Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā)

    ६. महासुपिनसुत्तवण्णना

    6. Mahāsupinasuttavaṇṇanā

    १९६. छट्ठे धातुक्खोभकरणपच्‍चयो नाम विसभागभेसज्‍जसेनासनाहारादिपच्‍चयो। अत्थकामताय वा अनत्थकामताय वाति पसन्‍ना अत्थकामताय, कुद्धा अनत्थकामताय। अत्थाय वा अनत्थाय वाति सभावतो भवितब्बाय अत्थाय वा अनत्थाय वा। उपसंहरन्तीति अत्तनो देवानुभावेन उपनेन्ति। बोधिसत्तमाता विय पुत्तपटिलाभनिमित्तन्ति तदा किर पुरे पुण्णमाय सत्तमदिवसतो पट्ठाय विगतसुरापानं मालागन्धादिविभूतिसम्पन्‍नं नक्खत्तकीळं अनुभवमाना बोधिसत्तमाता सत्तमे दिवसे पातोव उट्ठाय गन्धोदकेन नहायित्वा सब्बालङ्कारभूसिता वरभोजनं भुञ्‍जित्वा उपोसथङ्गानि अधिट्ठाय सिरिगब्भं पविसित्वा सिरिसयने निपन्‍ना निद्दं ओक्‍कममाना इमं सुपिनं अद्दस – चत्तारो किर नं महाराजानो सयनेनेव सद्धिं उक्खिपित्वा अनोतत्तदहं नेत्वा नहापेत्वा दिब्बवत्थं निवासेत्वा दिब्बगन्धेहि विलिम्पेत्वा दिब्बपुप्फानि पिळन्धेत्वा ततो अविदूरे रजतपब्बतो, तस्स अन्तो कनकविमानं अत्थि, तस्मिं पाचीनतो सीसं कत्वा निपज्‍जापेसुं। अथ बोधिसत्तो सेतवरवारणो हुत्वा ततो अविदूरे एको सुवण्णपब्बतो, तत्थ चरित्वा ततो ओरुय्ह रजतपब्बतं आरुहित्वा कनकविमानं पविसित्वा मातरं पदक्खिणं कत्वा दक्खिणपस्सं फालेत्वा कुच्छिं पविट्ठसदिसो अहोसि। इमं सुपिनं सन्धाय एतं वुत्तं ‘‘बोधिसत्तमाता विय पुत्तपटिलाभनिमित्त’’न्ति।

    196. Chaṭṭhe dhātukkhobhakaraṇapaccayo nāma visabhāgabhesajjasenāsanāhārādipaccayo. Atthakāmatāya vā anatthakāmatāya vāti pasannā atthakāmatāya, kuddhā anatthakāmatāya. Atthāya vā anatthāya vāti sabhāvato bhavitabbāya atthāya vā anatthāya vā. Upasaṃharantīti attano devānubhāvena upanenti. Bodhisattamātā viya puttapaṭilābhanimittanti tadā kira pure puṇṇamāya sattamadivasato paṭṭhāya vigatasurāpānaṃ mālāgandhādivibhūtisampannaṃ nakkhattakīḷaṃ anubhavamānā bodhisattamātā sattame divase pātova uṭṭhāya gandhodakena nahāyitvā sabbālaṅkārabhūsitā varabhojanaṃ bhuñjitvā uposathaṅgāni adhiṭṭhāya sirigabbhaṃ pavisitvā sirisayane nipannā niddaṃ okkamamānā imaṃ supinaṃ addasa – cattāro kira naṃ mahārājāno sayaneneva saddhiṃ ukkhipitvā anotattadahaṃ netvā nahāpetvā dibbavatthaṃ nivāsetvā dibbagandhehi vilimpetvā dibbapupphāni piḷandhetvā tato avidūre rajatapabbato, tassa anto kanakavimānaṃ atthi, tasmiṃ pācīnato sīsaṃ katvā nipajjāpesuṃ. Atha bodhisatto setavaravāraṇo hutvā tato avidūre eko suvaṇṇapabbato, tattha caritvā tato oruyha rajatapabbataṃ āruhitvā kanakavimānaṃ pavisitvā mātaraṃ padakkhiṇaṃ katvā dakkhiṇapassaṃ phāletvā kucchiṃ paviṭṭhasadiso ahosi. Imaṃ supinaṃ sandhāya etaṃ vuttaṃ ‘‘bodhisattamātā viya puttapaṭilābhanimitta’’nti.

    कोसलराजा विय सोळस सुपिनेति –

    Kosalarājāviya soḷasa supineti –

    ‘‘उसभा रुक्खा गावियो गवा च,

    ‘‘Usabhā rukkhā gāviyo gavā ca,

    अस्सो कंसो सिङ्गाली च कुम्भो।

    Asso kaṃso siṅgālī ca kumbho;

    पोक्खरणी च अपाकचन्दनं,

    Pokkharaṇī ca apākacandanaṃ,

    लाबूनि सीदन्ति सिलाप्‍लवन्ति॥

    Lābūni sīdanti silāplavanti.

    ‘‘मण्डूकियो कण्हसप्पे गिलन्ति,

    ‘‘Maṇḍūkiyo kaṇhasappe gilanti,

    काकं सुवण्णा परिवारयन्ति।

    Kākaṃ suvaṇṇā parivārayanti;

    तसा वका एळकानं भया ही’’ति॥ (जा॰ १.१.७७) –

    Tasā vakā eḷakānaṃ bhayā hī’’ti. (jā. 1.1.77) –

    इमे सोळस सुपिने पस्सन्तो कोसलराजा विय।

    Ime soḷasa supine passanto kosalarājā viya.

    . एकदिवसं किर कोसलमहाराजा रत्तिं निद्दूपगतो पच्छिमयामे सोळस महासुपिने पस्सि (जा॰ अट्ठ॰ १.१.७६ महासुपिनजातकवण्णना)। तत्थ चत्तारो अञ्‍जनवण्णा काळउसभा ‘‘युज्झिस्सामा’’ति चतूहि दिसाहि राजङ्गणं आगन्त्वा ‘‘उसभयुद्धं पस्सिस्सामा’’ति महाजने सन्‍निपतिते युज्झनाकारं दस्सेत्वा नदित्वा गज्‍जित्वा अयुज्झित्वाव पटिक्‍कन्ता। इमं पठमं सुपिनं अद्दस।

    1. Ekadivasaṃ kira kosalamahārājā rattiṃ niddūpagato pacchimayāme soḷasa mahāsupine passi (jā. aṭṭha. 1.1.76 mahāsupinajātakavaṇṇanā). Tattha cattāro añjanavaṇṇā kāḷausabhā ‘‘yujjhissāmā’’ti catūhi disāhi rājaṅgaṇaṃ āgantvā ‘‘usabhayuddhaṃ passissāmā’’ti mahājane sannipatite yujjhanākāraṃ dassetvā naditvā gajjitvā ayujjhitvāva paṭikkantā. Imaṃ paṭhamaṃ supinaṃ addasa.

    . खुद्दका रुक्खा चेव गच्छा च पथविं भिन्दित्वा विदत्थिमत्तम्पि रतनमत्तम्पि अनुग्गन्त्वाव पुप्फन्ति चेव फलन्ति च। इमं दुतियं अद्दस।

    2. Khuddakā rukkhā ceva gacchā ca pathaviṃ bhinditvā vidatthimattampi ratanamattampi anuggantvāva pupphanti ceva phalanti ca. Imaṃ dutiyaṃ addasa.

    . गावियो तदहुजातानं वच्छानं खीरं पिवन्तियो अद्दस। अयं ततियो सुपिनो।

    3. Gāviyo tadahujātānaṃ vacchānaṃ khīraṃ pivantiyo addasa. Ayaṃ tatiyo supino.

    . धुरवाहे आरोहपरिणाहसम्पन्‍ने महागोणे युगपरम्पराय अयोजेत्वा तरुणे गोदम्मे धुरे योजेन्ते अद्दस। ते धुरं वहितुं असक्‍कोन्ता छड्डेत्वा अट्ठंसु, सकटानि नप्पवत्तिंसु। अयं चतुत्थो सुपिनो।

    4. Dhuravāhe ārohapariṇāhasampanne mahāgoṇe yugaparamparāya ayojetvā taruṇe godamme dhure yojente addasa. Te dhuraṃ vahituṃ asakkontā chaḍḍetvā aṭṭhaṃsu, sakaṭāni nappavattiṃsu. Ayaṃ catuttho supino.

    . एकं उभतोमुखं अस्सं अद्दस। तस्स उभोसु पस्सेसु यवसं देन्ति, सो द्वीहिपि मुखेहि खादति। अयं पञ्‍चमो सुपिनो।

    5. Ekaṃ ubhatomukhaṃ assaṃ addasa. Tassa ubhosu passesu yavasaṃ denti, so dvīhipi mukhehi khādati. Ayaṃ pañcamo supino.

    . महाजनो सतसहस्सग्घनिकं सुवण्णपातिं सम्मज्‍जित्वा ‘‘इध पस्सावं करोही’’ति एकस्स जरसिङ्गालस्स उपनामेसि। तं तत्थ पस्सावं करोन्तं अद्दस। अयं छट्ठो सुपिनो।

    6. Mahājano satasahassagghanikaṃ suvaṇṇapātiṃ sammajjitvā ‘‘idha passāvaṃ karohī’’ti ekassa jarasiṅgālassa upanāmesi. Taṃ tattha passāvaṃ karontaṃ addasa. Ayaṃ chaṭṭho supino.

    . एको पुरिसो रज्‍जुं वट्टेत्वा पादमूले निक्खिपति। तेन निसिन्‍नपीठस्स हेट्ठा सयिता छातसिङ्गाली तस्स अजानन्तस्सेव तं खादति। इमं सत्तमं सुपिनं अद्दस।

    7. Eko puriso rajjuṃ vaṭṭetvā pādamūle nikkhipati. Tena nisinnapīṭhassa heṭṭhā sayitā chātasiṅgālī tassa ajānantasseva taṃ khādati. Imaṃ sattamaṃ supinaṃ addasa.

    . राजद्वारे बहूहि तुच्छकुम्भेहि परिवारेत्वा ठपितं एकं महन्तं पूरितकुम्भं अद्दस। चत्तारोपि पन वण्णा चतूहि दिसाहि चतूहि अनुदिसाहि च घटेहि उदकं आनेत्वा पूरितकुम्भमेव पूरेन्ति, पूरितं पूरितं उदकं उत्तरित्वा पलायति। तेपि पुनप्पुनं तत्थेव उदकं आसिञ्‍चन्ति, तुच्छकुम्भे ओलोकेन्तापि नत्थि। अयं अट्ठमो सुपिनो।

    8. Rājadvāre bahūhi tucchakumbhehi parivāretvā ṭhapitaṃ ekaṃ mahantaṃ pūritakumbhaṃ addasa. Cattāropi pana vaṇṇā catūhi disāhi catūhi anudisāhi ca ghaṭehi udakaṃ ānetvā pūritakumbhameva pūrenti, pūritaṃ pūritaṃ udakaṃ uttaritvā palāyati. Tepi punappunaṃ tattheva udakaṃ āsiñcanti, tucchakumbhe olokentāpi natthi. Ayaṃ aṭṭhamo supino.

    . एकं पञ्‍चपदुमसञ्छन्‍नं गम्भीरं सब्बतोतित्थं पोक्खरणिं अद्दस। समन्ततो द्विपदचतुप्पदा ओतरित्वा तत्थ पानीयं पिवन्ति। तस्स मज्झे गम्भीरट्ठाने उदकं आविलं, तीरप्पदेसे द्विपदचतुप्पदानं अक्‍कमनट्ठाने अच्छं विप्पसन्‍नमनाविलं। अयं नवमो सुपिनो।

    9. Ekaṃ pañcapadumasañchannaṃ gambhīraṃ sabbatotitthaṃ pokkharaṇiṃ addasa. Samantato dvipadacatuppadā otaritvā tattha pānīyaṃ pivanti. Tassa majjhe gambhīraṭṭhāne udakaṃ āvilaṃ, tīrappadese dvipadacatuppadānaṃ akkamanaṭṭhāne acchaṃ vippasannamanāvilaṃ. Ayaṃ navamo supino.

    १०. एकिस्सायेव कुम्भिया पच्‍चमानं ओदनं अपाकं अद्दस। ‘‘अपाक’’न्ति विचारेत्वा विभजित्वा ठपितं विय तीहाकारेहि पच्‍चमानं एकस्मिं पस्से अतिकिलिन्‍नो होति, एकस्मिं उत्तण्डुलो, एकस्मिं सुपक्‍कोति। अयं दसमो सुपिनो।

    10. Ekissāyeva kumbhiyā paccamānaṃ odanaṃ apākaṃ addasa. ‘‘Apāka’’nti vicāretvā vibhajitvā ṭhapitaṃ viya tīhākārehi paccamānaṃ ekasmiṃ passe atikilinno hoti, ekasmiṃ uttaṇḍulo, ekasmiṃ supakkoti. Ayaṃ dasamo supino.

    ११. सतसहस्सग्घनकं चन्दनसारं पूतितक्‍केन विक्‍किणन्ते अद्दस। अयं एकादसमो सुपिनो।

    11. Satasahassagghanakaṃ candanasāraṃ pūtitakkena vikkiṇante addasa. Ayaṃ ekādasamo supino.

    १२. तुच्छलाबूनि उदके सीदन्तानि अद्दस। अयं द्वादसमो सुपिनो।

    12. Tucchalābūni udake sīdantāni addasa. Ayaṃ dvādasamo supino.

    १३. महन्तमहन्ता कूटागारप्पमाणा घनसिला नावा विय उदके प्‍लवमाना अद्दस। अयं तेरसमो सुपिनो।

    13. Mahantamahantā kūṭāgārappamāṇā ghanasilā nāvā viya udake plavamānā addasa. Ayaṃ terasamo supino.

    १४. खुद्दकमधुकपुप्फप्पमाणा मण्डूकियो महन्ते कण्हसप्पे वेगेन अनुबन्धित्वा उप्पलनाळे विय छिन्दित्वा मंसं खादित्वा गिलन्तियो अद्दस। अयं चुद्दसमो सुपिनो।

    14. Khuddakamadhukapupphappamāṇā maṇḍūkiyo mahante kaṇhasappe vegena anubandhitvā uppalanāḷe viya chinditvā maṃsaṃ khāditvā gilantiyo addasa. Ayaṃ cuddasamo supino.

    १५. दसहि असद्धम्मेहि समन्‍नागतं गामगोचरं काकं कञ्‍चनवण्णवण्णताय ‘‘सुवण्णा’’ति लद्धनामे सुवण्णराजहंसे परिवारेन्ते अद्दस। अयं पन्‍नरसमो सुपिनो।

    15. Dasahi asaddhammehi samannāgataṃ gāmagocaraṃ kākaṃ kañcanavaṇṇavaṇṇatāya ‘‘suvaṇṇā’’ti laddhanāme suvaṇṇarājahaṃse parivārente addasa. Ayaṃ pannarasamo supino.

    १६. पुब्बे दीपिनो एळके खादन्ति। ते पन एळके दीपिनो अनुबन्धित्वा मुरमुराति खादन्ते अद्दस। अथञ्‍ञे तसा वका एळके दूरतोव दिस्वा तसिता तासप्पत्ता हुत्वा एळकानं भया पलायित्वा गुम्बगहनानि पविसित्वा निलीयिंसु। अयं सोळसमो सुपिनो।

    16. Pubbe dīpino eḷake khādanti. Te pana eḷake dīpino anubandhitvā muramurāti khādante addasa. Athaññe tasā vakā eḷake dūratova disvā tasitā tāsappattā hutvā eḷakānaṃ bhayā palāyitvā gumbagahanāni pavisitvā nilīyiṃsu. Ayaṃ soḷasamo supino.

    . तत्थ अधम्मिकानं राजूनं, अधम्मिकानञ्‍च मनुस्सानं काले लोके विपरिवत्तमाने कुसले ओसन्‍ने अकुसले उस्सन्‍ने लोकस्स परिहानकाले देवो न सम्मा वसिस्सति, मेघपादा पच्छिज्‍जिस्सन्ति, सस्सानि मिलायिस्सन्ति, दुब्भिक्खं भविस्सति, वस्सितुकामा विय चतूहि दिसाहि मेघा उट्ठहित्वा इत्थिकाहि आतपे पत्थटानं वीहिआदीनं तेमनभयेन अन्तोपवेसितकाले पुरिसेसु कुदालपिटके आदाय आळिबन्धनत्थाय निक्खन्तेसु वस्सनाकारं दस्सेत्वा गज्‍जित्वा विज्‍जुलता निच्छारेत्वा उसभा विय अयुज्झित्वा अवस्सित्वाव पलायिस्सन्ति। अयं पठमस्स विपाको।

    1. Tattha adhammikānaṃ rājūnaṃ, adhammikānañca manussānaṃ kāle loke viparivattamāne kusale osanne akusale ussanne lokassa parihānakāle devo na sammā vasissati, meghapādā pacchijjissanti, sassāni milāyissanti, dubbhikkhaṃ bhavissati, vassitukāmā viya catūhi disāhi meghā uṭṭhahitvā itthikāhi ātape patthaṭānaṃ vīhiādīnaṃ temanabhayena antopavesitakāle purisesu kudālapiṭake ādāya āḷibandhanatthāya nikkhantesu vassanākāraṃ dassetvā gajjitvā vijjulatā nicchāretvā usabhā viya ayujjhitvā avassitvāva palāyissanti. Ayaṃ paṭhamassa vipāko.

    . लोकस्स परिहीनकाले मनुस्सानं परित्तायुककाले सत्ता तिब्बरागा भविस्सन्ति, असम्पत्तवयाव कुमारियो पुरिसन्तरं गन्त्वा उतुनियो चेव गब्भिनियो च हुत्वा पुत्तधीताहि वड्ढिस्सन्ति। खुद्दकरुक्खानं पुप्फं विय हि तासं उतुनिभावो, फलं विय च पुत्तधीतरो भविस्सन्ति। अयं दुतियस्स विपाको।

    2. Lokassa parihīnakāle manussānaṃ parittāyukakāle sattā tibbarāgā bhavissanti, asampattavayāva kumāriyo purisantaraṃ gantvā utuniyo ceva gabbhiniyo ca hutvā puttadhītāhi vaḍḍhissanti. Khuddakarukkhānaṃ pupphaṃ viya hi tāsaṃ utunibhāvo, phalaṃ viya ca puttadhītaro bhavissanti. Ayaṃ dutiyassa vipāko.

    . मनुस्सानं जेट्ठापचायिककम्मस्स नट्ठकाले सत्ता मातापितूसु वा सस्सुससुरेसु वा लज्‍जं अनुपट्ठपेत्वा सयमेव कुटुम्बं संविदहन्ताव घासच्छादनमत्तम्पि महल्‍लकानं दातुकामा दस्सन्ति, अदातुकामा न दस्सन्ति। महल्‍लका अनाथा हुत्वा असयंवसी दारके आराधेत्वा जीविस्सन्ति तदहुजातानं वच्छकानं खीरं पिवन्तियो महागावियो विय। अयं ततियस्स विपाको।

    3. Manussānaṃ jeṭṭhāpacāyikakammassa naṭṭhakāle sattā mātāpitūsu vā sassusasuresu vā lajjaṃ anupaṭṭhapetvā sayameva kuṭumbaṃ saṃvidahantāva ghāsacchādanamattampi mahallakānaṃ dātukāmā dassanti, adātukāmā na dassanti. Mahallakā anāthā hutvā asayaṃvasī dārake ārādhetvā jīvissanti tadahujātānaṃ vacchakānaṃ khīraṃ pivantiyo mahāgāviyo viya. Ayaṃ tatiyassa vipāko.

    . अधम्मिकराजूनं काले अधम्मिकराजानो पण्डितानं पवेणिकुसलानं कम्मनित्थरणसमत्थानं महामत्तानं यसं न दस्सन्ति, धम्मसभायं विनिच्छयट्ठानेपि पण्डिते वोहारकुसले महल्‍लके अमच्‍चे न ठपेस्सन्ति, तब्बिपरीतानं पन तरुणतरुणानं यसं दस्सन्ति, तथारूपे एव च विनिच्छयट्ठाने ठपेस्सन्ति। ते राजकम्मानि चेव युत्तायुत्तञ्‍च अजानन्ता नेव तं यसं उक्खिपितुं सक्खिस्सन्ति, न राजकम्मानि नित्थरितुं। ते असक्‍कोन्ता कम्मधुरं छड्डेस्सन्ति, महल्‍लकापि पण्डितामच्‍चा यसं अलभन्ता किच्‍चानि नित्थरितुं समत्थापि ‘‘किं अम्हाकं एतेहि, मयं बाहिरका जाता, अब्भन्तरिका तरुणदारका जानिस्सन्ती’’ति उप्पन्‍नानि कम्मानि न करिस्सन्ति। एवं सब्बथापि तेसं राजूनं हानियेव भविस्सति, धुरं वहितुं असमत्थानं वच्छदम्मानं धुरे योजितकालो विय दूरवाहानञ्‍च महागोणानं युगपरम्पराय अयोजितकालो विय भविस्सति। अयं चतुत्थस्स विपाको।

    4. Adhammikarājūnaṃ kāle adhammikarājāno paṇḍitānaṃ paveṇikusalānaṃ kammanittharaṇasamatthānaṃ mahāmattānaṃ yasaṃ na dassanti, dhammasabhāyaṃ vinicchayaṭṭhānepi paṇḍite vohārakusale mahallake amacce na ṭhapessanti, tabbiparītānaṃ pana taruṇataruṇānaṃ yasaṃ dassanti, tathārūpe eva ca vinicchayaṭṭhāne ṭhapessanti. Te rājakammāni ceva yuttāyuttañca ajānantā neva taṃ yasaṃ ukkhipituṃ sakkhissanti, na rājakammāni nittharituṃ. Te asakkontā kammadhuraṃ chaḍḍessanti, mahallakāpi paṇḍitāmaccā yasaṃ alabhantā kiccāni nittharituṃ samatthāpi ‘‘kiṃ amhākaṃ etehi, mayaṃ bāhirakā jātā, abbhantarikā taruṇadārakā jānissantī’’ti uppannāni kammāni na karissanti. Evaṃ sabbathāpi tesaṃ rājūnaṃ hāniyeva bhavissati, dhuraṃ vahituṃ asamatthānaṃ vacchadammānaṃ dhure yojitakālo viya dūravāhānañca mahāgoṇānaṃ yugaparamparāya ayojitakālo viya bhavissati. Ayaṃ catutthassa vipāko.

    . अधम्मिकराजकालेयेव अधम्मिकबालराजानो अधम्मिके लोलमनुस्से विनिच्छये ठपेस्सन्ति, ते पापपुञ्‍ञेसु अनादरा बाला सभायं निसीदित्वा विनिच्छयं देन्ता उभिन्‍नम्पि अत्थपच्‍चत्थिकानं हत्थतो लञ्‍जं गहेत्वा खादिस्सन्ति अस्सो विय द्वीहि मुखेहि यवसं। अयं पञ्‍चमस्स विपाको।

    5. Adhammikarājakāleyeva adhammikabālarājāno adhammike lolamanusse vinicchaye ṭhapessanti, te pāpapuññesu anādarā bālā sabhāyaṃ nisīditvā vinicchayaṃ dentā ubhinnampi atthapaccatthikānaṃ hatthato lañjaṃ gahetvā khādissanti asso viya dvīhi mukhehi yavasaṃ. Ayaṃ pañcamassa vipāko.

    . अधम्मिकायेव विजातिराजानो जातिसम्पन्‍नानं कुलपुत्तानं आसङ्काय यसं न दस्सन्ति, अकुलीनानंयेव दस्सन्ति। एवं महाकुलानि दुग्गतानि भविस्सन्ति, लामककुलानि इस्सरानि। ते च कुलीनपुरिसा जीवितुं असक्‍कोन्ता ‘‘इमे निस्साय जीविस्सामा’’ति अकुलीनानं धीतरो दस्सन्ति, इति तासं कुलधीतानं अकुलीनेहि सद्धिं संवासो जरसिङ्गालस्स सुवण्णपातियं पस्सावकरणसदिसो भविस्सति। अयं छट्ठस्स विपाको।

    6. Adhammikāyeva vijātirājāno jātisampannānaṃ kulaputtānaṃ āsaṅkāya yasaṃ na dassanti, akulīnānaṃyeva dassanti. Evaṃ mahākulāni duggatāni bhavissanti, lāmakakulāni issarāni. Te ca kulīnapurisā jīvituṃ asakkontā ‘‘ime nissāya jīvissāmā’’ti akulīnānaṃ dhītaro dassanti, iti tāsaṃ kuladhītānaṃ akulīnehi saddhiṃ saṃvāso jarasiṅgālassa suvaṇṇapātiyaṃ passāvakaraṇasadiso bhavissati. Ayaṃ chaṭṭhassa vipāko.

    . गच्छन्ते गच्छन्ते काले इत्थियो पुरिसलोला सुरालोला अलङ्कारलोला विसिखालोला आमिसलोला भविस्सन्ति दुस्सीला दुराचारा। ता सामिकेहि कसिगोरक्खादीनि कम्मानि कत्वा किच्छेन कसिरेन सम्भतं धनं जारेहि सद्धिं सुरं पिवन्तियो मालागन्धविलेपनं धारयमाना अन्तोगेहे अच्‍चायिकम्पि किच्‍चं अनोलोकेत्वा गेहपरिक्खेपस्स उपरिभागेनपि छिद्दट्ठानेहिपि जारे उपधारयमाना स्वे वपितब्बयुत्तकं बीजम्पि कोट्टेत्वा यागुभत्तखज्‍जकानि पचित्वा खादमाना विलुम्पिस्सन्ति हेट्ठापीठके निपन्‍नछातसिङ्गाली विय वट्टेत्वा वट्टेत्वा पादमूले निक्खित्तरज्‍जुं। अयं सत्तमस्स विपाको।

    7. Gacchante gacchante kāle itthiyo purisalolā surālolā alaṅkāralolā visikhālolā āmisalolā bhavissanti dussīlā durācārā. Tā sāmikehi kasigorakkhādīni kammāni katvā kicchena kasirena sambhataṃ dhanaṃ jārehi saddhiṃ suraṃ pivantiyo mālāgandhavilepanaṃ dhārayamānā antogehe accāyikampi kiccaṃ anoloketvā gehaparikkhepassa uparibhāgenapi chiddaṭṭhānehipi jāre upadhārayamānā sve vapitabbayuttakaṃ bījampi koṭṭetvā yāgubhattakhajjakāni pacitvā khādamānā vilumpissanti heṭṭhāpīṭhake nipannachātasiṅgālī viya vaṭṭetvā vaṭṭetvā pādamūle nikkhittarajjuṃ. Ayaṃ sattamassa vipāko.

    . गच्छन्ते गच्छन्ते काले लोको परिहायिस्सति, रट्ठं निरोजं भविस्सति, राजानो दुग्गता कपणा भविस्सन्ति। यो इस्सरो भविस्सति, तस्स भण्डागारे सतसहस्समत्ता भविस्सन्ति। ते एवंदुग्गता सब्बे जानपदे अत्तनोव कम्मं कारेस्सन्ति, उपद्दुता मनुस्सा सके कम्मन्ते छड्डेत्वा राजूनंयेव अत्थाय पुब्बण्णापरण्णानि वपन्ता रक्खन्ता लायन्ता मद्दन्ता पवेसेन्ता उच्छुक्खेत्तानि करोन्ता यन्तानि वाहेन्ता फाणितादीनि पचन्ता पुप्फारामे फलारामे च करोन्ता तत्थ तत्थ निप्फन्‍नानि पुब्बण्णादीनि आहरित्वा रञ्‍ञो कोट्ठागारमेव पूरेस्सन्ति। अत्तनो गेहेसु तुच्छकोट्ठे ओलोकेन्तापि न भविस्सन्ति, तुच्छकुम्भे अनोलोकेत्वा पूरितकुम्भपूरणसदिसमेव भविस्सति। अयं अट्ठमस्स विपाको।

    8. Gacchante gacchante kāle loko parihāyissati, raṭṭhaṃ nirojaṃ bhavissati, rājāno duggatā kapaṇā bhavissanti. Yo issaro bhavissati, tassa bhaṇḍāgāre satasahassamattā bhavissanti. Te evaṃduggatā sabbe jānapade attanova kammaṃ kāressanti, upaddutā manussā sake kammante chaḍḍetvā rājūnaṃyeva atthāya pubbaṇṇāparaṇṇāni vapantā rakkhantā lāyantā maddantā pavesentā ucchukkhettāni karontā yantāni vāhentā phāṇitādīni pacantā pupphārāme phalārāme ca karontā tattha tattha nipphannāni pubbaṇṇādīni āharitvā rañño koṭṭhāgārameva pūressanti. Attano gehesu tucchakoṭṭhe olokentāpi na bhavissanti, tucchakumbhe anoloketvā pūritakumbhapūraṇasadisameva bhavissati. Ayaṃ aṭṭhamassa vipāko.

    . गच्छन्ते गच्छन्ते काले राजानो अधम्मिका भविस्सन्ति, छन्दादिवसेन अगतिं गच्छन्ता रज्‍जं कारेस्सन्ति, धम्मेन विनिच्छयं नाम न दस्सन्ति लञ्‍जवित्तका भविस्सन्ति धनलोला, रट्ठवासिकेसु तेसं खन्तिमेत्तानुद्दया नाम न भविस्सन्ति, कक्खळा फरुसा उच्छुयन्ते उच्छुभण्डिका विय मनुस्से पीळेन्ता नानप्पकारं बलिं उप्पादेत्वा धनं गण्हिस्सन्ति। मनुस्सा बलिपीळिता किञ्‍चि दातुं असक्‍कोन्ता गामनिगमादयो छड्डेत्वा पच्‍चन्तं गन्त्वा वासं कप्पेस्सन्ति। मज्झिमजनपदो सुञ्‍ञो भविस्सति, पच्‍चन्तो घनवासो सेय्यथापि पोक्खरणिया मज्झे उदकं आविलं परियन्ते विप्पसन्‍नं। अयं नवमस्स विपाको।

    9. Gacchante gacchante kāle rājāno adhammikā bhavissanti, chandādivasena agatiṃ gacchantā rajjaṃ kāressanti, dhammena vinicchayaṃ nāma na dassanti lañjavittakā bhavissanti dhanalolā, raṭṭhavāsikesu tesaṃ khantimettānuddayā nāma na bhavissanti, kakkhaḷā pharusā ucchuyante ucchubhaṇḍikā viya manusse pīḷentā nānappakāraṃ baliṃ uppādetvā dhanaṃ gaṇhissanti. Manussā balipīḷitā kiñci dātuṃ asakkontā gāmanigamādayo chaḍḍetvā paccantaṃ gantvā vāsaṃ kappessanti. Majjhimajanapado suñño bhavissati, paccanto ghanavāso seyyathāpi pokkharaṇiyā majjhe udakaṃ āvilaṃ pariyante vippasannaṃ. Ayaṃ navamassa vipāko.

    १०. गच्छन्ते गच्छन्ते काले राजानो अधम्मिका भविस्सन्ति, तेसु अधम्मिकेसु राजयुत्तापि ब्राह्मणगहपतिकापि नेगमजानपदापीति समणब्राह्मणे उपादाय सब्बे मनुस्सा अधम्मिका भविस्सन्ति। ततो तेसं आरक्खदेवता, बलिपटिग्गाहिकदेवता, रुक्खदेवता, आकासट्ठदेवताति एवं देवतापि अधम्मिका भविस्सन्ति। अधम्मिकराजूनं रज्‍जे वाता विसमा खरा वायिस्सन्ति, ते आकासट्ठकविमानानि कम्पेस्सन्ति। तेसु कम्पितेसु देवता कुपिता देवं वस्सितुं न दस्सन्ति। वस्समानोपि सकलरट्ठे एकप्पहारेनेव न वस्सिस्सति, वस्समानोपि सब्बत्थ कसिकम्मस्स वा वप्पकम्मस्स वा उपकारो हुत्वा न वस्सिस्सति। यथा च रट्ठे, एवं जनपदेपि गामेपि एकतळाकसरेपि एकप्पहारेन न वस्सिस्सति, तळाकस्स उपरिभागे वस्सन्तो हेट्ठाभागे न वस्सिस्सति, हेट्ठा वस्सन्तो उपरि न वस्सिस्सति। एकस्मिं भागे सस्सं अतिवस्सेन नस्सिस्सति, एकस्मिं अवस्सनेन मिलायिस्सति, एकस्मिं सम्मा वस्समानो सम्पादेस्सति। एवं एकस्स रञ्‍ञो रज्‍जे वुत्तसस्सा विपाको। तिप्पकारा भविस्सन्ति एककुम्भिया ओदनो विय। अयं दसमस्स विपाको।

    10. Gacchante gacchante kāle rājāno adhammikā bhavissanti, tesu adhammikesu rājayuttāpi brāhmaṇagahapatikāpi negamajānapadāpīti samaṇabrāhmaṇe upādāya sabbe manussā adhammikā bhavissanti. Tato tesaṃ ārakkhadevatā, balipaṭiggāhikadevatā, rukkhadevatā, ākāsaṭṭhadevatāti evaṃ devatāpi adhammikā bhavissanti. Adhammikarājūnaṃ rajje vātā visamā kharā vāyissanti, te ākāsaṭṭhakavimānāni kampessanti. Tesu kampitesu devatā kupitā devaṃ vassituṃ na dassanti. Vassamānopi sakalaraṭṭhe ekappahāreneva na vassissati, vassamānopi sabbattha kasikammassa vā vappakammassa vā upakāro hutvā na vassissati. Yathā ca raṭṭhe, evaṃ janapadepi gāmepi ekataḷākasarepi ekappahārena na vassissati, taḷākassa uparibhāge vassanto heṭṭhābhāge na vassissati, heṭṭhā vassanto upari na vassissati. Ekasmiṃ bhāge sassaṃ ativassena nassissati, ekasmiṃ avassanena milāyissati, ekasmiṃ sammā vassamāno sampādessati. Evaṃ ekassa rañño rajje vuttasassā vipāko. Tippakārā bhavissanti ekakumbhiyā odano viya. Ayaṃ dasamassa vipāko.

    ११. गच्छन्ते गच्छन्तेयेव काले सासने परिहायन्ते पच्‍चयलोला अलज्‍जिका बहू भिक्खू भविस्सन्ति। ते भगवता पच्‍चयलोलुप्पं निम्मथेत्वा कथितधम्मदेसनं चीवरादिचतुपच्‍चयहेतु परेसं देसेस्सन्ति। पच्‍चयेहि मुच्छित्वा नित्थरणपक्खे ठिता निब्बानाभिमुखं कत्वा देसेतुं न सक्खिस्सन्ति। केवलं ‘‘पदब्यञ्‍जनसम्पत्तिञ्‍चेव मधुरसद्दञ्‍च सुत्वा महग्घानि चीवरादीनि दस्सन्ति’’इच्‍चेवं देसेस्सन्ति। अपरे अन्तरवीथिचतुक्‍कराजद्वारादीसु निसीदित्वा कहापणअड्ढकहापणपादमासकरूपादीनिपि निस्साय देसेस्सन्ति। इति भगवता निब्बानग्घनकं कत्वा देसितं धम्मं चतुपच्‍चयत्थाय चेव कहापणादिअत्थाय च विक्‍किणित्वा देसेन्ता सतसहस्सग्घनकं चन्दनसारं पूतितक्‍केन विक्‍किणन्ता विय भविस्सन्ति। अयं एकादसमस्स विपाको।

    11. Gacchante gacchanteyeva kāle sāsane parihāyante paccayalolā alajjikā bahū bhikkhū bhavissanti. Te bhagavatā paccayaloluppaṃ nimmathetvā kathitadhammadesanaṃ cīvarādicatupaccayahetu paresaṃ desessanti. Paccayehi mucchitvā nittharaṇapakkhe ṭhitā nibbānābhimukhaṃ katvā desetuṃ na sakkhissanti. Kevalaṃ ‘‘padabyañjanasampattiñceva madhurasaddañca sutvā mahagghāni cīvarādīni dassanti’’iccevaṃ desessanti. Apare antaravīthicatukkarājadvārādīsu nisīditvā kahāpaṇaaḍḍhakahāpaṇapādamāsakarūpādīnipi nissāya desessanti. Iti bhagavatā nibbānagghanakaṃ katvā desitaṃ dhammaṃ catupaccayatthāya ceva kahāpaṇādiatthāya ca vikkiṇitvā desentā satasahassagghanakaṃ candanasāraṃ pūtitakkena vikkiṇantā viya bhavissanti. Ayaṃ ekādasamassa vipāko.

    १२. अधम्मिकराजकाले लोके विपरिवत्तन्तेयेव राजानो जातिसम्पन्‍नानं कुलपुत्तानं यसं न दस्सन्ति, अकुलीनानञ्‍ञेव दस्सन्ति। ते इस्सरा भविस्सन्ति, इतरा दलिद्दा। राजसम्मुखेपि राजद्वारेपि अमच्‍चसम्मुखेपि विनिच्छयट्ठानेपि तुच्छलाबुसदिसानं अकुलीनानंयेव कथा ओसीदित्वा ठिता विय निच्‍चला सुप्पतिट्ठिता भविस्सति। सङ्घसन्‍निपातेपि सङ्घकम्मगणकम्मट्ठानेसु चेव पत्तचीवरपरिवेणादिविनिच्छयट्ठानेसु च दुस्सीलानं पापपुग्गलानंयेव कथा निय्यानिका भविस्सति, न लज्‍जिभिक्खूनन्ति एवं सब्बत्थापि तुच्छलाबूनं सीदनकालो विय भविस्सति। अयं द्वादसमस्स विपाको।

    12. Adhammikarājakāle loke viparivattanteyeva rājāno jātisampannānaṃ kulaputtānaṃ yasaṃ na dassanti, akulīnānaññeva dassanti. Te issarā bhavissanti, itarā daliddā. Rājasammukhepi rājadvārepi amaccasammukhepi vinicchayaṭṭhānepi tucchalābusadisānaṃ akulīnānaṃyeva kathā osīditvā ṭhitā viya niccalā suppatiṭṭhitā bhavissati. Saṅghasannipātepi saṅghakammagaṇakammaṭṭhānesu ceva pattacīvarapariveṇādivinicchayaṭṭhānesu ca dussīlānaṃ pāpapuggalānaṃyeva kathā niyyānikā bhavissati, na lajjibhikkhūnanti evaṃ sabbatthāpi tucchalābūnaṃ sīdanakālo viya bhavissati. Ayaṃ dvādasamassa vipāko.

    १३. तादिसेयेव काले अधम्मिकराजानो अकुलीनानं यसं दस्सन्ति। ते इस्सरा भविस्सन्ति, कुलीना दुग्गता। तेसु न केचि गारवं करिस्सन्ति, इतरेसुयेव करिस्सन्ति। राजसम्मुखे वा अमच्‍चसम्मुखे वा विनिच्छयट्ठाने वा विनिच्छयकुसलानं घनसिलासदिसानं कुलपुत्तानं कथा न ओगाहित्वा पतिट्ठहिस्सति। तेसु कथेन्तेसु ‘‘किं इमे कथेन्ती’’ति इतरे परिहासमेव करिस्सन्ति। भिक्खुसन्‍निपातेपि वुत्तप्पकारेसु ठानेसु नेव पेसले भिक्खू गरुकातब्बे मञ्‍ञिस्सन्ति, नापि नेसं कथा परियोगाहित्वा पतिट्ठहिस्सति, सिलानं प्‍लवनकालो विय भविस्सति। अयं तेरसमस्स विपाको।

    13. Tādiseyeva kāle adhammikarājāno akulīnānaṃ yasaṃ dassanti. Te issarā bhavissanti, kulīnā duggatā. Tesu na keci gāravaṃ karissanti, itaresuyeva karissanti. Rājasammukhe vā amaccasammukhe vā vinicchayaṭṭhāne vā vinicchayakusalānaṃ ghanasilāsadisānaṃ kulaputtānaṃ kathā na ogāhitvā patiṭṭhahissati. Tesu kathentesu ‘‘kiṃ ime kathentī’’ti itare parihāsameva karissanti. Bhikkhusannipātepi vuttappakāresu ṭhānesu neva pesale bhikkhū garukātabbe maññissanti, nāpi nesaṃ kathā pariyogāhitvā patiṭṭhahissati, silānaṃ plavanakālo viya bhavissati. Ayaṃ terasamassa vipāko.

    १४. लोके परिहायन्तेयेव मनुस्सा तिब्बरागादिजातिका किलेसानुवत्तका हुत्वा तरुणानं अत्तनो भरियानं वसे वत्तिस्सन्ति। गेहे दासकम्मकारादयोपि गोमहिंसादयोपि हिरञ्‍ञसुवण्णम्पि सब्बं तासंयेव आयत्तं भविस्सति। ‘‘असुकं हिरञ्‍ञसुवण्णं वा परिच्छदादिजातं वा कह’’न्ति वुत्ते ‘‘यत्थ वा तत्थ वा होतु, किं तुय्हिमिना ब्यापारेन, त्वं मय्हं घरे सन्तं वा असन्तं वा जानितुकामो जातो’’ति वत्वा नानप्पकारेहि अक्‍कोसित्वा मुखसत्तीहि कोट्टेत्वा दासचेटके विय वसे कत्वा अत्तनो इस्सरियं पवत्तेस्सन्ति। एवं मधुकपुप्फप्पमाणानं मण्डूकीनं आसिविसे कण्हसप्पे गिलनकालो विय भविस्सति। अयं चुद्दसमस्स विपाको।

    14. Loke parihāyanteyeva manussā tibbarāgādijātikā kilesānuvattakā hutvā taruṇānaṃ attano bhariyānaṃ vase vattissanti. Gehe dāsakammakārādayopi gomahiṃsādayopi hiraññasuvaṇṇampi sabbaṃ tāsaṃyeva āyattaṃ bhavissati. ‘‘Asukaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ vā paricchadādijātaṃ vā kaha’’nti vutte ‘‘yattha vā tattha vā hotu, kiṃ tuyhiminā byāpārena, tvaṃ mayhaṃ ghare santaṃ vā asantaṃ vā jānitukāmo jāto’’ti vatvā nānappakārehi akkositvā mukhasattīhi koṭṭetvā dāsaceṭake viya vase katvā attano issariyaṃ pavattessanti. Evaṃ madhukapupphappamāṇānaṃ maṇḍūkīnaṃ āsivise kaṇhasappe gilanakālo viya bhavissati. Ayaṃ cuddasamassa vipāko.

    १५. दुब्बलराजकाले पन राजानो हत्थिसिप्पादीसु अकुसला युद्धेसु अविसारदा भविस्सन्ति। ते अत्तनो राजाधिपच्‍चं आसङ्कमाना समानजातिकानं कुलपुत्तानं इस्सरियं अदत्वा अत्तनो पादमूलिकनहापनकप्पकादीनं दस्सन्ति। जातिगोत्तसम्पन्‍ना कुलपुत्ता राजकुले पतिट्ठं अलभमाना जीविकं कप्पेतुं असमत्था हुत्वा इस्सरिये ठिते जातिगोत्तहीने अकुलीने उपट्ठहन्ता विचरिस्सन्ति, सुवण्णराजहंसेहि काकस्स परिवारितकालो विय भविस्सति। अयं पन्‍नरसमस्स विपाको।

    15. Dubbalarājakāle pana rājāno hatthisippādīsu akusalā yuddhesu avisāradā bhavissanti. Te attano rājādhipaccaṃ āsaṅkamānā samānajātikānaṃ kulaputtānaṃ issariyaṃ adatvā attano pādamūlikanahāpanakappakādīnaṃ dassanti. Jātigottasampannā kulaputtā rājakule patiṭṭhaṃ alabhamānā jīvikaṃ kappetuṃ asamatthā hutvā issariye ṭhite jātigottahīne akulīne upaṭṭhahantā vicarissanti, suvaṇṇarājahaṃsehi kākassa parivāritakālo viya bhavissati. Ayaṃ pannarasamassa vipāko.

    १६. अधम्मिकराजकालेयेव च अकुलीनाव राजवल्‍लभा इस्सरा भविस्सन्ति, कुलीना अपञ्‍ञाता दुग्गता। ते राजानं अत्तनो कथं गाहापेत्वा विनिच्छयट्ठानादीसु बलवन्तो हुत्वा दुब्बलानं पवेणिआगतानि खेत्तवत्थादीनि ‘‘अम्हाकं सन्तकानी’’ति अभियुञ्‍जित्वा ते ‘‘न तुम्हाकं, अम्हाक’’न्ति आगन्त्वा विनिच्छयट्ठानादीसु विवदन्ते वेत्तलतादीहि पहरापेत्वा गीवायं गहेत्वा अपकड्ढापेत्वा ‘‘अत्तनो पमाणं न जानाथ, अम्हेहि सद्धिं विवदथ, इदानि वो पहरापेत्वा रञ्‍ञो कथेत्वा हत्थपादच्छेदादीनि कारेस्सामा’’ति सन्तज्‍जेस्सन्ति। ते तेसं भयेन अत्तनो सन्तकानि वत्थूनि ‘‘तुम्हाकंयेव तानि, गण्हथा’’ति निय्यातेत्वा अत्तनो गेहानि पविसित्वा भीता निपज्‍जिस्सन्ति। पापभिक्खूपि पेसले भिक्खू यथारुचि विहेठेस्सन्ति। पेसला भिक्खू पटिसरणं अलभमाना अरञ्‍ञं पविसित्वा गहनट्ठानेसु निलीयिस्सन्ति। एवं हीनजच्‍चेहि चेव पापभिक्खूहि च उपद्दुतानं जातिमन्तकुलपुत्तानञ्‍चेव पेसलभिक्खूनञ्‍च एळकानं भयेन तसवकानं पलायनकालो विय भविस्सति। अयं सोळसमस्स विपाको। एवं तस्स तस्स अनत्थस्स पुब्बनिमित्तभूते सोळस महासुपिने पस्सि। तेन वुत्तं ‘‘कोसलराजा विय सोळस सुपिने’’ति। एत्थ च पुब्बनिमित्ततो अत्तनो अत्थानत्थनिमित्तं सुपिनं पस्सन्तो अत्तनो कम्मानुभावेन पस्सति। कोसलराजा विय लोकस्स अत्थानत्थनिमित्तं सुपिनं पस्सन्तो पन सब्बसत्तसाधारणकम्मानुभावेन पस्सतीति वेदितब्बं।

    16. Adhammikarājakāleyeva ca akulīnāva rājavallabhā issarā bhavissanti, kulīnā apaññātā duggatā. Te rājānaṃ attano kathaṃ gāhāpetvā vinicchayaṭṭhānādīsu balavanto hutvā dubbalānaṃ paveṇiāgatāni khettavatthādīni ‘‘amhākaṃ santakānī’’ti abhiyuñjitvā te ‘‘na tumhākaṃ, amhāka’’nti āgantvā vinicchayaṭṭhānādīsu vivadante vettalatādīhi paharāpetvā gīvāyaṃ gahetvā apakaḍḍhāpetvā ‘‘attano pamāṇaṃ na jānātha, amhehi saddhiṃ vivadatha, idāni vo paharāpetvā rañño kathetvā hatthapādacchedādīni kāressāmā’’ti santajjessanti. Te tesaṃ bhayena attano santakāni vatthūni ‘‘tumhākaṃyeva tāni, gaṇhathā’’ti niyyātetvā attano gehāni pavisitvā bhītā nipajjissanti. Pāpabhikkhūpi pesale bhikkhū yathāruci viheṭhessanti. Pesalā bhikkhū paṭisaraṇaṃ alabhamānā araññaṃ pavisitvā gahanaṭṭhānesu nilīyissanti. Evaṃ hīnajaccehi ceva pāpabhikkhūhi ca upaddutānaṃ jātimantakulaputtānañceva pesalabhikkhūnañca eḷakānaṃ bhayena tasavakānaṃ palāyanakālo viya bhavissati. Ayaṃ soḷasamassa vipāko. Evaṃ tassa tassa anatthassa pubbanimittabhūte soḷasa mahāsupine passi. Tena vuttaṃ ‘‘kosalarājā viya soḷasa supine’’ti. Ettha ca pubbanimittato attano atthānatthanimittaṃ supinaṃ passanto attano kammānubhāvena passati. Kosalarājā viya lokassa atthānatthanimittaṃ supinaṃ passanto pana sabbasattasādhāraṇakammānubhāvena passatīti veditabbaṃ.

    कुद्धा हि देवताति महानागविहारे महाथेरस्स कुद्धा देवता विय। रोहणे किर महानागविहारे महाथेरो भिक्खुसङ्घं अनपलोकेत्वाव एकं नागरुक्खं छिन्दापेसि। रुक्खे अधिवत्था देवता थेरस्स कुद्धा पठममेव नं सच्‍चसुपिनेन पलोभेत्वा पच्छा ‘‘इतो ते सत्तदिवसमत्थके उपट्ठाको राजा मरिस्सती’’ति सुपिने आरोचेसि। थेरो तं कथं आहरित्वा राजोरोधानं आचिक्खि। ता एकप्पहारेनेव महाविरवं विरविंसु। राजा ‘‘किं एत’’न्ति पुच्छि। ता ‘‘एवं थेरेन वुत्त’’न्ति आरोचयिंसु। राजा दिवसं गणापेत्वा सत्ताहे वीतिवत्ते थेरस्स हत्थपादे छिन्दापेसि। एकन्तं सच्‍चमेव होतीति फलस्स सच्‍चभावतो वुत्तं, दस्सनं पन विपल्‍लत्थमेव । तेनेव पहीनविपल्‍लासा पुब्बनिमित्तभूतम्पि सुपिनं न पस्सन्ति। द्वीहि तीहिपि कारणेहि कदाचि सुपिनं पस्सतीति आह ‘‘संसग्गभेदतो’’ति। ‘‘असेखा न पस्सन्ति पहीनविपल्‍लासत्ता’’ति वचनतो चतुन्‍नम्पि कारणानं विपल्‍लासा एव मूलकारणन्ति दट्ठब्बं।

    Kuddhā hi devatāti mahānāgavihāre mahātherassa kuddhā devatā viya. Rohaṇe kira mahānāgavihāre mahāthero bhikkhusaṅghaṃ anapaloketvāva ekaṃ nāgarukkhaṃ chindāpesi. Rukkhe adhivatthā devatā therassa kuddhā paṭhamameva naṃ saccasupinena palobhetvā pacchā ‘‘ito te sattadivasamatthake upaṭṭhāko rājā marissatī’’ti supine ārocesi. Thero taṃ kathaṃ āharitvā rājorodhānaṃ ācikkhi. Tā ekappahāreneva mahāviravaṃ viraviṃsu. Rājā ‘‘kiṃ eta’’nti pucchi. Tā ‘‘evaṃ therena vutta’’nti ārocayiṃsu. Rājā divasaṃ gaṇāpetvā sattāhe vītivatte therassa hatthapāde chindāpesi. Ekantaṃ saccameva hotīti phalassa saccabhāvato vuttaṃ, dassanaṃ pana vipallatthameva . Teneva pahīnavipallāsā pubbanimittabhūtampi supinaṃ na passanti. Dvīhi tīhipi kāraṇehi kadāci supinaṃ passatīti āha ‘‘saṃsaggabhedato’’ti. ‘‘Asekhā na passanti pahīnavipallāsattā’’ti vacanato catunnampi kāraṇānaṃ vipallāsā eva mūlakāraṇanti daṭṭhabbaṃ.

    न्ति सुपिनकाले पवत्तं भवङ्गचित्तं। रूपनिमित्तादिआरम्मणन्ति कम्मकम्मनिमित्तगतिनिमित्ततो अञ्‍ञं रूपनिमित्तादिआरम्मणं न होति। ईदिसानीति पच्‍चक्खतो अनुभूतपुब्बपरिकप्पितरूपादिआरम्मणानि चेव रागादिसम्पयुत्तानि च। सब्बोहारिकचित्तेनाति पकतिचित्तेन।

    Tanti supinakāle pavattaṃ bhavaṅgacittaṃ. Rūpanimittādiārammaṇanti kammakammanimittagatinimittato aññaṃ rūpanimittādiārammaṇaṃ na hoti. Īdisānīti paccakkhato anubhūtapubbaparikappitarūpādiārammaṇāni ceva rāgādisampayuttāni ca. Sabbohārikacittenāti pakaticittena.

    द्वीहि अन्तेहि मुत्तोति कुसलाकुसलसङ्खातेहि द्वीहि अन्तेहि मुत्तो। आवज्‍जनतदारम्मणक्खणेति इदं याव तदारम्मणुप्पत्ति, ताव पवत्तचित्तवारं सन्धाय वुत्तं। ‘‘सुपिनेनेव दिट्ठं विय मे, सुतं विय मेति कथनकाले पन अब्याकतोयेव आवज्‍जनमत्तस्सेव उप्पज्‍जनतो’’ति वदन्ति। एवं वदन्तेहि पञ्‍चद्वारे दुतियमोघवारे विय मनोद्वारेपि आवज्‍जनं द्वत्तिक्खत्तुं उप्पज्‍जित्वा जवनट्ठाने ठत्वा भवङ्गं ओतरतीति अधिप्पेतन्ति दट्ठब्बं एकचित्तक्खणिकस्स आवज्‍जनस्स उप्पत्तियं ‘‘दिट्ठं विय मे, सुतं विय मे’’ति कप्पनाय असम्भवतो। एत्थ च ‘‘सुपिनन्तेपि तदारम्मणवचनतो पच्‍चुप्पन्‍नवसेन अतीतवसेन वा सभावधम्मा सुपिनन्ते आरम्मणं होन्ती’’ति वदन्ति। ‘‘यदिपि सुपिनन्ते विभूतं हुत्वा उपट्ठिते रूपादिवत्थुम्हि तदारम्मणं वुत्तं, तथापि सुपिनन्ते उपट्ठितनिमित्तस्स परिकप्पवसेन गहेतब्बताय दुब्बलभावतो दुब्बलवत्थुकत्ताति वुत्त’’न्ति वदन्ति। केचि पन ‘‘करजकायस्स निरुस्साहसन्तभावप्पत्तितो तन्‍निस्सितहदयवत्थु न सुप्पसन्‍नं होति, ततो तन्‍निस्सितापि चित्तप्पवत्ति न सुप्पसन्‍ना असुप्पसन्‍नवट्टिनिस्सितदीपप्पभा विय, तस्मा दुब्बलवत्थुकत्ताति एत्थ दुब्बलहदयवत्थुकत्ता’’ति अत्थं वदन्ति। वीमंसित्वा युत्ततरं गहेतब्बं।

    Dvīhi antehi muttoti kusalākusalasaṅkhātehi dvīhi antehi mutto. Āvajjanatadārammaṇakkhaṇeti idaṃ yāva tadārammaṇuppatti, tāva pavattacittavāraṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Supineneva diṭṭhaṃ viya me, sutaṃ viya meti kathanakāle pana abyākatoyeva āvajjanamattasseva uppajjanato’’ti vadanti. Evaṃ vadantehi pañcadvāre dutiyamoghavāre viya manodvārepi āvajjanaṃ dvattikkhattuṃ uppajjitvā javanaṭṭhāne ṭhatvā bhavaṅgaṃ otaratīti adhippetanti daṭṭhabbaṃ ekacittakkhaṇikassa āvajjanassa uppattiyaṃ ‘‘diṭṭhaṃ viya me, sutaṃ viya me’’ti kappanāya asambhavato. Ettha ca ‘‘supinantepi tadārammaṇavacanato paccuppannavasena atītavasena vā sabhāvadhammā supinante ārammaṇaṃ hontī’’ti vadanti. ‘‘Yadipi supinante vibhūtaṃ hutvā upaṭṭhite rūpādivatthumhi tadārammaṇaṃ vuttaṃ, tathāpi supinante upaṭṭhitanimittassa parikappavasena gahetabbatāya dubbalabhāvato dubbalavatthukattāti vutta’’nti vadanti. Keci pana ‘‘karajakāyassa nirussāhasantabhāvappattito tannissitahadayavatthu na suppasannaṃ hoti, tato tannissitāpi cittappavatti na suppasannā asuppasannavaṭṭinissitadīpappabhā viya, tasmā dubbalavatthukattāti ettha dubbalahadayavatthukattā’’ti atthaṃ vadanti. Vīmaṃsitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ.

    सुपिनन्तचेतनाति मनोद्वारिकजवनवसेन पवत्ता सुपिनन्तचेतना। सुपिनञ्हि पस्सन्तो मनोद्वारिकेनेव जवनेन पस्सति, न पञ्‍चद्वारिकेन। पटिबुज्झन्तो च मनोद्वारिकेनेव पटिबुज्झति, न पञ्‍चद्वारिकेन। निद्दायन्तस्स हि महावट्टिं जालेत्वा दीपे चक्खुसमीपं उपनीते पठमं चक्खुद्वारिकं आवज्‍जनं भवङ्गं न आवट्टेति, मनोद्वारिकमेव आवट्टेति। अथ जवनं जवित्वा भवङ्गं ओतरति। दुतियवारे चक्खुद्वारिकआवज्‍जनं भवङ्गं आवट्टेति , ततो चक्खुविञ्‍ञाणादीनि जवनपरियोसानानि पवत्तन्ति, तदनन्तरं भवङ्गं पवत्तति। ततियवारे मनोद्वारिकआवज्‍जनेन भवङ्गे आवट्टिते मनोद्वारिकजवनं जवति। तेन चित्तेन ‘‘किं अयं इमस्मिं ठाने आलोको’’ति जानाति। तथा निद्दायन्तस्स कण्णसमीपे तूरियेसु पग्गहितेसु , घानसमीपे सुगन्धेसु वा दुग्गन्धेसु वा पुप्फेसु उपनीतेसु, मुखे सप्पिम्हि वा फाणिते वा पक्खित्ते, पिट्ठियं पाणिना पहारे दिन्‍ने पठमं सोतद्वारिकादीनि आवज्‍जनानि भवङ्गं न आवट्टेन्ति, मनोद्वारिकमेव आवट्टेति, अथ जवनं जवित्वा भवङ्गं ओतरति। दुतियवारे सोतद्वारिकादीनि आवज्‍जनानि भवङ्गं आवट्टेन्ति, ततो सोतघानजिव्हाकायविञ्‍ञाणादीनि जवनपरियोसानानि पवत्तन्ति, तदनन्तरं भवङ्गं वत्तति। ततियवारे मनोद्वारिकआवज्‍जनेन भवङ्गे आवट्टिते मनोद्वारिकजवनं जवति, तेन चित्तेन ञत्वा ‘‘किं अयं इमस्मिं ठाने सद्दो, सङ्खसद्दो भेरिसद्दो’’ति वा ‘‘किं अयं इमस्मिं ठाने गन्धो, मूलगन्धो’’ति वा ‘‘किं इदं मय्हं मुखं पक्खित्तं, सप्पीति वा फाणित’’न्ति वा ‘‘केनम्हि पिट्ठियं पहटो, अतिबद्धो मे पहारो’’ति वा वत्ता होति। एवं मनोद्वारिकजवनेनेव पटिबुज्झति, न पञ्‍चद्वारिकेन। सुपिनम्पि तेनेव पस्सति, न पञ्‍चद्वारिकेन। सेसमेत्थ सुविञ्‍ञेय्यमेव।

    Supinantacetanāti manodvārikajavanavasena pavattā supinantacetanā. Supinañhi passanto manodvārikeneva javanena passati, na pañcadvārikena. Paṭibujjhanto ca manodvārikeneva paṭibujjhati, na pañcadvārikena. Niddāyantassa hi mahāvaṭṭiṃ jāletvā dīpe cakkhusamīpaṃ upanīte paṭhamaṃ cakkhudvārikaṃ āvajjanaṃ bhavaṅgaṃ na āvaṭṭeti, manodvārikameva āvaṭṭeti. Atha javanaṃ javitvā bhavaṅgaṃ otarati. Dutiyavāre cakkhudvārikaāvajjanaṃ bhavaṅgaṃ āvaṭṭeti , tato cakkhuviññāṇādīni javanapariyosānāni pavattanti, tadanantaraṃ bhavaṅgaṃ pavattati. Tatiyavāre manodvārikaāvajjanena bhavaṅge āvaṭṭite manodvārikajavanaṃ javati. Tena cittena ‘‘kiṃ ayaṃ imasmiṃ ṭhāne āloko’’ti jānāti. Tathā niddāyantassa kaṇṇasamīpe tūriyesu paggahitesu , ghānasamīpe sugandhesu vā duggandhesu vā pupphesu upanītesu, mukhe sappimhi vā phāṇite vā pakkhitte, piṭṭhiyaṃ pāṇinā pahāre dinne paṭhamaṃ sotadvārikādīni āvajjanāni bhavaṅgaṃ na āvaṭṭenti, manodvārikameva āvaṭṭeti, atha javanaṃ javitvā bhavaṅgaṃ otarati. Dutiyavāre sotadvārikādīni āvajjanāni bhavaṅgaṃ āvaṭṭenti, tato sotaghānajivhākāyaviññāṇādīni javanapariyosānāni pavattanti, tadanantaraṃ bhavaṅgaṃ vattati. Tatiyavāre manodvārikaāvajjanena bhavaṅge āvaṭṭite manodvārikajavanaṃ javati, tena cittena ñatvā ‘‘kiṃ ayaṃ imasmiṃ ṭhāne saddo, saṅkhasaddo bherisaddo’’ti vā ‘‘kiṃ ayaṃ imasmiṃ ṭhāne gandho, mūlagandho’’ti vā ‘‘kiṃ idaṃ mayhaṃ mukhaṃ pakkhittaṃ, sappīti vā phāṇita’’nti vā ‘‘kenamhi piṭṭhiyaṃ pahaṭo, atibaddho me pahāro’’ti vā vattā hoti. Evaṃ manodvārikajavaneneva paṭibujjhati, na pañcadvārikena. Supinampi teneva passati, na pañcadvārikena. Sesamettha suviññeyyameva.

    महासुपिनसुत्तवण्णना निट्ठिता।

    Mahāsupinasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:




    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact