Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ౮. మహాతణ్హాసఙ్ఖయసుత్తవణ్ణనా

    8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā

    ౩౯౬. ఏవం మే సుతన్తి మహాతణ్హాసఙ్ఖయసుత్తం. తత్థ దిట్ఠిగతన్తి అలగద్దూపమసుత్తే లద్ధిమత్తం దిట్ఠిగతన్తి వుత్తం, ఇధ సస్సతదిట్ఠి. సో చ భిక్ఖు బహుస్సుతో, అయం అప్పస్సుతో, జాతకభాణకో భగవన్తం జాతకం కథేత్వా, ‘‘అహం, భిక్ఖవే, తేన సమయేన వేస్సన్తరో అహోసిం, మహోసధో, విధురపణ్డితో, సేనకపణ్డితో, మహాజనకో రాజా అహోసి’’న్తి సమోధానేన్తం సుణాతి. అథస్స ఏతదహోసి – ‘‘ఇమే రూపవేదనాసఞ్ఞాసఙ్ఖారా తత్థ తత్థేవ నిరుజ్ఝన్తి, విఞ్ఞాణం పన ఇధలోకతో పరలోకం, పరలోకతో ఇమం లోకం సన్ధావతి సంసరతీ’’తి సస్సతదస్సనం ఉప్పన్నం. తేనాహ – ‘‘తదేవిదం విఞ్ఞాణం సన్ధావతి సంసరతి అనఞ్ఞ’’న్తి.

    396.Evaṃme sutanti mahātaṇhāsaṅkhayasuttaṃ. Tattha diṭṭhigatanti alagaddūpamasutte laddhimattaṃ diṭṭhigatanti vuttaṃ, idha sassatadiṭṭhi. So ca bhikkhu bahussuto, ayaṃ appassuto, jātakabhāṇako bhagavantaṃ jātakaṃ kathetvā, ‘‘ahaṃ, bhikkhave, tena samayena vessantaro ahosiṃ, mahosadho, vidhurapaṇḍito, senakapaṇḍito, mahājanako rājā ahosi’’nti samodhānentaṃ suṇāti. Athassa etadahosi – ‘‘ime rūpavedanāsaññāsaṅkhārā tattha tattheva nirujjhanti, viññāṇaṃ pana idhalokato paralokaṃ, paralokato imaṃ lokaṃ sandhāvati saṃsaratī’’ti sassatadassanaṃ uppannaṃ. Tenāha – ‘‘tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anañña’’nti.

    సమ్మాసమ్బుద్ధేన పన, ‘‘విఞ్ఞాణం పచ్చయసమ్భవం, సతి పచ్చయే ఉప్పజ్జతి, వినా పచ్చయం నత్థి విఞ్ఞాణస్స సమ్భవో’’తి వుత్తం. తస్మా అయం భిక్ఖు బుద్ధేన అకథితం కథేతి, జినచక్కే పహారం దేతి, వేసారజ్జఞాణం పటిబాహతి, సోతుకామం జనం విసంవాదేతి, అరియపథే తిరియం నిపతిత్వా మహాజనస్స అహితాయ దుక్ఖాయ పటిపన్నో. యథా నామ రఞ్ఞో రజ్జే మహాచోరో ఉప్పజ్జమానో మహాజనస్స అహితాయ దుక్ఖాయ ఉప్పజ్జతి, ఏవం జినసాసనే చోరో హుత్వా మహాజనస్స అహితాయ దుక్ఖాయ ఉప్పన్నోతి వేదితబ్బో. సమ్బహులా భిక్ఖూతి జనపదవాసినో పిణ్డపాతికభిక్ఖూ. తేనుపసఙ్కమింసూతి అయం పరిసం లభిత్వా సాసనమ్పి అన్తరధాపేయ్య, యావ పక్ఖం న లభతి, తావదేవ నం దిట్ఠిగతా వివేచేమాతి సుతసుతట్ఠానతోయేవ అట్ఠత్వా అనిసీదిత్వా ఉపసఙ్కమింసు.

    Sammāsambuddhena pana, ‘‘viññāṇaṃ paccayasambhavaṃ, sati paccaye uppajjati, vinā paccayaṃ natthi viññāṇassa sambhavo’’ti vuttaṃ. Tasmā ayaṃ bhikkhu buddhena akathitaṃ katheti, jinacakke pahāraṃ deti, vesārajjañāṇaṃ paṭibāhati, sotukāmaṃ janaṃ visaṃvādeti, ariyapathe tiriyaṃ nipatitvā mahājanassa ahitāya dukkhāya paṭipanno. Yathā nāma rañño rajje mahācoro uppajjamāno mahājanassa ahitāya dukkhāya uppajjati, evaṃ jinasāsane coro hutvā mahājanassa ahitāya dukkhāya uppannoti veditabbo. Sambahulā bhikkhūti janapadavāsino piṇḍapātikabhikkhū. Tenupasaṅkamiṃsūti ayaṃ parisaṃ labhitvā sāsanampi antaradhāpeyya, yāva pakkhaṃ na labhati, tāvadeva naṃ diṭṭhigatā vivecemāti sutasutaṭṭhānatoyeva aṭṭhatvā anisīditvā upasaṅkamiṃsu.

    ౩౯౮. కతమం తం సాతి విఞ్ఞాణన్తి సాతి యం త్వం విఞ్ఞాణం సన్ధాయ వదేసి, కతమం తం విఞ్ఞాణన్తి? య్వాయం, భన్తే, వదో వేదేయ్యో తత్ర తత్ర కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకం పటిసంవేదేతీతి, భన్తే, యో అయం వదతి వేదయతి, యో చాయం తహిం తహిం కుసలాకుసలకమ్మానం విపాకం పచ్చనుభోతి. ఇదం, భన్తే, విఞ్ఞాణం, యమహం సన్ధాయ వదేమీతి . కస్స ను ఖో నామాతి కస్స ఖత్తియస్స వా బ్రాహ్మణస్స వా వేస్ససుద్దగహట్ఠపబ్బజితదేవమనుస్సానం వా అఞ్ఞతరస్స.

    398.Katamaṃ taṃ sāti viññāṇanti sāti yaṃ tvaṃ viññāṇaṃ sandhāya vadesi, katamaṃ taṃ viññāṇanti? Yvāyaṃ, bhante, vado vedeyyo tatra tatra kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākaṃ paṭisaṃvedetīti, bhante, yo ayaṃ vadati vedayati, yo cāyaṃ tahiṃ tahiṃ kusalākusalakammānaṃ vipākaṃ paccanubhoti. Idaṃ, bhante, viññāṇaṃ, yamahaṃ sandhāya vademīti . Kassa nu kho nāmāti kassa khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessasuddagahaṭṭhapabbajitadevamanussānaṃ vā aññatarassa.

    ౩౯౯. అథ ఖో భగవా భిక్ఖూ ఆమన్తేసీతి కస్మా ఆమన్తేసి? సాతిస్స కిర ఏవం అహోసి – ‘‘సత్థా మం ‘మోఘపురిసో’తి వదతి, న చ మోఘపురిసోతి వుత్తమత్తేనేవ మగ్గఫలానం ఉపనిస్సయో న హోతి. ఉపసేనమ్పి హి వఙ్గన్తపుత్తం, ‘అతిలహుం ఖో త్వం మోఘపురిస బాహుల్లాయ ఆవత్తో’తి (మహావ॰ ౭౫) భగవా మోఘపురిసవాదేన ఓవది. థేరో అపరభాగే ఘటేన్తో వాయమన్తో ఛ అభిఞ్ఞా సచ్ఛాకాసి. అహమ్పి తథారూపం వీరియం పగ్గణ్హిత్వా మగ్గఫలాని నిబ్బత్తేస్సామీ’’తి. అథస్స భగవా ఛిన్నపచ్చయో అయం సాసనే అవిరుళ్హధమ్మోతి దస్సేన్తో భిక్ఖూ ఆమన్తేసి. ఉస్మీకతోతిఆది హేట్ఠా వుత్తాధిప్పాయమేవ. అథ ఖో భగవాతి అయమ్పి పాటియేక్కో అనుసన్ధి. సాతిస్స కిర ఏతదహోసి – ‘‘భగవా మయ్హం మగ్గఫలానం ఉపనిస్సయో నత్థీతి వదతి, కిం సక్కా ఉపనిస్సయే అసతి కాతుం? న హి తథాగతా సఉపనిస్సయస్సేవ ధమ్మం దేసేన్తి, యస్స కస్సచి దేసేన్తియేవ. అహం బుద్ధస్స సన్తికా సుగతోవాదం లభిత్వా సగ్గసమ్పత్తూపగం కుసలం కరిస్సామీ’’తి. అథస్స భగవా, ‘‘నాహం, మోఘపురిస, తుయ్హం ఓవాదం వా అనుసాసనిం వా దేమీ’’తి సుగతోవాదం పటిప్పస్సమ్భేన్తో ఇమం దేసనం ఆరభి. తస్సత్థో హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో. ఇదాని పరిసాయ లద్ధిం సోధేన్తో, ‘‘ఇధాహం భిక్ఖూ పటిపుచ్ఛిస్సామీ’’తిఆదిమాహ. తం సబ్బమ్పి హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం.

    399.Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesīti kasmā āmantesi? Sātissa kira evaṃ ahosi – ‘‘satthā maṃ ‘moghapuriso’ti vadati, na ca moghapurisoti vuttamatteneva maggaphalānaṃ upanissayo na hoti. Upasenampi hi vaṅgantaputtaṃ, ‘atilahuṃ kho tvaṃ moghapurisa bāhullāya āvatto’ti (mahāva. 75) bhagavā moghapurisavādena ovadi. Thero aparabhāge ghaṭento vāyamanto cha abhiññā sacchākāsi. Ahampi tathārūpaṃ vīriyaṃ paggaṇhitvā maggaphalāni nibbattessāmī’’ti. Athassa bhagavā chinnapaccayo ayaṃ sāsane aviruḷhadhammoti dassento bhikkhū āmantesi. Usmīkatotiādi heṭṭhā vuttādhippāyameva. Atha kho bhagavāti ayampi pāṭiyekko anusandhi. Sātissa kira etadahosi – ‘‘bhagavā mayhaṃ maggaphalānaṃ upanissayo natthīti vadati, kiṃ sakkā upanissaye asati kātuṃ? Na hi tathāgatā saupanissayasseva dhammaṃ desenti, yassa kassaci desentiyeva. Ahaṃ buddhassa santikā sugatovādaṃ labhitvā saggasampattūpagaṃ kusalaṃ karissāmī’’ti. Athassa bhagavā, ‘‘nāhaṃ, moghapurisa, tuyhaṃ ovādaṃ vā anusāsaniṃ vā demī’’ti sugatovādaṃ paṭippassambhento imaṃ desanaṃ ārabhi. Tassattho heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo. Idāni parisāya laddhiṃ sodhento, ‘‘idhāhaṃ bhikkhū paṭipucchissāmī’’tiādimāha. Taṃ sabbampi heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ౪౦౦. ఇదాని విఞ్ఞాణస్స సప్పచ్చయభావం దస్సేతుం యం యదేవ, భిక్ఖవేతిఆదిమాహ. తత్థ మనఞ్చ పటిచ్చ ధమ్మే చాతి సహావజ్జనేన భవఙ్గమనఞ్చ తేభూమకధమ్మే చ పటిచ్చ. కట్ఠఞ్చ పటిచ్చాతిఆది ఓపమ్మనిదస్సనత్థం వుత్తం. తేన కిం దీపేతి? ద్వారసఙ్కన్తియా అభావం. యథా హి కట్ఠం పటిచ్చ జలమానో అగ్గి ఉపాదానపచ్చయే సతియేవ జలతి, తస్మిం అసతి పచ్చయవేకల్లేన తత్థేవ వూపసమ్మతి, న సకలికాదీని సఙ్కమిత్వా సకలికగ్గీతిఆదిసఙ్ఖ్యం గచ్ఛతి, ఏవమేవ చక్ఖుఞ్చ పటిచ్చ రూపే చ ఉప్పన్నం విఞ్ఞాణం తస్మిం ద్వారే చక్ఖురూపఆలోకమనసికారసఙ్ఖాతే పచ్చయమ్హి సతియేవ ఉప్పజ్జతి, తస్మిం అసతి పచ్చయవేకల్లేన తత్థేవ నిరుజ్ఝతి, న సోతాదీని సఙ్కమిత్వా సోతవిఞ్ఞాణన్తిఆదిసఙ్ఖ్యం గచ్ఛతి . ఏస నయో సబ్బవారేసు. ఇతి భగవా నాహం విఞ్ఞాణప్పవత్తే ద్వారసఙ్కన్తిమత్తమ్పి వదామి, అయం పన సాతి మోఘపురిసో భవసఙ్కన్తిం వదతీతి సాతిం నిగ్గహేసి.

    400. Idāni viññāṇassa sappaccayabhāvaṃ dassetuṃ yaṃ yadeva, bhikkhavetiādimāha. Tattha manañca paṭicca dhamme cāti sahāvajjanena bhavaṅgamanañca tebhūmakadhamme ca paṭicca. Kaṭṭhañca paṭiccātiādi opammanidassanatthaṃ vuttaṃ. Tena kiṃ dīpeti? Dvārasaṅkantiyā abhāvaṃ. Yathā hi kaṭṭhaṃ paṭicca jalamāno aggi upādānapaccaye satiyeva jalati, tasmiṃ asati paccayavekallena tattheva vūpasammati, na sakalikādīni saṅkamitvā sakalikaggītiādisaṅkhyaṃ gacchati, evameva cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppannaṃ viññāṇaṃ tasmiṃ dvāre cakkhurūpaālokamanasikārasaṅkhāte paccayamhi satiyeva uppajjati, tasmiṃ asati paccayavekallena tattheva nirujjhati, na sotādīni saṅkamitvā sotaviññāṇantiādisaṅkhyaṃ gacchati . Esa nayo sabbavāresu. Iti bhagavā nāhaṃ viññāṇappavatte dvārasaṅkantimattampi vadāmi, ayaṃ pana sāti moghapuriso bhavasaṅkantiṃ vadatīti sātiṃ niggahesi.

    ౪౦౧. ఏవం విఞ్ఞాణస్స సప్పచ్చయభావం దస్సేత్వా ఇదాని పన పఞ్చన్నమ్పి ఖన్ధానం సప్పచ్చయభావం దస్సేన్తో, భూతమిదన్తిఆదిమాహ. తత్థ భూతమిదన్తి ఇదం ఖన్ధపఞ్చకం జాతం భూతం నిబ్బత్తం, తుమ్హేపి తం భూతమిదన్తి, భిక్ఖవే, పస్సథాతి. తదాహారసమ్భవన్తి తం పనేతం ఖన్ధపఞ్చకం ఆహారసమ్భవం పచ్చయసమ్భవం, సతి పచ్చయే ఉప్పజ్జతి ఏవం పస్సథాతి పుచ్ఛతి. తదాహారనిరోధాతి తస్స పచ్చయస్స నిరోధా. భూతమిదం నోస్సూతి భూతం ను ఖో ఇదం, న ను ఖో భూతన్తి. తదాహారసమ్భవం నోస్సూతి తం భూతం ఖన్ధపఞ్చకం పచ్చయసమ్భవం ను ఖో, న ను ఖోతి. తదాహారనిరోధాతి తస్స పచ్చయస్స నిరోధా. నిరోధధమ్మం నోస్సూతి తం ధమ్మం నిరోధధమ్మం ను ఖో, న ను ఖోతి. సమ్మప్పఞ్ఞాయ పస్సతోతి ఇదం ఖన్ధపఞ్చకం జాతం భూతం నిబ్బత్తన్తి యాథావసరసలక్ఖణతో విపస్సనాపఞ్ఞాయ సమ్మా పస్సన్తస్స. పఞ్ఞాయ సుదిట్ఠన్తి వుత్తనయేనేవ విపస్సనాపఞ్ఞాయ సుట్ఠు దిట్ఠం. ఏవం యే యే తం పుచ్ఛం సల్లక్ఖేసుం, తేసం తేసం పటిఞ్ఞం గణ్హన్తో పఞ్చన్నం ఖన్ధానం సప్పచ్చయభావం దస్సేతి.

    401. Evaṃ viññāṇassa sappaccayabhāvaṃ dassetvā idāni pana pañcannampi khandhānaṃ sappaccayabhāvaṃ dassento, bhūtamidantiādimāha. Tattha bhūtamidanti idaṃ khandhapañcakaṃ jātaṃ bhūtaṃ nibbattaṃ, tumhepi taṃ bhūtamidanti, bhikkhave, passathāti. Tadāhārasambhavanti taṃ panetaṃ khandhapañcakaṃ āhārasambhavaṃ paccayasambhavaṃ, sati paccaye uppajjati evaṃ passathāti pucchati. Tadāhāranirodhāti tassa paccayassa nirodhā. Bhūtamidaṃ nossūti bhūtaṃ nu kho idaṃ, na nu kho bhūtanti. Tadāhārasambhavaṃ nossūti taṃ bhūtaṃ khandhapañcakaṃ paccayasambhavaṃ nu kho, na nu khoti. Tadāhāranirodhāti tassa paccayassa nirodhā. Nirodhadhammaṃ nossūti taṃ dhammaṃ nirodhadhammaṃ nu kho, na nu khoti. Sammappaññāya passatoti idaṃ khandhapañcakaṃ jātaṃ bhūtaṃ nibbattanti yāthāvasarasalakkhaṇato vipassanāpaññāya sammā passantassa. Paññāya sudiṭṭhanti vuttanayeneva vipassanāpaññāya suṭṭhu diṭṭhaṃ. Evaṃ ye ye taṃ pucchaṃ sallakkhesuṃ, tesaṃ tesaṃ paṭiññaṃ gaṇhanto pañcannaṃ khandhānaṃ sappaccayabhāvaṃ dasseti.

    ఇదాని యాయ పఞ్ఞాయ తేహి తం సప్పచ్చయం సనిరోధం ఖన్ధపఞ్చకం సుదిట్ఠం, తత్థ నిత్తణ్హభావం పుచ్ఛన్తో ఇమం చే తుమ్హేతిఆదిమాహ. తత్థ దిట్ఠిన్తి విపస్సనాసమ్మాదిట్ఠిం . సభావదస్సనేన పరిసుద్ధం. పచ్చయదస్సనేన పరియోదాతం. అల్లీయేథాతి తణ్హాదిట్ఠీహి అల్లీయిత్వా విహరేయ్యాథ. కేలాయేథాతి తణ్హాదిట్ఠీహి కీళమానా విహరేయ్యాథ . ధనాయేథాతి ధనం వియ ఇచ్ఛన్తా గేధం ఆపజ్జేయ్యాథ. మమాయేథాతి తణ్హాదిట్ఠీహి మమత్తం ఉప్పాదేయ్యాథ. నిత్థరణత్థాయ నో గహణత్థాయాతి యో సో మయా చతురోఘనిత్థరణత్థాయ కుల్లూపమో ధమ్మో దేసితో, నో నికన్తివసేన గహణత్థాయ. అపి ను తం తుమ్హే ఆజానేయ్యాథాతి. విపరియాయేన సుక్కపక్ఖో వేదితబ్బో.

    Idāni yāya paññāya tehi taṃ sappaccayaṃ sanirodhaṃ khandhapañcakaṃ sudiṭṭhaṃ, tattha nittaṇhabhāvaṃ pucchanto imaṃ ce tumhetiādimāha. Tattha diṭṭhinti vipassanāsammādiṭṭhiṃ . Sabhāvadassanena parisuddhaṃ. Paccayadassanena pariyodātaṃ. Allīyethāti taṇhādiṭṭhīhi allīyitvā vihareyyātha. Kelāyethāti taṇhādiṭṭhīhi kīḷamānā vihareyyātha . Dhanāyethāti dhanaṃ viya icchantā gedhaṃ āpajjeyyātha. Mamāyethāti taṇhādiṭṭhīhi mamattaṃ uppādeyyātha. Nittharaṇatthāya no gahaṇatthāyāti yo so mayā caturoghanittharaṇatthāya kullūpamo dhammo desito, no nikantivasena gahaṇatthāya. Api nu taṃ tumhe ājāneyyāthāti. Vipariyāyena sukkapakkho veditabbo.

    ౪౦౨. ఇదాని తేసం ఖన్ధానం పచ్చయం దస్సేన్తో, చత్తారోమే, భిక్ఖవే, ఆహారాతిఆదిమాహ, తమ్పి వుత్తత్థమేవ. యథా పన ఏకో ఇమం జానాసీతి వుత్తో, ‘‘న కేవలం ఇమం, మాతరమ్పిస్స జానామి, మాతు మాతరమ్పీ’’తి ఏవం పవేణివసేన జానన్తో సుట్ఠు జానాతి నామ. ఏవమేవం భగవా న కేవలం ఖన్ధమత్తమేవ జానాతి, ఖన్ధానం పచ్చయమ్పి తేసమ్పి పచ్చయానం పచ్చయన్తి ఏవం సబ్బపచ్చయపరమ్పరం జానాతి. సో తం, బుద్ధబలం దీపేన్తో ఇదాని పచ్చయపరమ్పరం దస్సేతుం, ఇమే చ, భిక్ఖవే, చత్తారో ఆహారాతిఆదిమాహ. తం వుత్తత్థమేవ. ఇతి ఖో, భిక్ఖవే, అవిజ్జాపచ్చయా సఙ్ఖారా…పే॰… దుక్ఖక్ఖన్ధస్స సముదయో హోతీతి ఏత్థ పన పటిచ్చసముప్పాదకథా విత్థారేతబ్బా భవేయ్య, సా విసుద్ధిమగ్గే విత్థారితావ.

    402. Idāni tesaṃ khandhānaṃ paccayaṃ dassento, cattārome, bhikkhave, āhārātiādimāha, tampi vuttatthameva. Yathā pana eko imaṃ jānāsīti vutto, ‘‘na kevalaṃ imaṃ, mātarampissa jānāmi, mātu mātarampī’’ti evaṃ paveṇivasena jānanto suṭṭhu jānāti nāma. Evamevaṃ bhagavā na kevalaṃ khandhamattameva jānāti, khandhānaṃ paccayampi tesampi paccayānaṃ paccayanti evaṃ sabbapaccayaparamparaṃ jānāti. So taṃ, buddhabalaṃ dīpento idāni paccayaparamparaṃ dassetuṃ, ime ca, bhikkhave, cattāro āhārātiādimāha. Taṃ vuttatthameva. Iti kho, bhikkhave, avijjāpaccayā saṅkhārā…pe… dukkhakkhandhassa samudayo hotīti ettha pana paṭiccasamuppādakathā vitthāretabbā bhaveyya, sā visuddhimagge vitthāritāva.

    ౪౦౪. ఇమస్మిం సతి ఇదం హోతీతి ఇమస్మిం అవిజ్జాదికే పచ్చయే సతి ఇదం సఙ్ఖారాదికం ఫలం హోతి. ఇమస్సుప్పాదా ఇదం ఉప్పజ్జతీతి ఇమస్స అవిజ్జాదికస్స పచ్చయస్స ఉప్పాదా ఇదం సఙ్ఖారాదికం ఫలం ఉప్పజ్జతి, తేనేవాహ – ‘‘యదిదం అవిజ్జాపచ్చయా సఙ్ఖారా…పే॰… సముదయో హోతీ’’తి. ఏవం వట్టం దస్సేత్వా ఇదాని వివట్టం దస్సేన్తో, అవిజ్జాయ త్వేవ అసేసవిరాగనిరోధాతిఆదిమాహ. తత్థ అవిజ్జాయ త్వేవాతి అవిజ్జాయ ఏవ తు. అసేసవిరాగనిరోధాతి విరాగసఙ్ఖాతేన మగ్గేన అసేసనిరోధా అనుప్పాదనిరోధా. సఙ్ఖారనిరోధోతి సఙ్ఖారానం అనుప్పాదనిరోధో హోతి, ఏవం నిరుద్ధానం పన సఙ్ఖారానం నిరోధా విఞ్ఞాణనిరోధో హోతి, విఞ్ఞాణాదీనఞ్చ నిరోధా నామరూపాదీని నిరుద్ధానియేవ హోన్తీతి దస్సేతుం సఙ్ఖారనిరోధా విఞ్ఞాణనిరోధోతిఆదిం వత్వా ఏవమేతస్స కేవలస్స దుక్ఖక్ఖన్ధస్స నిరోధో హోతీతి వుత్తం. తత్థ కేవలస్సాతి సకలస్స, సుద్ధస్స వా, సత్తవిరహితస్సాతి అత్థో. దుక్ఖక్ఖన్ధస్సాతి దుక్ఖరాసిస్స. నిరోధో హోతీతి అనుప్పాదో హోతి.

    404.Imasmiṃ sati idaṃ hotīti imasmiṃ avijjādike paccaye sati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ hoti. Imassuppādā idaṃ uppajjatīti imassa avijjādikassa paccayassa uppādā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ uppajjati, tenevāha – ‘‘yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā…pe… samudayo hotī’’ti. Evaṃ vaṭṭaṃ dassetvā idāni vivaṭṭaṃ dassento, avijjāya tveva asesavirāganirodhātiādimāha. Tattha avijjāya tvevāti avijjāya eva tu. Asesavirāganirodhāti virāgasaṅkhātena maggena asesanirodhā anuppādanirodhā. Saṅkhāranirodhoti saṅkhārānaṃ anuppādanirodho hoti, evaṃ niruddhānaṃ pana saṅkhārānaṃ nirodhā viññāṇanirodho hoti, viññāṇādīnañca nirodhā nāmarūpādīni niruddhāniyeva hontīti dassetuṃ saṅkhāranirodhā viññāṇanirodhotiādiṃ vatvā evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodhohotīti vuttaṃ. Tattha kevalassāti sakalassa, suddhassa vā, sattavirahitassāti attho. Dukkhakkhandhassāti dukkharāsissa. Nirodho hotīti anuppādo hoti.

    ౪౦౬. ఇమస్మిం అసతీతిఆది వుత్తపటిపక్ఖనయేన వేదితబ్బం.

    406.Imasmiṃ asatītiādi vuttapaṭipakkhanayena veditabbaṃ.

    ౪౦౭. ఏవం వట్టవివట్టం కథేత్వా ఇదాని ఇమం ద్వాదసఙ్గపచ్చయవట్టం సహ విపస్సనాయ మగ్గేన జానన్తస్స యా పటిధావనా పహీయతి, తస్సా అభావం పుచ్ఛన్తో అపి ను తుమ్హే, భిక్ఖవేతిఆదిమాహ. తత్థ ఏవం జానన్తాతి ఏవం సహవిపస్సనాయ మగ్గేన జానన్తా. ఏవం పస్సన్తాతి తస్సేవ వేవచనం. పుబ్బన్తన్తి పురిమకోట్ఠాసం, అతీతఖన్ధధాతుఆయతనానీతి అత్థో. పటిధావేయ్యాథాతి తణ్హాదిట్ఠివసేన పటిధావేయ్యాథ. సేసం సబ్బాసవసుత్తే విత్థారితమేవ.

    407. Evaṃ vaṭṭavivaṭṭaṃ kathetvā idāni imaṃ dvādasaṅgapaccayavaṭṭaṃ saha vipassanāya maggena jānantassa yā paṭidhāvanā pahīyati, tassā abhāvaṃ pucchanto api nu tumhe, bhikkhavetiādimāha. Tattha evaṃ jānantāti evaṃ sahavipassanāya maggena jānantā. Evaṃ passantāti tasseva vevacanaṃ. Pubbantanti purimakoṭṭhāsaṃ, atītakhandhadhātuāyatanānīti attho. Paṭidhāveyyāthāti taṇhādiṭṭhivasena paṭidhāveyyātha. Sesaṃ sabbāsavasutte vitthāritameva.

    ఇదాని నేసం తత్థ నిచ్చలభావం పుచ్ఛన్తో, అపి ను తుమ్హే, భిక్ఖవే, ఏవం జానన్తా ఏవం పస్సన్తా ఏవం వదేయ్యాథ, సత్థా నో గరూతిఆదిమాహ. తత్థ గరూతి భారికో అకామా అనువత్తితబ్బో . సమణోతి బుద్ధసమణో. అఞ్ఞం సత్థారం ఉద్దిసేయ్యాథాతి అయం సత్థా అమ్హాకం కిచ్చం సాధేతుం న సక్కోతీతి అపి ను ఏవంసఞ్ఞినో హుత్వా అఞ్ఞం బాహిరకం సత్థారం ఉద్దిసేయ్యాథ. పుథుసమణబ్రాహ్మణానన్తి ఏవంసఞ్ఞినో హుత్వా పుథూనం తిత్థియసమణానం చేవ బ్రాహ్మణానఞ్చ. వతకోతూహలమఙ్గలానీతి వతసమాదానాని చ దిట్ఠికుతూహలాని చ దిట్ఠసుతముతమఙ్గలాని చ. తాని సారతో పచ్చాగచ్ఛేయ్యాథాతి ఏతాని సారన్తి ఏవంసఞ్ఞినో హుత్వా పటిఆగచ్ఛేయ్యాథ. ఏవం నిస్సట్ఠాని చ పున గణ్హేయ్యాథాతి అత్థో. సామం ఞాతన్తి సయం ఞాణేన ఞాతం. సామం దిట్ఠన్తి సయం పఞ్ఞాచక్ఖునా దిట్ఠం. సామం విదితన్తి సయం విభావితం పాకటం కతం. ఉపనీతా ఖో మే తుమ్హేతి మయా, భిక్ఖవే, తుమ్హే ఇమినా సన్దిట్ఠికాదిసభావేన ధమ్మేన నిబ్బానం ఉపనీతా, పాపితాతి అత్థో. సన్దిట్ఠికోతిఆదీనమత్థో విసుద్ధిమగ్గే విత్థారితో. ఇదమేతం పటిచ్చ వుత్తన్తి ఏతం వచనమిదం తుమ్హేహి సామం ఞాతాదిభావం పటిచ్చ వుత్తం.

    Idāni nesaṃ tattha niccalabhāvaṃ pucchanto, api nu tumhe, bhikkhave, evaṃ jānantā evaṃ passantā evaṃ vadeyyātha, satthā no garūtiādimāha. Tattha garūti bhāriko akāmā anuvattitabbo . Samaṇoti buddhasamaṇo. Aññaṃ satthāraṃ uddiseyyāthāti ayaṃ satthā amhākaṃ kiccaṃ sādhetuṃ na sakkotīti api nu evaṃsaññino hutvā aññaṃ bāhirakaṃ satthāraṃ uddiseyyātha. Puthusamaṇabrāhmaṇānanti evaṃsaññino hutvā puthūnaṃ titthiyasamaṇānaṃ ceva brāhmaṇānañca. Vatakotūhalamaṅgalānīti vatasamādānāni ca diṭṭhikutūhalāni ca diṭṭhasutamutamaṅgalāni ca. Tāni sārato paccāgaccheyyāthāti etāni sāranti evaṃsaññino hutvā paṭiāgaccheyyātha. Evaṃ nissaṭṭhāni ca puna gaṇheyyāthāti attho. Sāmaṃ ñātanti sayaṃ ñāṇena ñātaṃ. Sāmaṃ diṭṭhanti sayaṃ paññācakkhunā diṭṭhaṃ. Sāmaṃ viditanti sayaṃ vibhāvitaṃ pākaṭaṃ kataṃ. Upanītā kho me tumheti mayā, bhikkhave, tumhe iminā sandiṭṭhikādisabhāvena dhammena nibbānaṃ upanītā, pāpitāti attho. Sandiṭṭhikotiādīnamattho visuddhimagge vitthārito. Idametaṃ paṭicca vuttanti etaṃ vacanamidaṃ tumhehi sāmaṃ ñātādibhāvaṃ paṭicca vuttaṃ.

    ౪౦౮. తిణ్ణం ఖో పన, భిక్ఖవేతి కస్మా ఆరభి? నను హేట్ఠా వట్టవివట్టవసేన దేసనా మత్థకం పాపితాతి? ఆమ పాపితా. అయం పన పాటిఏక్కో అనుసన్ధి , ‘‘అయఞ్హి లోకసన్నివాసో పటిసన్ధిసమ్మూళ్హో, తస్స సమ్మోహట్ఠానం విద్ధంసేత్వా పాకటం కరిస్సామీ’’తి ఇమం దేసనం ఆరభి. అపిచ వట్టమూలం అవిజ్జా, వివట్టమూలం బుద్ధుప్పాదో, ఇతి వట్టమూలం అవిజ్జం వివట్టమూలఞ్చ బుద్ధుప్పాదం దస్సేత్వాపి, ‘‘పున ఏకవారం వట్టవివట్టవసేన దేసనం మత్థకం పాపేస్సామీ’’తి ఇమం దేసనం ఆరభి. తత్థ సన్నిపాతాతి సమోధానేన పిణ్డభావేన. గబ్భస్సాతి గబ్భే నిబ్బత్తనకసత్తస్స. అవక్కన్తి హోతీతి నిబ్బత్తి హోతి. కత్థచి హి గబ్భోతి మాతుకుచ్ఛి వుత్తో. యథాహ –

    408.Tiṇṇaṃ kho pana, bhikkhaveti kasmā ārabhi? Nanu heṭṭhā vaṭṭavivaṭṭavasena desanā matthakaṃ pāpitāti? Āma pāpitā. Ayaṃ pana pāṭiekko anusandhi , ‘‘ayañhi lokasannivāso paṭisandhisammūḷho, tassa sammohaṭṭhānaṃ viddhaṃsetvā pākaṭaṃ karissāmī’’ti imaṃ desanaṃ ārabhi. Apica vaṭṭamūlaṃ avijjā, vivaṭṭamūlaṃ buddhuppādo, iti vaṭṭamūlaṃ avijjaṃ vivaṭṭamūlañca buddhuppādaṃ dassetvāpi, ‘‘puna ekavāraṃ vaṭṭavivaṭṭavasena desanaṃ matthakaṃ pāpessāmī’’ti imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha sannipātāti samodhānena piṇḍabhāvena. Gabbhassāti gabbhe nibbattanakasattassa. Avakkanti hotīti nibbatti hoti. Katthaci hi gabbhoti mātukucchi vutto. Yathāha –

    ‘‘యమేకరత్తిం పఠమం, గబ్భే వసతి మాణవో;

    ‘‘Yamekarattiṃ paṭhamaṃ, gabbhe vasati māṇavo;

    అబ్భుట్ఠితోవ సో యాతి, స గచ్ఛం న నివత్తతీ’’తి. (జా॰ ౧.౧౫.౩౬౩);

    Abbhuṭṭhitova so yāti, sa gacchaṃ na nivattatī’’ti. (jā. 1.15.363);

    కత్థచి గబ్భే నిబ్బత్తనసత్తో. యథాహ – ‘‘యథా ఖో, పనానన్ద, అఞ్ఞా ఇత్థికా నవ వా దస వా మాసే గబ్భం కుచ్ఛినా పరిహరిత్వా విజాయన్తీ’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౨౦౫). ఇధ సత్తో అధిప్పేతో, తం సన్ధాయ వుత్తం ‘‘గబ్భస్స అవక్కన్తి హోతీ’’తి.

    Katthaci gabbhe nibbattanasatto. Yathāha – ‘‘yathā kho, panānanda, aññā itthikā nava vā dasa vā māse gabbhaṃ kucchinā pariharitvā vijāyantī’’ti (ma. ni. 3.205). Idha satto adhippeto, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘gabbhassa avakkanti hotī’’ti.

    ఇధాతి ఇమస్మిం సత్తలోకే. మాతా చ ఉతునీ హోతీతి ఇదం ఉతుసమయం సన్ధాయ వుత్తం. మాతుగామస్స కిర యస్మిం ఓకాసే దారకో నిబ్బత్తతి, తత్థ మహతీ లోహితపీళకా సణ్ఠహిత్వా భిజ్జిత్వా పగ్ఘరతి, వత్థు సుద్ధం హోతి, సుద్ధే వత్థుమ్హి మాతాపితూసు ఏకవారం సన్నిపతితేసు యావ సత్త దివసాని ఖేత్తమేవ హోతి. తస్మిం సమయే హత్థగ్గాహవేణిగ్గాహాదినా అఙ్గపరామసనేనపి దారకో నిబ్బత్తతియేవ. గన్ధబ్బోతి తత్రూపగసత్తో. పచ్చుపట్ఠితో హోతీతి న మాతాపితూనం సన్నిపాతం ఓలోకయమానో సమీపే ఠితో పచ్చుపట్ఠితో నామ హోతి. కమ్మయన్తయన్తితో పన ఏకో సత్తో తస్మిం ఓకాసే నిబ్బత్తనకో హోతీతి అయమేత్థ అధిప్పాయో. సంసయేనాతి ‘‘అరోగో ను ఖో భవిస్సామి అహం వా, పుత్తో వా మే’’తి ఏవం మహన్తేన జీవితసంసయేన. లోహితఞ్హేతం, భిక్ఖవేతి తదా కిర మాతులోహితం తం ఠానం సమ్పత్తం పుత్తసినేహేన పణ్డరం హోతి. తస్మా ఏవమాహ. వఙ్కకన్తి గామదారకానం కీళనకం ఖుద్దకనఙ్గలం. ఘటికా వుచ్చతి దీఘదణ్డేన రస్సదణ్డకం పహరణకీళా. మోక్ఖచికన్తి సమ్పరివత్తకకీళా, ఆకాసే వా దణ్డకం గహేత్వా భూమియం వా సీసం ఠపేత్వా హేట్ఠుపరియభావేన పరివత్తనకీళనన్తి వుత్తం హోతి. చిఙ్గులకం వుచ్చతి తాలపణ్ణాదీహి కతం వాతప్పహారేన పరిబ్భమనచక్కం . పత్తాళ్హకం వుచ్చతి పణ్ణనాళికా, తాయ వాలికాదీని మినన్తా కీళన్తి. రథకన్తి ఖుద్దకరథం. ధనుకమ్పి ఖుద్దకధనుమేవ.

    Idhāti imasmiṃ sattaloke. Mātā ca utunī hotīti idaṃ utusamayaṃ sandhāya vuttaṃ. Mātugāmassa kira yasmiṃ okāse dārako nibbattati, tattha mahatī lohitapīḷakā saṇṭhahitvā bhijjitvā paggharati, vatthu suddhaṃ hoti, suddhe vatthumhi mātāpitūsu ekavāraṃ sannipatitesu yāva satta divasāni khettameva hoti. Tasmiṃ samaye hatthaggāhaveṇiggāhādinā aṅgaparāmasanenapi dārako nibbattatiyeva. Gandhabboti tatrūpagasatto. Paccupaṭṭhito hotīti na mātāpitūnaṃ sannipātaṃ olokayamāno samīpe ṭhito paccupaṭṭhito nāma hoti. Kammayantayantito pana eko satto tasmiṃ okāse nibbattanako hotīti ayamettha adhippāyo. Saṃsayenāti ‘‘arogo nu kho bhavissāmi ahaṃ vā, putto vā me’’ti evaṃ mahantena jīvitasaṃsayena. Lohitañhetaṃ, bhikkhaveti tadā kira mātulohitaṃ taṃ ṭhānaṃ sampattaṃ puttasinehena paṇḍaraṃ hoti. Tasmā evamāha. Vaṅkakanti gāmadārakānaṃ kīḷanakaṃ khuddakanaṅgalaṃ. Ghaṭikā vuccati dīghadaṇḍena rassadaṇḍakaṃ paharaṇakīḷā. Mokkhacikanti samparivattakakīḷā, ākāse vā daṇḍakaṃ gahetvā bhūmiyaṃ vā sīsaṃ ṭhapetvā heṭṭhupariyabhāvena parivattanakīḷananti vuttaṃ hoti. Ciṅgulakaṃ vuccati tālapaṇṇādīhi kataṃ vātappahārena paribbhamanacakkaṃ . Pattāḷhakaṃ vuccati paṇṇanāḷikā, tāya vālikādīni minantā kīḷanti. Rathakanti khuddakarathaṃ. Dhanukampi khuddakadhanumeva.

    ౪౦౯. సారజ్జతీతి రాగం ఉప్పాదేతి. బ్యాపజ్జతీతి బ్యాపాదం ఉప్పాదేతి. అనుపట్ఠితకాయసతీతి కాయే సతి కాయసతి, తం అనుపట్ఠపేత్వాతి అత్థో. పరిత్తచేతసోతి అకుసలచిత్తో. యత్థస్స తే పాపకాతి యస్సం ఫలసమాపత్తియం ఏతే నిరుజ్ఝన్తి, తం న జానాతి నాధిగచ్ఛతీతి అత్థో. అనురోధవిరోధన్తి రాగఞ్చేవ దోసఞ్చ. అభినన్దతీతి తణ్హావసేన అభినన్దతి, తణ్హావసేనేవ అహో సుఖన్తిఆదీని వదన్తో అభివదతి. అజ్ఝోసాయ తిట్ఠతీతి తణ్హాఅజ్ఝోసానగహణేన గిలిత్వా పరినిట్ఠపేత్వా గణ్హాతి. సుఖం వా అదుక్ఖమసుఖం వా అభినన్దతు, దుక్ఖం కథం అభినన్దతీతి? ‘‘అహం దుక్ఖితో మమ దుక్ఖ’’న్తి గణ్హన్తో అభినన్దతి నామ. ఉప్పజ్జతి నన్దీతి తణ్హా ఉప్పజ్జతి. తదుపాదానన్తి సావ తణ్హా గహణట్ఠేన ఉపాదానం నామ. తస్స ఉపాదానపచ్చయా భవో…పే॰… సముదయో హోతీతి, ఇదఞ్హి భగవతా పున ఏకవారం ద్విసన్ధి తిసఙ్ఖేపం పచ్చయాకారవట్టం దస్సితం.

    409.Sārajjatīti rāgaṃ uppādeti. Byāpajjatīti byāpādaṃ uppādeti. Anupaṭṭhitakāyasatīti kāye sati kāyasati, taṃ anupaṭṭhapetvāti attho. Parittacetasoti akusalacitto. Yatthassa te pāpakāti yassaṃ phalasamāpattiyaṃ ete nirujjhanti, taṃ na jānāti nādhigacchatīti attho. Anurodhavirodhanti rāgañceva dosañca. Abhinandatīti taṇhāvasena abhinandati, taṇhāvaseneva aho sukhantiādīni vadanto abhivadati. Ajjhosāya tiṭṭhatīti taṇhāajjhosānagahaṇena gilitvā pariniṭṭhapetvā gaṇhāti. Sukhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā abhinandatu, dukkhaṃ kathaṃ abhinandatīti? ‘‘Ahaṃ dukkhito mama dukkha’’nti gaṇhanto abhinandati nāma. Uppajjati nandīti taṇhā uppajjati. Tadupādānanti sāva taṇhā gahaṇaṭṭhena upādānaṃ nāma. Tassa upādānapaccayā bhavo…pe… samudayo hotīti, idañhi bhagavatā puna ekavāraṃ dvisandhi tisaṅkhepaṃ paccayākāravaṭṭaṃ dassitaṃ.

    ౪౧౦-౪. ఇదాని వివట్టం దస్సేతుం ఇధ, భిక్ఖవే, తథాగతో లోకే ఉప్పజ్జతీతిఆదిమాహ. తత్థ అప్పమాణచేతసోతి అప్పమాణం లోకుత్తరం చేతో అస్సాతి అప్పమాణచేతసో, మగ్గచిత్తసమఙ్గీతి అత్థో. ఇమం ఖో మే తుమ్హే, భిక్ఖవే, సంఖిత్తేన తణ్హాసఙ్ఖయవిముత్తిం ధారేథాతి, భిక్ఖవే, ఇమం సంఖిత్తేన దేసితం మయ్హం, తణ్హాసఙ్ఖయవిముత్తిదేసనం తుమ్హే నిచ్చకాలం ధారేయ్యాథ మా పమజ్జేయ్యాథ. దేసనా హి ఏత్థ విముత్తిపటిలాభహేతుతో విముత్తీతి వుత్తా. మహాతణ్హాజాలతణ్హాసఙ్ఘాటపటిముక్కన్తి తణ్హావ సంసిబ్బితట్ఠేన మహాతణ్హాజాలం, సఙ్ఘటితట్ఠేన సఙ్ఘాటన్తి వుచ్చతి; ఇతి ఇమస్మిం మహాతణ్హాజాలే తణ్హాసఙ్ఘాటే చ ఇమం సాతిం భిక్ఖుం కేవట్టపుత్తం పటిముక్కం ధారేథ. అనుపవిట్ఠో అన్తోగధోతి నం ధారేథాతి అత్థో. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానత్థమేవాతి.

    410-4. Idāni vivaṭṭaṃ dassetuṃ idha, bhikkhave, tathāgato loke uppajjatītiādimāha. Tattha appamāṇacetasoti appamāṇaṃ lokuttaraṃ ceto assāti appamāṇacetaso, maggacittasamaṅgīti attho. Imaṃ kho me tumhe, bhikkhave, saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ dhārethāti, bhikkhave, imaṃ saṃkhittena desitaṃ mayhaṃ, taṇhāsaṅkhayavimuttidesanaṃ tumhe niccakālaṃ dhāreyyātha mā pamajjeyyātha. Desanā hi ettha vimuttipaṭilābhahetuto vimuttīti vuttā. Mahātaṇhājālataṇhāsaṅghāṭapaṭimukkanti taṇhāva saṃsibbitaṭṭhena mahātaṇhājālaṃ, saṅghaṭitaṭṭhena saṅghāṭanti vuccati; iti imasmiṃ mahātaṇhājāle taṇhāsaṅghāṭe ca imaṃ sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ paṭimukkaṃ dhāretha. Anupaviṭṭho antogadhoti naṃ dhārethāti attho. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    పపఞ్చసూదనియా మజ్ఝిమనికాయట్ఠకథాయ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    మహాతణ్హాసఙ్ఖయసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౮. మహాతణ్హాసఙ్ఖయసుత్తం • 8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttaṃ

    టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౮. మహాతణ్హాసఙ్ఖయసుత్తవణ్ణనా • 8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact