Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā

    [౪౨౯] ౩. మహాసువజాతకవణ్ణనా

    [429] 3. Mahāsuvajātakavaṇṇanā

    దుమో యదా హోతీతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరం భిక్ఖుం ఆరబ్భ కథేసి. సో కిర సత్థు సన్తికే కమ్మట్ఠానం గహేత్వా కోసలజనపదే అఞ్ఞతరం పచ్చన్తగామం ఉపనిస్సాయ అరఞ్ఞే విహాసి. మనుస్సా తస్స రత్తిట్ఠానదివాట్ఠానాని సమ్పాదేత్వా గమనాగమనసమ్పన్నే ఠానే సేనాసనం కత్వా సక్కచ్చం ఉపట్ఠహింసు. తస్స వస్సూపగతస్స పఠమమాసేయేవ సో గామో ఝాయి, మనుస్సానం బీజమత్తమ్పి అవసిట్ఠం నాహోసి. తే తస్స పణీతం పిణ్డపాతం దాతుం నాసక్ఖింసు. సో సప్పాయసేనాసనేపి పిణ్డపాతేన కిలమన్తో మగ్గం వా ఫలం వా నిబ్బత్తేతుం నాసక్ఖి. అథ నం తేమాసచ్చయేన సత్థారం వన్దితుం ఆగతం సత్థా పటిసన్థారం కత్వా ‘‘కచ్చి భిక్ఖు పిణ్డపాతేన న కిలమన్తోసి, సేనాసనసప్పాయఞ్చ అహోసీ’’తి పుచ్ఛి. సో తమత్థం ఆరోచేసి. సత్థా ‘‘తస్స సేనాసనం సప్పాయ’’న్తి ఞత్వా ‘‘భిక్ఖు సమణేన నామ సేనాసనసప్పాయే సతి లోలుప్పచారం పహాయ కిఞ్చిదేవ యథాలద్ధం పరిభుఞ్జిత్వా సన్తుట్ఠేన సమణధమ్మం కాతుం వట్టతి. పోరాణకపణ్డితా తిరచ్ఛానయోనియం నిబ్బత్తిత్వా అత్తనో నివాససుక్ఖరుక్ఖే చుణ్ణం ఖాదన్తాపి లోలుప్పచారం పహాయ సన్తుట్ఠా మిత్తధమ్మం అభిన్దిత్వా అఞ్ఞత్థ న గమింసు, త్వం పన కస్మా ‘పిణ్డపాతో పరిత్తో లూఖో’తి సప్పాయసేనాసనం పరిచ్చజీ’’తి వత్వా తేన యాచితో అతీతం ఆహరి.

    Dumoyadā hotīti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. So kira satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā kosalajanapade aññataraṃ paccantagāmaṃ upanissāya araññe vihāsi. Manussā tassa rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni sampādetvā gamanāgamanasampanne ṭhāne senāsanaṃ katvā sakkaccaṃ upaṭṭhahiṃsu. Tassa vassūpagatassa paṭhamamāseyeva so gāmo jhāyi, manussānaṃ bījamattampi avasiṭṭhaṃ nāhosi. Te tassa paṇītaṃ piṇḍapātaṃ dātuṃ nāsakkhiṃsu. So sappāyasenāsanepi piṇḍapātena kilamanto maggaṃ vā phalaṃ vā nibbattetuṃ nāsakkhi. Atha naṃ temāsaccayena satthāraṃ vandituṃ āgataṃ satthā paṭisanthāraṃ katvā ‘‘kacci bhikkhu piṇḍapātena na kilamantosi, senāsanasappāyañca ahosī’’ti pucchi. So tamatthaṃ ārocesi. Satthā ‘‘tassa senāsanaṃ sappāya’’nti ñatvā ‘‘bhikkhu samaṇena nāma senāsanasappāye sati loluppacāraṃ pahāya kiñcideva yathāladdhaṃ paribhuñjitvā santuṭṭhena samaṇadhammaṃ kātuṃ vaṭṭati. Porāṇakapaṇḍitā tiracchānayoniyaṃ nibbattitvā attano nivāsasukkharukkhe cuṇṇaṃ khādantāpi loluppacāraṃ pahāya santuṭṭhā mittadhammaṃ abhinditvā aññattha na gamiṃsu, tvaṃ pana kasmā ‘piṇḍapāto paritto lūkho’ti sappāyasenāsanaṃ pariccajī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.

    అతీతే హిమవన్తే గఙ్గాతీరే ఏకస్మిం ఉదుమ్బరవనే అనేకసతసహస్సా సుకా వసింసు. తత్ర ఏకో సువరాజా అత్తనో నివాసరుక్ఖస్స ఫలేసు ఖీణేసు యదేవ అవసిట్ఠం హోతి అఙ్కురో వా పత్తం వా తచో వా పపటికా వా, తం ఖాదిత్వా గఙ్గాయ పానీయం పివిత్వా పరమప్పిచ్ఛసన్తుట్ఠో హుత్వా అఞ్ఞత్థ న గచ్ఛతి. తస్స అప్పిచ్ఛసన్తుట్ఠభావగుణేన సక్కస్స భవనం కమ్పి. సక్కో ఆవజ్జమానో తం దిస్వా తస్స వీమంసనత్థం అత్తనో ఆనుభావేన తం రుక్ఖం సుక్ఖాపేసి. రుక్ఖో ఖాణుకమత్తో హుత్వా ఛిద్దావఛిద్దో వాతే పహరన్తే ఆకోటియమానో వియ అట్ఠాసి. తస్స ఛిద్దేహి చుణ్ణాని నిక్ఖమన్తి. సువరాజా తాని చుణ్ణాని ఖాదిత్వా గఙ్గాయ పానీయం పివిత్వా అఞ్ఞత్థ అగన్త్వా వాతాతపం అగణేత్వా ఉదుమ్బరఖాణుకే నిసీది. సక్కో తస్స పరమప్పిచ్ఛభావం ఞత్వా ‘‘మిత్తధమ్మగుణం కథాపేత్వా వరమస్స దత్వా ఉదుమ్బరం అమతఫలం కరిత్వా ఆగమిస్సామీ’’తి ఏకో హంసరాజా హుత్వా సుజం అసురకఞ్ఞం పురతో కత్వా తం ఉదుమ్బరవనం గన్త్వా అవిదూరే ఏకరుక్ఖస్స సాఖాయ నిసీదిత్వా తేన సద్ధిం కథం సముట్ఠాపేన్తో పఠమం గాథమాహ –

    Atīte himavante gaṅgātīre ekasmiṃ udumbaravane anekasatasahassā sukā vasiṃsu. Tatra eko suvarājā attano nivāsarukkhassa phalesu khīṇesu yadeva avasiṭṭhaṃ hoti aṅkuro vā pattaṃ vā taco vā papaṭikā vā, taṃ khāditvā gaṅgāya pānīyaṃ pivitvā paramappicchasantuṭṭho hutvā aññattha na gacchati. Tassa appicchasantuṭṭhabhāvaguṇena sakkassa bhavanaṃ kampi. Sakko āvajjamāno taṃ disvā tassa vīmaṃsanatthaṃ attano ānubhāvena taṃ rukkhaṃ sukkhāpesi. Rukkho khāṇukamatto hutvā chiddāvachiddo vāte paharante ākoṭiyamāno viya aṭṭhāsi. Tassa chiddehi cuṇṇāni nikkhamanti. Suvarājā tāni cuṇṇāni khāditvā gaṅgāya pānīyaṃ pivitvā aññattha agantvā vātātapaṃ agaṇetvā udumbarakhāṇuke nisīdi. Sakko tassa paramappicchabhāvaṃ ñatvā ‘‘mittadhammaguṇaṃ kathāpetvā varamassa datvā udumbaraṃ amataphalaṃ karitvā āgamissāmī’’ti eko haṃsarājā hutvā sujaṃ asurakaññaṃ purato katvā taṃ udumbaravanaṃ gantvā avidūre ekarukkhassa sākhāya nisīditvā tena saddhiṃ kathaṃ samuṭṭhāpento paṭhamaṃ gāthamāha –

    ౨౦.

    20.

    ‘‘దుమో యదా హోతి ఫలూపపన్నో, భుఞ్జన్తి నం విహఙ్గమా సమ్పతన్తా;

    ‘‘Dumo yadā hoti phalūpapanno, bhuñjanti naṃ vihaṅgamā sampatantā;

    ఖీణన్తి ఞత్వాన దుమం ఫలచ్చయే, దిసోదిసం యన్తి తతో విహఙ్గమా’’తి.

    Khīṇanti ñatvāna dumaṃ phalaccaye, disodisaṃ yanti tato vihaṅgamā’’ti.

    తస్సత్థో – సువరాజ, రుక్ఖో నామ యదా ఫలసమ్పన్నో హోతి, తదా తం సాఖతో సాఖం సమ్పతన్తావ విహఙ్గమా భుఞ్జన్తి, తం పన ఖీణం ఞత్వా ఫలానం అచ్చయేన తతో రుక్ఖతో దిసోదిసం విహఙ్గమా గచ్ఛన్తీతి.

    Tassattho – suvarāja, rukkho nāma yadā phalasampanno hoti, tadā taṃ sākhato sākhaṃ sampatantāva vihaṅgamā bhuñjanti, taṃ pana khīṇaṃ ñatvā phalānaṃ accayena tato rukkhato disodisaṃ vihaṅgamā gacchantīti.

    ఏవఞ్చ పన వత్వా తతో నం ఉయ్యోజేతుం దుతియం గాథమాహ –

    Evañca pana vatvā tato naṃ uyyojetuṃ dutiyaṃ gāthamāha –

    ౨౧.

    21.

    ‘‘చర చారికం లోహితతుణ్డ మా మరి, కిం త్వం సువ సుక్ఖదుమమ్హి ఝాయసి;

    ‘‘Cara cārikaṃ lohitatuṇḍa mā mari, kiṃ tvaṃ suva sukkhadumamhi jhāyasi;

    తదిఙ్ఘ మం బ్రూహి వసన్తసన్నిభ, కస్మా సువ సుక్ఖదుమం న రిఞ్చసీ’’తి.

    Tadiṅgha maṃ brūhi vasantasannibha, kasmā suva sukkhadumaṃ na riñcasī’’ti.

    తత్థ ఝాయసీతి కింకారణా సుక్ఖఖాణుమత్థకే ఝాయన్తో పజ్ఝాయన్తో తిట్ఠసి. ఇఙ్ఘాతి చోదనత్థే నిపాతో. వసన్తసన్నిభాతి వసన్తకాలే వనసణ్డో సువగణసమోకిణ్ణో వియ నీలోభాసో హోతి, తేన తం ‘‘వసన్తసన్నిభా’’తి ఆలపతి. న రిఞ్చసీతి న ఛడ్డేసి.

    Tattha jhāyasīti kiṃkāraṇā sukkhakhāṇumatthake jhāyanto pajjhāyanto tiṭṭhasi. Iṅghāti codanatthe nipāto. Vasantasannibhāti vasantakāle vanasaṇḍo suvagaṇasamokiṇṇo viya nīlobhāso hoti, tena taṃ ‘‘vasantasannibhā’’ti ālapati. Na riñcasīti na chaḍḍesi.

    అథ నం సువరాజా ‘‘అహం హంస అత్తనో కతఞ్ఞుకతవేదితాయ ఇమం రుక్ఖం న జహామీ’’తి వత్వా ద్వే గాథా అభాసి –

    Atha naṃ suvarājā ‘‘ahaṃ haṃsa attano kataññukataveditāya imaṃ rukkhaṃ na jahāmī’’ti vatvā dve gāthā abhāsi –

    ౨౨.

    22.

    ‘‘యే వే సఖీనం సఖారో భవన్తి, పాణచ్చయే దుక్ఖసుఖేసు హంస;

    ‘‘Ye ve sakhīnaṃ sakhāro bhavanti, pāṇaccaye dukkhasukhesu haṃsa;

    ఖీణం అఖీణమ్పి న తం జహన్తి, సన్తో సతం ధమ్మమనుస్సరన్తా.

    Khīṇaṃ akhīṇampi na taṃ jahanti, santo sataṃ dhammamanussarantā.

    ౨౩.

    23.

    ‘‘సోహం సతం అఞ్ఞతరోస్మి హంస, ఞాతీ చ మే హోతి సఖా చ రుక్ఖో;

    ‘‘Sohaṃ sataṃ aññatarosmi haṃsa, ñātī ca me hoti sakhā ca rukkho;

    తం నుస్సహే జీవికత్థో పహాతుం, ఖీణన్తి ఞత్వాన న హేస ధమ్మో’’తి.

    Taṃ nussahe jīvikattho pahātuṃ, khīṇanti ñatvāna na hesa dhammo’’ti.

    తత్థ యే వే సఖీనం సఖారో భవన్తీతి యే సహాయానం సహాయా హోన్తి. ఖీణం అఖీణమ్పీతి పణ్డితా నామ అత్తనో సహాయం భోగపరిక్ఖయేన ఖీణమ్పి అఖీణమ్పి న జహన్తి. సతం ధమ్మమనుస్సరన్తాతి పణ్డితానం పవేణిం అనుస్సరమానా. ఞాతీ చ మేతి హంసరాజ, అయం రుక్ఖో సమ్పియాయనత్థేన మయ్హం ఞాతి చ సమాచిణ్ణచరణతాయ సఖా చ. జీవికత్థోతి తమహం జీవికాయ అత్థికో హుత్వా పహాతుం న సక్కోమి.

    Tattha ye ve sakhīnaṃ sakhāro bhavantīti ye sahāyānaṃ sahāyā honti. Khīṇaṃ akhīṇampīti paṇḍitā nāma attano sahāyaṃ bhogaparikkhayena khīṇampi akhīṇampi na jahanti. Sataṃ dhammamanussarantāti paṇḍitānaṃ paveṇiṃ anussaramānā. Ñātī ca meti haṃsarāja, ayaṃ rukkho sampiyāyanatthena mayhaṃ ñāti ca samāciṇṇacaraṇatāya sakhā ca. Jīvikatthoti tamahaṃ jīvikāya atthiko hutvā pahātuṃ na sakkomi.

    సక్కో తస్స వచనం సుత్వా తుట్ఠో పసంసిత్వా వరం దాతుకామో ద్వే గాథా అభాసి –

    Sakko tassa vacanaṃ sutvā tuṭṭho pasaṃsitvā varaṃ dātukāmo dve gāthā abhāsi –

    ౨౪.

    24.

    ‘‘సాధు సక్ఖి కతం హోతి, మేత్తి సంసతి సన్థవో;

    ‘‘Sādhu sakkhi kataṃ hoti, metti saṃsati santhavo;

    సచేతం ధమ్మం రోచేసి, పాసంసోసి విజానతం.

    Sacetaṃ dhammaṃ rocesi, pāsaṃsosi vijānataṃ.

    ౨౫.

    25.

    ‘‘సో తే సువ వరం దమ్మి, పత్తయాన విహఙ్గమ;

    ‘‘So te suva varaṃ dammi, pattayāna vihaṅgama;

    వరం వరస్సు వక్కఙ్గ, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసీ’’తి.

    Varaṃ varassu vakkaṅga, yaṃ kiñci manasicchasī’’ti.

    తత్థ సాధూతి సమ్పహంసనం. సక్ఖి కతం హోతి, మేత్తి సంసతి సన్థవోతి సఖిభావో చ మేత్తి చ పరిసమజ్ఝే సన్థవో చాతి తయా మిత్తం కతం సాధు హోతి లద్ధకం భద్దకమేవ. సచేతం ధమ్మన్తి సచే ఏతం మిత్తధమ్మం. విజానతన్తి ఏవం సన్తే విఞ్ఞూనం పసంసితబ్బయుత్తకోసీతి అత్థో. సో తేతి సో అహం తుయ్హం. వరస్సూతి ఇచ్ఛస్సు. యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసీతి యం కిఞ్చి మనసా ఇచ్ఛసి, సబ్బం తం వరం దదామి తేతి.

    Tattha sādhūti sampahaṃsanaṃ. Sakkhi kataṃ hoti, metti saṃsati santhavoti sakhibhāvo ca metti ca parisamajjhe santhavo cāti tayā mittaṃ kataṃ sādhu hoti laddhakaṃ bhaddakameva. Sacetaṃ dhammanti sace etaṃ mittadhammaṃ. Vijānatanti evaṃ sante viññūnaṃ pasaṃsitabbayuttakosīti attho. So teti so ahaṃ tuyhaṃ. Varassūti icchassu. Yaṃ kiñci manasicchasīti yaṃ kiñci manasā icchasi, sabbaṃ taṃ varaṃ dadāmi teti.

    తం సుత్వా సువరాజా వరం గణ్హన్తో సత్తమం గాథమాహ –

    Taṃ sutvā suvarājā varaṃ gaṇhanto sattamaṃ gāthamāha –

    ౨౬.

    26.

    ‘‘వరఞ్చ మే హంస భవం దదేయ్య, అయఞ్చ రుక్ఖో పునరాయుం లభేథ;

    ‘‘Varañca me haṃsa bhavaṃ dadeyya, ayañca rukkho punarāyuṃ labhetha;

    సో సాఖవా ఫలిమా సంవిరూళ్హో, మధుత్థికో తిట్ఠతు సోభమానో’’తి.

    So sākhavā phalimā saṃvirūḷho, madhutthiko tiṭṭhatu sobhamāno’’ti.

    తత్థ సాఖవాతి సాఖసమ్పన్నో. ఫలిమాతి ఫలేన ఉపేతో. సంవిరూళ్హోతి సమన్తతో విరూళ్హపత్తో తరుణపత్తసమ్పన్నో హుత్వా. మధుత్థికోతి సంవిజ్జమానమధురఫలేసు పక్ఖిత్తమధు వియ మధురఫలో హుత్వాతి అత్థో.

    Tattha sākhavāti sākhasampanno. Phalimāti phalena upeto. Saṃvirūḷhoti samantato virūḷhapatto taruṇapattasampanno hutvā. Madhutthikoti saṃvijjamānamadhuraphalesu pakkhittamadhu viya madhuraphalo hutvāti attho.

    అథస్స సక్కో వరం దదమానో అట్ఠమం గాథమాహ –

    Athassa sakko varaṃ dadamāno aṭṭhamaṃ gāthamāha –

    ౨౭.

    27.

    ‘‘తం పస్స సమ్మ ఫలిమం ఉళారం, సహావ తే హోతు ఉదుమ్బరేన;

    ‘‘Taṃ passa samma phalimaṃ uḷāraṃ, sahāva te hotu udumbarena;

    సో సాఖవా ఫలిమా సంవిరూళ్హో, మధుత్థికో తిట్ఠతు సోభమానో’’తి.

    So sākhavā phalimā saṃvirūḷho, madhutthiko tiṭṭhatu sobhamāno’’ti.

    తత్థ సహావ తే హోతు ఉదుమ్బరేనాతి తవ ఉదుమ్బరేన సద్ధిం సహ ఏకతోవ వాసో హోతు.

    Tattha sahāva te hotu udumbarenāti tava udumbarena saddhiṃ saha ekatova vāso hotu.

    ఏవఞ్చ పన వత్వా సక్కో తం అత్తభావం విజహిత్వా అత్తనో చ సుజాయ చ ఆనుభావం దస్సేత్వా గఙ్గాతో హత్థేన ఉదకం గహేత్వా ఉదుమ్బరఖాణుకం పహరి. తావదేవ సాఖావిటపసచ్ఛన్నో మధురఫలో రుక్ఖో ఉట్ఠహిత్వా ముణ్డమణిపబ్బతో వియ విలాససమ్పన్నో అట్ఠాసి. సువరాజా తం దిస్వా సోమనస్సప్పత్తో సక్కస్స థుతిం కరోన్తో నవమం గాథమాహ –

    Evañca pana vatvā sakko taṃ attabhāvaṃ vijahitvā attano ca sujāya ca ānubhāvaṃ dassetvā gaṅgāto hatthena udakaṃ gahetvā udumbarakhāṇukaṃ pahari. Tāvadeva sākhāviṭapasacchanno madhuraphalo rukkho uṭṭhahitvā muṇḍamaṇipabbato viya vilāsasampanno aṭṭhāsi. Suvarājā taṃ disvā somanassappatto sakkassa thutiṃ karonto navamaṃ gāthamāha –

    ౨౮.

    28.

    ‘‘ఏవం సక్క సుఖీ హోహి, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;

    ‘‘Evaṃ sakka sukhī hohi, saha sabbehi ñātibhi;

    యథాహమజ్జ సుఖితో, దిస్వాన సఫలం దుమ’’న్తి.

    Yathāhamajja sukhito, disvāna saphalaṃ duma’’nti.

    సక్కోపి తస్స వరం దత్వా ఉదుమ్బరం అమతఫలం కత్వా సద్ధిం సుజాయ అత్తనో ఠానమేవ గతో. తమత్థం దీపయమానా ఓసానే అభిసమ్బుద్ధగాథా ఠపితా –

    Sakkopi tassa varaṃ datvā udumbaraṃ amataphalaṃ katvā saddhiṃ sujāya attano ṭhānameva gato. Tamatthaṃ dīpayamānā osāne abhisambuddhagāthā ṭhapitā –

    ౨౯.

    29.

    ‘‘సువస్స చ వరం దత్వా, కత్వాన సఫలం దుమం;

    ‘‘Suvassa ca varaṃ datvā, katvāna saphalaṃ dumaṃ;

    పక్కామి సహ భరియాయ, దేవానం నన్దనం వన’’న్తి.

    Pakkāmi saha bhariyāya, devānaṃ nandanaṃ vana’’nti.

    సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా ‘‘ఏవం భిక్ఖు పోరాణకపణ్డితా తిరచ్ఛానయోనియం నిబ్బత్తాపి అలోలుప్పచారా అహేసుం. త్వం పన కస్మా ఏవరూపే సాసనే పబ్బజిత్వా లోలుప్పచారం చరసి, గచ్ఛ తత్థేవ వసాహీ’’తి కమ్మట్ఠానమస్స కథేత్వా జాతకం సమోధానేసి. సో భిక్ఖు తత్థ గన్త్వా విపస్సనం వడ్ఢేన్తో అరహత్తం పాపుణి. తదా సక్కో అనురుద్ధో అహోసి, సువరాజా పన అహమేవ అహోసిన్తి.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ bhikkhu porāṇakapaṇḍitā tiracchānayoniyaṃ nibbattāpi aloluppacārā ahesuṃ. Tvaṃ pana kasmā evarūpe sāsane pabbajitvā loluppacāraṃ carasi, gaccha tattheva vasāhī’’ti kammaṭṭhānamassa kathetvā jātakaṃ samodhānesi. So bhikkhu tattha gantvā vipassanaṃ vaḍḍhento arahattaṃ pāpuṇi. Tadā sakko anuruddho ahosi, suvarājā pana ahameva ahosinti.

    మహాసువజాతకవణ్ణనా తతియా.

    Mahāsuvajātakavaṇṇanā tatiyā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౨౯. మహాసువజాతకం • 429. Mahāsuvajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact