuṃ sakkoti, gaṇaṃ vinodetvā pana ekābhirato sakkoti. Tathā hi vipassī bodhisatto caturāsītiyā pabbajitasahassehi parivuto satta vassāni vicaranto sabbaññuguṇaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi, gaṇaṃ vinodetvā sattadivase ekībhāvābhirato bodhimaṇḍaṃ āruyha sabbaññuguṇaṃ nibbattesi. Amhākaṃ bodhisatto pañcavaggiyehi saddhiṃ chabbassāni vicaranto sabbaññuguṇaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi, tesu pakkantesu ekībhāvābhirato bodhimaṇḍaṃ āruyha sabbaññuguṇaṃ nibbattesi.
ഏവം സങ്ഗണികാരാമസ്സ ഗുണാധിഗമാഭാവം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി ദോസുപ്പത്തിം ദസ്സേന്തോ നാഹം ആനന്ദാതിആദിമാഹ. തത്ഥ രൂപന്തി സരീരം. യത്ഥ രത്തസ്സാതി യസ്മിം രൂപേ രാഗവസേന രത്തസ്സ. ന ഉപ്പജ്ജേയ്യുന്തി യസ്മിം രൂപേ രത്തസ്സ ന ഉപ്പജ്ജേയ്യും, തം രൂപം ന സമനുപസ്സാമി, അഥ ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാനം ദസബലസാവകത്തുപഗമനസങ്ഖാതേന അഞ്ഞഥാഭാവേന സഞ്ചയസ്സ വിയ, ഉപാലിഗഹപതിനോ അഞ്ഞഥാഭാവേന നാടപുത്തസ്സ വിയ, പിയജാതികസുത്തേ സേട്ഠിആദീനം വിയ ച ഉപ്പജ്ജന്തിയേവ.
Evaṃ saṅgaṇikārāmassa guṇādhigamābhāvaṃ dassetvā idāni dosuppattiṃ dassento nāhaṃ ānandātiādimāha. Tattha rūpanti sarīraṃ. Yattha rattassāti yasmiṃ rūpe rāgavasena rattassa. Na uppajjeyyunti yasmiṃ rūpe rattassa na uppajjeyyuṃ, taṃ rūpaṃ na samanupassāmi, atha kho sāriputtamoggallānānaṃ dasabalasāvakattupagamanasaṅkhātena aññathābhāvena sañcayassa viya, upāligahapatino aññathābhāvena nāṭaputtassa viya, piyajātikasutte seṭṭhiādīnaṃ viya ca uppajjantiyeva.
൧൮൭. അയം ഖോ പനാനന്ദാതി കോ അനുസന്ധി? സചേ ഹി കോചി ദുബ്ബുദ്ധീ നവപബ്ബജിതോ വദേയ്യ – ‘‘സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഖേത്തം പവിട്ഠാ ഗാവിയോ വിയ അമ്ഹേയേവ ഗണതോ നീഹരതി, ഏകീഭാവേ നിയോജേതി, സയം പന രാജരാജമഹാമത്താദീഹി പരിവുതോ വിഹരതീ’’തി, തസ്സ വചനോകാസുപച്ഛേദനത്ഥം – ‘‘ചക്കവാളപരിയന്തായ പരിസായ മജ്ഝേ നിസിന്നോപി തഥാഗതോ ഏകകോവാ’’തി ദസ്സേതും ഇമം ദേസനം ആരഭി. തത്ഥ സബ്ബനിമിത്താനന്തി രൂപാദീനം സങ്ഖനിമിത്താനം. അജ്ഝത്തന്തി വിസയജ്ഝത്തം. സുഞ്ഞതന്തി സുഞ്ഞതഫലസമാപത്തിം. തത്ര ചേതി ഉപയോഗത്ഥേ ഭുമ്മം, തം ചേതി വുത്തം ഹോതി. പുന തത്രാതി തസ്മിം പരിസമജ്ഝേ ഠിതോ. വിവേകനിന്നേനാതി നിബ്ബാനനിന്നേന. ബ്യന്തീഭൂതേനാതി ആസവട്ഠാനീയധമ്മേഹി വിഗതന്തേന നിസ്സടേന വിസംയുത്തേന. ഉയ്യോജനികപടിസംയുത്തന്തി ഗച്ഛഥ തുമ്ഹേതി ഏവം ഉയ്യോജനികേന വചനേന പടിസംയുത്തം.
187.Ayaṃkho panānandāti ko anusandhi? Sace hi koci dubbuddhī navapabbajito vadeyya – ‘‘sammāsambuddho khettaṃ paviṭṭhā gāviyo viya amheyeva gaṇato nīharati, ekībhāve niyojeti, sayaṃ pana rājarājamahāmattādīhi parivuto viharatī’’ti, tassa vacanokāsupacchedanatthaṃ – ‘‘cakkavāḷapariyantāya parisāya majjhe nisinnopi tathāgato ekakovā’’ti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha sabbanimittānanti rūpādīnaṃ saṅkhanimittānaṃ. Ajjhattanti visayajjhattaṃ. Suññatanti suññataphalasamāpattiṃ. Tatra ceti upayogatthe bhummaṃ, taṃ ceti vuttaṃ hoti. Puna tatrāti tasmiṃ parisamajjhe ṭhito. Vivekaninnenāti nibbānaninnena. Byantībhūtenāti āsavaṭṭhānīyadhammehi vigatantena nissaṭena visaṃyuttena. Uyyojanikapaṭisaṃyuttanti gacchatha tumheti evaṃ uyyojanikena vacanena paṭisaṃyuttaṃ.
കായ പന വേലായ ഭഗവാ ഏവം കഥേതി? പച്ഛാഭത്തകിച്ചവേലായ, വാ പുരിമയാമകിച്ചവേലായ വാ. ഭഗവാ ഹി പച്ഛാഭത്തേ ഗന്ധകുടിയം സീഹസേയ്യം കപ്പേത്വാ വുട്ഠായ ഫലസമാപത്തിം അപ്പേത്വാ നിസീദതി. തസ്മിം സമയേ ധമ്മസ്സവനത്ഥായ പരിസാ സന്നിപതന്തി. അഥ ഭഗവാ കാലം വിദിത്വാ ഗന്ധകുടിതോ നിക്ഖമിത്വാ ബുദ്ധാസനവരഗതോ ധമ്മം ദേസേത്വാ ഭേസജ്ജതേലപാകം ഗണ്ഹന്തോ വിയ കാലം അനതിക്കമിത്വാ വിവേകനിന്നേന ചിത്തേന പരിസം ഉയ്യോജേതി . പുരിമയാമേപി ‘‘അഭിക്കന്താ ഖോ വാസേട്ഠാ രത്തി, യസ്സ ദാനി കാലം മഞ്ഞഥാ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൩.൨൯൯) ഏവം ഉയ്യോജേതി . ബുദ്ധാനഞ്ഹി ബോധിപത്തിതോ പട്ഠായ ദ്വേ പഞ്ചവിഞ്ഞാണാനിപി നിബ്ബാനനിന്നാനേവ. തസ്മാതിഹാനന്ദാതി യസ്മാ സുഞ്ഞതാവിഹാരോ സന്തോ പണീതോ, തസ്മാ.
Kāya pana velāya bhagavā evaṃ katheti? Pacchābhattakiccavelāya, vā purimayāmakiccavelāya vā. Bhagavā hi pacchābhatte gandhakuṭiyaṃ sīhaseyyaṃ kappetvā vuṭṭhāya phalasamāpattiṃ appetvā nisīdati. Tasmiṃ samaye dhammassavanatthāya parisā sannipatanti. Atha bhagavā kālaṃ viditvā gandhakuṭito nikkhamitvā buddhāsanavaragato dhammaṃ desetvā bhesajjatelapākaṃ gaṇhanto viya kālaṃ anatikkamitvā vivekaninnena cittena parisaṃ uyyojeti . Purimayāmepi ‘‘abhikkantā kho vāseṭṭhā ratti, yassa dāni kālaṃ maññathā’’ti (dī. ni. 3.299) evaṃ uyyojeti . Buddhānañhi bodhipattito paṭṭhāya dve pañcaviññāṇānipi nibbānaninnāneva. Tasmātihānandāti yasmā suññatāvihāro santo paṇīto, tasmā.
൧൮൮. അജ്ഝത്തമേവാതി ഗോചരജ്ഝത്തമേവ. അജ്ഝത്തം സുഞ്ഞതന്തി ഇധ നിയകജ്ഝത്തം, അത്തനോ പഞ്ചസു ഖന്ധേസു നിസ്സിതന്തി അത്ഥോ. സമ്പജാനോ ഹോതീതി കമ്മട്ഠാനസ്സ അസമ്പജ്ജനഭാവജാനനേന സമ്പജാനോ. ബഹിദ്ധാതി പരസ്സ പഞ്ചസു ഖന്ധേസു. അജ്ഝത്തബഹിദ്ധാതി കാലേന അജ്ഝത്തം കാലേന ബഹിദ്ധാ . ആനേഞ്ജന്തി ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ ഭവിസ്സാമാതി ആനേഞ്ജം അരൂപസമാപത്തിം മനസി കരോതി.
188.Ajjhattamevāti gocarajjhattameva. Ajjhattaṃ suññatanti idha niyakajjhattaṃ, attano pañcasu khandhesu nissitanti attho. Sampajāno hotīti kammaṭṭhānassa asampajjanabhāvajānanena sampajāno. Bahiddhāti parassa pañcasu khandhesu. Ajjhattabahiddhāti kālena ajjhattaṃ kālena bahiddhā . Āneñjanti ubhatobhāgavimutto bhavissāmāti āneñjaṃ arūpasamāpattiṃ manasi karoti.
തസ്മിംയേവ പുരിമസ്മിന്തി പാദകജ്ഝാനം സന്ധായ വുത്തം. അപഗുണപാദകജ്ഝാനതോ വുട്ഠിതസ്സ ഹി അജ്ഝത്തം സുഞ്ഞതം മനസികരോതോ തത്ഥ ചിത്തം ന പക്ഖന്ദതി. തതോ ‘‘പരസ്സ സന്താനേ നു ഖോ കഥ’’ന്തി ബഹിദ്ധാ മനസി കരോതി, തത്ഥപി ന പക്ഖന്ദതി. തതോ – ‘‘കാലേന അത്തനോ സന്താനേ, കാലേന പരസ്സ സന്താനേ നു ഖോ കഥ’’ന്തി അജ്ഝത്തബഹിദ്ധാ മനസി കരോതി, തത്ഥപി ന പക്ഖന്ദതി. തതോ ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ ഹോതുകാമോ ‘‘അരൂപസമാപത്തിയം നു ഖോ കഥ’’ന്തി ആനേഞ്ജം മനസി കരോതി, തത്ഥപി ന പക്ഖന്ദതി. ഇദാനി – ‘‘ന മേ ചിത്തം പക്ഖന്ദതീതി വിസ്സട്ഠവീരിയേന ഉപട്ഠാകാദീനം പച്ഛതോ ന ചരിതബ്ബം, പാദകജ്ഝാനമേവ പന സാധുകം പുനപ്പുനം മനസികാതബ്ബം. ഏവമസ്സ രുക്ഖേ ഛിന്ദതോ ഫരസുമ്ഹി അവഹന്തേ പുന നിസിതം കാരേത്വാ ഛിന്ദന്തസ്സ ഛിജ്ജേസു ഫരസു വിയ കമ്മട്ഠാനേ മനസികാരോ വഹതീ’’തി ദസ്സേതും തസ്മിംയേവാതിആദിമാഹ. ഇദാനിസ്സ ഏവം പടിപന്നസ്സ യം യം മനസി കരോതി, തത്ഥ തത്ഥ മനസികാരോ സമ്പജ്ജതീതി ദസ്സേന്തോ പക്ഖന്ദതീതി ആഹ.
Tasmiṃyeva purimasminti pādakajjhānaṃ sandhāya vuttaṃ. Apaguṇapādakajjhānato vuṭṭhitassa hi ajjhattaṃ suññataṃ manasikaroto tattha cittaṃ na pakkhandati. Tato ‘‘parassa santāne nu kho katha’’nti bahiddhā manasi karoti, tatthapi na pakkhandati. Tato – ‘‘kālena attano santāne, kālena parassa santāne nu kho katha’’nti ajjhattabahiddhā manasi karoti, tatthapi na pakkhandati. Tato ubhatobhāgavimutto hotukāmo ‘‘arūpasamāpattiyaṃ nu kho katha’’nti āneñjaṃ manasi karoti, tatthapi na pakkhandati. Idāni – ‘‘na me cittaṃ pakkhandatīti vissaṭṭhavīriyena upaṭṭhākādīnaṃ pacchato na caritabbaṃ, pādakajjhānameva pana sādhukaṃ punappunaṃ manasikātabbaṃ. Evamassa rukkhe chindato pharasumhi avahante puna nisitaṃ kāretvā chindantassa chijjesu pharasu viya kammaṭṭhāne manasikāro vahatī’’ti dassetuṃ tasmiṃyevātiādimāha. Idānissa evaṃ paṭipannassa yaṃ yaṃ manasi karoti, tattha tattha manasikāro sampajjatīti dassento pakkhandatīti āha.
൧൮൯. ഇമിനാ വിഹാരേനാതി ഇമിനാ സമഥവിപസ്സനാവിഹാരേന. ഇതിഹ തത്ഥ സമ്പജാനോതി ഇതി ചങ്കമന്തോപി തസ്മിം കമ്മട്ഠാനേ സമ്പജ്ജമാനേ ‘‘സമ്പജ്ജതി മേ കമ്മട്ഠാന’’ന്തി ജാനനേന സമ്പജാനോ ഹോതി. സയതീതി നിപജ്ജതി. ഏത്ഥ കഞ്ചി കാലം ചങ്കമിത്വാ – ‘‘ഇദാനി ഏത്തകം കാലം ചങ്കമിതും സക്ഖിസ്സാമീ’’തി ഞത്വാ ഇരിയാപഥം അഹാപേത്വാ ഠാതബ്ബം. ഏസ നയോ സബ്ബവാരേസു . ന കഥേസ്സാമീതി, ഇതിഹ തത്ഥാതി ഏവം ന കഥേസ്സാമീതി ജാനനേന തത്ഥ സമ്പജാനകാരീ ഹോതി.
189.Iminā vihārenāti iminā samathavipassanāvihārena. Itiha tattha sampajānoti iti caṅkamantopi tasmiṃ kammaṭṭhāne sampajjamāne ‘‘sampajjati me kammaṭṭhāna’’nti jānanena sampajāno hoti. Sayatīti nipajjati. Ettha kañci kālaṃ caṅkamitvā – ‘‘idāni ettakaṃ kālaṃ caṅkamituṃ sakkhissāmī’’ti ñatvā iriyāpathaṃ ahāpetvā ṭhātabbaṃ. Esa nayo sabbavāresu . Na kathessāmīti, itiha tatthāti evaṃ na kathessāmīti jānanena tattha sampajānakārī hoti.
പുന ദുതിയവാരേ ഏവരൂപിം കഥം കഥേസ്സാമീതി ജാനനേന സമ്പജാനകാരീ ഹോതി, ഇമസ്സ ഭിക്ഖുനോ സമഥവിപസ്സനാ തരുണാവ, താസം അനുരക്ഖണത്ഥം –
Puna dutiyavāre evarūpiṃ kathaṃ kathessāmīti jānanena sampajānakārī hoti, imassa bhikkhuno samathavipassanā taruṇāva, tāsaṃ anurakkhaṇatthaṃ –
‘‘ആവാസോ ഗോചരോ ഭസ്സം, പുഗ്ഗലോ അഥ ഭോജനം;
‘‘Āvāso gocaro bhassaṃ, puggalo atha bhojanaṃ;
ഉതു ഇരിയാപഥോ ചേവ, സപ്പായോ സേവിതബ്ബകോ’’തി.
Utu iriyāpatho ceva, sappāyo sevitabbako’’ti.
സത്ത സപ്പായാനി ഇച്ഛിതബ്ബാനി. തേസം ദസ്സനത്ഥമിദം വുത്തം. വിതക്കവാരേസു അവിതക്കനസ്സ ച വിതക്കനസ്സ ച ജാനനേന സമ്പജാനതാ വേദിതബ്ബാ.
Satta sappāyāni icchitabbāni. Tesaṃ dassanatthamidaṃ vuttaṃ. Vitakkavāresu avitakkanassa ca vitakkanassa ca jānanena sampajānatā veditabbā.
൧൯൦. ഇതി വിതക്കപഹാനേന ദ്വേ മഗ്ഗേ കഥേത്വാ ഇദാനി തതിയമഗ്ഗസ്സ വിപസ്സനം ആചിക്ഖന്തോ പഞ്ച ഖോ ഇമേ, ആനന്ദ, കാമഗുണാതിആദിമാഹ. ആയതനേതി തേസുയേവ കാമഗുണേസു കിസ്മിഞ്ചിദേവ കിലേസുപ്പത്തികാരണേ. സമുദാചാരോതി സമുദാചരണതോ അപ്പഹീനകിലേസോ. ഏവം സന്തന്തി ഏവം വിജ്ജമാനമേവ. സമ്പജാനോതി കമ്മട്ഠാനസ്സ അസമ്പത്തിജാനനേന സമ്പജാനോ. ദുതിയവാരേ ഏവം സന്തമേതന്തി ഏവം സന്തേ ഏതം. സമ്പജാനോതി കമ്മട്ഠാനസമ്പത്തിജാനനേന സമ്പജാനോ. അയഞ്ഹി ‘‘പഹീനോ നു ഖോ മേ പഞ്ചസു കാമഗുണേസു ഛന്ദരാഗോ നോ’’തി പച്ചവേക്ഖമാനോ അപഹീനഭാവം ഞത്വാ വീരിയം പഗ്ഗഹേത്വാ തം അനാഗാമിമഗ്ഗേന സമുഗ്ഘാടേതി, തതോ മഗ്ഗാനന്തരം ഫലം, ഫലതോ വുട്ഠായ പച്ചവേക്ഖമാനോ പഹീനഭാവം ജാനാതി, തസ്സ ജാനനേന ‘‘സമ്പജാനോ ഹോതീ’’തി വുത്തം.
190. Iti vitakkapahānena dve magge kathetvā idāni tatiyamaggassa vipassanaṃ ācikkhanto pañca kho ime, ānanda, kāmaguṇātiādimāha. Āyataneti tesuyeva kāmaguṇesu kismiñcideva kilesuppattikāraṇe. Samudācāroti samudācaraṇato appahīnakileso. Evaṃsantanti evaṃ vijjamānameva. Sampajānoti kammaṭṭhānassa asampattijānanena sampajāno. Dutiyavāre evaṃ santametanti evaṃ sante etaṃ. Sampajānoti kammaṭṭhānasampattijānanena sampajāno. Ayañhi ‘‘pahīno nu kho me pañcasu kāmaguṇesu chandarāgo no’’ti paccavekkhamāno apahīnabhāvaṃ ñatvā vīriyaṃ paggahetvā taṃ anāgāmimaggena samugghāṭeti, tato maggānantaraṃ phalaṃ, phalato vuṭṭhāya paccavekkhamāno pahīnabhāvaṃ jānāti, tassa jānanena ‘‘sampajāno hotī’’ti vuttaṃ.
൧൯൧. ഇദാനി അരഹത്തമഗ്ഗസ്സ വിപസ്സനം ആചിക്ഖന്തോ പഞ്ച ഖോ ഇമേ, ആനന്ദ, ഉപാദാനക്ഖന്ധാതിആദിമാഹ. തത്ഥ സോ പഹീയതീതി രൂപേ അസ്മീതി മാനോ അസ്മീതി ഛന്ദോ അസ്മീതി അനുസയോ പഹീയതി. തഥാ വേദനാദീസു സമ്പജാനതാ വുത്തനായേനേവ വേദിതബ്ബാ.
191. Idāni arahattamaggassa vipassanaṃ ācikkhanto pañca kho ime, ānanda, upādānakkhandhātiādimāha. Tattha so pahīyatīti rūpe asmīti māno asmīti chando asmīti anusayo pahīyati. Tathā vedanādīsu sampajānatā vuttanāyeneva veditabbā.
ഇമേ ഖോ തേ, ആനന്ദ, ധമ്മാതി ഹേട്ഠാ കഥിതേ സമഥവിപസ്സനാമഗ്ഗഫലധമ്മേ സന്ധായാഹ. കുസലായതികാതി കുസലതോ ആഗതാ. കുസലാ ഹി കുസലാപി ഹോന്തി കുസലായതികാപി, സേയ്യഥിദം, പഠമജ്ഝാനം കുസലം, ദുതിയജ്ഝാനം കുസലഞ്ചേവ കുസലായതികഞ്ച…പേ॰… ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം കുസലം, നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം കുസലഞ്ചേവ കുസലായതികഞ്ച, നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം കുസലം, സോതാപത്തിമഗ്ഗോ കുസലോ ചേവ കുസലായതികോ ച…പേ॰… അനാഗാമിമഗ്ഗോ കുസലോ, അരഹത്തമഗ്ഗോ കുസലോ ചേവ കുസലായതികോ ച. തഥാ പഠമജ്ഝാനം കുസലം, തംസമ്പയുത്തകാ ധമ്മാ കുസലാ ചേവ കുസലായതികാ ച…പേ॰… അരഹത്തമഗ്ഗോ കുസലോ, തംസമ്പയുത്തകാ ധമ്മാ കുസലാ ചേവ കുസലായതികാ ച.
Ime kho te, ānanda, dhammāti heṭṭhā kathite samathavipassanāmaggaphaladhamme sandhāyāha. Kusalāyatikāti kusalato āgatā. Kusalā hi kusalāpi honti kusalāyatikāpi, seyyathidaṃ, paṭhamajjhānaṃ kusalaṃ, dutiyajjhānaṃ kusalañceva kusalāyatikañca…pe… ākiñcaññāyatanaṃ kusalaṃ, nevasaññānāsaññāyatanaṃ kusalañceva kusalāyatikañca, nevasaññānāsaññāyatanaṃ kusalaṃ, sotāpattimaggo kusalo ceva kusalāyatiko ca…pe… anāgāmimaggo kusalo, arahattamaggo kusalo ceva kusalāyatiko ca. Tathā paṭhamajjhānaṃ kusalaṃ, taṃsampayuttakā dhammā kusalā ceva kusalāyatikā ca…pe… arahattamaggo kusalo, taṃsampayuttakā dhammā kusalā ceva kusalāyatikā ca.
അരിയാതി നിക്കിലേസാ വിസുദ്ധാ. ലോകുത്തരാതി ലോകേ ഉത്തരാ വിസിട്ഠാ. അനവക്കന്താ പാപിമതാതി പാപിമന്തേന മാരേന അനോക്കന്താ. വിപസ്സനാപാദകാ അട്ഠ സമാപത്തിയോ അപ്പേത്വാ നിസിന്നസ്സ ഹി ഭിക്ഖുനോ ചിത്തം മാരോ ന പസ്സതി, ‘‘ഇദം നാമ ആരമ്മണം നിസ്സായ സംവത്തതീ’’തി ജാതിതും ന സക്കോതി. തസ്മാ ‘‘അനവക്കന്താ’’തി വുത്തം.
Ariyāti nikkilesā visuddhā. Lokuttarāti loke uttarā visiṭṭhā. Anavakkantāpāpimatāti pāpimantena mārena anokkantā. Vipassanāpādakā aṭṭha samāpattiyo appetvā nisinnassa hi bhikkhuno cittaṃ māro na passati, ‘‘idaṃ nāma ārammaṇaṃ nissāya saṃvattatī’’ti jātituṃ na sakkoti. Tasmā ‘‘anavakkantā’’ti vuttaṃ.
തം കിം മഞ്ഞസീതി ഇദം കസ്മാ ആഹ? ഗണേപി ഏകോ ആനിസംസോ അത്ഥി, തം ദസ്സേതും ഇദമാഹ. അനുബന്ധിതുന്തി അനുഗച്ഛിതും പരിചരിതും.
Taṃ kiṃ maññasīti idaṃ kasmā āha? Gaṇepi eko ānisaṃso atthi, taṃ dassetuṃ idamāha. Anubandhitunti anugacchituṃ paricarituṃ.
ന ഖോ, ആനന്ദാതി ഏത്ഥ കിഞ്ചാപി ഭഗവതാ – ‘‘സുതാവുധോ, ഭിക്ഖവേ, അരിയസാവകോ അകുസലം പജഹതി, കുസലം ഭാവേതി, സാവജ്ജം പജഹതി, അനവജ്ജം ഭാവേതി, സുദ്ധം അത്താനം പരിഹരതീ’’തി (അ॰ നി॰ ൭.൬൭) ബഹുസ്സുതോ പഞ്ചാവുധസമ്പന്നോ യോധോ വിയ കതോ. യസ്മാ പന സോ സുതപരിയത്തിം ഉഗ്ഗഹേത്വാപി തദനുച്ഛവികം അനുലോമപടിപദം ന പടിപജ്ജതി, ന തസ്സ തം ആവുധം ഹോതി. യോ പടിപജ്ജതി, തസ്സേവ ഹോതി. തസ്മാ ഏതദത്ഥം അനുബന്ധിതും നാരഹതീതി ദസ്സേന്തോ ന ഖോ, ആനന്ദാതി ആഹ.
Na kho, ānandāti ettha kiñcāpi bhagavatā – ‘‘sutāvudho, bhikkhave, ariyasāvako akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharatī’’ti (a. ni. 7.67) bahussuto pañcāvudhasampanno yodho viya kato. Yasmā pana so sutapariyattiṃ uggahetvāpi tadanucchavikaṃ anulomapaṭipadaṃ na paṭipajjati, na tassa taṃ āvudhaṃ hoti. Yo paṭipajjati, tasseva hoti. Tasmā etadatthaṃ anubandhituṃ nārahatīti dassento na kho, ānandāti āha.
ഇദാനി യദത്ഥം അനുബന്ധിതബ്ബോ, തം ദസ്സേതും യാ ച ഖോതിആദിമാഹ. ഇതി ഇമസ്മിം സുത്തേ തീസു ഠാനേസു ദസ കഥാവത്ഥൂനി ആഗതാനി. ‘‘ഇതി ഏവരൂപം കഥം കഥേസ്സാമീ’’തി സപ്പായാസപ്പായവസേന ആഗതാനി, ‘‘യദിദം സുത്തം ഗേയ്യ’’ന്തി ഏത്ഥ സുതപരിയത്തിവസേന ആഗതാനി, ഇമസ്മിം ഠാനേ പരിപൂരണവസേന ആഗതാനി. തസ്മാ ഇമസ്മിം സുത്തേ ദസ കഥാവത്ഥൂനി കഥേന്തേന ഇമസ്മിം ഠാനേ ഠത്വാ കഥേതബ്ബാനി.
Idāni yadatthaṃ anubandhitabbo, taṃ dassetuṃ yā ca khotiādimāha. Iti imasmiṃ sutte tīsu ṭhānesu dasa kathāvatthūni āgatāni. ‘‘Iti evarūpaṃ kathaṃ kathessāmī’’ti sappāyāsappāyavasena āgatāni, ‘‘yadidaṃ suttaṃ geyya’’nti ettha sutapariyattivasena āgatāni, imasmiṃ ṭhāne paripūraṇavasena āgatāni. Tasmā imasmiṃ sutte dasa kathāvatthūni kathentena imasmiṃ ṭhāne ṭhatvā kathetabbāni.
ഇദാനി യസ്മാ ഏകച്ചസ്സ ഏകകസ്സ വിഹരതോപി അത്ഥോ ന സമ്പജ്ജതി, തസ്മാ തം സന്ധായ ഏകീഭാവേ ആദീനവം ദസ്സേന്തോ ഏവം സന്തേ ഖോ, ആനന്ദാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ഏവം സന്തേതി ഏവം ഏകീഭാവേ സന്തേ.
Idāni yasmā ekaccassa ekakassa viharatopi attho na sampajjati, tasmā taṃ sandhāya ekībhāve ādīnavaṃ dassento evaṃ sante kho, ānandātiādimāha. Tattha evaṃ santeti evaṃ ekībhāve sante.
൧൯൩. സത്ഥാതി ബാഹിരകോ തിത്ഥകരസത്ഥാ. അന്വാവത്തന്തീതി അനുആവത്തന്തി ഉപസങ്കമന്തി. മുച്ഛം കാമയതീതി മുച്ഛനതണ്ഹം പത്ഥേതി, പവത്തേതീതി അത്ഥോ. ആചരിയൂപദ്ദവേനാതി അബ്ഭന്തരേ ഉപ്പന്നേന കിലേസൂപദ്ദവേന ആചരിയസ്സുപദ്ദവോ. സേസുപദ്ദവേസുപി ഏസേവ നയോ. അവധിംസു നന്തി മാരയിംസു നം. ഏതേന ഹി ഗുണമരണം കഥിതം.
193.Satthāti bāhirako titthakarasatthā. Anvāvattantīti anuāvattanti upasaṅkamanti. Mucchaṃ kāmayatīti mucchanataṇhaṃ pattheti, pavattetīti attho. Ācariyūpaddavenāti abbhantare uppannena kilesūpaddavena ācariyassupaddavo. Sesupaddavesupi eseva nayo. Avadhiṃsu nanti mārayiṃsu naṃ. Etena hi guṇamaraṇaṃ kathitaṃ.
വിനിപാതായാതി സുട്ഠു നിപതനായ. കസ്മാ പന ബ്രഹ്മചാരുപദ്ദവോവ – ‘‘ദുക്ഖവിപാകതരോ ച കടുകവിപാകതരോ ച വിനിപാതായ ച സംവത്തതീ’’തി വുത്തോതി. ബാഹിരപബ്ബജ്ജാ ഹി അപ്പലാഭാ, തത്ഥ മഹന്തോ നിബ്ബത്തേതബ്ബഗുണോ നത്ഥി, അട്ഠസമാപത്തിപഞ്ചാഭിഞ്ഞാമത്തകമേവ ഹോതി. ഇതി യഥാ ഗദ്രഭപിട്ഠിതോ പതിതസ്സ മഹന്തം ദുക്ഖം ന ഹോതി, സരീരസ്സ പംസുമക്ഖനമത്തമേവ ഹോതി, ഏവം ബാഹിരസമയേ ലോകിയഗുണമത്തതോവ പരിഹായതി, തേന പുരിമം ഉപദ്ദവദ്വയം ന ഏവം വുത്തം. സാസനേ പന പബ്ബജ്ജാ മഹാലാഭാ, തത്ഥ ചത്താരോ മഗ്ഗാ ചത്താരി ഫലാനി നിബ്ബാനന്തി മഹന്താ അധിഗന്തബ്ബഗുണാ. ഇതി യഥാ ഉഭതോ സുജാതോ ഖത്തിയകുമാരോ ഹത്ഥിക്ഖന്ധവരഗതോ നഗരം അനുസഞ്ചരന്തോ ഹത്ഥിക്ഖന്ധതോ പതിതോ മഹാദുക്ഖം നിഗച്ഛതി, ഏവം സാസനതോ പരിഹായമാനോ നവഹി ലോകുത്തരഗുണേഹി പരിഹായതി. തേനായം ബ്രഹ്മചാരുപദ്ദവോ ഏവം വുത്തോ.
Vinipātāyāti suṭṭhu nipatanāya. Kasmā pana brahmacārupaddavova – ‘‘dukkhavipākataro ca kaṭukavipākataro ca vinipātāya ca saṃvattatī’’ti vuttoti. Bāhirapabbajjā hi appalābhā, tattha mahanto nibbattetabbaguṇo natthi, aṭṭhasamāpattipañcābhiññāmattakameva hoti. Iti yathā gadrabhapiṭṭhito patitassa mahantaṃ dukkhaṃ na hoti, sarīrassa paṃsumakkhanamattameva hoti, evaṃ bāhirasamaye lokiyaguṇamattatova parihāyati, tena purimaṃ upaddavadvayaṃ na evaṃ vuttaṃ. Sāsane pana pabbajjā mahālābhā, tattha cattāro maggā cattāri phalāni nibbānanti mahantā adhigantabbaguṇā. Iti yathā ubhato sujāto khattiyakumāro hatthikkhandhavaragato nagaraṃ anusañcaranto hatthikkhandhato patito mahādukkhaṃ nigacchati, evaṃ sāsanato parihāyamāno navahi lokuttaraguṇehi parihāyati. Tenāyaṃ brahmacārupaddavo evaṃ vutto.
൧൯൬. തസ്മാതി യസ്മാ സേസുപദ്ദവേഹി ബ്രഹ്മചാരുപദ്ദവോ ദുക്ഖവിപാകതരോ, യസ്മാ വാ സപത്തപടിപത്തിം വീതിക്കമന്തോ ദീഘരത്തം അഹിതായ ദുക്ഖായ സംവത്തതി, മിത്തപടിപത്തി ഹിതായ, തസ്മാ. ഏവം ഉപരിമേനപി ഹേട്ഠിമേനപി അത്ഥേന യോജേതബ്ബം. മിത്തവതായാതി മിത്തപടിപത്തിയാ. സപത്തവതായാതി വേരപടിപത്തിയാ.
196.Tasmāti yasmā sesupaddavehi brahmacārupaddavo dukkhavipākataro, yasmā vā sapattapaṭipattiṃ vītikkamanto dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattati, mittapaṭipatti hitāya, tasmā. Evaṃ uparimenapi heṭṭhimenapi atthena yojetabbaṃ. Mittavatāyāti mittapaṭipattiyā. Sapattavatāyāti verapaṭipattiyā.
വോക്കമ്മ ച സത്ഥുസാസനാതി ദുക്കടദുബ്ഭാസിതമത്തമ്പി ഹി സഞ്ചിച്ച വീതിക്കമന്തോ വോക്കമ്മ വത്തതി നാമ. തദേവ അവീതിക്കമന്തോ ന വോക്കമ്മ വത്തതി നാമ.
Vokkammaca satthusāsanāti dukkaṭadubbhāsitamattampi hi sañcicca vītikkamanto vokkamma vattati nāma. Tadeva avītikkamanto na vokkamma vattati nāma.
ന വോ അഹം, ആനന്ദ, തഥാ പരക്കമിസ്സാമീതി അഹം തുമ്ഹേസു തഥാ ന പടിപജ്ജിസ്സാമി. ആമകേതി അപക്കേ. ആമകമത്തേതി ആമകേ നാതിസുക്ഖേ ഭാജനേ. കുമ്ഭകാരോ ഹി ആമകം നാതിസുക്ഖം അപക്കം ഉഭോഹി ഹത്ഥേഹി സണ്ഹികം ഗണ്ഹാതി ‘‘മാ ഭിജ്ജതൂ’’തി. ഇതി യഥാ കുമ്ഭകാരോ തത്ഥ പടിപജ്ജതി, നാഹം തുമ്ഹേസു തഥാ പടിപജ്ജിസ്സാമി. നിഗ്ഗയ്ഹ നിഗ്ഗയ്ഹാതി സകിം ഓവദിത്വാ തുണ്ഹീ ന ഭവിസ്സാമി, നിഗ്ഗണ്ഹിത്വാ നിഗ്ഗണ്ഹിത്വാ പുനപ്പുനം ഓവദിസ്സാമി അനുസാസിസ്സാമി. പവയ്ഹ പവയ്ഹാതി ദോസേ പവാഹേത്വാ പവാഹേത്വാ. യഥാ പക്കഭാജനേസു കുമ്ഭകാരോ ഭിന്നഛിന്നജജ്ജരാനി പവാഹേത്വാ ഏകതോ കത്വാ സുപക്കാനേവ ആകോടേത്വാ ആകോടേത്വാ ഗണ്ഹാതി, ഏവമേവ അഹമ്പി പവാഹേത്വാ പവാഹേത്വാ പുനപ്പുനം ഓവദിസ്സാമി അനുസാസിസ്സാമി. യോ സാരോ സോ ഠസ്സതീതി ഏവം വോ മയാ ഓവദിയമാനാനം യോ മഗ്ഗഫലസാരോ, സോ ഠസ്സതി. അപിച ലോകിയഗുണാപി ഇധ സാരോത്വേവ അധിപ്പേതാ. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനമേവാതി.
Na vo ahaṃ, ānanda, tathā parakkamissāmīti ahaṃ tumhesu tathā na paṭipajjissāmi. Āmaketi apakke. Āmakamatteti āmake nātisukkhe bhājane. Kumbhakāro hi āmakaṃ nātisukkhaṃ apakkaṃ ubhohi hatthehi saṇhikaṃ gaṇhāti ‘‘mā bhijjatū’’ti. Iti yathā kumbhakāro tattha paṭipajjati, nāhaṃ tumhesu tathā paṭipajjissāmi. Niggayha niggayhāti sakiṃ ovaditvā tuṇhī na bhavissāmi, niggaṇhitvā niggaṇhitvā punappunaṃ ovadissāmi anusāsissāmi. Pavayha pavayhāti dose pavāhetvā pavāhetvā. Yathā pakkabhājanesu kumbhakāro bhinnachinnajajjarāni pavāhetvā ekato katvā supakkāneva ākoṭetvā ākoṭetvā gaṇhāti, evameva ahampi pavāhetvā pavāhetvā punappunaṃ ovadissāmi anusāsissāmi. Yosāro so ṭhassatīti evaṃ vo mayā ovadiyamānānaṃ yo maggaphalasāro, so ṭhassati. Apica lokiyaguṇāpi idha sārotveva adhippetā. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
പപഞ്ചസൂദനിയാ മജ്ഝിമനികായട്ഠകഥായ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
മഹാസുഞ്ഞതസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Mahāsuññatasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൨. മഹാസുഞ്ഞതസുത്തം • 2. Mahāsuññatasuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ൨. മഹാസുഞ്ഞതസുത്തവണ്ണനാ • 2. Mahāsuññatasuttavaṇṇanā