Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi |
၅၃၇. မဟာသုတသောမဇာတကံ (၅)
537. Mahāsutasomajātakaṃ (5)
၃၇၁.
371.
‘‘ကသ္မာ တုဝံ ရသက ဧဒိသာနိ၊ ကရောသိ ကမ္မာနိ သုဒာရုဏာနိ။
‘‘Kasmā tuvaṃ rasaka edisāni, karosi kammāni sudāruṇāni;
ဟနာသိ ဣတ္ထီ ပုရိသေ စ မူဠ္ဟော၊ မံသသ္သ ဟေတု အဒု 1 ဓနသ္သ ကာရဏာ’’။
Hanāsi itthī purise ca mūḷho, maṃsassa hetu adu 2 dhanassa kāraṇā’’.
၃၇၂.
372.
‘‘နံ အတ္တဟေတူ န ဓနသ္သ ကာရဏာ၊ န ပုတ္တဒာရသ္သ သဟာယဉာတိနံ။
‘‘Naṃ attahetū na dhanassa kāraṇā, na puttadārassa sahāyañātinaṃ;
ဘတ္တာ စ မေ ဘဂဝာ ဘူမိပာလော၊ သော ခာဒတိ မံသံ ဘဒန္တေဒိသံ’’။
Bhattā ca me bhagavā bhūmipālo, so khādati maṃsaṃ bhadantedisaṃ’’.
၃၇၃.
373.
‘‘သစေ တုဝံ ဘတ္တုရတ္ထေ ပယုတ္တော၊ ကရောသိ ကမ္မာနိ သုဒာရုဏာနိ။
‘‘Sace tuvaṃ bhatturatthe payutto, karosi kammāni sudāruṇāni;
ပာတောဝ အန္တေပုရံ ပာပုဏိတ္ဝာ၊ လပေယ္ယာသိ မေ ရာဇိနော သမ္မုခေ တံ’’။
Pātova antepuraṃ pāpuṇitvā, lapeyyāsi me rājino sammukhe taṃ’’.
၃၇၄.
374.
‘‘တထာ ကရိသ္သာမိ အဟံ ဘဒန္တေ၊ ယထာ တုဝံ 3 ဘာသသိ ကာဠဟတ္ထိ။
‘‘Tathā karissāmi ahaṃ bhadante, yathā tuvaṃ 4 bhāsasi kāḷahatthi;
ပာတောဝ အန္တေပုရံ ပာပုဏိတ္ဝာ၊ ဝက္ခာမိ တေ ရာဇိနော သမ္မုခေ တံ’’။
Pātova antepuraṃ pāpuṇitvā, vakkhāmi te rājino sammukhe taṃ’’.
၃၇၅.
375.
ကာဠော ရသကမာဒာယ၊ ရာဇာနံ ဥပသင္ကမိ။
Kāḷo rasakamādāya, rājānaṃ upasaṅkami;
၃၇၆.
376.
‘‘သစ္စံ ကိရ မဟာရာဇ၊ ရသကော ပေသိတော တယာ။
‘‘Saccaṃ kira mahārāja, rasako pesito tayā;
ဟနတိ ဣတ္ထိပုရိသေ၊ တုဝံ မံသာနိ ခာဒသိ’’။
Hanati itthipurise, tuvaṃ maṃsāni khādasi’’.
၃၇၇.
377.
‘‘ဧဝမေဝ တထာ ကာဠ၊ ရသကော ပေသိတော မယာ။
‘‘Evameva tathā kāḷa, rasako pesito mayā;
မမ အတ္ထံ ကရောန္တသ္သ၊ ကိမေတံ ပရိဘာသသိ’’။
Mama atthaṃ karontassa, kimetaṃ paribhāsasi’’.
၃၇၈.
378.
‘‘အာနန္ဒော သဗ္ဗမစ္ဆာနံ၊ ခာဒိတ္ဝာ ရသဂိဒ္ဓိမာ။
‘‘Ānando sabbamacchānaṃ, khāditvā rasagiddhimā;
ပရိက္ခီဏာယ ပရိသာယ၊ အတ္တာနံ ခာဒိယာ မတော။
Parikkhīṇāya parisāya, attānaṃ khādiyā mato.
၃၇၉.
379.
‘‘ဧဝံ ပမတ္တော ရသဂာရဝေ ရတ္တော 9၊ ဗာလော ယဒီ အာယတိ နာဝဗုဇ္ဈတိ။
‘‘Evaṃ pamatto rasagārave ratto 10, bālo yadī āyati nāvabujjhati;
၃၈၀.
380.
မာ တ္ဝံ ဣမံ ကေဝလံ ဝာရိဇောဝ၊ ဒ္ဝိပဒာဓိပ 19 သုညမကာသိ ရဋ္ဌံ’’။
Mā tvaṃ imaṃ kevalaṃ vārijova, dvipadādhipa 20 suññamakāsi raṭṭhaṃ’’.
၃၈၁.
381.
ဇမ္ဗုပေသိမလဒ္ဓာန၊ မတော သော တသ္သ သင္ခယေ။
Jambupesimaladdhāna, mato so tassa saṅkhaye.
၃၈၂.
382.
‘‘ဧဝမေဝ အဟံ ကာဠ၊ ဘုတ္ဝာ ဘက္ခံ ရသုတ္တမံ။
‘‘Evameva ahaṃ kāḷa, bhutvā bhakkhaṃ rasuttamaṃ;
၃၈၃.
383.
‘‘မာဏဝ အဘိရူပောသိ၊ ကုလေ ဇာတောသိ သောတ္ထိယေ။
‘‘Māṇava abhirūposi, kule jātosi sotthiye;
န တ္ဝံ အရဟသိ တာတ၊ အဘက္ခံ ဘက္ခယေတဝေ’’။
Na tvaṃ arahasi tāta, abhakkhaṃ bhakkhayetave’’.
၃၈၄.
384.
သောဟံ တတ္ထ ဂမိသ္သာမိ၊ ယတ္ထ လစ္ဆာမိ ဧဒိသံ။
Sohaṃ tattha gamissāmi, yattha lacchāmi edisaṃ.
၃၈၅.
385.
‘‘သောဝာဟံ နိပ္ပတိသ္သာမိ၊ န တေ ဝစ္ဆာမိ သန္တိကေ။
‘‘Sovāhaṃ nippatissāmi, na te vacchāmi santike;
ယသ္သ မေ ဒသ္သနေန တ္ဝံ၊ နာဘိနန္ဒသိ ဗ္ရာဟ္မဏ’’။
Yassa me dassanena tvaṃ, nābhinandasi brāhmaṇa’’.
၃၈၆.
386.
‘‘အဒ္ဓာ အညေပိ ဒာယာဒေ၊ ပုတ္တေ လစ္ဆာမ မာဏဝ။
‘‘Addhā aññepi dāyāde, putte lacchāma māṇava;
တ္ဝဉ္စ ဇမ္မ ဝိနသ္သသ္သု၊ ယတ္ထ ပတ္တံ န တံ သုဏေ’’။
Tvañca jamma vinassassu, yattha pattaṃ na taṃ suṇe’’.
၃၈၇.
387.
‘‘ဧဝမေဝ တုဝံ ရာဇ၊ ဒ္ဝိပဒိန္ဒ သုဏောဟိ မေ။
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, dvipadinda suṇohi me;
ပဗ္ဗာဇေသ္သန္တိ တံ ရဋ္ဌာ၊ သောဏ္ဍံ မာဏဝကံ ယထာ’’။
Pabbājessanti taṃ raṭṭhā, soṇḍaṃ māṇavakaṃ yathā’’.
၃၈၈.
388.
‘‘သုဇာတော နာမ နာမေန၊ ဘာဝိတတ္တာန သာဝကော။
‘‘Sujāto nāma nāmena, bhāvitattāna sāvako;
အစ္ဆရံ ကာမယန္တောဝ၊ န သော ဘုဉ္ဇိ န သော ပိဝိ။
Accharaṃ kāmayantova, na so bhuñji na so pivi.
၃၈၉.
389.
ဧဝံ မာနုသကာ ကာမာ၊ ဒိဗ္ဗကာမာန သန္တိကေ။
Evaṃ mānusakā kāmā, dibbakāmāna santike.
၃၉၀.
390.
