| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
೮. ಮಹಾತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā
೩೯೬. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಮಹಾತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಗತನ್ತಿ ಅಲಗದ್ದೂಪಮಸುತ್ತೇ ಲದ್ಧಿಮತ್ತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ। ಸೋ ಚ ಭಿಕ್ಖು ಬಹುಸ್ಸುತೋ, ಅಯಂ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋ, ಜಾತಕಭಾಣಕೋ ಭಗವನ್ತಂ ಜಾತಕಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತೇನ ಸಮಯೇನ ವೇಸ್ಸನ್ತರೋ ಅಹೋಸಿಂ, ಮಹೋಸಧೋ, ವಿಧುರಪಣ್ಡಿತೋ, ಸೇನಕಪಣ್ಡಿತೋ, ಮಹಾಜನಕೋ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ ಸಮೋಧಾನೇನ್ತಂ ಸುಣಾತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ರೂಪವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪನ ಇಧಲೋಕತೋ ಪರಲೋಕಂ, ಪರಲೋಕತೋ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಸನ್ಧಾವತಿ ಸಂಸರತೀ’’ತಿ ಸಸ್ಸತದಸ್ಸನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ತದೇವಿದಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸನ್ಧಾವತಿ ಸಂಸರತಿ ಅನಞ್ಞ’’ನ್ತಿ।
396.Evaṃme sutanti mahātaṇhāsaṅkhayasuttaṃ. Tattha diṭṭhigatanti alagaddūpamasutte laddhimattaṃ diṭṭhigatanti vuttaṃ, idha sassatadiṭṭhi. So ca bhikkhu bahussuto, ayaṃ appassuto, jātakabhāṇako bhagavantaṃ jātakaṃ kathetvā, ‘‘ahaṃ, bhikkhave, tena samayena vessantaro ahosiṃ, mahosadho, vidhurapaṇḍito, senakapaṇḍito, mahājanako rājā ahosi’’nti samodhānentaṃ suṇāti. Athassa etadahosi – ‘‘ime rūpavedanāsaññāsaṅkhārā tattha tattheva nirujjhanti, viññāṇaṃ pana idhalokato paralokaṃ, paralokato imaṃ lokaṃ sandhāvati saṃsaratī’’ti sassatadassanaṃ uppannaṃ. Tenāha – ‘‘tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anañña’’nti.
ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಪನ, ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭವಂ, ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ವಿನಾ ಪಚ್ಚಯಂ ನತ್ಥಿ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಬುದ್ಧೇನ ಅಕಥಿತಂ ಕಥೇತಿ, ಜಿನಚಕ್ಕೇ ಪಹಾರಂ ದೇತಿ, ವೇಸಾರಜ್ಜಞಾಣಂ ಪಟಿಬಾಹತಿ, ಸೋತುಕಾಮಂ ಜನಂ ವಿಸಂವಾದೇತಿ, ಅರಿಯಪಥೇ ತಿರಿಯಂ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಯಥಾ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ರಜ್ಜೇ ಮಹಾಚೋರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ಜಿನಸಾಸನೇ ಚೋರೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಜನಪದವಾಸಿನೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಭಿಕ್ಖೂ। ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸೂತಿ ಅಯಂ ಪರಿಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಾಸನಮ್ಪಿ ಅನ್ತರಧಾಪೇಯ್ಯ, ಯಾವ ಪಕ್ಖಂ ನ ಲಭತಿ, ತಾವದೇವ ನಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಾ ವಿವೇಚೇಮಾತಿ ಸುತಸುತಟ್ಠಾನತೋಯೇವ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ಅನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು।
Sammāsambuddhena pana, ‘‘viññāṇaṃ paccayasambhavaṃ, sati paccaye uppajjati, vinā paccayaṃ natthi viññāṇassa sambhavo’’ti vuttaṃ. Tasmā ayaṃ bhikkhu buddhena akathitaṃ katheti, jinacakke pahāraṃ deti, vesārajjañāṇaṃ paṭibāhati, sotukāmaṃ janaṃ visaṃvādeti, ariyapathe tiriyaṃ nipatitvā mahājanassa ahitāya dukkhāya paṭipanno. Yathā nāma rañño rajje mahācoro uppajjamāno mahājanassa ahitāya dukkhāya uppajjati, evaṃ jinasāsane coro hutvā mahājanassa ahitāya dukkhāya uppannoti veditabbo. Sambahulā bhikkhūti janapadavāsino piṇḍapātikabhikkhū. Tenupasaṅkamiṃsūti ayaṃ parisaṃ labhitvā sāsanampi antaradhāpeyya, yāva pakkhaṃ na labhati, tāvadeva naṃ diṭṭhigatā vivecemāti sutasutaṭṭhānatoyeva aṭṭhatvā anisīditvā upasaṅkamiṃsu.
೩೯೮. ಕತಮಂ ತಂ ಸಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಸಾತಿ ಯಂ ತ್ವಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದೇಸಿ, ಕತಮಂ ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ? ಯ್ವಾಯಂ, ಭನ್ತೇ, ವದೋ ವೇದೇಯ್ಯೋ ತತ್ರ ತತ್ರ ಕಲ್ಯಾಣಪಾಪಕಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ, ಭನ್ತೇ, ಯೋ ಅಯಂ ವದತಿ ವೇದಯತಿ, ಯೋ ಚಾಯಂ ತಹಿಂ ತಹಿಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಾನಂ ವಿಪಾಕಂ ಪಚ್ಚನುಭೋತಿ। ಇದಂ, ಭನ್ತೇ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಯಮಹಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದೇಮೀತಿ । ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ನಾಮಾತಿ ಕಸ್ಸ ಖತ್ತಿಯಸ್ಸ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ವಾ ವೇಸ್ಸಸುದ್ದಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ।
398.Katamaṃ taṃ sāti viññāṇanti sāti yaṃ tvaṃ viññāṇaṃ sandhāya vadesi, katamaṃ taṃ viññāṇanti? Yvāyaṃ, bhante, vado vedeyyo tatra tatra kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākaṃ paṭisaṃvedetīti, bhante, yo ayaṃ vadati vedayati, yo cāyaṃ tahiṃ tahiṃ kusalākusalakammānaṃ vipākaṃ paccanubhoti. Idaṃ, bhante, viññāṇaṃ, yamahaṃ sandhāya vademīti . Kassa nu kho nāmāti kassa khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessasuddagahaṭṭhapabbajitadevamanussānaṃ vā aññatarassa.
೩೯೯. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸೀತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆಮನ್ತೇಸಿ? ಸಾತಿಸ್ಸ ಕಿರ ಏವಂ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಸತ್ಥಾ ಮಂ ‘ಮೋಘಪುರಿಸೋ’ತಿ ವದತಿ, ನ ಚ ಮೋಘಪುರಿಸೋತಿ ವುತ್ತಮತ್ತೇನೇವ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ನ ಹೋತಿ। ಉಪಸೇನಮ್ಪಿ ಹಿ ವಙ್ಗನ್ತಪುತ್ತಂ, ‘ಅತಿಲಹುಂ ಖೋ ತ್ವಂ ಮೋಘಪುರಿಸ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಆವತ್ತೋ’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೭೫) ಭಗವಾ ಮೋಘಪುರಿಸವಾದೇನ ಓವದಿ। ಥೇರೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ। ಅಹಮ್ಪಿ ತಥಾರೂಪಂ ವೀರಿಯಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಛಿನ್ನಪಚ್ಚಯೋ ಅಯಂ ಸಾಸನೇ ಅವಿರುಳ್ಹಧಮ್ಮೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ। ಉಸ್ಮೀಕತೋತಿಆದಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾಧಿಪ್ಪಾಯಮೇವ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೋ ಅನುಸನ್ಧಿ। ಸಾತಿಸ್ಸ ಕಿರ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಭಗವಾ ಮಯ್ಹಂ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ನತ್ಥೀತಿ ವದತಿ, ಕಿಂ ಸಕ್ಕಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯೇ ಅಸತಿ ಕಾತುಂ? ನ ಹಿ ತಥಾಗತಾ ಸಉಪನಿಸ್ಸಯಸ್ಸೇವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಿ, ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ದೇಸೇನ್ತಿಯೇವ। ಅಹಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಸುಗತೋವಾದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಗ್ಗಸಮ್ಪತ್ತೂಪಗಂ ಕುಸಲಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ, ‘‘ನಾಹಂ, ಮೋಘಪುರಿಸ, ತುಯ್ಹಂ ಓವಾದಂ ವಾ ಅನುಸಾಸನಿಂ ವಾ ದೇಮೀ’’ತಿ ಸುಗತೋವಾದಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇದಾನಿ ಪರಿಸಾಯ ಲದ್ಧಿಂ ಸೋಧೇನ್ತೋ, ‘‘ಇಧಾಹಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
399.Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesīti kasmā āmantesi? Sātissa kira evaṃ ahosi – ‘‘satthā maṃ ‘moghapuriso’ti vadati, na ca moghapurisoti vuttamatteneva maggaphalānaṃ upanissayo na hoti. Upasenampi hi vaṅgantaputtaṃ, ‘atilahuṃ kho tvaṃ moghapurisa bāhullāya āvatto’ti (mahāva. 75) bhagavā moghapurisavādena ovadi. Thero aparabhāge ghaṭento vāyamanto cha abhiññā sacchākāsi. Ahampi tathārūpaṃ vīriyaṃ paggaṇhitvā maggaphalāni nibbattessāmī’’ti. Athassa bhagavā chinnapaccayo ayaṃ sāsane aviruḷhadhammoti dassento bhikkhū āmantesi. Usmīkatotiādi heṭṭhā vuttādhippāyameva. Atha kho bhagavāti ayampi pāṭiyekko anusandhi. Sātissa kira etadahosi – ‘‘bhagavā mayhaṃ maggaphalānaṃ upanissayo natthīti vadati, kiṃ sakkā upanissaye asati kātuṃ? Na hi tathāgatā saupanissayasseva dhammaṃ desenti, yassa kassaci desentiyeva. Ahaṃ buddhassa santikā sugatovādaṃ labhitvā saggasampattūpagaṃ kusalaṃ karissāmī’’ti. Athassa bhagavā, ‘‘nāhaṃ, moghapurisa, tuyhaṃ ovādaṃ vā anusāsaniṃ vā demī’’ti sugatovādaṃ paṭippassambhento imaṃ desanaṃ ārabhi. Tassattho heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo. Idāni parisāya laddhiṃ sodhento, ‘‘idhāhaṃ bhikkhū paṭipucchissāmī’’tiādimāha. Taṃ sabbampi heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
೪೦೦. ಇದಾನಿ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಯಂ ಯದೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಮನಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಧಮ್ಮೇ ಚಾತಿ ಸಹಾವಜ್ಜನೇನ ಭವಙ್ಗಮನಞ್ಚ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮೇ ಚ ಪಟಿಚ್ಚ। ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿಆದಿ ಓಪಮ್ಮನಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಕಿಂ ದೀಪೇತಿ? ದ್ವಾರಸಙ್ಕನ್ತಿಯಾ ಅಭಾವಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಕಟ್ಠಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಜಲಮಾನೋ ಅಗ್ಗಿ ಉಪಾದಾನಪಚ್ಚಯೇ ಸತಿಯೇವ ಜಲತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಪಚ್ಚಯವೇಕಲ್ಲೇನ ತತ್ಥೇವ ವೂಪಸಮ್ಮತಿ, ನ ಸಕಲಿಕಾದೀನಿ ಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಕಲಿಕಗ್ಗೀತಿಆದಿಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಮೇವ ಚಕ್ಖುಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ರೂಪೇ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ತಸ್ಮಿಂ ದ್ವಾರೇ ಚಕ್ಖುರೂಪಆಲೋಕಮನಸಿಕಾರಸಙ್ಖಾತೇ ಪಚ್ಚಯಮ್ಹಿ ಸತಿಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಪಚ್ಚಯವೇಕಲ್ಲೇನ ತತ್ಥೇವ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ನ ಸೋತಾದೀನಿ ಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿಆದಿಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ । ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು। ಇತಿ ಭಗವಾ ನಾಹಂ ವಿಞ್ಞಾಣಪ್ಪವತ್ತೇ ದ್ವಾರಸಙ್ಕನ್ತಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ವದಾಮಿ, ಅಯಂ ಪನ ಸಾತಿ ಮೋಘಪುರಿಸೋ ಭವಸಙ್ಕನ್ತಿಂ ವದತೀತಿ ಸಾತಿಂ ನಿಗ್ಗಹೇಸಿ।
400. Idāni viññāṇassa sappaccayabhāvaṃ dassetuṃ yaṃ yadeva, bhikkhavetiādimāha. Tattha manañca paṭicca dhamme cāti sahāvajjanena bhavaṅgamanañca tebhūmakadhamme ca paṭicca. Kaṭṭhañca paṭiccātiādi opammanidassanatthaṃ vuttaṃ. Tena kiṃ dīpeti? Dvārasaṅkantiyā abhāvaṃ. Yathā hi kaṭṭhaṃ paṭicca jalamāno aggi upādānapaccaye satiyeva jalati, tasmiṃ asati paccayavekallena tattheva vūpasammati, na sakalikādīni saṅkamitvā sakalikaggītiādisaṅkhyaṃ gacchati, evameva cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppannaṃ viññāṇaṃ tasmiṃ dvāre cakkhurūpaālokamanasikārasaṅkhāte paccayamhi satiyeva uppajjati, tasmiṃ asati paccayavekallena tattheva nirujjhati, na sotādīni saṅkamitvā sotaviññāṇantiādisaṅkhyaṃ gacchati . Esa nayo sabbavāresu. Iti bhagavā nāhaṃ viññāṇappavatte dvārasaṅkantimattampi vadāmi, ayaṃ pana sāti moghapuriso bhavasaṅkantiṃ vadatīti sātiṃ niggahesi.
೪೦೧. ಏವಂ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಖನ್ಧಾನಂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ಭೂತಮಿದನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಭೂತಮಿದನ್ತಿ ಇದಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಜಾತಂ ಭೂತಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ತಂ ಭೂತಮಿದನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಸ್ಸಥಾತಿ। ತದಾಹಾರಸಮ್ಭವನ್ತಿ ತಂ ಪನೇತಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಆಹಾರಸಮ್ಭವಂ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭವಂ, ಸತಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಏವಂ ಪಸ್ಸಥಾತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ತದಾಹಾರನಿರೋಧಾತಿ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ನಿರೋಧಾ। ಭೂತಮಿದಂ ನೋಸ್ಸೂತಿ ಭೂತಂ ನು ಖೋ ಇದಂ, ನ ನು ಖೋ ಭೂತನ್ತಿ। ತದಾಹಾರಸಮ್ಭವಂ ನೋಸ್ಸೂತಿ ತಂ ಭೂತಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭವಂ ನು ಖೋ, ನ ನು ಖೋತಿ। ತದಾಹಾರನಿರೋಧಾತಿ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ನಿರೋಧಾ। ನಿರೋಧಧಮ್ಮಂ ನೋಸ್ಸೂತಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ನಿರೋಧಧಮ್ಮಂ ನು ಖೋ, ನ ನು ಖೋತಿ। ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸತೋತಿ ಇದಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಜಾತಂ ಭೂತಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ ಯಾಥಾವಸರಸಲಕ್ಖಣತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ। ಪಞ್ಞಾಯ ಸುದಿಟ್ಠನ್ತಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಸುಟ್ಠು ದಿಟ್ಠಂ। ಏವಂ ಯೇ ಯೇ ತಂ ಪುಚ್ಛಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸುಂ, ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
401. Evaṃ viññāṇassa sappaccayabhāvaṃ dassetvā idāni pana pañcannampi khandhānaṃ sappaccayabhāvaṃ dassento, bhūtamidantiādimāha. Tattha bhūtamidanti idaṃ khandhapañcakaṃ jātaṃ bhūtaṃ nibbattaṃ, tumhepi taṃ bhūtamidanti, bhikkhave, passathāti. Tadāhārasambhavanti taṃ panetaṃ khandhapañcakaṃ āhārasambhavaṃ paccayasambhavaṃ, sati paccaye uppajjati evaṃ passathāti pucchati. Tadāhāranirodhāti tassa paccayassa nirodhā. Bhūtamidaṃ nossūti bhūtaṃ nu kho idaṃ, na nu kho bhūtanti. Tadāhārasambhavaṃ nossūti taṃ bhūtaṃ khandhapañcakaṃ paccayasambhavaṃ nu kho, na nu khoti. Tadāhāranirodhāti tassa paccayassa nirodhā. Nirodhadhammaṃ nossūti taṃ dhammaṃ nirodhadhammaṃ nu kho, na nu khoti. Sammappaññāya passatoti idaṃ khandhapañcakaṃ jātaṃ bhūtaṃ nibbattanti yāthāvasarasalakkhaṇato vipassanāpaññāya sammā passantassa. Paññāya sudiṭṭhanti vuttanayeneva vipassanāpaññāya suṭṭhu diṭṭhaṃ. Evaṃ ye ye taṃ pucchaṃ sallakkhesuṃ, tesaṃ tesaṃ paṭiññaṃ gaṇhanto pañcannaṃ khandhānaṃ sappaccayabhāvaṃ dasseti.
ಇದಾನಿ ಯಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ತೇಹಿ ತಂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಂ ಸನಿರೋಧಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಸುದಿಟ್ಠಂ, ತತ್ಥ ನಿತ್ತಣ್ಹಭಾವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಇಮಂ ಚೇ ತುಮ್ಹೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ । ಸಭಾವದಸ್ಸನೇನ ಪರಿಸುದ್ಧಂ। ಪಚ್ಚಯದಸ್ಸನೇನ ಪರಿಯೋದಾತಂ। ಅಲ್ಲೀಯೇಥಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಅಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ ವಿಹರೇಯ್ಯಾಥ। ಕೇಲಾಯೇಥಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಕೀಳಮಾನಾ ವಿಹರೇಯ್ಯಾಥ । ಧನಾಯೇಥಾತಿ ಧನಂ ವಿಯ ಇಚ್ಛನ್ತಾ ಗೇಧಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾಥ। ಮಮಾಯೇಥಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಮಮತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯಾಥ। ನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ನೋ ಗಹಣತ್ಥಾಯಾತಿ ಯೋ ಸೋ ಮಯಾ ಚತುರೋಘನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ಕುಲ್ಲೂಪಮೋ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ, ನೋ ನಿಕನ್ತಿವಸೇನ ಗಹಣತ್ಥಾಯ। ಅಪಿ ನು ತಂ ತುಮ್ಹೇ ಆಜಾನೇಯ್ಯಾಥಾತಿ। ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Idāni yāya paññāya tehi taṃ sappaccayaṃ sanirodhaṃ khandhapañcakaṃ sudiṭṭhaṃ, tattha nittaṇhabhāvaṃ pucchanto imaṃ ce tumhetiādimāha. Tattha diṭṭhinti vipassanāsammādiṭṭhiṃ . Sabhāvadassanena parisuddhaṃ. Paccayadassanena pariyodātaṃ. Allīyethāti taṇhādiṭṭhīhi allīyitvā vihareyyātha. Kelāyethāti taṇhādiṭṭhīhi kīḷamānā vihareyyātha . Dhanāyethāti dhanaṃ viya icchantā gedhaṃ āpajjeyyātha. Mamāyethāti taṇhādiṭṭhīhi mamattaṃ uppādeyyātha. Nittharaṇatthāya no gahaṇatthāyāti yo so mayā caturoghanittharaṇatthāya kullūpamo dhammo desito, no nikantivasena gahaṇatthāya. Api nu taṃ tumhe ājāneyyāthāti. Vipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
೪೦೨. ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಪಚ್ಚಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಹಾರಾತಿಆದಿಮಾಹ, ತಮ್ಪಿ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ಯಥಾ ಪನ ಏಕೋ ಇಮಂ ಜಾನಾಸೀತಿ ವುತ್ತೋ, ‘‘ನ ಕೇವಲಂ ಇಮಂ, ಮಾತರಮ್ಪಿಸ್ಸ ಜಾನಾಮಿ, ಮಾತು ಮಾತರಮ್ಪೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪವೇಣಿವಸೇನ ಜಾನನ್ತೋ ಸುಟ್ಠು ಜಾನಾತಿ ನಾಮ। ಏವಮೇವಂ ಭಗವಾ ನ ಕೇವಲಂ ಖನ್ಧಮತ್ತಮೇವ ಜಾನಾತಿ, ಖನ್ಧಾನಂ ಪಚ್ಚಯಮ್ಪಿ ತೇಸಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಪಚ್ಚಯನ್ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಪಚ್ಚಯಪರಮ್ಪರಂ ಜಾನಾತಿ। ಸೋ ತಂ, ಬುದ್ಧಬಲಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ಇದಾನಿ ಪಚ್ಚಯಪರಮ್ಪರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ಇಮೇ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ಇತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ…ಪೇ॰… ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಕಥಾ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಸಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾವ।
402. Idāni tesaṃ khandhānaṃ paccayaṃ dassento, cattārome, bhikkhave, āhārātiādimāha, tampi vuttatthameva. Yathā pana eko imaṃ jānāsīti vutto, ‘‘na kevalaṃ imaṃ, mātarampissa jānāmi, mātu mātarampī’’ti evaṃ paveṇivasena jānanto suṭṭhu jānāti nāma. Evamevaṃ bhagavā na kevalaṃ khandhamattameva jānāti, khandhānaṃ paccayampi tesampi paccayānaṃ paccayanti evaṃ sabbapaccayaparamparaṃ jānāti. So taṃ, buddhabalaṃ dīpento idāni paccayaparamparaṃ dassetuṃ, ime ca, bhikkhave, cattāro āhārātiādimāha. Taṃ vuttatthameva. Iti kho, bhikkhave, avijjāpaccayā saṅkhārā…pe… dukkhakkhandhassa samudayo hotīti ettha pana paṭiccasamuppādakathā vitthāretabbā bhaveyya, sā visuddhimagge vitthāritāva.
೪೦೪. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಇದಂ ಹೋತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಸತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಖಾರಾದಿಕಂ ಫಲಂ ಹೋತಿ। ಇಮಸ್ಸುಪ್ಪಾದಾ ಇದಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾ ಇದಂ ಸಙ್ಖಾರಾದಿಕಂ ಫಲಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಯದಿದಂ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ…ಪೇ॰… ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ವಿವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತ್ವೇವ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತ್ವೇವಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಏವ ತು। ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾತಿ ವಿರಾಗಸಙ್ಖಾತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಅಸೇಸನಿರೋಧಾ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಾ। ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋತಿ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ನಿರುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ನಿರೋಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧೋ ಹೋತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಞ್ಚ ನಿರೋಧಾ ನಾಮರೂಪಾದೀನಿ ನಿರುದ್ಧಾನಿಯೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧೋತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾ ಏವಮೇತಸ್ಸ ಕೇವಲಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ನಿರೋಧೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕೇವಲಸ್ಸಾತಿ ಸಕಲಸ್ಸ, ಸುದ್ಧಸ್ಸ ವಾ, ಸತ್ತವಿರಹಿತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸಾತಿ ದುಕ್ಖರಾಸಿಸ್ಸ। ನಿರೋಧೋ ಹೋತೀತಿ ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ।
404.Imasmiṃ sati idaṃ hotīti imasmiṃ avijjādike paccaye sati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ hoti. Imassuppādā idaṃ uppajjatīti imassa avijjādikassa paccayassa uppādā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ uppajjati, tenevāha – ‘‘yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā…pe… samudayo hotī’’ti. Evaṃ vaṭṭaṃ dassetvā idāni vivaṭṭaṃ dassento, avijjāya tveva asesavirāganirodhātiādimāha. Tattha avijjāya tvevāti avijjāya eva tu. Asesavirāganirodhāti virāgasaṅkhātena maggena asesanirodhā anuppādanirodhā. Saṅkhāranirodhoti saṅkhārānaṃ anuppādanirodho hoti, evaṃ niruddhānaṃ pana saṅkhārānaṃ nirodhā viññāṇanirodho hoti, viññāṇādīnañca nirodhā nāmarūpādīni niruddhāniyeva hontīti dassetuṃ saṅkhāranirodhā viññāṇanirodhotiādiṃ vatvā evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodhohotīti vuttaṃ. Tattha kevalassāti sakalassa, suddhassa vā, sattavirahitassāti attho. Dukkhakkhandhassāti dukkharāsissa. Nirodho hotīti anuppādo hoti.
೪೦೬. ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಸತೀತಿಆದಿ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
406.Imasmiṃ asatītiādi vuttapaṭipakkhanayena veditabbaṃ.
೪೦೭. ಏವಂ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಇಮಂ ದ್ವಾದಸಙ್ಗಪಚ್ಚಯವಟ್ಟಂ ಸಹ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗೇನ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಯಾ ಪಟಿಧಾವನಾ ಪಹೀಯತಿ, ತಸ್ಸಾ ಅಭಾವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏವಂ ಜಾನನ್ತಾತಿ ಏವಂ ಸಹವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗೇನ ಜಾನನ್ತಾ। ಏವಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಪುಬ್ಬನ್ತನ್ತಿ ಪುರಿಮಕೋಟ್ಠಾಸಂ, ಅತೀತಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಧಾವೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಪಟಿಧಾವೇಯ್ಯಾಥ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಾಸವಸುತ್ತೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ।
407. Evaṃ vaṭṭavivaṭṭaṃ kathetvā idāni imaṃ dvādasaṅgapaccayavaṭṭaṃ saha vipassanāya maggena jānantassa yā paṭidhāvanā pahīyati, tassā abhāvaṃ pucchanto api nu tumhe, bhikkhavetiādimāha. Tattha evaṃ jānantāti evaṃ sahavipassanāya maggena jānantā. Evaṃ passantāti tasseva vevacanaṃ. Pubbantanti purimakoṭṭhāsaṃ, atītakhandhadhātuāyatanānīti attho. Paṭidhāveyyāthāti taṇhādiṭṭhivasena paṭidhāveyyātha. Sesaṃ sabbāsavasutte vitthāritameva.
ಇದಾನಿ ನೇಸಂ ತತ್ಥ ನಿಚ್ಚಲಭಾವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ, ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಂ ಜಾನನ್ತಾ ಏವಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯಾಥ, ಸತ್ಥಾ ನೋ ಗರೂತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಗರೂತಿ ಭಾರಿಕೋ ಅಕಾಮಾ ಅನುವತ್ತಿತಬ್ಬೋ । ಸಮಣೋತಿ ಬುದ್ಧಸಮಣೋ। ಅಞ್ಞಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ಅಯಂ ಸತ್ಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅಪಿ ನು ಏವಂಸಞ್ಞಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಬಾಹಿರಕಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸೇಯ್ಯಾಥ। ಪುಥುಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನನ್ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಪುಥೂನಂ ತಿತ್ಥಿಯಸಮಣಾನಂ ಚೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಞ್ಚ। ವತಕೋತೂಹಲಮಙ್ಗಲಾನೀತಿ ವತಸಮಾದಾನಾನಿ ಚ ದಿಟ್ಠಿಕುತೂಹಲಾನಿ ಚ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತಮಙ್ಗಲಾನಿ ಚ। ತಾನಿ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ಏತಾನಿ ಸಾರನ್ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಟಿಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥ। ಏವಂ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಾನಿ ಚ ಪುನ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಮಂ ಞಾತನ್ತಿ ಸಯಂ ಞಾಣೇನ ಞಾತಂ। ಸಾಮಂ ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ಸಯಂ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ದಿಟ್ಠಂ। ಸಾಮಂ ವಿದಿತನ್ತಿ ಸಯಂ ವಿಭಾವಿತಂ ಪಾಕಟಂ ಕತಂ। ಉಪನೀತಾ ಖೋ ಮೇ ತುಮ್ಹೇತಿ ಮಯಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇ ಇಮಿನಾ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಾದಿಸಭಾವೇನ ಧಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಉಪನೀತಾ, ಪಾಪಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕೋತಿಆದೀನಮತ್ಥೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತೋ। ಇದಮೇತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏತಂ ವಚನಮಿದಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಾಮಂ ಞಾತಾದಿಭಾವಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವುತ್ತಂ।
Idāni nesaṃ tattha niccalabhāvaṃ pucchanto, api nu tumhe, bhikkhave, evaṃ jānantā evaṃ passantā evaṃ vadeyyātha, satthā no garūtiādimāha. Tattha garūti bhāriko akāmā anuvattitabbo . Samaṇoti buddhasamaṇo. Aññaṃ satthāraṃ uddiseyyāthāti ayaṃ satthā amhākaṃ kiccaṃ sādhetuṃ na sakkotīti api nu evaṃsaññino hutvā aññaṃ bāhirakaṃ satthāraṃ uddiseyyātha. Puthusamaṇabrāhmaṇānanti evaṃsaññino hutvā puthūnaṃ titthiyasamaṇānaṃ ceva brāhmaṇānañca. Vatakotūhalamaṅgalānīti vatasamādānāni ca diṭṭhikutūhalāni ca diṭṭhasutamutamaṅgalāni ca. Tāni sārato paccāgaccheyyāthāti etāni sāranti evaṃsaññino hutvā paṭiāgaccheyyātha. Evaṃ nissaṭṭhāni ca puna gaṇheyyāthāti attho. Sāmaṃ ñātanti sayaṃ ñāṇena ñātaṃ. Sāmaṃ diṭṭhanti sayaṃ paññācakkhunā diṭṭhaṃ. Sāmaṃ viditanti sayaṃ vibhāvitaṃ pākaṭaṃ kataṃ. Upanītā kho me tumheti mayā, bhikkhave, tumhe iminā sandiṭṭhikādisabhāvena dhammena nibbānaṃ upanītā, pāpitāti attho. Sandiṭṭhikotiādīnamattho visuddhimagge vitthārito. Idametaṃ paṭicca vuttanti etaṃ vacanamidaṃ tumhehi sāmaṃ ñātādibhāvaṃ paṭicca vuttaṃ.
೪೦೮. ತಿಣ್ಣಂ ಖೋ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆರಭಿ? ನನು ಹೇಟ್ಠಾ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟವಸೇನ ದೇಸನಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪಿತಾತಿ? ಆಮ ಪಾಪಿತಾ। ಅಯಂ ಪನ ಪಾಟಿಏಕ್ಕೋ ಅನುಸನ್ಧಿ , ‘‘ಅಯಞ್ಹಿ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ, ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮೋಹಟ್ಠಾನಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ಪಾಕಟಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ಅಪಿಚ ವಟ್ಟಮೂಲಂ ಅವಿಜ್ಜಾ, ವಿವಟ್ಟಮೂಲಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ, ಇತಿ ವಟ್ಟಮೂಲಂ ಅವಿಜ್ಜಂ ವಿವಟ್ಟಮೂಲಞ್ಚ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾಪಿ, ‘‘ಪುನ ಏಕವಾರಂ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟವಸೇನ ದೇಸನಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಪಾತಾತಿ ಸಮೋಧಾನೇನ ಪಿಣ್ಡಭಾವೇನ। ಗಬ್ಭಸ್ಸಾತಿ ಗಬ್ಭೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಕಸತ್ತಸ್ಸ। ಅವಕ್ಕನ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಹೋತಿ। ಕತ್ಥಚಿ ಹಿ ಗಬ್ಭೋತಿ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿ ವುತ್ತೋ। ಯಥಾಹ –
408.Tiṇṇaṃ kho pana, bhikkhaveti kasmā ārabhi? Nanu heṭṭhā vaṭṭavivaṭṭavasena desanā matthakaṃ pāpitāti? Āma pāpitā. Ayaṃ pana pāṭiekko anusandhi , ‘‘ayañhi lokasannivāso paṭisandhisammūḷho, tassa sammohaṭṭhānaṃ viddhaṃsetvā pākaṭaṃ karissāmī’’ti imaṃ desanaṃ ārabhi. Apica vaṭṭamūlaṃ avijjā, vivaṭṭamūlaṃ buddhuppādo, iti vaṭṭamūlaṃ avijjaṃ vivaṭṭamūlañca buddhuppādaṃ dassetvāpi, ‘‘puna ekavāraṃ vaṭṭavivaṭṭavasena desanaṃ matthakaṃ pāpessāmī’’ti imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha sannipātāti samodhānena piṇḍabhāvena. Gabbhassāti gabbhe nibbattanakasattassa. Avakkanti hotīti nibbatti hoti. Katthaci hi gabbhoti mātukucchi vutto. Yathāha –
‘‘ಯಮೇಕರತ್ತಿಂ ಪಠಮಂ, ಗಬ್ಭೇ ವಸತಿ ಮಾಣವೋ।
‘‘Yamekarattiṃ paṭhamaṃ, gabbhe vasati māṇavo;
ಅಬ್ಭುಟ್ಠಿತೋವ ಸೋ ಯಾತಿ, ಸ ಗಚ್ಛಂ ನ ನಿವತ್ತತೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೩೬೩)।
Abbhuṭṭhitova so yāti, sa gacchaṃ na nivattatī’’ti. (jā. 1.15.363);
ಕತ್ಥಚಿ ಗಬ್ಭೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಸತ್ತೋ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಯಥಾ ಖೋ, ಪನಾನನ್ದ, ಅಞ್ಞಾ ಇತ್ಥಿಕಾ ನವ ವಾ ದಸ ವಾ ಮಾಸೇ ಗಬ್ಭಂ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ವಿಜಾಯನ್ತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೦೫)। ಇಧ ಸತ್ತೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಅವಕ್ಕನ್ತಿ ಹೋತೀ’’ತಿ।
Katthaci gabbhe nibbattanasatto. Yathāha – ‘‘yathā kho, panānanda, aññā itthikā nava vā dasa vā māse gabbhaṃ kucchinā pariharitvā vijāyantī’’ti (ma. ni. 3.205). Idha satto adhippeto, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘gabbhassa avakkanti hotī’’ti.
ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಲೋಕೇ। ಮಾತಾ ಚ ಉತುನೀ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ಉತುಸಮಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಕಿರ ಯಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ದಾರಕೋ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ತತ್ಥ ಮಹತೀ ಲೋಹಿತಪೀಳಕಾ ಸಣ್ಠಹಿತ್ವಾ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಗ್ಘರತಿ, ವತ್ಥು ಸುದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ಸುದ್ಧೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಮಾತಾಪಿತೂಸು ಏಕವಾರಂ ಸನ್ನಿಪತಿತೇಸು ಯಾವ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಖೇತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಹತ್ಥಗ್ಗಾಹವೇಣಿಗ್ಗಾಹಾದಿನಾ ಅಙ್ಗಪರಾಮಸನೇನಪಿ ದಾರಕೋ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿಯೇವ। ಗನ್ಧಬ್ಬೋತಿ ತತ್ರೂಪಗಸತ್ತೋ। ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ ಹೋತೀತಿ ನ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ಸಮೀಪೇ ಠಿತೋ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಕಮ್ಮಯನ್ತಯನ್ತಿತೋ ಪನ ಏಕೋ ಸತ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಕೋ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಂಸಯೇನಾತಿ ‘‘ಅರೋಗೋ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ಅಹಂ ವಾ, ಪುತ್ತೋ ವಾ ಮೇ’’ತಿ ಏವಂ ಮಹನ್ತೇನ ಜೀವಿತಸಂಸಯೇನ। ಲೋಹಿತಞ್ಹೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ತದಾ ಕಿರ ಮಾತುಲೋಹಿತಂ ತಂ ಠಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೇನ ಪಣ್ಡರಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ವಙ್ಕಕನ್ತಿ ಗಾಮದಾರಕಾನಂ ಕೀಳನಕಂ ಖುದ್ದಕನಙ್ಗಲಂ। ಘಟಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ದೀಘದಣ್ಡೇನ ರಸ್ಸದಣ್ಡಕಂ ಪಹರಣಕೀಳಾ। ಮೋಕ್ಖಚಿಕನ್ತಿ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಕೀಳಾ, ಆಕಾಸೇ ವಾ ದಣ್ಡಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠುಪರಿಯಭಾವೇನ ಪರಿವತ್ತನಕೀಳನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಚಿಙ್ಗುಲಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ತಾಲಪಣ್ಣಾದೀಹಿ ಕತಂ ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಪರಿಬ್ಭಮನಚಕ್ಕಂ । ಪತ್ತಾಳ್ಹಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಣ್ಣನಾಳಿಕಾ, ತಾಯ ವಾಲಿಕಾದೀನಿ ಮಿನನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಿ। ರಥಕನ್ತಿ ಖುದ್ದಕರಥಂ। ಧನುಕಮ್ಪಿ ಖುದ್ದಕಧನುಮೇವ।
Idhāti imasmiṃ sattaloke. Mātā ca utunī hotīti idaṃ utusamayaṃ sandhāya vuttaṃ. Mātugāmassa kira yasmiṃ okāse dārako nibbattati, tattha mahatī lohitapīḷakā saṇṭhahitvā bhijjitvā paggharati, vatthu suddhaṃ hoti, suddhe vatthumhi mātāpitūsu ekavāraṃ sannipatitesu yāva satta divasāni khettameva hoti. Tasmiṃ samaye hatthaggāhaveṇiggāhādinā aṅgaparāmasanenapi dārako nibbattatiyeva. Gandhabboti tatrūpagasatto. Paccupaṭṭhito hotīti na mātāpitūnaṃ sannipātaṃ olokayamāno samīpe ṭhito paccupaṭṭhito nāma hoti. Kammayantayantito pana eko satto tasmiṃ okāse nibbattanako hotīti ayamettha adhippāyo. Saṃsayenāti ‘‘arogo nu kho bhavissāmi ahaṃ vā, putto vā me’’ti evaṃ mahantena jīvitasaṃsayena. Lohitañhetaṃ, bhikkhaveti tadā kira mātulohitaṃ taṃ ṭhānaṃ sampattaṃ puttasinehena paṇḍaraṃ hoti. Tasmā evamāha. Vaṅkakanti gāmadārakānaṃ kīḷanakaṃ khuddakanaṅgalaṃ. Ghaṭikā vuccati dīghadaṇḍena rassadaṇḍakaṃ paharaṇakīḷā. Mokkhacikanti samparivattakakīḷā, ākāse vā daṇḍakaṃ gahetvā bhūmiyaṃ vā sīsaṃ ṭhapetvā heṭṭhupariyabhāvena parivattanakīḷananti vuttaṃ hoti. Ciṅgulakaṃ vuccati tālapaṇṇādīhi kataṃ vātappahārena paribbhamanacakkaṃ . Pattāḷhakaṃ vuccati paṇṇanāḷikā, tāya vālikādīni minantā kīḷanti. Rathakanti khuddakarathaṃ. Dhanukampi khuddakadhanumeva.
೪೦೯. ಸಾರಜ್ಜತೀತಿ ರಾಗಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಬ್ಯಾಪಜ್ಜತೀತಿ ಬ್ಯಾಪಾದಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಅನುಪಟ್ಠಿತಕಾಯಸತೀತಿ ಕಾಯೇ ಸತಿ ಕಾಯಸತಿ, ತಂ ಅನುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿತ್ತಚೇತಸೋತಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೋ। ಯತ್ಥಸ್ಸ ತೇ ಪಾಪಕಾತಿ ಯಸ್ಸಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಏತೇ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ, ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ ನಾಧಿಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುರೋಧವಿರೋಧನ್ತಿ ರಾಗಞ್ಚೇವ ದೋಸಞ್ಚ। ಅಭಿನನ್ದತೀತಿ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ಅಭಿನನ್ದತಿ, ತಣ್ಹಾವಸೇನೇವ ಅಹೋ ಸುಖನ್ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಅಭಿವದತಿ। ಅಜ್ಝೋಸಾಯ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ತಣ್ಹಾಅಜ್ಝೋಸಾನಗಹಣೇನ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸುಖಂ ವಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ವಾ ಅಭಿನನ್ದತು, ದುಕ್ಖಂ ಕಥಂ ಅಭಿನನ್ದತೀತಿ? ‘‘ಅಹಂ ದುಕ್ಖಿತೋ ಮಮ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಅಭಿನನ್ದತಿ ನಾಮ। ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನನ್ದೀತಿ ತಣ್ಹಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತದುಪಾದಾನನ್ತಿ ಸಾವ ತಣ್ಹಾ ಗಹಣಟ್ಠೇನ ಉಪಾದಾನಂ ನಾಮ। ತಸ್ಸ ಉಪಾದಾನಪಚ್ಚಯಾ ಭವೋ…ಪೇ॰… ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ, ಇದಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ಪುನ ಏಕವಾರಂ ದ್ವಿಸನ್ಧಿ ತಿಸಙ್ಖೇಪಂ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸಿತಂ।
409.Sārajjatīti rāgaṃ uppādeti. Byāpajjatīti byāpādaṃ uppādeti. Anupaṭṭhitakāyasatīti kāye sati kāyasati, taṃ anupaṭṭhapetvāti attho. Parittacetasoti akusalacitto. Yatthassa te pāpakāti yassaṃ phalasamāpattiyaṃ ete nirujjhanti, taṃ na jānāti nādhigacchatīti attho. Anurodhavirodhanti rāgañceva dosañca. Abhinandatīti taṇhāvasena abhinandati, taṇhāvaseneva aho sukhantiādīni vadanto abhivadati. Ajjhosāya tiṭṭhatīti taṇhāajjhosānagahaṇena gilitvā pariniṭṭhapetvā gaṇhāti. Sukhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā abhinandatu, dukkhaṃ kathaṃ abhinandatīti? ‘‘Ahaṃ dukkhito mama dukkha’’nti gaṇhanto abhinandati nāma. Uppajjati nandīti taṇhā uppajjati. Tadupādānanti sāva taṇhā gahaṇaṭṭhena upādānaṃ nāma. Tassa upādānapaccayā bhavo…pe… samudayo hotīti, idañhi bhagavatā puna ekavāraṃ dvisandhi tisaṅkhepaṃ paccayākāravaṭṭaṃ dassitaṃ.
೪೧೦-೪. ಇದಾನಿ ವಿವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮಾಣಚೇತಸೋತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಲೋಕುತ್ತರಂ ಚೇತೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಚೇತಸೋ, ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಂ ಖೋ ಮೇ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಂಖಿತ್ತೇನ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಂ ಧಾರೇಥಾತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಂ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ದೇಸಿತಂ ಮಯ್ಹಂ, ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿದೇಸನಂ ತುಮ್ಹೇ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಧಾರೇಯ್ಯಾಥ ಮಾ ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯಾಥ। ದೇಸನಾ ಹಿ ಏತ್ಥ ವಿಮುತ್ತಿಪಟಿಲಾಭಹೇತುತೋ ವಿಮುತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾ। ಮಹಾತಣ್ಹಾಜಾಲತಣ್ಹಾಸಙ್ಘಾಟಪಟಿಮುಕ್ಕನ್ತಿ ತಣ್ಹಾವ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತಟ್ಠೇನ ಮಹಾತಣ್ಹಾಜಾಲಂ, ಸಙ್ಘಟಿತಟ್ಠೇನ ಸಙ್ಘಾಟನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ; ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮಹಾತಣ್ಹಾಜಾಲೇ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಘಾಟೇ ಚ ಇಮಂ ಸಾತಿಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಕೇವಟ್ಟಪುತ್ತಂ ಪಟಿಮುಕ್ಕಂ ಧಾರೇಥ। ಅನುಪವಿಟ್ಠೋ ಅನ್ತೋಗಧೋತಿ ನಂ ಧಾರೇಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
410-4. Idāni vivaṭṭaṃ dassetuṃ idha, bhikkhave, tathāgato loke uppajjatītiādimāha. Tattha appamāṇacetasoti appamāṇaṃ lokuttaraṃ ceto assāti appamāṇacetaso, maggacittasamaṅgīti attho. Imaṃ kho me tumhe, bhikkhave, saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ dhārethāti, bhikkhave, imaṃ saṃkhittena desitaṃ mayhaṃ, taṇhāsaṅkhayavimuttidesanaṃ tumhe niccakālaṃ dhāreyyātha mā pamajjeyyātha. Desanā hi ettha vimuttipaṭilābhahetuto vimuttīti vuttā. Mahātaṇhājālataṇhāsaṅghāṭapaṭimukkanti taṇhāva saṃsibbitaṭṭhena mahātaṇhājālaṃ, saṅghaṭitaṭṭhena saṅghāṭanti vuccati; iti imasmiṃ mahātaṇhājāle taṇhāsaṅghāṭe ca imaṃ sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ paṭimukkaṃ dhāretha. Anupaviṭṭho antogadhoti naṃ dhārethāti attho. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ಮಹಾತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೮. ಮಹಾತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತಂ • 8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೮. ಮಹಾತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā
