Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi |
៥៣៧. មហាសុតសោមជាតកំ (៥)
537. Mahāsutasomajātakaṃ (5)
៣៧១.
371.
‘‘កស្មា តុវំ រសក ឯទិសានិ, ករោសិ កម្មានិ សុទារុណានិ;
‘‘Kasmā tuvaṃ rasaka edisāni, karosi kammāni sudāruṇāni;
ហនាសិ ឥត្ថី បុរិសេ ច មូឡ្ហោ, មំសស្ស ហេតុ អទុ 1 ធនស្ស ការណា’’។
Hanāsi itthī purise ca mūḷho, maṃsassa hetu adu 2 dhanassa kāraṇā’’.
៣៧២.
372.
‘‘នំ អត្តហេតូ ន ធនស្ស ការណា, ន បុត្តទារស្ស សហាយញាតិនំ;
‘‘Naṃ attahetū na dhanassa kāraṇā, na puttadārassa sahāyañātinaṃ;
ភត្តា ច មេ ភគវា ភូមិបាលោ, សោ ខាទតិ មំសំ ភទន្តេទិសំ’’។
Bhattā ca me bhagavā bhūmipālo, so khādati maṃsaṃ bhadantedisaṃ’’.
៣៧៣.
373.
‘‘សចេ តុវំ ភត្តុរត្ថេ បយុត្តោ, ករោសិ កម្មានិ សុទារុណានិ;
‘‘Sace tuvaṃ bhatturatthe payutto, karosi kammāni sudāruṇāni;
បាតោវ អន្តេបុរំ បាបុណិត្វា, លបេយ្យាសិ មេ រាជិនោ សម្មុខេ តំ’’។
Pātova antepuraṃ pāpuṇitvā, lapeyyāsi me rājino sammukhe taṃ’’.
៣៧៤.
374.
‘‘តថា ករិស្សាមិ អហំ ភទន្តេ, យថា តុវំ 3 ភាសសិ កាឡហត្ថិ;
‘‘Tathā karissāmi ahaṃ bhadante, yathā tuvaṃ 4 bhāsasi kāḷahatthi;
បាតោវ អន្តេបុរំ បាបុណិត្វា, វក្ខាមិ តេ រាជិនោ សម្មុខេ តំ’’។
Pātova antepuraṃ pāpuṇitvā, vakkhāmi te rājino sammukhe taṃ’’.
៣៧៥.
375.
កាឡោ រសកមាទាយ, រាជានំ ឧបសង្កមិ;
Kāḷo rasakamādāya, rājānaṃ upasaṅkami;
៣៧៦.
376.
‘‘សច្ចំ កិរ មហារាជ, រសកោ បេសិតោ តយា;
‘‘Saccaṃ kira mahārāja, rasako pesito tayā;
ហនតិ ឥត្ថិបុរិសេ, តុវំ មំសានិ ខាទសិ’’។
Hanati itthipurise, tuvaṃ maṃsāni khādasi’’.
៣៧៧.
377.
‘‘ឯវមេវ តថា កាឡ, រសកោ បេសិតោ មយា;
‘‘Evameva tathā kāḷa, rasako pesito mayā;
មម អត្ថំ ករោន្តស្ស, កិមេតំ បរិភាសសិ’’។
Mama atthaṃ karontassa, kimetaṃ paribhāsasi’’.
៣៧៨.
378.
‘‘អានន្ទោ សព្ពមច្ឆានំ, ខាទិត្វា រសគិទ្ធិមា;
‘‘Ānando sabbamacchānaṃ, khāditvā rasagiddhimā;
បរិក្ខីណាយ បរិសាយ, អត្តានំ ខាទិយា មតោ។
Parikkhīṇāya parisāya, attānaṃ khādiyā mato.
៣៧៩.
379.
‘‘ឯវំ បមត្តោ រសគារវេ រត្តោ 9, ពាលោ យទី អាយតិ នាវពុជ្ឈតិ;
‘‘Evaṃ pamatto rasagārave ratto 10, bālo yadī āyati nāvabujjhati;
៣៨០.
380.
មា ត្វំ ឥមំ កេវលំ វារិជោវ, ទ្វិបទាធិប 19 សុញ្ញមកាសិ រដ្ឋំ’’។
Mā tvaṃ imaṃ kevalaṃ vārijova, dvipadādhipa 20 suññamakāsi raṭṭhaṃ’’.
៣៨១.
381.
ជម្ពុបេសិមលទ្ធាន, មតោ សោ តស្ស សង្ខយេ។
Jambupesimaladdhāna, mato so tassa saṅkhaye.
៣៨២.
382.
‘‘ឯវមេវ អហំ កាឡ, ភុត្វា ភក្ខំ រសុត្តមំ;
‘‘Evameva ahaṃ kāḷa, bhutvā bhakkhaṃ rasuttamaṃ;
៣៨៣.
383.
‘‘មាណវ អភិរូបោសិ, កុលេ ជាតោសិ សោត្ថិយេ;
‘‘Māṇava abhirūposi, kule jātosi sotthiye;
ន ត្វំ អរហសិ តាត, អភក្ខំ ភក្ខយេតវេ’’។
Na tvaṃ arahasi tāta, abhakkhaṃ bhakkhayetave’’.
៣៨៤.
384.
‘‘រសានំ អញ្ញតរំ ឯតំ, កស្មា 25 មំ ត្វំ និវារយេ;
‘‘Rasānaṃ aññataraṃ etaṃ, kasmā 26 maṃ tvaṃ nivāraye;
សោហំ តត្ថ គមិស្សាមិ, យត្ថ លច្ឆាមិ ឯទិសំ។
Sohaṃ tattha gamissāmi, yattha lacchāmi edisaṃ.
៣៨៥.
385.
‘‘សោវាហំ និប្បតិស្សាមិ, ន តេ វច្ឆាមិ សន្តិកេ;
‘‘Sovāhaṃ nippatissāmi, na te vacchāmi santike;
យស្ស មេ ទស្សនេន ត្វំ, នាភិនន្ទសិ ព្រាហ្មណ’’។
Yassa me dassanena tvaṃ, nābhinandasi brāhmaṇa’’.
៣៨៦.
386.
‘‘អទ្ធា អញ្ញេបិ ទាយាទេ, បុត្តេ លច្ឆាម មាណវ;
‘‘Addhā aññepi dāyāde, putte lacchāma māṇava;
ត្វញ្ច ជម្ម វិនស្សស្សុ, យត្ថ បត្តំ ន តំ សុណេ’’។
Tvañca jamma vinassassu, yattha pattaṃ na taṃ suṇe’’.
៣៨៧.
387.
‘‘ឯវមេវ តុវំ រាជ, ទ្វិបទិន្ទ សុណោហិ មេ;
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, dvipadinda suṇohi me;
បព្ពាជេស្សន្តិ តំ រដ្ឋា, សោណ្ឌំ មាណវកំ យថា’’។
Pabbājessanti taṃ raṭṭhā, soṇḍaṃ māṇavakaṃ yathā’’.
៣៨៨.
388.
‘‘សុជាតោ នាម នាមេន, ភាវិតត្តាន សាវកោ;
‘‘Sujāto nāma nāmena, bhāvitattāna sāvako;
អច្ឆរំ កាមយន្តោវ, ន សោ ភុញ្ជិ ន សោ បិវិ។
Accharaṃ kāmayantova, na so bhuñji na so pivi.
៣៨៩.
389.
ឯវំ មានុសកា កាមា, ទិព្ពកាមាន សន្តិកេ។
Evaṃ mānusakā kāmā, dibbakāmāna santike.
៣៩០.
390.
‘‘ឯវមេវ អហំ កាឡ, ភុត្វា ភក្ខំ រសុត្តមំ;
‘‘Evameva ahaṃ kāḷa, bhutvā bhakkhaṃ rasuttamaṃ;
អលទ្ធា មានុសំ មំសំ, មញ្ញេ ហិស្សាមិ ជីវិតំ’’។
Aladdhā mānusaṃ maṃsaṃ, maññe hissāmi jīvitaṃ’’.
៣៩១.
391.
‘‘យថាបិ តេ ធតរដ្ឋា, ហំសា វេហាយសង្គមា;
‘‘Yathāpi te dhataraṭṭhā, haṃsā vehāyasaṅgamā;
៣៩២.
392.
‘‘ឯវមេវ តុវំ រាជ, ទ្វិបទិន្ទ សុណោហិ មេ;
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, dvipadinda suṇohi me;
អភក្ខំ រាជ ភក្ខេសិ, តស្មា បព្ពាជយន្តិ តំ’’។
Abhakkhaṃ rāja bhakkhesi, tasmā pabbājayanti taṃ’’.
៣៩៣.
393.
‘‘តិដ្ឋាហីតិ មយា វុត្តោ, សោ ត្វំ គច្ឆសិ បម្មុខោ 31;
‘‘Tiṭṭhāhīti mayā vutto, so tvaṃ gacchasi pammukho 32;
អដ្ឋិតោ ត្វំ ឋិតោម្ហីតិ, លបសិ ព្រហ្មចារិនិ;
Aṭṭhito tvaṃ ṭhitomhīti, lapasi brahmacārini;
ឥទំ តេ សមណាយុត្តំ, អសិញ្ច មេ មញ្ញសិ កង្កបត្តំ’’ 33។
Idaṃ te samaṇāyuttaṃ, asiñca me maññasi kaṅkapattaṃ’’ 34.
៣៩៤.
394.
‘‘ឋិតោហមស្មី សធម្មេសុ រាជ, ន នាមគោត្តំ បរិវត្តយាមិ;
‘‘Ṭhitohamasmī sadhammesu rāja, na nāmagottaṃ parivattayāmi;
ចោរញ្ច លោកេ អឋិតំ វទន្តិ, អាបាយិកំ នេរយិកំ ឥតោ ចុតំ។
Corañca loke aṭhitaṃ vadanti, āpāyikaṃ nerayikaṃ ito cutaṃ.
៣៩៥.
395.
តេន យញ្ញំ យជិត្វាន, ឯវំ សគ្គំ គមិស្សសិ’’។
Tena yaññaṃ yajitvāna, evaṃ saggaṃ gamissasi’’.
៣៩៦.
396.
‘‘កិស្មិំ នុ រដ្ឋេ តវ ជាតិភូមិ 39, អថ កេន អត្ថេន ឥធានុបត្តោ;
‘‘Kismiṃ nu raṭṭhe tava jātibhūmi 40, atha kena atthena idhānupatto;
អក្ខាហិ មេ ព្រាហ្មណ ឯតមត្ថំ, កិមិច្ឆសី ទេមិ តយជ្ជ បត្ថិតំ’’។
Akkhāhi me brāhmaṇa etamatthaṃ, kimicchasī demi tayajja patthitaṃ’’.
៣៩៧.
397.
‘‘គាថា ចតស្សោ ធរណីមហិស្សរ, សុគម្ភិរត្ថា វរសាគរូបមា;
‘‘Gāthā catasso dharaṇīmahissara, sugambhiratthā varasāgarūpamā;
តវេវ អត្ថាយ ឥធាគតោស្មិ, សុណោហិ គាថា បរមត្ថសំហិតា’’។
Taveva atthāya idhāgatosmi, suṇohi gāthā paramatthasaṃhitā’’.
៣៩៨.
398.
‘‘ន វេ រុទន្តិ មតិមន្តោ សបញ្ញា, ពហុស្សុតា យេ ពហុដ្ឋានចិន្តិនោ;
‘‘Na ve rudanti matimanto sapaññā, bahussutā ye bahuṭṭhānacintino;
ទីបញ្ហិ ឯតំ បរមំ នរានំ, យំ បណ្ឌិតា សោកនុទា ភវន្តិ។
Dīpañhi etaṃ paramaṃ narānaṃ, yaṃ paṇḍitā sokanudā bhavanti.
៣៩៩.
399.
‘‘អត្តានំ ញាតី ឧទាហុ 41 បុត្តទារំ, ធញ្ញំ ធនំ រជតំ ជាតរូបំ;
‘‘Attānaṃ ñātī udāhu 42 puttadāraṃ, dhaññaṃ dhanaṃ rajataṃ jātarūpaṃ;
កិមេវ ត្វំ 43 សុតសោមានុតប្បេ, កោរព្យសេដ្ឋ វចនំ សុណោម តេតំ’។
Kimeva tvaṃ 44 sutasomānutappe, korabyaseṭṭha vacanaṃ suṇoma tetaṃ’.
៤០០.
400.
‘‘នេវាហមត្តានមនុត្ថុនាមិ, ន បុត្តទារំ ន ធនំ ន រដ្ឋំ;
‘‘Nevāhamattānamanutthunāmi, na puttadāraṃ na dhanaṃ na raṭṭhaṃ;
សតញ្ច ធម្មោ ចរិតោ បុរាណោ, តំ សង្ករំ 45 ព្រាហ្មណស្សានុតប្បេ។
Satañca dhammo carito purāṇo, taṃ saṅkaraṃ 46 brāhmaṇassānutappe.
៤០១.
401.
‘‘កតោ មយា សង្ករោ ព្រាហ្មណេន, រដ្ឋេ សកេ ឥស្សរិយេ ឋិតេន;
‘‘Kato mayā saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;
តំ សង្ករំ ព្រាហ្មណសប្បទាយ, សច្ចានុរក្ខី បុនរាវជិស្សំ’’។
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī punarāvajissaṃ’’.
៤០២.
402.
‘‘នេវាហមេតំ អភិសទ្ទហាមិ, សុខី នរោ មច្ចុមុខា បមុត្តោ;
‘‘Nevāhametaṃ abhisaddahāmi, sukhī naro maccumukhā pamutto;
អមិត្តហត្ថំ បុនរាវជេយ្យ, កោរព្យសេដ្ឋ ន ហិ មំ ឧបេសិ។
Amittahatthaṃ punarāvajeyya, korabyaseṭṭha na hi maṃ upesi.
៤០៣.
403.
‘‘មុត្តោ តុវំ បោរិសាទស្ស ហត្ថា, គន្ត្វា សកំ មន្ទិរំ កាមកាមី;
‘‘Mutto tuvaṃ porisādassa hatthā, gantvā sakaṃ mandiraṃ kāmakāmī;
មធុរំ បិយំ ជីវិតំ លទ្ធ រាជ, កុតោ តុវំ ឯហិសិ មេ សកាសំ’’។
Madhuraṃ piyaṃ jīvitaṃ laddha rāja, kuto tuvaṃ ehisi me sakāsaṃ’’.
៤០៤.
404.
‘‘មតំ វរេយ្យ បរិសុទ្ធសីលោ, ន ជីវិតំ 47 គរហិតោ បាបធម្មោ;
‘‘Mataṃ vareyya parisuddhasīlo, na jīvitaṃ 48 garahito pāpadhammo;
ន ហិ តំ នរំ តាយតិ 49 ទុគ្គតីហិ, យស្សាបិ ហេតុ អលិកំ ភណេយ្យ។
Na hi taṃ naraṃ tāyati 50 duggatīhi, yassāpi hetu alikaṃ bhaṇeyya.
៤០៥.
405.
‘‘សចេបិ វាតោ គិរិមាវហេយ្យ, ចន្ទោ ច សូរិយោ ច ឆមា បតេយ្យុំ;
‘‘Sacepi vāto girimāvaheyya, cando ca sūriyo ca chamā pateyyuṃ;
សព្ពា ច នជ្ជោ បដិសោតំ វជេយ្យុំ, ន ត្វេវហំ រាជ មុសា ភណេយ្យំ។
Sabbā ca najjo paṭisotaṃ vajeyyuṃ, na tvevahaṃ rāja musā bhaṇeyyaṃ.
៤០៦.
406.
51 ‘‘នភំ ផលេយ្យ ឧទធីបិ សុស្សេ, សំវដ្ដយេ ភូតធរា វសុន្ធរា;
52 ‘‘Nabhaṃ phaleyya udadhīpi susse, saṃvaṭṭaye bhūtadharā vasundharā;
សិលុច្ចយោ មេរុ សមូលមុប្បតេ, ន ត្វេវហំ រាជ មុសា ភណេយ្យំ’’ 53។
Siluccayo meru samūlamuppate, na tvevahaṃ rāja musā bhaṇeyyaṃ’’ 54.
៤០៧.
407.
‘‘អសិញ្ច សត្តិញ្ច បរាមសាមិ, សបថម្បិ តេ សម្ម អហំ ករោមិ;
‘‘Asiñca sattiñca parāmasāmi, sapathampi te samma ahaṃ karomi;
តយា បមុត្តោ អនណោ ភវិត្វា, សច្ចានុរក្ខី បុនរាវជិស្សំ’’។
Tayā pamutto anaṇo bhavitvā, saccānurakkhī punarāvajissaṃ’’.
៤០៨.
408.
‘‘យោ តេ កតោ សង្ករោ ព្រាហ្មណេន, រដ្ឋេ សកេ ឥស្សរិយេ ឋិតេន;
‘‘Yo te kato saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;
តំ សង្ករំ ព្រាហ្មណសប្បទាយ, សច្ចានុរក្ខី បុនរាវជស្សុ’’។
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī punarāvajassu’’.
៤០៩.
409.
‘‘យោ មេ កតោ សង្ករោ ព្រាហ្មណេន, រដ្ឋេ សកេ ឥស្សរិយេ ឋិតេន;
‘‘Yo me kato saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;
តំ សង្ករំ ព្រាហ្មណសប្បទាយ, សច្ចានុរក្ខី បុនរាវជិស្សំ’’។
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī punarāvajissaṃ’’.
៤១០.
410.
‘‘មុត្តោ ច សោ បោរិសាទស្ស ហត្ថា, គន្ត្វាន តំ ព្រាហ្មណំ ឯតទវោច;
‘‘Mutto ca so porisādassa hatthā, gantvāna taṃ brāhmaṇaṃ etadavoca;
សុណោម 55 គាថាយោ សតារហាយោ, យា មេ សុតា អស្សុ ហិតាយ ព្រហ្មេ’’។
Suṇoma 56 gāthāyo satārahāyo, yā me sutā assu hitāya brahme’’.
៤១១.
411.
សា នំ សង្គតិ បាលេតិ, នាសព្ភិ ពហុសង្គមោ។
Sā naṃ saṅgati pāleti, nāsabbhi bahusaṅgamo.
៤១២.
412.
‘‘សព្ភិរេវ សមាសេថ, សព្ភិ កុព្ពេថ សន្ថវំ;
‘‘Sabbhireva samāsetha, sabbhi kubbetha santhavaṃ;
សតំ សទ្ធម្មមញ្ញាយ, សេយ្យោ ហោតិ ន បាបិយោ។
Sataṃ saddhammamaññāya, seyyo hoti na pāpiyo.
៤១៣.
413.
‘‘ជីរន្តិ វេ រាជរថា សុចិត្តា, អថោ សរីរម្បិ ជរំ ឧបេតិ;
‘‘Jīranti ve rājarathā sucittā, atho sarīrampi jaraṃ upeti;
សតញ្ច ធម្មោ ន ជរំ ឧបេតិ, សន្តោ ហវេ សព្ភិ បវេទយន្តិ។
Satañca dhammo na jaraṃ upeti, santo have sabbhi pavedayanti.
៤១៤.
414.
‘‘នភញ្ចំ ទូរេ បថវី ច ទូរេ, បារំ សមុទ្ទស្ស តទាហុ ទូរេ;
‘‘Nabhañcaṃ dūre pathavī ca dūre, pāraṃ samuddassa tadāhu dūre;
តតោ ហវេ ទូរតរំ វទន្តិ, សតញ្ច ធម្មោ 59 អសតញ្ច រាជ’’។
Tato have dūrataraṃ vadanti, satañca dhammo 60 asatañca rāja’’.
៤១៥.
415.
ចត្តារិ ត្វំ សហស្សានិ, ខិប្បំ គណ្ហាហិ ព្រាហ្មណ’’។
Cattāri tvaṃ sahassāni, khippaṃ gaṇhāhi brāhmaṇa’’.
៤១៦.
416.
បច្ចត្តមេវ សុតសោម ជានហិ, សហស្សិយា នាម កា អត្ថិ 69 គាថា’’។
Paccattameva sutasoma jānahi, sahassiyā nāma kā atthi 70 gāthā’’.
៤១៧.
417.
‘‘ឥច្ឆាមិ វោហំ សុតវុទ្ធិមត្តនោ, សន្តោតិ មំ 71 សប្បុរិសា ភជេយ្យុំ;
‘‘Icchāmi vohaṃ sutavuddhimattano, santoti maṃ 72 sappurisā bhajeyyuṃ;
អហំ សវន្តីហិ មហោទធីវ, ន ហិ តាត តប្បាមិ សុភាសិតេន។
Ahaṃ savantīhi mahodadhīva, na hi tāta tappāmi subhāsitena.
៤១៨.
418.
‘‘អគ្គិ យថា តិណកដ្ឋំ ទហន្តោ, ន តប្បតី សាគរោវ 73 នទីហិ;
‘‘Aggi yathā tiṇakaṭṭhaṃ dahanto, na tappatī sāgarova 74 nadīhi;
ឯវម្បិ តេ បណ្ឌិតា រាជសេដ្ឋ, សុត្វា ន តប្បន្តិ សុភាសិតេន។
Evampi te paṇḍitā rājaseṭṭha, sutvā na tappanti subhāsitena.
៤១៩.
419.
‘‘សកស្ស ទាសស្ស យទា សុណោមិ, គាថំ អហំ អត្ថវតិំ 75 ជនិន្ទ;
‘‘Sakassa dāsassa yadā suṇomi, gāthaṃ ahaṃ atthavatiṃ 76 janinda;
តមេវ សក្កច្ច និសាមយាមិ, ន ហិ តាត ធម្មេសុ មមត្ថិ តិត្តិ’’។
Tameva sakkacca nisāmayāmi, na hi tāta dhammesu mamatthi titti’’.
៤២០.
420.
‘‘ឥទំ តេ រដ្ឋំ សធនំ សយោគ្គំ, សកាយុរំ សព្ពកាមូបបន្នំ;
‘‘Idaṃ te raṭṭhaṃ sadhanaṃ sayoggaṃ, sakāyuraṃ sabbakāmūpapannaṃ;
៤២១.
421.
‘‘អត្តានុរក្ខាយ ភវន្តិ ហេតេ, ហត្ថារោហា រថិកា បត្តិកា ច;
‘‘Attānurakkhāya bhavanti hete, hatthārohā rathikā pattikā ca;
អស្សារុហា 81 យេ ច ធនុគ្គហាសេ, សេនំ បយុញ្ជាម ហនាម សត្តុំ’’។
Assāruhā 82 ye ca dhanuggahāse, senaṃ payuñjāma hanāma sattuṃ’’.
៤២២.
422.
‘‘សុទុក្ករំ បោរិសាទោ អកាសិ, ជីវំ គហេត្វាន អវស្សជី មំ;
‘‘Sudukkaraṃ porisādo akāsi, jīvaṃ gahetvāna avassajī maṃ;
តំ តាទិសំ បុព្ពកិច្ចំ សរន្តោ, ទុព្ភេ អហំ តស្ស កថំ ជនិន្ទ’’។
Taṃ tādisaṃ pubbakiccaṃ saranto, dubbhe ahaṃ tassa kathaṃ janinda’’.
៤២៣.
423.
‘‘វន្ទិត្វា សោ បិតរំ មាតរញ្ច, អនុសាសេត្វា នេគមញ្ច ពលញ្ច;
‘‘Vanditvā so pitaraṃ mātarañca, anusāsetvā negamañca balañca;
សច្ចវាទី សច្ចានុរក្ខមានោ, អគមាសិ សោ យត្ថ បោរិសាទោ’’។
Saccavādī saccānurakkhamāno, agamāsi so yattha porisādo’’.
៤២៤.
424.
‘‘កតោ មយា សង្ករោ ព្រាហ្មណេន, រដ្ឋេ សកេ ឥស្សរិយេ ឋិតេន;
‘‘Kato mayā saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;
តំ សង្ករំ ព្រាហ្មណសប្បទាយ, សច្ចានុរក្ខី បុនរាគតោស្មិ;
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī punarāgatosmi;
យជស្សុ យញ្ញំ ខាទ មំ បោរិសាទ’’។
Yajassu yaññaṃ khāda maṃ porisāda’’.
៤២៥.
425.
និទ្ធូមកេ បចិតំ សាធុបក្កំ, សុណោម 87 គាថាយោ សតារហាយោ’’។
Niddhūmake pacitaṃ sādhupakkaṃ, suṇoma 88 gāthāyo satārahāyo’’.
៤២៦.
426.
‘‘អធម្មិកោ ត្វំ បោរិសាទកាសិ 89, រដ្ឋា ច ភដ្ឋោ ឧទរស្ស ហេតុ;
‘‘Adhammiko tvaṃ porisādakāsi 90, raṭṭhā ca bhaṭṭho udarassa hetu;
ធម្មញ្ចិមា អភិវទន្តិ គាថា, ធម្មោ ច អធម្មោ ច កុហិំ សមេតិ។
Dhammañcimā abhivadanti gāthā, dhammo ca adhammo ca kuhiṃ sameti.
៤២៧.
427.
‘‘អធម្មិកស្ស លុទ្ទស្ស, និច្ចំ លោហិតបាណិនោ;
‘‘Adhammikassa luddassa, niccaṃ lohitapāṇino;
នត្ថិ សច្ចំ កុតោ ធម្មោ, កិំ សុតេន ករិស្សសិ’’។
Natthi saccaṃ kuto dhammo, kiṃ sutena karissasi’’.
៤២៨.
428.
‘‘យោ មំសហេតុ មិគវំ ចរេយ្យ, យោ វា ហនេ បុរិសមត្តហេតុ;
‘‘Yo maṃsahetu migavaṃ careyya, yo vā hane purisamattahetu;
ឧភោបិ តេ បេច្ច សមា ភវន្តិ, កស្មា នោ 91 អធម្មិកំ ព្រូសិ មំ ត្វំ’’។
Ubhopi te pecca samā bhavanti, kasmā no 92 adhammikaṃ brūsi maṃ tvaṃ’’.
៤២៩.
429.
‘‘បញ្ច បញ្ចនខា ភក្ខា, ខត្តិយេន បជានតា;
‘‘Pañca pañcanakhā bhakkhā, khattiyena pajānatā;
អភក្ខំ រាជ ភក្ខេសិ, តស្មា អធម្មិកោ តុវំ’’។
Abhakkhaṃ rāja bhakkhesi, tasmā adhammiko tuvaṃ’’.
៤៣០.
430.
‘‘មុត្តោ តុវំ បោរិសាទស្ស ហត្ថា, គន្ត្វា សកំ មន្ទិរំ កាមកាមី;
‘‘Mutto tuvaṃ porisādassa hatthā, gantvā sakaṃ mandiraṃ kāmakāmī;
អមិត្តហត្ថំ បុនរាគតោសិ, ន ខត្តធម្មេ កុសលោសិ រាជ’’។
Amittahatthaṃ punarāgatosi, na khattadhamme kusalosi rāja’’.
៤៣១.
431.
‘‘យេ ខត្តធម្មេ កុសលា ភវន្តិ, បាយេន តេ នេរយិកា ភវន្តិ;
‘‘Ye khattadhamme kusalā bhavanti, pāyena te nerayikā bhavanti;
តស្មា អហំ ខត្តធម្មំ បហាយ, សច្ចានុរក្ខី បុនរាគតោស្មិ;
Tasmā ahaṃ khattadhammaṃ pahāya, saccānurakkhī punarāgatosmi;
យជស្សុ យញ្ញំ ខាទ មំ បោរិសាទ’’។
Yajassu yaññaṃ khāda maṃ porisāda’’.
៤៣២.
432.
‘‘បាសាទវាសា បថវីគវស្សា, កាមិត្ថិយោ កាសិកចន្ទនញ្ច;
‘‘Pāsādavāsā pathavīgavassā, kāmitthiyo kāsikacandanañca;
សព្ពំ តហិំ លភសិ 93 សាមិតាយ, សច្ចេន កិំ បស្សសិ អានិសំសំ’’។
Sabbaṃ tahiṃ labhasi 94 sāmitāya, saccena kiṃ passasi ānisaṃsaṃ’’.
៤៣៣.
433.
‘‘យេ កេចិមេ អត្ថិ រសា បថព្យា, សច្ចំ តេសំ សាធុតរំ រសានំ;
‘‘Ye kecime atthi rasā pathabyā, saccaṃ tesaṃ sādhutaraṃ rasānaṃ;
សច្ចេ ឋិតា សមណព្រាហ្មណា ច, តរន្តិ ជាតិមរណស្ស បារំ’’។
Sacce ṭhitā samaṇabrāhmaṇā ca, taranti jātimaraṇassa pāraṃ’’.
៤៣៤.
434.
‘‘មុត្តោ តុវំ បោរិសាទស្ស ហត្ថា, គន្ត្វា សកំ មន្ទិរំ កាមកាមី;
‘‘Mutto tuvaṃ porisādassa hatthā, gantvā sakaṃ mandiraṃ kāmakāmī;
អមិត្តហត្ថំ បុនរាគតោសិ, ន ហិ នូន តេ មរណភយំ ជនិន្ទ;
Amittahatthaṃ punarāgatosi, na hi nūna te maraṇabhayaṃ janinda;
៤៣៥.
435.
‘‘កតា មេ កល្យាណា អនេករូបា, យញ្ញា យិដ្ឋា យេ វិបុលា បសត្ថា;
‘‘Katā me kalyāṇā anekarūpā, yaññā yiṭṭhā ye vipulā pasatthā;
វិសោធិតោ បរលោកស្ស មគ្គោ, ធម្មេ ឋិតោ កោ មរណស្ស ភាយេ។
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
៤៣៦.
436.
‘‘កតា មេ កល្យាណា អនេករូបា, យញ្ញា យិដ្ឋា យេ វិបុលា បសត្ថា;
‘‘Katā me kalyāṇā anekarūpā, yaññā yiṭṭhā ye vipulā pasatthā;
អនានុតប្បំ បរលោកំ គមិស្សំ, យជស្សុ យញ្ញំ អទ 97 មំ បោរិសាទ។
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada 98 maṃ porisāda.
៤៣៧.
437.
‘‘បិតា ច មាតា ច ឧបដ្ឋិតា មេ, ធម្មេន មេ ឥស្សរិយំ បសត្ថំ;
‘‘Pitā ca mātā ca upaṭṭhitā me, dhammena me issariyaṃ pasatthaṃ;
វិសោធិតោ បរលោកស្ស មគ្គោ, ធម្មេ ឋិតោ កោ មរណស្ស ភាយេ។
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
៤៣៨.
438.
‘‘បិតា ច មាតា ច ឧបដ្ឋិតា មេ, ធម្មេន មេ ឥស្សរិយំ បសត្ថំ;
‘‘Pitā ca mātā ca upaṭṭhitā me, dhammena me issariyaṃ pasatthaṃ;
អនានុតប្បំ បរលោកំ គមិស្សំ, យជស្សុ យញ្ញំ អទ មំ បោរិសាទ។
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada maṃ porisāda.
៤៣៩.
439.
‘‘ញាតីសុ មិត្តេសុ កតា មេ ការា 99, ធម្មេន មេ ឥស្សរិយំ បសត្ថំ;
‘‘Ñātīsu mittesu katā me kārā 100, dhammena me issariyaṃ pasatthaṃ;
វិសោធិតោ បរលោកស្ស មគ្គោ, ធម្មេ ឋិតោ កោ មរណស្ស ភាយេ។
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
៤៤០.
440.
‘‘ញាតីសុំ មិត្តេសុ កតា មេ ការា, ធម្មេន មេ ឥស្សរិយំ បសត្ថំ;
‘‘Ñātīsuṃ mittesu katā me kārā, dhammena me issariyaṃ pasatthaṃ;
អនានុតប្បំ បរលោកំ គមិស្សំ, យជស្សុ យញ្ញំ អទ មំ បោរិសាទ។
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada maṃ porisāda.
៤៤១.
441.
‘‘ទិន្នំ មេ ទានំ ពហុធា ពហូនំ, សន្តប្បិតា សមណព្រាហ្មណា ច;
‘‘Dinnaṃ me dānaṃ bahudhā bahūnaṃ, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca;
វិសោធិតោ បរលោកស្ស មគ្គោ, ធម្មេ ឋិតោ កោ មរណស្ស ភាយេ។
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
៤៤២.
442.
‘‘ទិន្នំ មេ ទានំ ពហុធា ពហូនំ, សន្តប្បិតា សមណព្រាហ្មណា ច;
‘‘Dinnaṃ me dānaṃ bahudhā bahūnaṃ, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca;
អនានុតប្បំ បរលោកំ គមិស្សំ, យជស្សុ យញ្ញំ អទ មំ បោរិសាទ’’។
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada maṃ porisāda’’.
៤៤៣.
443.
‘‘វិសំ បជានំ បុរិសោ អទេយ្យ, អាសីវិសំ ជលិតមុគ្គតេជំ;
‘‘Visaṃ pajānaṃ puriso adeyya, āsīvisaṃ jalitamuggatejaṃ;
មុទ្ធាបិ តស្ស វិផលេយ្យ 101 សត្តធា, យោ តាទិសំ សច្ចវាទិំ អទេយ្យ’’។
Muddhāpi tassa viphaleyya 102 sattadhā, yo tādisaṃ saccavādiṃ adeyya’’.
៤៤៤.
444.
‘‘សុត្វា ធម្មំ វិជានន្តិ, នរា កល្យាណបាបកំ;
‘‘Sutvā dhammaṃ vijānanti, narā kalyāṇapāpakaṃ;
៤៤៥.
445.
សា នំ សង្គតិ បាលេតិ, នាសព្ភិ ពហុសង្គមោ។
Sā naṃ saṅgati pāleti, nāsabbhi bahusaṅgamo.
៤៤៦.
446.
‘‘សព្ភិរេវ សមាសេថ, សព្ភិ កុព្ពេថ សន្ថវំ;
‘‘Sabbhireva samāsetha, sabbhi kubbetha santhavaṃ;
សតំ សទ្ធម្មមញ្ញាយ, សេយ្យោ ហោតិ ន បាបិយោ។
Sataṃ saddhammamaññāya, seyyo hoti na pāpiyo.
៤៤៧.
447.
‘‘ជីរន្តិ វេ រាជរថា សុចិត្តា, អថោ សរីរម្បិ ជរំ ឧបេតិ;
‘‘Jīranti ve rājarathā sucittā, atho sarīrampi jaraṃ upeti;
សតញ្ច ធម្មោ ន ជរំ ឧបេតិ, សន្តោ ហវេ សព្ភិ បវេទយន្តិ។
Satañca dhammo na jaraṃ upeti, santo have sabbhi pavedayanti.
៤៤៨.
448.
‘‘នភញ្ចំ ទូរេ បថវី ច ទូរេ, បារំ សមុទ្ទស្ស តទាហុ ទូរេ;
‘‘Nabhañcaṃ dūre pathavī ca dūre, pāraṃ samuddassa tadāhu dūre;
តតោ ហវេ ទូរតរំ វទន្តិ, សតញ្ច ធម្មោ 107 អសតញ្ច រាជ’’។
Tato have dūrataraṃ vadanti, satañca dhammo 108 asatañca rāja’’.
៤៤៩.
449.
‘‘គាថា ឥមា អត្ថវតី សុព្យញ្ជនា, សុភាសិតា តុយ្ហ ជនិន្ទ សុត្វា;
‘‘Gāthā imā atthavatī subyañjanā, subhāsitā tuyha janinda sutvā;
អានន្ទិ វិត្តោ សុមនោ បតីតោ, ចត្តារិ តេ សម្ម វរេ ទទាមិ’’។
Ānandi vitto sumano patīto, cattāri te samma vare dadāmi’’.
៤៥០.
450.
‘‘យោ នត្តនោ មរណំ ពុជ្ឈសិ តុវំ 109, ហិតាហិតំ វិនិបាតញ្ច សគ្គំ;
‘‘Yo nattano maraṇaṃ bujjhasi tuvaṃ 110, hitāhitaṃ vinipātañca saggaṃ;
គិទ្ធោ រសេ ទុច្ចរិតេ និវិដ្ឋោ, កិំ ត្វំ វរំ ទស្សសិ បាបធម្ម។
Giddho rase duccarite niviṭṭho, kiṃ tvaṃ varaṃ dassasi pāpadhamma.
៤៥១.
451.
‘‘អហញ្ច តំ ទេហិ វរន្តិ វជ្ជំ, ត្វញ្ចាបិ ទត្វាន អវាករេយ្យ;
‘‘Ahañca taṃ dehi varanti vajjaṃ, tvañcāpi datvāna avākareyya;
សន្ទិដ្ឋិកំ កលហមិមំ វិវាទំ, កោ បណ្ឌិតោ ជានមុបព្ពជេយ្យ’’។
Sandiṭṭhikaṃ kalahamimaṃ vivādaṃ, ko paṇḍito jānamupabbajeyya’’.
៤៥២.
452.
‘‘ន តំ វរំ អរហតិ ជន្តុ ទាតុំ, យំ វាបិ ទត្វាន អវាករេយ្យ;
‘‘Na taṃ varaṃ arahati jantu dātuṃ, yaṃ vāpi datvāna avākareyya;
វរស្សុ សម្ម អវិកម្បមានោ, បាណំ ចជិត្វានបិ ទស្សមេវ’’។
Varassu samma avikampamāno, pāṇaṃ cajitvānapi dassameva’’.
៤៥៣.
453.
‘‘អរិយស្ស អរិយេន សមេតិ សខ្យំ 111, បញ្ញស្ស បញ្ញាណវតា សមេតិ;
‘‘Ariyassa ariyena sameti sakhyaṃ 112, paññassa paññāṇavatā sameti;
បស្សេយ្យ តំ វស្សសតំ អរោគំ 113, ឯតំ វរានំ បឋមំ វរាមិ’’។
Passeyya taṃ vassasataṃ arogaṃ 114, etaṃ varānaṃ paṭhamaṃ varāmi’’.
៤៥៤.
454.
‘‘អរិយស្ស អរិយេន សមេតិ សខ្យំ, បញ្ញស្ស បញ្ញាណវតា សមេតិ;
‘‘Ariyassa ariyena sameti sakhyaṃ, paññassa paññāṇavatā sameti;
បស្សាសិ មំ វស្សសតំ អរោគំ, ឯតំ វរានំ បឋមំ ទទាមិ’’។
Passāsi maṃ vassasataṃ arogaṃ, etaṃ varānaṃ paṭhamaṃ dadāmi’’.
៤៥៥.
455.
‘‘យេ ខត្តិយាសេ ឥធ ភូមិបាលា, មុទ្ធាភិសិត្តា កតនាមធេយ្យា;
‘‘Ye khattiyāse idha bhūmipālā, muddhābhisittā katanāmadheyyā;
ន តាទិសេ ភូមិបតី អទេសិ, ឯតំ វរានំ ទុតិយំ វរាមិ’’។
Na tādise bhūmipatī adesi, etaṃ varānaṃ dutiyaṃ varāmi’’.
៤៥៦.
456.
‘‘យេ ខត្តិយាសេ ឥធ ភូមិបាលា, មុទ្ធាភិសិត្តា កតនាមធេយ្យា;
‘‘Ye khattiyāse idha bhūmipālā, muddhābhisittā katanāmadheyyā;
ន តាទិសេ ភូមិបតី អទេមិ, ឯតំ វរានំ ទុតិយំ ទទាមិ’’។
Na tādise bhūmipatī ademi, etaṃ varānaṃ dutiyaṃ dadāmi’’.
៤៥៧.
457.
‘‘បរោសតំ ខត្តិយា តេ គហិតា, តលាវុតា អស្សុមុខា រុទន្តា;
‘‘Parosataṃ khattiyā te gahitā, talāvutā assumukhā rudantā;
សកេ តេ រដ្ឋេ បដិបាទយាហិ, ឯតំ វរានំ តតិយំ វរាមិ’’។
Sake te raṭṭhe paṭipādayāhi, etaṃ varānaṃ tatiyaṃ varāmi’’.
៤៥៨.
458.
‘‘បរោសតំ ខត្តិយា មេ គហិតា, តលាវុតា អស្សុមុខា រុទន្តា;
‘‘Parosataṃ khattiyā me gahitā, talāvutā assumukhā rudantā;
សកេ តេ រដ្ឋេ បដិបាទយាមិ 115, ឯតំ វរានំ តតិយំ ទទាមិ’’។
Sake te raṭṭhe paṭipādayāmi 116, etaṃ varānaṃ tatiyaṃ dadāmi’’.
៤៥៩.
459.
‘‘ឆិទ្ទំ តេ រដ្ឋំ ព្យថិតា 117 ភយា ហិ, បុថូ នរា លេណមនុប្បវិដ្ឋា;
‘‘Chiddaṃ te raṭṭhaṃ byathitā 118 bhayā hi, puthū narā leṇamanuppaviṭṭhā;
មនុស្សមំសំ វិរមេហិ 119 រាជ, ឯតំ វរានំ ចតុត្ថំ វរាមិ’’។
Manussamaṃsaṃ viramehi 120 rāja, etaṃ varānaṃ catutthaṃ varāmi’’.
៤៦០.
460.
សោហំ កថំ ឯត្តោ ឧបារមេយ្យំ, អញ្ញំ វរានំ ចតុត្ថំ វរស្សុ’’។
Sohaṃ kathaṃ etto upārameyyaṃ, aññaṃ varānaṃ catutthaṃ varassu’’.
៤៦១.
461.
‘‘នំ វេ បិយំ មេតិ ជនិន្ទ តាទិសោ, អត្តំ និរំកច្ច 125 បិយានិ សេវតិ;
‘‘Naṃ ve piyaṃ meti janinda tādiso, attaṃ niraṃkacca 126 piyāni sevati;
៤៦២.
462.
‘‘បិយំ មេ មានុសំ មំសំ, សុតសោម វិជានហិ;
‘‘Piyaṃ me mānusaṃ maṃsaṃ, sutasoma vijānahi;
៤៦៣.
463.
‘‘យោ វេ បិយំ មេតិ បិយានុរក្ខី 135, អត្តំ និរំកច្ច បិយានិ សេវតិ;
‘‘Yo ve piyaṃ meti piyānurakkhī 136, attaṃ niraṃkacca piyāni sevati;
សោណ្ឌោវ បិត្វា វិសមិស្សបានំ 137, តេនេវ សោ ហោតិ ទុក្ខី បរត្ថ។
Soṇḍova pitvā visamissapānaṃ 138, teneva so hoti dukkhī parattha.
៤៦៤.
464.
‘‘យោ ចីធ សង្ខាយ បិយានិ ហិត្វា, កិច្ឆេនបិ សេវតិ អរិយធម្មេ 139;
‘‘Yo cīdha saṅkhāya piyāni hitvā, kicchenapi sevati ariyadhamme 140;
ទុក្ខិតោវ បិត្វាន យថោសធានិ, តេនេវ សោ ហោតិ សុខី បរត្ថ’’។
Dukkhitova pitvāna yathosadhāni, teneva so hoti sukhī parattha’’.
៤៦៥.
465.
‘‘ឱហាយហំ បិតរំ មាតរញ្ច, មនាបិយេ កាមគុណេ ច 141 បញ្ច;
‘‘Ohāyahaṃ pitaraṃ mātarañca, manāpiye kāmaguṇe ca 142 pañca;
ឯតស្ស ហេតុម្ហិ វនំ បវិដ្ឋោ, តំ តេ វរំ កិន្តិ មហំ ទទាមិ’’។
Etassa hetumhi vanaṃ paviṭṭho, taṃ te varaṃ kinti mahaṃ dadāmi’’.
៤៦៦.
466.
‘‘ន បណ្ឌិតា ទិគុណមាហុ វាក្យំ, សច្ចប្បដិញ្ញាវ ភវន្តិ សន្តោ;
‘‘Na paṇḍitā diguṇamāhu vākyaṃ, saccappaṭiññāva bhavanti santo;
វរស្សុ សម្ម ឥតិ មំ អវោច, ឥច្ចព្រវី ត្វំ ន ហិ តេ សមេតិ’’។
Varassu samma iti maṃ avoca, iccabravī tvaṃ na hi te sameti’’.
៤៦៧.
467.
‘‘អបុញ្ញលាភំ អយសំ អកិត្តិំ, បាបំ ពហុំ ទុច្ចរិតំ កិលេសំ;
‘‘Apuññalābhaṃ ayasaṃ akittiṃ, pāpaṃ bahuṃ duccaritaṃ kilesaṃ;
មនុស្សមំសស្ស កតេ 143 ឧបាគា, តំ តេ វរំ កិន្តិ មហំ ទទេយ្យំ។
Manussamaṃsassa kate 144 upāgā, taṃ te varaṃ kinti mahaṃ dadeyyaṃ.
៤៦៨.
468.
‘‘នំ តំ វរំ អរហតិ ជន្តុ ទាតុំ, យំ វាបិ ទត្វាន អវាករេយ្យ;
‘‘Naṃ taṃ varaṃ arahati jantu dātuṃ, yaṃ vāpi datvāna avākareyya;
វរស្សុ សម្ម អវិកម្បមានោ, បាណំ ចជិត្វានបិ ទស្សមេវ’’។
Varassu samma avikampamāno, pāṇaṃ cajitvānapi dassameva’’.
៤៦៩.
469.
‘‘បាណំ ចជន្តិ សន្តោ នាបិ ធម្មំ, សច្ចប្បដិញ្ញាវ ភវន្តិ សន្តោ;
‘‘Pāṇaṃ cajanti santo nāpi dhammaṃ, saccappaṭiññāva bhavanti santo;
ទត្វា វរំ ខិប្បមវាករោហិ, ឯតេន សម្បជ្ជ សុរាជសេដ្ឋ។
Datvā varaṃ khippamavākarohi, etena sampajja surājaseṭṭha.
៤៧០.
470.
អង្គំ ធនំ ជីវិតញ្ចាបិ សព្ពំ, ចជេ នរោ ធម្មមនុស្សរន្តោ’’។
Aṅgaṃ dhanaṃ jīvitañcāpi sabbaṃ, caje naro dhammamanussaranto’’.
៤៧១.
471.
‘‘យស្មា ហិ ធម្មំ បុរិសោ វិជញ្ញា, យេ ចស្ស កង្ខំ វិនយន្តិ សន្តោ;
‘‘Yasmā hi dhammaṃ puriso vijaññā, ye cassa kaṅkhaṃ vinayanti santo;
តំ ហិស្ស ទីបញ្ច បរាយណញ្ច, ន តេន មិត្តិំ ជិរយេថ 149 បញ្ញោ។
Taṃ hissa dīpañca parāyaṇañca, na tena mittiṃ jirayetha 150 pañño.
៤៧២.
472.
‘‘អទ្ធា ហិ សោ ភក្ខោ មម មនាបោ, ឯតស្ស ហេតុម្ហិ វនំ បវិដ្ឋោ;
‘‘Addhā hi so bhakkho mama manāpo, etassa hetumhi vanaṃ paviṭṭho;
សចេ ច មំ យាចសិ ឯតមត្ថំ, ឯតម្បិ តេ សម្ម វរំ ទទាមិ។
Sace ca maṃ yācasi etamatthaṃ, etampi te samma varaṃ dadāmi.
៤៧៣.
473.
‘‘សត្ថា ច មេ ហោសិ សខា ច មេសិ, វចនម្បិ តេ សម្ម អហំ អកាសិំ;
‘‘Satthā ca me hosi sakhā ca mesi, vacanampi te samma ahaṃ akāsiṃ;
តុវម្បិ 151 មេ សម្ម ករោហិ វាក្យំ, ឧភោបិ គន្ត្វាន បមោចយាម’’។
Tuvampi 152 me samma karohi vākyaṃ, ubhopi gantvāna pamocayāma’’.
៤៧៤.
474.
‘‘សត្ថា ច តេ ហោមិ សខា ច ត្យម្ហិ, វចនម្បិ មេ សម្ម តុវំ អកាសិ;
‘‘Satthā ca te homi sakhā ca tyamhi, vacanampi me samma tuvaṃ akāsi;
អហម្បិ តេ សម្ម ករោមិ វាក្យំ, ឧភោបិ គន្ត្វាន បមោចយាម’’។
Ahampi te samma karomi vākyaṃ, ubhopi gantvāna pamocayāma’’.
៤៧៥.
475.
‘‘កម្មាសបាទេនំ វិហេឋិតត្ថ 153, តលាវុតា អស្សុមុខា រុទន្តា;
‘‘Kammāsapādenaṃ viheṭhitattha 154, talāvutā assumukhā rudantā;
ន ជាតុ ទុព្ភេថ ឥមស្ស រញ្ញោ, សច្ចប្បដិញ្ញំ មេ បដិស្សុណាថ’’។
Na jātu dubbhetha imassa rañño, saccappaṭiññaṃ me paṭissuṇātha’’.
៤៧៦.
476.
‘‘កម្មាសបាទេន វិហេឋិតម្ហា, តលាវុតា អស្សុមុខា រុទន្តា;
‘‘Kammāsapādena viheṭhitamhā, talāvutā assumukhā rudantā;
ន ជាតុ ទុព្ភេម ឥមស្ស រញ្ញោ, សច្ចប្បដិញ្ញំ តេ បដិស្សុណាម’’។
Na jātu dubbhema imassa rañño, saccappaṭiññaṃ te paṭissuṇāma’’.
៤៧៧.
477.
‘‘យថា បិតា វា អថ វាបិ មាតា, អនុកម្បកា អត្ថកាមា បជានំ;
‘‘Yathā pitā vā atha vāpi mātā, anukampakā atthakāmā pajānaṃ;
ឯវមេវ វោ 155 ហោតុ អយញ្ច រាជា, តុម្ហេ ច វោ ហោថ យថេវ បុត្តា’’។
Evameva vo 156 hotu ayañca rājā, tumhe ca vo hotha yatheva puttā’’.
៤៧៨.
478.
‘‘យថា បិតា វា អថ វាបិ មាតា, អនុកម្បកា អត្ថកាមា បជានំ;
‘‘Yathā pitā vā atha vāpi mātā, anukampakā atthakāmā pajānaṃ;
៤៧៩.
479.
‘‘ចតុប្បទំ សកុណញ្ចាបិ មំសំ, សូទេហិ រន្ធំ សុកតំ សុនិដ្ឋិតំ;
‘‘Catuppadaṃ sakuṇañcāpi maṃsaṃ, sūdehi randhaṃ sukataṃ suniṭṭhitaṃ;
សុធំវ ឥន្ទោ បរិភុញ្ជិយាន, ហិត្វា កថេកោ រមសី អរញ្ញេ។
Sudhaṃva indo paribhuñjiyāna, hitvā katheko ramasī araññe.
៤៨០.
480.
‘‘តា ខត្តិយា វល្លិវិលាកមជ្ឈា, អលង្កតា សម្បរិវារយិត្វា;
‘‘Tā khattiyā vallivilākamajjhā, alaṅkatā samparivārayitvā;
ឥន្ទំវ ទេវេសុ បមោទយិំសុ, ហិត្វា កថេកោ រមសី អរញ្ញេ។
Indaṃva devesu pamodayiṃsu, hitvā katheko ramasī araññe.
៤៨១.
481.
សេយ្យស្ស 165 មជ្ឈម្ហិ សុខំ សយិត្វា, ហិត្វា កថេកោ រមសី អរញ្ញេ។
Seyyassa 166 majjhamhi sukhaṃ sayitvā, hitvā katheko ramasī araññe.
៤៨២.
482.
‘‘បាណិស្សរំ កុម្ភថូណំ និសីថេ, អថោបិ វេ និប្បុរិសម្បិ តូរិយំ;
‘‘Pāṇissaraṃ kumbhathūṇaṃ nisīthe, athopi ve nippurisampi tūriyaṃ;
ពហុំ សុគីតញ្ច សុវាទិតញ្ច, ហិត្វា កថេកោ រមសី អរញ្ញេ។
Bahuṃ sugītañca suvāditañca, hitvā katheko ramasī araññe.
៤៨៣.
483.
‘‘ឧយ្យានសម្បន្នំ បហូតមាល្យំ, មិគាជិនូបេតបុរំ 167 សុរម្មំ;
‘‘Uyyānasampannaṃ pahūtamālyaṃ, migājinūpetapuraṃ 168 surammaṃ;
ហយេហិ នាគេហិ រថេហុបេតំ, ហិត្វា កថេកោ រមសី អរញ្ញេ’’។
Hayehi nāgehi rathehupetaṃ, hitvā katheko ramasī araññe’’.
៤៨៤.
484.
‘‘កាឡបក្ខេ យថា ចន្ទោ, ហាយតេវ សុវេ សុវេ;
‘‘Kāḷapakkhe yathā cando, hāyateva suve suve;
កាឡបក្ខូបមោ រាជ, អសតំ ហោតិ សមាគមោ។
Kāḷapakkhūpamo rāja, asataṃ hoti samāgamo.
៤៨៥.
485.
អកាសិំ បាបកំ កម្មំ, យេន គច្ឆាមិ ទុគ្គតិំ។
Akāsiṃ pāpakaṃ kammaṃ, yena gacchāmi duggatiṃ.
៤៨៦.
486.
‘‘សុក្កបក្ខេ យថា ចន្ទោ, វឌ្ឍតេវ សុវេ សុវេ;
‘‘Sukkapakkhe yathā cando, vaḍḍhateva suve suve;
សុក្កបក្ខូបមោ រាជ, សតំ ហោតិ សមាគមោ។
Sukkapakkhūpamo rāja, sataṃ hoti samāgamo.
៤៨៧.
487.
‘‘យថាហំ តុវមាគម្ម, សុតសោម វិជានហិ;
‘‘Yathāhaṃ tuvamāgamma, sutasoma vijānahi;
កាហាមិ កុសលំ កម្មំ, យេន គច្ឆាមិ សុគ្គតិំ។
Kāhāmi kusalaṃ kammaṃ, yena gacchāmi suggatiṃ.
៤៨៨.
488.
‘‘ថលេ យថា វារិ ជនិន្ទ វុដ្ឋំ 173, អនទ្ធនេយ្យំ ន ចិរដ្ឋិតីកំ;
‘‘Thale yathā vāri janinda vuṭṭhaṃ 174, anaddhaneyyaṃ na ciraṭṭhitīkaṃ;
ឯវម្បិ ហោតិ អសតំ សមាគមោ, អនទ្ធនេយ្យោ ឧទកំ ថលេវ។
Evampi hoti asataṃ samāgamo, anaddhaneyyo udakaṃ thaleva.
៤៨៩.
489.
‘‘សរេ យថា វារិ ជនិន្ទ វុដ្ឋំ, ចិរដ្ឋិតីកំ នរវីរសេដ្ឋ 175;
‘‘Sare yathā vāri janinda vuṭṭhaṃ, ciraṭṭhitīkaṃ naravīraseṭṭha 176;
៤៩០.
490.
‘‘អព្យាយិកោ ហោតិ សតំ សមាគមោ, យាវម្បិ តិដ្ឋេយ្យ តថេវ ហោតិ;
‘‘Abyāyiko hoti sataṃ samāgamo, yāvampi tiṭṭheyya tatheva hoti;
ខិប្បញ្ហិ វេតិ អសតំ សមាគមោ, តស្មា សតំ ធម្មោ អសព្ភិ អារកា’’។
Khippañhi veti asataṃ samāgamo, tasmā sataṃ dhammo asabbhi ārakā’’.
៤៩១.
491.
‘‘ន សោ រាជា យោ 181 អជេយ្យំ ជិនាតិ, ន សោ សខា យោ សខារំ ជិនាតិ;
‘‘Na so rājā yo 182 ajeyyaṃ jināti, na so sakhā yo sakhāraṃ jināti;
ន សា ភរិយា យា បតិនោ ន វិភេតិ, ន តេ បុត្តា 183 យេ ន ភរន្តិ ជិណ្ណំ។
Na sā bhariyā yā patino na vibheti, na te puttā 184 ye na bharanti jiṇṇaṃ.
៤៩២.
492.
‘‘ន សា សភា យត្ថ ន សន្តិ សន្តោ, ន តេ សន្តោ 185 យេ ន ភណន្តិ ធម្មំ;
‘‘Na sā sabhā yattha na santi santo, na te santo 186 ye na bhaṇanti dhammaṃ;
រាគញ្ច ទោសញ្ច បហាយ មោហំ, ធម្មំ ភណន្តាវ ភវន្តិ សន្តោ។
Rāgañca dosañca pahāya mohaṃ, dhammaṃ bhaṇantāva bhavanti santo.
៤៩៣.
493.
‘‘នាភាសមានំ ជានន្តិ, មិស្សំ ពាលេហិ បណ្ឌិតំ;
‘‘Nābhāsamānaṃ jānanti, missaṃ bālehi paṇḍitaṃ;
ភាសមានញ្ច ជានន្តិ, ទេសេន្តំ អមតំ បទំ។
Bhāsamānañca jānanti, desentaṃ amataṃ padaṃ.
៤៩៤.
494.
‘‘ភាសយេ ជោតយេ ធម្មំ, បគ្គណ្ហេ ឥសិនំ ធជំ;
‘‘Bhāsaye jotaye dhammaṃ, paggaṇhe isinaṃ dhajaṃ;
សុភាសិតទ្ធជា ឥសយោ, ធម្មោ ហិ ឥសិនំ ធជោ’’តិ។
Subhāsitaddhajā isayo, dhammo hi isinaṃ dhajo’’ti.
មហាសុតសោមជាតកំ បញ្ចមំ។
Mahāsutasomajātakaṃ pañcamaṃ.
អសីតិនិបាតំ និដ្ឋិតំ។
Asītinipātaṃ niṭṭhitaṃ.
តស្សុទ្ទានំ –
Tassuddānaṃ –
សុមុខោ បន ហំសវរោ ច មហា, សុធភោជនិកោ ច បរោ បវរោ;
Sumukho pana haṃsavaro ca mahā, sudhabhojaniko ca paro pavaro;
សកុណាលទិជាធិបតិវ្ហយនោ, សុតសោមវរុត្តមសវ្ហយនោតិ។
Sakuṇāladijādhipativhayano, sutasomavaruttamasavhayanoti.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ខុទ្ទកនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā / [៥៣៧] ៥. មហាសុតសោមជាតកវណ្ណនា • [537] 5. Mahāsutasomajātakavaṇṇanā