‘‘ဧဝမေဝ အဟံ ကာဠ၊ ဘုတ္ဝာ ဘက္ခံ ရသုတ္တမံ။
‘‘Evameva ahaṃ kāḷa, bhutvā bhakkhaṃ rasuttamaṃ;
အလဒ္ဓာ မာနုသံ မံသံ၊ မညေ ဟိသ္သာမိ ဇီဝိတံ’’။
Aladdhā mānusaṃ maṃsaṃ, maññe hissāmi jīvitaṃ’’.
၃၉၁.
391.
‘‘ယထာပိ တေ ဓတရဋ္ဌာ၊ ဟံသာ ဝေဟာယသင္ဂမာ။
‘‘Yathāpi te dhataraṭṭhā, haṃsā vehāyasaṅgamā;
၃၉၂.
392.
‘‘ဧဝမေဝ တုဝံ ရာဇ၊ ဒ္ဝိပဒိန္ဒ သုဏောဟိ မေ။
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, dvipadinda suṇohi me;
အဘက္ခံ ရာဇ ဘက္ခေသိ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗာဇယန္တိ တံ’’။
Abhakkhaṃ rāja bhakkhesi, tasmā pabbājayanti taṃ’’.
၃၉၃.
393.
‘‘တိဋ္ဌာဟီတိ မယာ ဝုတ္တော၊ သော တ္ဝံ ဂစ္ဆသိ ပမ္မုခော 31။
‘‘Tiṭṭhāhīti mayā vutto, so tvaṃ gacchasi pammukho 32;
အဋ္ဌိတော တ္ဝံ ဌိတောမ္ဟီတိ၊ လပသိ ဗ္ရဟ္မစာရိနိ။
Aṭṭhito tvaṃ ṭhitomhīti, lapasi brahmacārini;
ဣဒံ တေ သမဏာယုတ္တံ၊ အသိဉ္စ မေ မညသိ ကင္ကပတ္တံ’’ 33။
Idaṃ te samaṇāyuttaṃ, asiñca me maññasi kaṅkapattaṃ’’ 34.
၃၉၄.
394.
‘‘ဌိတောဟမသ္မီ သဓမ္မေသု ရာဇ၊ န နာမဂောတ္တံ ပရိဝတ္တယာမိ။
‘‘Ṭhitohamasmī sadhammesu rāja, na nāmagottaṃ parivattayāmi;
စောရဉ္စ လောကေ အဌိတံ ဝဒန္တိ၊ အာပာယိကံ နေရယိကံ ဣတော စုတံ။
Corañca loke aṭhitaṃ vadanti, āpāyikaṃ nerayikaṃ ito cutaṃ.
၃၉၅.
395.
တေန ယညံ ယဇိတ္ဝာန၊ ဧဝံ သဂ္ဂံ ဂမိသ္သသိ’’။
Tena yaññaṃ yajitvāna, evaṃ saggaṃ gamissasi’’.
၃၉၆.
396.
‘‘ကိသ္မိံ နု ရဋ္ဌေ တဝ ဇာတိဘူမိ 39၊ အထ ကေန အတ္ထေန ဣဓာနုပတ္တော။
‘‘Kismiṃ nu raṭṭhe tava jātibhūmi 40, atha kena atthena idhānupatto;
အက္ခာဟိ မေ ဗ္ရာဟ္မဏ ဧတမတ္ထံ၊ ကိမိစ္ဆသီ ဒေမိ တယဇ္ဇ ပတ္ထိတံ’’။
Akkhāhi me brāhmaṇa etamatthaṃ, kimicchasī demi tayajja patthitaṃ’’.
၃၉၇.
397.
‘‘ဂာထာ စတသ္သော ဓရဏီမဟိသ္သရ၊ သုဂမ္ဘိရတ္ထာ ဝရသာဂရူပမာ။
‘‘Gāthā catasso dharaṇīmahissara, sugambhiratthā varasāgarūpamā;
တဝေဝ အတ္ထာယ ဣဓာဂတောသ္မိ၊ သုဏောဟိ ဂာထာ ပရမတ္ထသံဟိတာ’’။
Taveva atthāya idhāgatosmi, suṇohi gāthā paramatthasaṃhitā’’.
၃၉၈.
398.
‘‘န ဝေ ရုဒန္တိ မတိမန္တော သပညာ၊ ဗဟုသ္သုတာ ယေ ဗဟုဋ္ဌာနစိန္တိနော။
‘‘Na ve rudanti matimanto sapaññā, bahussutā ye bahuṭṭhānacintino;
ဒီပဉ္ဟိ ဧတံ ပရမံ နရာနံ၊ ယံ ပဏ္ဍိတာ သောကနုဒာ ဘဝန္တိ။
Dīpañhi etaṃ paramaṃ narānaṃ, yaṃ paṇḍitā sokanudā bhavanti.
၃၉၉.
399.
‘‘အတ္တာနံ ဉာတီ ဥဒာဟု 41 ပုတ္တဒာရံ၊ ဓညံ ဓနံ ရဇတံ ဇာတရူပံ။
‘‘Attānaṃ ñātī udāhu 42 puttadāraṃ, dhaññaṃ dhanaṃ rajataṃ jātarūpaṃ;
ကိမေဝ တ္ဝံ 43 သုတသောမာနုတပ္ပေ၊ ကောရဗ္ယသေဋ္ဌ ဝစနံ သုဏောမ တေတံ’။
Kimeva tvaṃ 44 sutasomānutappe, korabyaseṭṭha vacanaṃ suṇoma tetaṃ’.
၄၀၀.
400.
‘‘နေဝာဟမတ္တာနမနုတ္ထုနာမိ၊ န ပုတ္တဒာရံ န ဓနံ န ရဋ္ဌံ။
‘‘Nevāhamattānamanutthunāmi, na puttadāraṃ na dhanaṃ na raṭṭhaṃ;
သတဉ္စ ဓမ္မော စရိတော ပုရာဏော၊ တံ သင္ကရံ 45 ဗ္ရာဟ္မဏသ္သာနုတပ္ပေ။
Satañca dhammo carito purāṇo, taṃ saṅkaraṃ 46 brāhmaṇassānutappe.
၄၀၁.
401.
‘‘ကတော မယာ သင္ကရော ဗ္ရာဟ္မဏေန၊ ရဋ္ဌေ သကေ ဣသ္သရိယေ ဌိတေန။
‘‘Kato mayā saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;
တံ သင္ကရံ ဗ္ရာဟ္မဏသပ္ပဒာယ၊ သစ္စာနုရက္ခီ ပုနရာဝဇိသ္သံ’’။
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī punarāvajissaṃ’’.
၄၀၂.
402.
‘‘နေဝာဟမေတံ အဘိသဒ္ဒဟာမိ၊ သုခီ နရော မစ္စုမုခာ ပမုတ္တော။
‘‘Nevāhametaṃ abhisaddahāmi, sukhī naro maccumukhā pamutto;
အမိတ္တဟတ္ထံ ပုနရာဝဇေယ္ယ၊ ကောရဗ္ယသေဋ္ဌ န ဟိ မံ ဥပေသိ။
Amittahatthaṃ punarāvajeyya, korabyaseṭṭha na hi maṃ upesi.
၄၀၃.
403.
‘‘မုတ္တော တုဝံ ပောရိသာဒသ္သ ဟတ္ထာ၊ ဂန္တ္ဝာ သကံ မန္ဒိရံ ကာမကာမီ။
‘‘Mutto tuvaṃ porisādassa hatthā, gantvā sakaṃ mandiraṃ kāmakāmī;
မဓုရံ ပိယံ ဇီဝိတံ လဒ္ဓ ရာဇ၊ ကုတော တုဝံ ဧဟိသိ မေ သကာသံ’’။
Madhuraṃ piyaṃ jīvitaṃ laddha rāja, kuto tuvaṃ ehisi me sakāsaṃ’’.
၄၀၄.
404.
‘‘မတံ ဝရေယ္ယ ပရိသုဒ္ဓသီလော၊ န ဇီဝိတံ 47 ဂရဟိတော ပာပဓမ္မော။
‘‘Mataṃ vareyya parisuddhasīlo, na jīvitaṃ 48 garahito pāpadhammo;
န ဟိ တံ နရံ တာယတိ 49 ဒုဂ္ဂတီဟိ၊ ယသ္သာပိ ဟေတု အလိကံ ဘဏေယ္ယ။
Na hi taṃ naraṃ tāyati 50 duggatīhi, yassāpi hetu alikaṃ bhaṇeyya.
၄၀၅.
405.
‘‘သစေပိ ဝာတော ဂိရိမာဝဟေယ္ယ၊ စန္ဒော စ သူရိယော စ ဆမာ ပတေယ္ယုံ။
‘‘Sacepi vāto girimāvaheyya, cando ca sūriyo ca chamā pateyyuṃ;
သဗ္ဗာ စ နဇ္ဇော ပဋိသောတံ ဝဇေယ္ယုံ၊ န တ္ဝေဝဟံ ရာဇ မုသာ ဘဏေယ္ယံ။
Sabbā ca najjo paṭisotaṃ vajeyyuṃ, na tvevahaṃ rāja musā bhaṇeyyaṃ.
၄၀၆.
406.
51 ‘‘နဘံ ဖလေယ္ယ ဥဒဓီပိ သုသ္သေ၊ သံဝဋ္ဋယေ ဘူတဓရာ ဝသုန္ဓရာ။
52 ‘‘Nabhaṃ phaleyya udadhīpi susse, saṃvaṭṭaye bhūtadharā vasundharā;
သိလုစ္စယော မေရု သမူလမုပ္ပတေ၊ န တ္ဝေဝဟံ ရာဇ မုသာ ဘဏေယ္ယံ’’ 53။
Siluccayo meru samūlamuppate, na tvevahaṃ rāja musā bhaṇeyyaṃ’’ 54.
၄၀၇.
407.
‘‘အသိဉ္စ သတ္တိဉ္စ ပရာမသာမိ၊ သပထမ္ပိ တေ သမ္မ အဟံ ကရောမိ။
‘‘Asiñca sattiñca parāmasāmi, sapathampi te samma ahaṃ karomi;
တယာ ပမုတ္တော အနဏော ဘဝိတ္ဝာ၊ သစ္စာနုရက္ခီ ပုနရာဝဇိသ္သံ’’။
Tayā pamutto anaṇo bhavitvā, saccānurakkhī punarāvajissaṃ’’.
၄၀၈.
408.
‘‘ယော တေ ကတော သင္ကရော ဗ္ရာဟ္မဏေန၊ ရဋ္ဌေ သကေ ဣသ္သရိယေ ဌိတေန။
‘‘Yo te kato saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;
တံ သင္ကရံ ဗ္ရာဟ္မဏသပ္ပဒာယ၊ သစ္စာနုရက္ခီ ပုနရာဝဇသ္သု’’။
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī punarāvajassu’’.
၄၀၉.
409.
‘‘ယော မေ ကတော သင္ကရော ဗ္ရာဟ္မဏေန၊ ရဋ္ဌေ သကေ ဣသ္သရိယေ ဌိတေန။
‘‘Yo me kato saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;
တံ သင္ကရံ ဗ္ရာဟ္မဏသပ္ပဒာယ၊ သစ္စာနုရက္ခီ ပုနရာဝဇိသ္သံ’’။
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī punarāvajissaṃ’’.
၄၁၀.
410.
‘‘မုတ္တော စ သော ပောရိသာဒသ္သ ဟတ္ထာ၊ ဂန္တ္ဝာန တံ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဧတဒဝောစ။
‘‘Mutto ca so porisādassa hatthā, gantvāna taṃ brāhmaṇaṃ etadavoca;
သုဏောမ 55 ဂာထာယော သတာရဟာယော၊ ယာ မေ သုတာ အသ္သု ဟိတာယ ဗ္ရဟ္မေ’’။
Suṇoma 56 gāthāyo satārahāyo, yā me sutā assu hitāya brahme’’.
၄၁၁.
411.
သာ နံ သင္ဂတိ ပာလေတိ၊ နာသဗ္ဘိ ဗဟုသင္ဂမော။
Sā naṃ saṅgati pāleti, nāsabbhi bahusaṅgamo.
၄၁၂.
412.
‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ။
‘‘Sabbhireva samāsetha, sabbhi kubbetha santhavaṃ;
သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ သေယ္ယော ဟောတိ န ပာပိယော။
Sataṃ saddhammamaññāya, seyyo hoti na pāpiyo.
၄၁၃.
413.
‘‘ဇီရန္တိ ဝေ ရာဇရထာ သုစိတ္တာ၊ အထော သရီရမ္ပိ ဇရံ ဥပေတိ။
‘‘Jīranti ve rājarathā sucittā, atho sarīrampi jaraṃ upeti;
သတဉ္စ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတိ၊ သန္တော ဟဝေ သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တိ။
Satañca dhammo na jaraṃ upeti, santo have sabbhi pavedayanti.
၄၁၄.
414.
‘‘နဘဉ္စံ ဒူရေ ပထဝီ စ ဒူရေ၊ ပာရံ သမုဒ္ဒသ္သ တဒာဟု ဒူရေ။
‘‘Nabhañcaṃ dūre pathavī ca dūre, pāraṃ samuddassa tadāhu dūre;
တတော ဟဝေ ဒူရတရံ ဝဒန္တိ၊ သတဉ္စ ဓမ္မော 59 အသတဉ္စ ရာဇ’’။
Tato have dūrataraṃ vadanti, satañca dhammo 60 asatañca rāja’’.
၄၁၅.
415.
စတ္တာရိ တ္ဝံ သဟသ္သာနိ၊ ခိပ္ပံ ဂဏ္ဟာဟိ ဗ္ရာဟ္မဏ’’။
Cattāri tvaṃ sahassāni, khippaṃ gaṇhāhi brāhmaṇa’’.
၄၁၆.
416.
ပစ္စတ္တမေဝ သုတသောမ ဇာနဟိ၊ သဟသ္သိယာ နာမ ကာ အတ္ထိ 69 ဂာထာ’’။
Paccattameva sutasoma jānahi, sahassiyā nāma kā atthi 70 gāthā’’.
၄၁၇.
417.
‘‘ဣစ္ဆာမိ ဝောဟံ သုတဝုဒ္ဓိမတ္တနော၊ သန္တောတိ မံ 71 သပ္ပုရိသာ ဘဇေယ္ယုံ။
‘‘Icchāmi vohaṃ sutavuddhimattano, santoti maṃ 72 sappurisā bhajeyyuṃ;
အဟံ သဝန္တီဟိ မဟောဒဓီဝ၊ န ဟိ တာတ တပ္ပာမိ သုဘာသိတေန။
Ahaṃ savantīhi mahodadhīva, na hi tāta tappāmi subhāsitena.
၄၁၈.
418.
‘‘အဂ္ဂိ ယထာ တိဏကဋ္ဌံ ဒဟန္တော၊ န တပ္ပတီ သာဂရောဝ 73 နဒီဟိ။
‘‘Aggi yathā tiṇakaṭṭhaṃ dahanto, na tappatī sāgarova 74 nadīhi;
ဧဝမ္ပိ တေ ပဏ္ဍိတာ ရာဇသေဋ္ဌ၊ သုတ္ဝာ န တပ္ပန္တိ သုဘာသိတေန။
Evampi te paṇḍitā rājaseṭṭha, sutvā na tappanti subhāsitena.
၄၁၉.
419.
‘‘သကသ္သ ဒာသသ္သ ယဒာ သုဏောမိ၊ ဂာထံ အဟံ အတ္ထဝတိံ 75 ဇနိန္ဒ။
‘‘Sakassa dāsassa yadā suṇomi, gāthaṃ ahaṃ atthavatiṃ 76 janinda;
တမေဝ သက္ကစ္စ နိသာမယာမိ၊ န ဟိ တာတ ဓမ္မေသု မမတ္ထိ တိတ္တိ’’။
Tameva sakkacca nisāmayāmi, na hi tāta dhammesu mamatthi titti’’.
၄၂၀.
420.
‘‘ဣဒံ တေ ရဋ္ဌံ သဓနံ သယောဂ္ဂံ၊ သကာယုရံ သဗ္ဗကာမူပပန္နံ။
‘‘Idaṃ te raṭṭhaṃ sadhanaṃ sayoggaṃ, sakāyuraṃ sabbakāmūpapannaṃ;
၄၂၁.
421.
‘‘အတ္တာနုရက္ခာယ ဘဝန္တိ ဟေတေ၊ ဟတ္ထာရောဟာ ရထိကာ ပတ္တိကာ စ။
‘‘Attānurakkhāya bhavanti hete, hatthārohā rathikā pattikā ca;
အသ္သာရုဟာ 81 ယေ စ ဓနုဂ္ဂဟာသေ၊ သေနံ ပယုဉ္ဇာမ ဟနာမ သတ္တုံ’’။
Assāruhā 82 ye ca dhanuggahāse, senaṃ payuñjāma hanāma sattuṃ’’.
၄၂၂.
422.
‘‘သုဒုက္ကရံ ပောရိသာဒော အကာသိ၊ ဇီဝံ ဂဟေတ္ဝာန အဝသ္သဇီ မံ။
‘‘Sudukkaraṃ porisādo akāsi, jīvaṃ gahetvāna avassajī maṃ;
တံ တာဒိသံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ သရန္တော၊ ဒုဗ္ဘေ အဟံ တသ္သ ကထံ ဇနိန္ဒ’’။
Taṃ tādisaṃ pubbakiccaṃ saranto, dubbhe ahaṃ tassa kathaṃ janinda’’.
၄၂၃.
423.
‘‘ဝန္ဒိတ္ဝာ သော ပိတရံ မာတရဉ္စ၊ အနုသာသေတ္ဝာ နေဂမဉ္စ ဗလဉ္စ။
‘‘Vanditvā so pitaraṃ mātarañca, anusāsetvā negamañca balañca;
သစ္စဝာဒီ သစ္စာနုရက္ခမာနော၊ အဂမာသိ သော ယတ္ထ ပောရိသာဒော’’။
Saccavādī saccānurakkhamāno, agamāsi so yattha porisādo’’.
၄၂၄.
424.
‘‘ကတော မယာ သင္ကရော ဗ္ရာဟ္မဏေန၊ ရဋ္ဌေ သကေ ဣသ္သရိယေ ဌိတေန။
‘‘Kato mayā saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;
တံ သင္ကရံ ဗ္ရာဟ္မဏသပ္ပဒာယ၊ သစ္စာနုရက္ခီ ပုနရာဂတောသ္မိ။
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī punarāgatosmi;
ယဇသ္သု ယညံ ခာဒ မံ ပောရိသာဒ’’။
Yajassu yaññaṃ khāda maṃ porisāda’’.
၄၂၅.
425.
နိဒ္ဓူမကေ ပစိတံ သာဓုပက္ကံ၊ သုဏောမ 87 ဂာထာယော သတာရဟာယော’’။
Niddhūmake pacitaṃ sādhupakkaṃ, suṇoma 88 gāthāyo satārahāyo’’.
၄၂၆.
426.
‘‘အဓမ္မိကော တ္ဝံ ပောရိသာဒကာသိ 89၊ ရဋ္ဌာ စ ဘဋ္ဌော ဥဒရသ္သ ဟေတု။
‘‘Adhammiko tvaṃ porisādakāsi 90, raṭṭhā ca bhaṭṭho udarassa hetu;
ဓမ္မဉ္စိမာ အဘိဝဒန္တိ ဂာထာ၊ ဓမ္မော စ အဓမ္မော စ ကုဟိံ သမေတိ။
Dhammañcimā abhivadanti gāthā, dhammo ca adhammo ca kuhiṃ sameti.
၄၂၇.
427.
‘‘အဓမ္မိကသ္သ လုဒ္ဒသ္သ၊ နိစ္စံ လောဟိတပာဏိနော။
‘‘Adhammikassa luddassa, niccaṃ lohitapāṇino;
နတ္ထိ သစ္စံ ကုတော ဓမ္မော၊ ကိံ သုတေန ကရိသ္သသိ’’။
Natthi saccaṃ kuto dhammo, kiṃ sutena karissasi’’.
၄၂၈.
428.
‘‘ယော မံသဟေတု မိဂဝံ စရေယ္ယ၊ ယော ဝာ ဟနေ ပုရိသမတ္တဟေတု။
‘‘Yo maṃsahetu migavaṃ careyya, yo vā hane purisamattahetu;
ဥဘောပိ တေ ပေစ္စ သမာ ဘဝန္တိ၊ ကသ္မာ နော 91 အဓမ္မိကံ ဗ္ရူသိ မံ တ္ဝံ’’။
Ubhopi te pecca samā bhavanti, kasmā no 92 adhammikaṃ brūsi maṃ tvaṃ’’.
၄၂၉.
429.
‘‘ပဉ္စ ပဉ္စနခာ ဘက္ခာ၊ ခတ္တိယေန ပဇာနတာ။
‘‘Pañca pañcanakhā bhakkhā, khattiyena pajānatā;
အဘက္ခံ ရာဇ ဘက္ခေသိ၊ တသ္မာ အဓမ္မိကော တုဝံ’’။
Abhakkhaṃ rāja bhakkhesi, tasmā adhammiko tuvaṃ’’.
၄၃၀.
430.
‘‘မုတ္တော တုဝံ ပောရိသာဒသ္သ ဟတ္ထာ၊ ဂန္တ္ဝာ သကံ မန္ဒိရံ ကာမကာမီ။
‘‘Mutto tuvaṃ porisādassa hatthā, gantvā sakaṃ mandiraṃ kāmakāmī;
အမိတ္တဟတ္ထံ ပုနရာဂတောသိ၊ န ခတ္တဓမ္မေ ကုသလောသိ ရာဇ’’။
Amittahatthaṃ punarāgatosi, na khattadhamme kusalosi rāja’’.
၄၃၁.
431.
‘‘ယေ ခတ္တဓမ္မေ ကုသလာ ဘဝန္တိ၊ ပာယေန တေ နေရယိကာ ဘဝန္တိ။
‘‘Ye khattadhamme kusalā bhavanti, pāyena te nerayikā bhavanti;
တသ္မာ အဟံ ခတ္တဓမ္မံ ပဟာယ၊ သစ္စာနုရက္ခီ ပုနရာဂတောသ္မိ။
Tasmā ahaṃ khattadhammaṃ pahāya, saccānurakkhī punarāgatosmi;
ယဇသ္သု ယညံ ခာဒ မံ ပောရိသာဒ’’။
Yajassu yaññaṃ khāda maṃ porisāda’’.
၄၃၂.
432.
‘‘ပာသာဒဝာသာ ပထဝီဂဝသ္သာ၊ ကာမိတ္ထိယော ကာသိကစန္ဒနဉ္စ။
‘‘Pāsādavāsā pathavīgavassā, kāmitthiyo kāsikacandanañca;
သဗ္ဗံ တဟိံ လဘသိ 93 သာမိတာယ၊ သစ္စေန ကိံ ပသ္သသိ အာနိသံသံ’’။
Sabbaṃ tahiṃ labhasi 94 sāmitāya, saccena kiṃ passasi ānisaṃsaṃ’’.
၄၃၃.
433.
‘‘ယေ ကေစိမေ အတ္ထိ ရသာ ပထဗ္ယာ၊ သစ္စံ တေသံ သာဓုတရံ ရသာနံ။
‘‘Ye kecime atthi rasā pathabyā, saccaṃ tesaṃ sādhutaraṃ rasānaṃ;
သစ္စေ ဌိတာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ စ, တရန္တိ ဇာတိမရဏသ္သ ပာရံ’’။
Sacce ṭhitā samaṇabrāhmaṇā ca, taranti jātimaraṇassa pāraṃ’’.
၄၃၄.
434.
‘‘မုတ္တော တုဝံ ပောရိသာဒသ္သ ဟတ္ထာ၊ ဂန္တ္ဝာ သကံ မန္ဒိရံ ကာမကာမီ။
‘‘Mutto tuvaṃ porisādassa hatthā, gantvā sakaṃ mandiraṃ kāmakāmī;
အမိတ္တဟတ္ထံ ပုနရာဂတောသိ၊ န ဟိ နူန တေ မရဏဘယံ ဇနိန္ဒ။
Amittahatthaṃ punarāgatosi, na hi nūna te maraṇabhayaṃ janinda;
၄၃၅.
435.
‘‘ကတာ မေ ကလ္ယာဏာ အနေကရူပာ၊ ယညာ ယိဋ္ဌာ ယေ ဝိပုလာ ပသတ္ထာ။
‘‘Katā me kalyāṇā anekarūpā, yaññā yiṭṭhā ye vipulā pasatthā;
ဝိသောဓိတော ပရလောကသ္သ မဂ္ဂော၊ ဓမ္မေ ဌိတော ကော မရဏသ္သ ဘာယေ။
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
၄၃၆.
436.
‘‘ကတာ မေ ကလ္ယာဏာ အနေကရူပာ၊ ယညာ ယိဋ္ဌာ ယေ ဝိပုလာ ပသတ္ထာ။
‘‘Katā me kalyāṇā anekarūpā, yaññā yiṭṭhā ye vipulā pasatthā;
အနာနုတပ္ပံ ပရလောကံ ဂမိသ္သံ၊ ယဇသ္သု ယညံ အဒ 97 မံ ပောရိသာဒ။
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada 98 maṃ porisāda.
၄၃၇.
437.
‘‘ပိတာ စ မာတာ စ ဥပဋ္ဌိတာ မေ၊ ဓမ္မေန မေ ဣသ္သရိယံ ပသတ္ထံ။
‘‘Pitā ca mātā ca upaṭṭhitā me, dhammena me issariyaṃ pasatthaṃ;
ဝိသောဓိတော ပရလောကသ္သ မဂ္ဂော၊ ဓမ္မေ ဌိတော ကော မရဏသ္သ ဘာယေ။
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
၄၃၈.
438.
‘‘ပိတာ စ မာတာ စ ဥပဋ္ဌိတာ မေ၊ ဓမ္မေန မေ ဣသ္သရိယံ ပသတ္ထံ။
‘‘Pitā ca mātā ca upaṭṭhitā me, dhammena me issariyaṃ pasatthaṃ;
အနာနုတပ္ပံ ပရလောကံ ဂမိသ္သံ၊ ယဇသ္သု ယညံ အဒ မံ ပောရိသာဒ။
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada maṃ porisāda.
၄၃၉.
439.
‘‘ဉာတီသု မိတ္တေသု ကတာ မေ ကာရာ 99၊ ဓမ္မေန မေ ဣသ္သရိယံ ပသတ္ထံ။
‘‘Ñātīsu mittesu katā me kārā 100, dhammena me issariyaṃ pasatthaṃ;
ဝိသောဓိတော ပရလောကသ္သ မဂ္ဂော၊ ဓမ္မေ ဌိတော ကော မရဏသ္သ ဘာယေ။
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
၄၄၀.
440.
‘‘ဉာတီသုံ မိတ္တေသု ကတာ မေ ကာရာ၊ ဓမ္မေန မေ ဣသ္သရိယံ ပသတ္ထံ။
‘‘Ñātīsuṃ mittesu katā me kārā, dhammena me issariyaṃ pasatthaṃ;
အနာနုတပ္ပံ ပရလောကံ ဂမိသ္သံ၊ ယဇသ္သု ယညံ အဒ မံ ပောရိသာဒ။
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada maṃ porisāda.
၄၄၁.
441.
‘‘ဒိန္နံ မေ ဒာနံ ဗဟုဓာ ဗဟူနံ၊ သန္တပ္ပိတာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ စ။
‘‘Dinnaṃ me dānaṃ bahudhā bahūnaṃ, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca;
ဝိသောဓိတော ပရလောကသ္သ မဂ္ဂော၊ ဓမ္မေ ဌိတော ကော မရဏသ္သ ဘာယေ။
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
၄၄၂.
442.
‘‘ဒိန္နံ မေ ဒာနံ ဗဟုဓာ ဗဟူနံ၊ သန္တပ္ပိတာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ စ။
‘‘Dinnaṃ me dānaṃ bahudhā bahūnaṃ, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca;
အနာနုတပ္ပံ ပရလောကံ ဂမိသ္သံ၊ ယဇသ္သု ယညံ အဒ မံ ပောရိသာဒ’’။
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada maṃ porisāda’’.
၄၄၃.
443.
‘‘ဝိသံ ပဇာနံ ပုရိသော အဒေယ္ယ၊ အာသီဝိသံ ဇလိတမုဂ္ဂတေဇံ။
‘‘Visaṃ pajānaṃ puriso adeyya, āsīvisaṃ jalitamuggatejaṃ;
မုဒ္ဓာပိ တသ္သ ဝိဖလေယ္ယ 101 သတ္တဓာ၊ ယော တာဒိသံ သစ္စဝာဒိံ အဒေယ္ယ’’။
Muddhāpi tassa viphaleyya 102 sattadhā, yo tādisaṃ saccavādiṃ adeyya’’.
၄၄၄.
444.
‘‘သုတ္ဝာ ဓမ္မံ ဝိဇာနန္တိ၊ နရာ ကလ္ယာဏပာပကံ။
‘‘Sutvā dhammaṃ vijānanti, narā kalyāṇapāpakaṃ;
၄၄၅.
445.
သာ နံ သင္ဂတိ ပာလေတိ၊ နာသဗ္ဘိ ဗဟုသင္ဂမော။
Sā naṃ saṅgati pāleti, nāsabbhi bahusaṅgamo.
၄၄၆.
446.
‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ။
‘‘Sabbhireva samāsetha, sabbhi kubbetha santhavaṃ;
သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ သေယ္ယော ဟောတိ န ပာပိယော။
Sataṃ saddhammamaññāya, seyyo hoti na pāpiyo.
၄၄၇.
447.
‘‘ဇီရန္တိ ဝေ ရာဇရထာ သုစိတ္တာ၊ အထော သရီရမ္ပိ ဇရံ ဥပေတိ။
‘‘Jīranti ve rājarathā sucittā, atho sarīrampi jaraṃ upeti;
သတဉ္စ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတိ၊ သန္တော ဟဝေ သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တိ။
Satañca dhammo na jaraṃ upeti, santo have sabbhi pavedayanti.
၄၄၈.
448.
‘‘နဘဉ္စံ ဒူရေ ပထဝီ စ ဒူရေ၊ ပာရံ သမုဒ္ဒသ္သ တဒာဟု ဒူရေ။
‘‘Nabhañcaṃ dūre pathavī ca dūre, pāraṃ samuddassa tadāhu dūre;
တတော ဟဝေ ဒူရတရံ ဝဒန္တိ၊ သတဉ္စ ဓမ္မော 107 အသတဉ္စ ရာဇ’’။
Tato have dūrataraṃ vadanti, satañca dhammo 108 asatañca rāja’’.
၄၄၉.
449.
‘‘ဂာထာ ဣမာ အတ္ထဝတီ သုဗ္ယဉ္ဇနာ၊ သုဘာသိတာ တုယ္ဟ ဇနိန္ဒ သုတ္ဝာ။
‘‘Gāthā imā atthavatī subyañjanā, subhāsitā tuyha janinda sutvā;
အာနန္ဒိ ဝိတ္တော သုမနော ပတီတော၊ စတ္တာရိ တေ သမ္မ ဝရေ ဒဒာမိ’’။
Ānandi vitto sumano patīto, cattāri te samma vare dadāmi’’.
၄၅၀.
450.
‘‘ယော နတ္တနော မရဏံ ဗုဇ္ဈသိ တုဝံ 109၊ ဟိတာဟိတံ ဝိနိပာတဉ္စ သဂ္ဂံ။
‘‘Yo nattano maraṇaṃ bujjhasi tuvaṃ 110, hitāhitaṃ vinipātañca saggaṃ;
ဂိဒ္ဓော ရသေ ဒုစ္စရိတေ နိဝိဋ္ဌော၊ ကိံ တ္ဝံ ဝရံ ဒသ္သသိ ပာပဓမ္မ။
Giddho rase duccarite niviṭṭho, kiṃ tvaṃ varaṃ dassasi pāpadhamma.
၄၅၁.
451.
‘‘အဟဉ္စ တံ ဒေဟိ ဝရန္တိ ဝဇ္ဇံ၊ တ္ဝဉ္စာပိ ဒတ္ဝာန အဝာကရေယ္ယ။
‘‘Ahañca taṃ dehi varanti vajjaṃ, tvañcāpi datvāna avākareyya;
သန္ဒိဋ္ဌိကံ ကလဟမိမံ ဝိဝာဒံ၊ ကော ပဏ္ဍိတော ဇာနမုပဗ္ဗဇေယ္ယ’’။
Sandiṭṭhikaṃ kalahamimaṃ vivādaṃ, ko paṇḍito jānamupabbajeyya’’.
၄၅၂.
452.
‘‘န တံ ဝရံ အရဟတိ ဇန္တု ဒာတုံ၊ ယံ ဝာပိ ဒတ္ဝာန အဝာကရေယ္ယ။
‘‘Na taṃ varaṃ arahati jantu dātuṃ, yaṃ vāpi datvāna avākareyya;
ဝရသ္သု သမ္မ အဝိကမ္ပမာနော၊ ပာဏံ စဇိတ္ဝာနပိ ဒသ္သမေဝ’’။
Varassu samma avikampamāno, pāṇaṃ cajitvānapi dassameva’’.
၄၅၃.
453.
‘‘အရိယသ္သ အရိယေန သမေတိ သခ္ယံ 111၊ ပညသ္သ ပညာဏဝတာ သမေတိ။
‘‘Ariyassa ariyena sameti sakhyaṃ 112, paññassa paññāṇavatā sameti;
ပသ္သေယ္ယ တံ ဝသ္သသတံ အရောဂံ 113၊ ဧတံ ဝရာနံ ပဌမံ ဝရာမိ’’။
Passeyya taṃ vassasataṃ arogaṃ 114, etaṃ varānaṃ paṭhamaṃ varāmi’’.
၄၅၄.
454.
‘‘အရိယသ္သ အရိယေန သမေတိ သခ္ယံ၊ ပညသ္သ ပညာဏဝတာ သမေတိ။
‘‘Ariyassa ariyena sameti sakhyaṃ, paññassa paññāṇavatā sameti;
ပသ္သာသိ မံ ဝသ္သသတံ အရောဂံ၊ ဧတံ ဝရာနံ ပဌမံ ဒဒာမိ’’။
Passāsi maṃ vassasataṃ arogaṃ, etaṃ varānaṃ paṭhamaṃ dadāmi’’.
၄၅၅.
455.
‘‘ယေ ခတ္တိယာသေ ဣဓ ဘူမိပာလာ၊ မုဒ္ဓာဘိသိတ္တာ ကတနာမဓေယ္ယာ။
‘‘Ye khattiyāse idha bhūmipālā, muddhābhisittā katanāmadheyyā;
န တာဒိသေ ဘူမိပတီ အဒေသိ၊ ဧတံ ဝရာနံ ဒုတိယံ ဝရာမိ’’။
Na tādise bhūmipatī adesi, etaṃ varānaṃ dutiyaṃ varāmi’’.
၄၅၆.
456.
‘‘ယေ ခတ္တိယာသေ ဣဓ ဘူမိပာလာ၊ မုဒ္ဓာဘိသိတ္တာ ကတနာမဓေယ္ယာ။
‘‘Ye khattiyāse idha bhūmipālā, muddhābhisittā katanāmadheyyā;
န တာဒိသေ ဘူမိပတီ အဒေမိ၊ ဧတံ ဝရာနံ ဒုတိယံ ဒဒာမိ’’။
Na tādise bhūmipatī ademi, etaṃ varānaṃ dutiyaṃ dadāmi’’.
၄၅၇.
457.
‘‘ပရောသတံ ခတ္တိယာ တေ ဂဟိတာ၊ တလာဝုတာ အသ္သုမုခာ ရုဒန္တာ။
‘‘Parosataṃ khattiyā te gahitā, talāvutā assumukhā rudantā;
သကေ တေ ရဋ္ဌေ ပဋိပာဒယာဟိ၊ ဧတံ ဝရာနံ တတိယံ ဝရာမိ’’။
Sake te raṭṭhe paṭipādayāhi, etaṃ varānaṃ tatiyaṃ varāmi’’.
၄၅၈.
458.
‘‘ပရောသတံ ခတ္တိယာ မေ ဂဟိတာ၊ တလာဝုတာ အသ္သုမုခာ ရုဒန္တာ။
‘‘Parosataṃ khattiyā me gahitā, talāvutā assumukhā rudantā;
သကေ တေ ရဋ္ဌေ ပဋိပာဒယာမိ 115၊ ဧတံ ဝရာနံ တတိယံ ဒဒာမိ’’။
Sake te raṭṭhe paṭipādayāmi 116, etaṃ varānaṃ tatiyaṃ dadāmi’’.
၄၅၉.
459.
‘‘ဆိဒ္ဒံ တေ ရဋ္ဌံ ဗ္ယထိတာ 117 ဘယာ ဟိ၊ ပုထူ နရာ လေဏမနုပ္ပဝိဋ္ဌာ။
‘‘Chiddaṃ te raṭṭhaṃ byathitā 118 bhayā hi, puthū narā leṇamanuppaviṭṭhā;
မနုသ္သမံသံ ဝိရမေဟိ 119 ရာဇ၊ ဧတံ ဝရာနံ စတုတ္ထံ ဝရာမိ’’။
Manussamaṃsaṃ viramehi 120 rāja, etaṃ varānaṃ catutthaṃ varāmi’’.
၄၆၀.
460.
သောဟံ ကထံ ဧတ္တော ဥပာရမေယ္ယံ၊ အညံ ဝရာနံ စတုတ္ထံ ဝရသ္သု’’။
Sohaṃ kathaṃ etto upārameyyaṃ, aññaṃ varānaṃ catutthaṃ varassu’’.
၄၆၁.
461.
‘‘နံ ဝေ ပိယံ မေတိ ဇနိန္ဒ တာဒိသော၊ အတ္တံ နိရံကစ္စ 125 ပိယာနိ သေဝတိ။
‘‘Naṃ ve piyaṃ meti janinda tādiso, attaṃ niraṃkacca 126 piyāni sevati;
၄၆၂.
462.
‘‘ပိယံ မေ မာနုသံ မံသံ၊ သုတသောမ ဝိဇာနဟိ။
‘‘Piyaṃ me mānusaṃ maṃsaṃ, sutasoma vijānahi;
၄၆၃.
463.
‘‘ယော ဝေ ပိယံ မေတိ ပိယာနုရက္ခီ 135၊ အတ္တံ နိရံကစ္စ ပိယာနိ သေဝတိ။
‘‘Yo ve piyaṃ meti piyānurakkhī 136, attaṃ niraṃkacca piyāni sevati;
သောဏ္ဍောဝ ပိတ္ဝာ ဝိသမိသ္သပာနံ 137၊ တေနေဝ သော ဟောတိ ဒုက္ခီ ပရတ္ထ။
Soṇḍova pitvā visamissapānaṃ 138, teneva so hoti dukkhī parattha.
၄၆၄.
464.
‘‘ယော စီဓ သင္ခာယ ပိယာနိ ဟိတ္ဝာ၊ ကိစ္ဆေနပိ သေဝတိ အရိယဓမ္မေ 139။
‘‘Yo cīdha saṅkhāya piyāni hitvā, kicchenapi sevati ariyadhamme 140;
ဒုက္ခိတောဝ ပိတ္ဝာန ယထောသဓာနိ၊ တေနေဝ သော ဟောတိ သုခီ ပရတ္ထ’’။
Dukkhitova pitvāna yathosadhāni, teneva so hoti sukhī parattha’’.
၄၆၅.
465.
‘‘ဩဟာယဟံ ပိတရံ မာတရဉ္စ၊ မနာပိယေ ကာမဂုဏေ စ 141 ပဉ္စ။
‘‘Ohāyahaṃ pitaraṃ mātarañca, manāpiye kāmaguṇe ca 142 pañca;
ဧတသ္သ ဟေတုမ္ဟိ ဝနံ ပဝိဋ္ဌော၊ တံ တေ ဝရံ ကိန္တိ မဟံ ဒဒာမိ’’။
Etassa hetumhi vanaṃ paviṭṭho, taṃ te varaṃ kinti mahaṃ dadāmi’’.
၄၆၆.
466.
‘‘န ပဏ္ဍိတာ ဒိဂုဏမာဟု ဝာက္ယံ၊ သစ္စပ္ပဋိညာဝ ဘဝန္တိ သန္တော။
‘‘Na paṇḍitā diguṇamāhu vākyaṃ, saccappaṭiññāva bhavanti santo;
ဝရသ္သု သမ္မ ဣတိ မံ အဝောစ၊ ဣစ္စဗ္ရဝီ တ္ဝံ န ဟိ တေ သမေတိ’’။
Varassu samma iti maṃ avoca, iccabravī tvaṃ na hi te sameti’’.
၄၆၇.
467.
‘‘အပုညလာဘံ အယသံ အကိတ္တိံ၊ ပာပံ ဗဟုံ ဒုစ္စရိတံ ကိလေသံ။
‘‘Apuññalābhaṃ ayasaṃ akittiṃ, pāpaṃ bahuṃ duccaritaṃ kilesaṃ;
မနုသ္သမံသသ္သ ကတေ 143 ဥပာဂာ၊ တံ တေ ဝရံ ကိန္တိ မဟံ ဒဒေယ္ယံ။
Manussamaṃsassa kate 144 upāgā, taṃ te varaṃ kinti mahaṃ dadeyyaṃ.
၄၆၈.
468.
‘‘နံ တံ ဝရံ အရဟတိ ဇန္တု ဒာတုံ၊ ယံ ဝာပိ ဒတ္ဝာန အဝာကရေယ္ယ။
‘‘Naṃ taṃ varaṃ arahati jantu dātuṃ, yaṃ vāpi datvāna avākareyya;
ဝရသ္သု သမ္မ အဝိကမ္ပမာနော၊ ပာဏံ စဇိတ္ဝာနပိ ဒသ္သမေဝ’’။
Varassu samma avikampamāno, pāṇaṃ cajitvānapi dassameva’’.
၄၆၉.
469.
‘‘ပာဏံ စဇန္တိ သန္တော နာပိ ဓမ္မံ၊ သစ္စပ္ပဋိညာဝ ဘဝန္တိ သန္တော။
‘‘Pāṇaṃ cajanti santo nāpi dhammaṃ, saccappaṭiññāva bhavanti santo;
ဒတ္ဝာ ဝရံ ခိပ္ပမဝာကရောဟိ၊ ဧတေန သမ္ပဇ္ဇ သုရာဇသေဋ္ဌ။
Datvā varaṃ khippamavākarohi, etena sampajja surājaseṭṭha.
၄၇၀.
470.
အင္ဂံ ဓနံ ဇီဝိတဉ္စာပိ သဗ္ဗံ၊ စဇေ နရော ဓမ္မမနုသ္သရန္တော’’။
Aṅgaṃ dhanaṃ jīvitañcāpi sabbaṃ, caje naro dhammamanussaranto’’.
၄၇၁.
471.
‘‘ယသ္မာ ဟိ ဓမ္မံ ပုရိသော ဝိဇညာ၊ ယေ စသ္သ ကင္ခံ ဝိနယန္တိ သန္တော။
‘‘Yasmā hi dhammaṃ puriso vijaññā, ye cassa kaṅkhaṃ vinayanti santo;
တံ ဟိသ္သ ဒီပဉ္စ ပရာယဏဉ္စ၊ န တေန မိတ္တိံ ဇိရယေထ 149 ပညော။
Taṃ hissa dīpañca parāyaṇañca, na tena mittiṃ jirayetha 150 pañño.
၄၇၂.
472.
‘‘အဒ္ဓာ ဟိ သော ဘက္ခော မမ မနာပော၊ ဧတသ္သ ဟေတုမ္ဟိ ဝနံ ပဝိဋ္ဌော။
‘‘Addhā hi so bhakkho mama manāpo, etassa hetumhi vanaṃ paviṭṭho;
သစေ စ မံ ယာစသိ ဧတမတ္ထံ၊ ဧတမ္ပိ တေ သမ္မ ဝရံ ဒဒာမိ။
Sace ca maṃ yācasi etamatthaṃ, etampi te samma varaṃ dadāmi.
၄၇၃.
473.
‘‘သတ္ထာ စ မေ ဟောသိ သခာ စ မေသိ၊ ဝစနမ္ပိ တေ သမ္မ အဟံ အကာသိံ။
‘‘Satthā ca me hosi sakhā ca mesi, vacanampi te samma ahaṃ akāsiṃ;
တုဝမ္ပိ 151 မေ သမ္မ ကရောဟိ ဝာက္ယံ၊ ဥဘောပိ ဂန္တ္ဝာန ပမောစယာမ’’။
Tuvampi 152 me samma karohi vākyaṃ, ubhopi gantvāna pamocayāma’’.
၄၇၄.
474.
‘‘သတ္ထာ စ တေ ဟောမိ သခာ စ တ္ယမ္ဟိ၊ ဝစနမ္ပိ မေ သမ္မ တုဝံ အကာသိ။
‘‘Satthā ca te homi sakhā ca tyamhi, vacanampi me samma tuvaṃ akāsi;
အဟမ္ပိ တေ သမ္မ ကရောမိ ဝာက္ယံ၊ ဥဘောပိ ဂန္တ္ဝာန ပမောစယာမ’’။
Ahampi te samma karomi vākyaṃ, ubhopi gantvāna pamocayāma’’.
၄၇၅.
475.
‘‘ကမ္မာသပာဒေနံ ဝိဟေဌိတတ္ထ 153၊ တလာဝုတာ အသ္သုမုခာ ရုဒန္တာ။
‘‘Kammāsapādenaṃ viheṭhitattha 154, talāvutā assumukhā rudantā;
န ဇာတု ဒုဗ္ဘေထ ဣမသ္သ ရညော၊ သစ္စပ္ပဋိညံ မေ ပဋိသ္သုဏာထ’’။
Na jātu dubbhetha imassa rañño, saccappaṭiññaṃ me paṭissuṇātha’’.
၄၇၆.
476.
‘‘ကမ္မာသပာဒေန ဝိဟေဌိတမ္ဟာ၊ တလာဝုတာ အသ္သုမုခာ ရုဒန္တာ။
‘‘Kammāsapādena viheṭhitamhā, talāvutā assumukhā rudantā;
န ဇာတု ဒုဗ္ဘေမ ဣမသ္သ ရညော၊ သစ္စပ္ပဋိညံ တေ ပဋိသ္သုဏာမ’’။
Na jātu dubbhema imassa rañño, saccappaṭiññaṃ te paṭissuṇāma’’.
၄၇၇.
477.
‘‘ယထာ ပိတာ ဝာ အထ ဝာပိ မာတာ၊ အနုကမ္ပကာ အတ္ထကာမာ ပဇာနံ။
‘‘Yathā pitā vā atha vāpi mātā, anukampakā atthakāmā pajānaṃ;
ဧဝမေဝ ဝော 155 ဟောတု အယဉ္စ ရာဇာ၊ တုမ္ဟေ စ ဝော ဟောထ ယထေဝ ပုတ္တာ’’။
Evameva vo 156 hotu ayañca rājā, tumhe ca vo hotha yatheva puttā’’.
၄၇၈.
478.
‘‘ယထာ ပိတာ ဝာ အထ ဝာပိ မာတာ၊ အနုကမ္ပကာ အတ္ထကာမာ ပဇာနံ။
‘‘Yathā pitā vā atha vāpi mātā, anukampakā atthakāmā pajānaṃ;
၄၇၉.
479.
‘‘စတုပ္ပဒံ သကုဏဉ္စာပိ မံသံ၊ သူဒေဟိ ရန္ဓံ သုကတံ သုနိဋ္ဌိတံ။
‘‘Catuppadaṃ sakuṇañcāpi maṃsaṃ, sūdehi randhaṃ sukataṃ suniṭṭhitaṃ;
သုဓံဝ ဣန္ဒော ပရိဘုဉ္ဇိယာန၊ ဟိတ္ဝာ ကထေကော ရမသီ အရညေ။
Sudhaṃva indo paribhuñjiyāna, hitvā katheko ramasī araññe.
၄၈၀.
480.
‘‘တာ ခတ္တိယာ ဝလ္လိဝိလာကမဇ္ဈာ၊ အလင္ကတာ သမ္ပရိဝာရယိတ္ဝာ။
‘‘Tā khattiyā vallivilākamajjhā, alaṅkatā samparivārayitvā;
ဣန္ဒံဝ ဒေဝေသု ပမောဒယိံသု၊ ဟိတ္ဝာ ကထေကော ရမသီ အရညေ။
Indaṃva devesu pamodayiṃsu, hitvā katheko ramasī araññe.
၄၈၁.
481.
သေယ္ယသ္သ 165 မဇ္ဈမ္ဟိ သုခံ သယိတ္ဝာ၊ ဟိတ္ဝာ ကထေကော ရမသီ အရညေ။
Seyyassa 166 majjhamhi sukhaṃ sayitvā, hitvā katheko ramasī araññe.
၄၈၂.
482.
‘‘ပာဏိသ္သရံ ကုမ္ဘထူဏံ နိသီထေ၊ အထောပိ ဝေ နိပ္ပုရိသမ္ပိ တူရိယံ။
‘‘Pāṇissaraṃ kumbhathūṇaṃ nisīthe, athopi ve nippurisampi tūriyaṃ;
ဗဟုံ သုဂီတဉ္စ သုဝာဒိတဉ္စ၊ ဟိတ္ဝာ ကထေကော ရမသီ အရညေ။
Bahuṃ sugītañca suvāditañca, hitvā katheko ramasī araññe.
၄၈၃.
483.
‘‘ဥယ္ယာနသမ္ပန္နံ ပဟူတမာလ္ယံ၊ မိဂာဇိနူပေတပုရံ 167 သုရမ္မံ။
‘‘Uyyānasampannaṃ pahūtamālyaṃ, migājinūpetapuraṃ 168 surammaṃ;
ဟယေဟိ နာဂေဟိ ရထေဟုပေတံ၊ ဟိတ္ဝာ ကထေကော ရမသီ အရညေ’’။
Hayehi nāgehi rathehupetaṃ, hitvā katheko ramasī araññe’’.
၄၈၄.
484.
‘‘ကာဠပက္ခေ ယထာ စန္ဒော၊ ဟာယတေဝ သုဝေ သုဝေ။
‘‘Kāḷapakkhe yathā cando, hāyateva suve suve;
ကာဠပက္ခူပမော ရာဇ၊ အသတံ ဟောတိ သမာဂမော။
Kāḷapakkhūpamo rāja, asataṃ hoti samāgamo.
၄၈၅.
485.
အကာသိံ ပာပကံ ကမ္မံ၊ ယေန ဂစ္ဆာမိ ဒုဂ္ဂတိံ။
Akāsiṃ pāpakaṃ kammaṃ, yena gacchāmi duggatiṃ.
၄၈၆.
486.
‘‘သုက္ကပက္ခေ ယထာ စန္ဒော၊ ဝဍ္ဎတေဝ သုဝေ သုဝေ။
‘‘Sukkapakkhe yathā cando, vaḍḍhateva suve suve;
သုက္ကပက္ခူပမော ရာဇ၊ သတံ ဟောတိ သမာဂမော။
Sukkapakkhūpamo rāja, sataṃ hoti samāgamo.
၄၈၇.
487.
‘‘ယထာဟံ တုဝမာဂမ္မ၊ သုတသောမ ဝိဇာနဟိ။
‘‘Yathāhaṃ tuvamāgamma, sutasoma vijānahi;
ကာဟာမိ ကုသလံ ကမ္မံ၊ ယေန ဂစ္ဆာမိ သုဂ္ဂတိံ။
Kāhāmi kusalaṃ kammaṃ, yena gacchāmi suggatiṃ.
၄၈၈.
488.
‘‘ထလေ ယထာ ဝာရိ ဇနိန္ဒ ဝုဋ္ဌံ 173၊ အနဒ္ဓနေယ္ယံ န စိရဋ္ဌိတီကံ။
‘‘Thale yathā vāri janinda vuṭṭhaṃ 174, anaddhaneyyaṃ na ciraṭṭhitīkaṃ;
ဧဝမ္ပိ ဟောတိ အသတံ သမာဂမော၊ အနဒ္ဓနေယ္ယော ဥဒကံ ထလေဝ။
Evampi hoti asataṃ samāgamo, anaddhaneyyo udakaṃ thaleva.
၄၈၉.
489.
‘‘သရေ ယထာ ဝာရိ ဇနိန္ဒ ဝုဋ္ဌံ၊ စိရဋ္ဌိတီကံ နရဝီရသေဋ္ဌ 175။
‘‘Sare yathā vāri janinda vuṭṭhaṃ, ciraṭṭhitīkaṃ naravīraseṭṭha 176;
၄၉၀.
490.
‘‘အဗ္ယာယိကော ဟောတိ သတံ သမာဂမော၊ ယာဝမ္ပိ တိဋ္ဌေယ္ယ တထေဝ ဟောတိ။
‘‘Abyāyiko hoti sataṃ samāgamo, yāvampi tiṭṭheyya tatheva hoti;
ခိပ္ပဉ္ဟိ ဝေတိ အသတံ သမာဂမော၊ တသ္မာ သတံ ဓမ္မော အသဗ္ဘိ အာရကာ’’။
Khippañhi veti asataṃ samāgamo, tasmā sataṃ dhammo asabbhi ārakā’’.
၄၉၁.
491.
‘‘န သော ရာဇာ ယော 181 အဇေယ္ယံ ဇိနာတိ၊ န သော သခာ ယော သခာရံ ဇိနာတိ။
‘‘Na so rājā yo 182 ajeyyaṃ jināti, na so sakhā yo sakhāraṃ jināti;
န သာ ဘရိယာ ယာ ပတိနော န ဝိဘေတိ၊ န တေ ပုတ္တာ 183 ယေ န ဘရန္တိ ဇိဏ္ဏံ။
Na sā bhariyā yā patino na vibheti, na te puttā 184 ye na bharanti jiṇṇaṃ.
၄၉၂.
492.
‘‘န သာ သဘာ ယတ္ထ န သန္တိ သန္တော၊ န တေ သန္တော 185 ယေ န ဘဏန္တိ ဓမ္မံ။
‘‘Na sā sabhā yattha na santi santo, na te santo 186 ye na bhaṇanti dhammaṃ;
ရာဂဉ္စ ဒောသဉ္စ ပဟာယ မောဟံ၊ ဓမ္မံ ဘဏန္တာဝ ဘဝန္တိ သန္တော။
Rāgañca dosañca pahāya mohaṃ, dhammaṃ bhaṇantāva bhavanti santo.
၄၉၃.
493.
‘‘နာဘာသမာနံ ဇာနန္တိ၊ မိသ္သံ ဗာလေဟိ ပဏ္ဍိတံ။
‘‘Nābhāsamānaṃ jānanti, missaṃ bālehi paṇḍitaṃ;
ဘာသမာနဉ္စ ဇာနန္တိ၊ ဒေသေန္တံ အမတံ ပဒံ။
Bhāsamānañca jānanti, desentaṃ amataṃ padaṃ.
၄၉၄.
494.
‘‘ဘာသယေ ဇောတယေ ဓမ္မံ၊ ပဂ္ဂဏ္ဟေ ဣသိနံ ဓဇံ။
‘‘Bhāsaye jotaye dhammaṃ, paggaṇhe isinaṃ dhajaṃ;
သုဘာသိတဒ္ဓဇာ ဣသယော၊ ဓမ္မော ဟိ ဣသိနံ ဓဇော’’တိ။
Subhāsitaddhajā isayo, dhammo hi isinaṃ dhajo’’ti.
မဟာသုတသောမဇာတကံ ပဉ္စမံ။
Mahāsutasomajātakaṃ pañcamaṃ.
အသီတိနိပာတံ နိဋ္ဌိတံ။
Asītinipātaṃ niṭṭhitaṃ.
တသ္သုဒ္ဒာနံ –
Tassuddānaṃ –
သုမုခော ပန ဟံသဝရော စ မဟာ၊ သုဓဘောဇနိကော စ ပရော ပဝရော။
Sumukho pana haṃsavaro ca mahā, sudhabhojaniko ca paro pavaro;
သကုဏာလဒိဇာဓိပတိဝ္ဟယနော၊ သုတသောမဝရုတ္တမသဝ္ဟယနောတိ။
Sakuṇāladijādhipativhayano, sutasomavaruttamasavhayanoti.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā / [၅၃၇] ၅. မဟာသုတသောမဇာတကဝဏ္ဏနာ • [537] 5. Mahāsutasomajātakavaṇṇanā