Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
8. මහාතණ්හාසඞ්ඛයසුත්තවණ්ණනා
8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā
396. ලද්ධිමත්තන්ති මිච්ඡාගාහමත්තං, න දිට්ඨාභිනිවෙසො. සස්සතදිට්ඨීති නිච්චාභිනිවෙසො. සොති අරිට්ඨො භික්ඛු. කථෙත්වා සමොධානෙන්තන්ති යොජනා. සමොධානෙන්තන්ති ච නිගමෙන්තන්ති අත්ථො. තත්ථ තත්ථෙවාති තෙසු තෙසු එව භවෙසු නිරුජ්ඣන්ති, න භවන්තරං සඞ්කමන්ති. විඤ්ඤාණං පන අභින්නසභාවං අනඤ්ඤන්ති අධිප්පායො. ඉධලොකතොති ඉමස්මා අත්තභාවා. පරලොකන්ති පරභවසඤ්ඤිතං අත්තභාවං. සන්ධාවතීති නිච්චතාය කෙනචි අසම්බද්ධං විය ගච්ඡති. තෙන ඉධලොකතො පරලොකගමනමාහ. සංසරතීති ඉමිනා පරලොකතො ඉධාගමනං. සන්ධාවතීති වා භවන්තරසඞ්කමනමාහ. සංසරතීති තත්ථ තත්ථ අපරාපරසඤ්චරණං.
396.Laddhimattanti micchāgāhamattaṃ, na diṭṭhābhiniveso. Sassatadiṭṭhīti niccābhiniveso. Soti ariṭṭho bhikkhu. Kathetvā samodhānentanti yojanā. Samodhānentanti ca nigamentanti attho. Tattha tatthevāti tesu tesu eva bhavesu nirujjhanti, na bhavantaraṃ saṅkamanti. Viññāṇaṃ pana abhinnasabhāvaṃ anaññanti adhippāyo. Idhalokatoti imasmā attabhāvā. Paralokanti parabhavasaññitaṃ attabhāvaṃ. Sandhāvatīti niccatāya kenaci asambaddhaṃ viya gacchati. Tena idhalokato paralokagamanamāha. Saṃsaratīti iminā paralokato idhāgamanaṃ. Sandhāvatīti vā bhavantarasaṅkamanamāha. Saṃsaratīti tattha tattha aparāparasañcaraṇaṃ.
‘‘පච්චයෙ සති භවතී’’තිආදිනා විඤ්ඤාණස්ස අන්වයතො බ්යතිරෙකතො ච පටිච්චසමුප්පන්නභාවං දස්සෙන්තො සස්සතභාවං පටික්ඛිපති. බුද්ධෙන අකථිතං කථෙසීති ඉමිනා ‘‘යං අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන, තං භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙතී’’ති (චූළව. 352, 353) ඉමස්මිං භෙදකරවත්ථුස්මිං සන්දිස්සතීති දස්සෙති. ජිනචක්කෙ පහාරං දෙතීති ‘‘තදෙවිදං විඤ්ඤාණං…පෙ.… අනඤ්ඤ’’න්ති නිච්චතං පටිජානන්තො – ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා අනිච්චා (ධ. ප. 277), රූපං, භික්ඛවෙ, අනිච්ච’’න්ති (සං. නි. 3.93-94) ච ආදිනයප්පවත්තෙ සත්ථු ධම්මචක්කෙ ඛීලං උප්පාදෙන්තො පහාරං දෙති. සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණෙන අනිච්චන්ති දිට්ඨං පවෙදිතඤ්ච විඤ්ඤාණං නිච්චන්ති පටිජානන්තො වෙසාරජ්ජඤාණං පටිබාහති. සොතුකාමං ජනන්ති අරියධම්මාධිගමස්ස එකන්තඋපායභූතං විපස්සනාමග්ගං සොතුකාමං ජනං නිච්චග්ගාහපග්ගණ්හනෙන විසංවාදෙති. තතො එව අරියපථෙ අරියධම්මවීථියං තස්සා පටික්ඛිපනෙන තිරියං නිපතිත්වා.
‘‘Paccaye sati bhavatī’’tiādinā viññāṇassa anvayato byatirekato ca paṭiccasamuppannabhāvaṃ dassento sassatabhāvaṃ paṭikkhipati. Buddhena akathitaṃ kathesīti iminā ‘‘yaṃ abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatena, taṃ bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatenāti dīpetī’’ti (cūḷava. 352, 353) imasmiṃ bhedakaravatthusmiṃ sandissatīti dasseti. Jinacakke pahāraṃ detīti ‘‘tadevidaṃ viññāṇaṃ…pe… anañña’’nti niccataṃ paṭijānanto – ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā (dha. pa. 277), rūpaṃ, bhikkhave, anicca’’nti (saṃ. ni. 3.93-94) ca ādinayappavatte satthu dhammacakke khīlaṃ uppādento pahāraṃ deti. Sabbaññutaññāṇena aniccanti diṭṭhaṃ paveditañca viññāṇaṃ niccanti paṭijānanto vesārajjañāṇaṃ paṭibāhati. Sotukāmaṃ jananti ariyadhammādhigamassa ekantaupāyabhūtaṃ vipassanāmaggaṃ sotukāmaṃ janaṃ niccaggāhapaggaṇhanena visaṃvādeti. Tato eva ariyapathe ariyadhammavīthiyaṃ tassā paṭikkhipanena tiriyaṃ nipatitvā.
398. විඤ්ඤාණසීසෙන අත්තනා ගහිතං අත්තානං විභාවෙන්තො ‘‘ය්වායං, භන්තෙ’’තිආදිමාහ. තත්ථ වදො වෙදෙය්යොතිආදයො සස්සතදිට්ඨියා එව අභිනිවෙසාකාරා. වදතීති වදො, වචීකම්මස්ස කාරකොති අත්ථො. ඉමිනා හි කාරකභාවුපායිකසත්තානං හිතසුඛාවබොධනසමත්ථතං අත්තනො දස්සෙති. වෙදියොව වෙදෙය්යො, ජානාති අනුභවති චාති අත්ථො. ඊදිසානඤ්හි පදානං බහුලා කත්තුසාධනතං සද්දවිදූ මඤ්ඤන්ති. වෙදයතීති තං තං අනුභවිතබ්බං අනුභවති. තහිං තහින්ති තෙසු තෙසු භවයොනිගතිඨිතිසත්තාවාසසත්තනිකායෙසු.
398. Viññāṇasīsena attanā gahitaṃ attānaṃ vibhāvento ‘‘yvāyaṃ, bhante’’tiādimāha. Tattha vado vedeyyotiādayo sassatadiṭṭhiyā eva abhinivesākārā. Vadatīti vado, vacīkammassa kārakoti attho. Iminā hi kārakabhāvupāyikasattānaṃ hitasukhāvabodhanasamatthataṃ attano dasseti. Vediyova vedeyyo, jānāti anubhavati cāti attho. Īdisānañhi padānaṃ bahulā kattusādhanataṃ saddavidū maññanti. Vedayatīti taṃ taṃ anubhavitabbaṃ anubhavati. Tahiṃ tahinti tesu tesu bhavayonigatiṭhitisattāvāsasattanikāyesu.
399. තං වාදං පග්ගය්හ ඨිතත්තා සාතිස්ස ඡින්නපච්චයතා අවිරුළ්හධම්මතා ච වෙදිතබ්බා. හෙට්ඨාති අලගද්දසුත්තසංවණ්ණනං (ම. නි. අට්ඨ. 2.236-237) සන්ධායාහ. පරතො හෙට්ඨාති වුත්තට්ඨානෙපි එසෙව නයො. පාටියෙක්කො අනුසන්ධීති තීහිපි අනුසන්ධීහි අවොමිස්සො විසුංයෙවෙකො අනුසන්ධි. නනු චායම්පි සාතිස්ස අජ්ඣාසයවසෙන පවත්තිතත්තා අජ්ඣාසයානුසන්ධියෙවාති? න, නිය්යානමුඛෙන අප්පවත්තත්තා. නිය්යානඤ්හි පුරක්ඛත්වා පුච්ඡාදිවසෙන පවත්තා ඉතරා දෙසනාපුච්ඡානුසන්ධිආදයො. ඉධ තදභාවතො වුත්තං ‘‘පාටියෙක්කො අනුසන්ධී’’ති. පරිසාය ලද්ධිං සොධෙන්තොති යාදිසී සාතිස්ස ලද්ධි, තදභාවදස්සනවසෙන පරිසාය ලද්ධිං සොධෙන්තො, පරිසාය ලද්ධිසොධනෙනෙව සාති ගණතො නිස්සාරිතො නාම ජාතො.
399. Taṃ vādaṃ paggayha ṭhitattā sātissa chinnapaccayatā aviruḷhadhammatā ca veditabbā. Heṭṭhāti alagaddasuttasaṃvaṇṇanaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.236-237) sandhāyāha. Parato heṭṭhāti vuttaṭṭhānepi eseva nayo. Pāṭiyekko anusandhīti tīhipi anusandhīhi avomisso visuṃyeveko anusandhi. Nanu cāyampi sātissa ajjhāsayavasena pavattitattā ajjhāsayānusandhiyevāti? Na, niyyānamukhena appavattattā. Niyyānañhi purakkhatvā pucchādivasena pavattā itarā desanāpucchānusandhiādayo. Idha tadabhāvato vuttaṃ ‘‘pāṭiyekko anusandhī’’ti. Parisāya laddhiṃ sodhentoti yādisī sātissa laddhi, tadabhāvadassanavasena parisāya laddhiṃ sodhento, parisāya laddhisodhaneneva sāti gaṇato nissārito nāma jāto.
400. යං යදෙවාති ඉදං යදිපි අවිසෙසතො පච්චයධම්මග්ගහණං, ‘‘විඤ්ඤාණන්ත්වෙව සඞ්ඛ්යං ගච්ඡතී’’ති පන වුත්තත්තා තංතංවිඤ්ඤාණස්ස සමඤ්ඤානිමිත්තපච්චයජාතං ගහිතන්ති දට්ඨබ්බං. තෙන වුත්තං පාළියං – ‘‘චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ත්වෙව සඞ්ඛ්යං ගච්ඡතී’’තිආදි. අථ වා තංතංද්වාරනියතං ඉතරම්පි සබ්බං තස්ස තස්ස විඤ්ඤාණස්ස පච්චයජාතං ඉධ ‘‘යං යදෙවා’’ති ගහිතං, තත්ථ පන යං අසාධාරණං, තෙන සමඤ්ඤාති ‘‘චක්ඛුවිඤ්ඤාණන්ත්වෙවා’’තිආදි වුත්තං. ද්වාරසඞ්කන්තියා අභාවන්ති විඤ්ඤාණස්ස ද්වාරන්තරසඞ්කමනස්ස අභාවං. ස්වායං ඔළාරිකනයෙන මන්දබුද්ධීනං සුඛාවබොධනත්ථං නයදස්සනවසෙන වුත්තො. න හි කදාචි පච්චුප්පන්නං විඤ්ඤාණං විගච්ඡන්තං අනන්තරවිඤ්ඤාණං සඞ්කමති අනන්තරාදිපච්චයාලාභෙ තස්ස අනුප්පජ්ජනතො.
400.Yaṃ yadevāti idaṃ yadipi avisesato paccayadhammaggahaṇaṃ, ‘‘viññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchatī’’ti pana vuttattā taṃtaṃviññāṇassa samaññānimittapaccayajātaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ. Tena vuttaṃ pāḷiyaṃ – ‘‘cakkhuviññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchatī’’tiādi. Atha vā taṃtaṃdvāraniyataṃ itarampi sabbaṃ tassa tassa viññāṇassa paccayajātaṃ idha ‘‘yaṃ yadevā’’ti gahitaṃ, tattha pana yaṃ asādhāraṇaṃ, tena samaññāti ‘‘cakkhuviññāṇantvevā’’tiādi vuttaṃ. Dvārasaṅkantiyā abhāvanti viññāṇassa dvārantarasaṅkamanassa abhāvaṃ. Svāyaṃ oḷārikanayena mandabuddhīnaṃ sukhāvabodhanatthaṃ nayadassanavasena vutto. Na hi kadāci paccuppannaṃ viññāṇaṃ vigacchantaṃ anantaraviññāṇaṃ saṅkamati anantarādipaccayālābhe tassa anuppajjanato.
එවමෙවාති යථා අග්ගි උපාදානං පටිච්ච ජලන්තො අනුපාදානො තත්ථෙව නිබ්බායති, න කත්ථචි සඞ්කමති, එවමෙව. ‘‘පච්චයවෙකල්ලෙන තත්ථෙව නිරුජ්ඣතී’’ති කස්මා වුත්තං, න හෙත්ථ අනුප්පාදනිරොධො ඉච්ඡිතො තාදිසස්ස නිරොධස්ස ඉධ අනධිප්පෙතත්තා, අථ ඛො ඛණනිරොධො, සො ච සාභාවිකත්තා න පච්චයවෙකල්ලහෙතුකො? සච්චමෙතං, තංතංද්වාරිකස්ස පන විඤ්ඤාණස්ස ද්වාරන්තරං අසඞ්කමිත්වා තත්ථ තත්ථෙව නිරුජ්ඣනං ඉධාධිප්පෙතං. යෙසඤ්ච පච්චයානං වසෙන ද්වාරන්තරිකවිඤ්ඤාණෙන භවිතබ්බං, තෙසං තදභාවතො පච්චයවෙකල්ලග්ගහණං, තස්මා පච්චයවෙකල්ලෙන න සොතාදීනි සඞ්කමිත්වා සොතවිඤ්ඤාණන්තිආදි සඞ්ඛ්යං ගච්ඡතීති යොජනා. එතෙන යං විඤ්ඤාණං චක්ඛුරූපාදිපච්චයසාමග්ගියා වසෙන චක්ඛුවිඤ්ඤාණසඞ්ඛ්යං ගච්ඡති, තත්ථ තත්ථෙව නිරුජ්ඣති තාවකාලිකභාවතො, තස්ස පන සොතසද්දාදිපච්චයාභාවතො කුතො සොතවිඤ්ඤාණාදිසමඤ්ඤා, එවමප්පවත්තිතො තස්ස කුතො සඞ්කමොති දස්සිතං හොති. විඤ්ඤාණප්පවත්තෙති විඤ්ඤාණප්පවත්තියං. ද්වාරසඞ්කන්තිමත්තන්ති ද්වාරන්තරසඞ්කමනමත්තම්පි න වදාමි තත්ථ තත්ථෙව භිජ්ජනතො පච්චයස්ස උප්පාදවන්තතො සති ච උප්පාදෙ අවස්සංභාවී නිරොධොති හුත්වා අභාවට්ඨෙන අනිච්චතා දීපිතා හොතීති.
Evamevāti yathā aggi upādānaṃ paṭicca jalanto anupādāno tattheva nibbāyati, na katthaci saṅkamati, evameva. ‘‘Paccayavekallena tattheva nirujjhatī’’ti kasmā vuttaṃ, na hettha anuppādanirodho icchito tādisassa nirodhassa idha anadhippetattā, atha kho khaṇanirodho, so ca sābhāvikattā na paccayavekallahetuko? Saccametaṃ, taṃtaṃdvārikassa pana viññāṇassa dvārantaraṃ asaṅkamitvā tattha tattheva nirujjhanaṃ idhādhippetaṃ. Yesañca paccayānaṃ vasena dvārantarikaviññāṇena bhavitabbaṃ, tesaṃ tadabhāvato paccayavekallaggahaṇaṃ, tasmā paccayavekallena na sotādīni saṅkamitvā sotaviññāṇantiādi saṅkhyaṃ gacchatīti yojanā. Etena yaṃ viññāṇaṃ cakkhurūpādipaccayasāmaggiyā vasena cakkhuviññāṇasaṅkhyaṃ gacchati, tattha tattheva nirujjhati tāvakālikabhāvato, tassa pana sotasaddādipaccayābhāvato kuto sotaviññāṇādisamaññā, evamappavattito tassa kuto saṅkamoti dassitaṃ hoti. Viññāṇappavatteti viññāṇappavattiyaṃ. Dvārasaṅkantimattanti dvārantarasaṅkamanamattampi na vadāmi tattha tattheva bhijjanato paccayassa uppādavantato sati ca uppāde avassaṃbhāvī nirodhoti hutvā abhāvaṭṭhena aniccatā dīpitā hotīti.
401. ‘‘පටිච්චසමුප්පන්නං විඤ්ඤාණං වුත්තං මයා, අඤ්ඤත්ර පච්චයා නත්ථි විඤ්ඤාණස්ස සම්භවො’’ති පාළියා අන්වයතො ච බ්යතිරෙකතො ච විඤ්ඤාණස්ස සඞ්ඛතතාව දස්සිතාති ආහ ‘‘සප්පච්චයභාවං දස්සෙත්වා’’ති. හෙතුපච්චයෙහි ජාතං නිබ්බත්තං ‘‘භූත’’න්ති ඉධාධිප්පෙතං, තං අත්ථතො පඤ්චක්ඛන්ධා තබ්බිනිමුත්තස්ස සප්පච්චයස්ස අභාවතො, යඤ්ච ඛන්ධපඤ්චකං අත්තනො තෙසඤ්ච භික්ඛූනං, තං ‘‘භූතමිද’’න්ති භගවා අවොචාති ආහ ‘‘ඉදං ඛන්ධපඤ්චක’’න්ති. අත්තනො ඵලං ආහරතීති ආහාරො, පච්චයො. සම්භවති එතස්මාති සම්භවො, ආහාරො සම්භවො එතස්සාති ආහාරසම්භවං. තෙනාහ ‘‘පච්චයසම්භව’’න්ති. තස්ස පච්චයස්ස නිරොධාති යෙන අවිජ්ජාදිනා පච්චයෙන ඛන්ධපඤ්චකං සම්භවති, තස්ස පච්චයස්ස අනුප්පාදනිරොධා. ඛණනිරොධො පන කාරණනිරපෙක්ඛො.
401. ‘‘Paṭiccasamuppannaṃ viññāṇaṃ vuttaṃ mayā, aññatra paccayā natthi viññāṇassa sambhavo’’ti pāḷiyā anvayato ca byatirekato ca viññāṇassa saṅkhatatāva dassitāti āha ‘‘sappaccayabhāvaṃ dassetvā’’ti. Hetupaccayehi jātaṃ nibbattaṃ ‘‘bhūta’’nti idhādhippetaṃ, taṃ atthato pañcakkhandhā tabbinimuttassa sappaccayassa abhāvato, yañca khandhapañcakaṃ attano tesañca bhikkhūnaṃ, taṃ ‘‘bhūtamida’’nti bhagavā avocāti āha ‘‘idaṃ khandhapañcaka’’nti. Attano phalaṃ āharatīti āhāro, paccayo. Sambhavati etasmāti sambhavo, āhāro sambhavo etassāti āhārasambhavaṃ. Tenāha ‘‘paccayasambhava’’nti. Tassa paccayassa nirodhāti yena avijjādinā paccayena khandhapañcakaṃ sambhavati, tassa paccayassa anuppādanirodhā. Khaṇanirodho pana kāraṇanirapekkho.
නොස්සූති සංසයජොතනො නිපාතොති ආහ ‘‘භූතං නු ඛො ඉදං, න නු ඛො භූත’’න්ති. භූතමිදං නොස්සූති ච ඉමිනා ඛන්ධපඤ්චකමෙව නු ඛො ඉදං, උදාහු අත්තත්තනියන්ති එවංජාතිකො සංසයනාකාරො ගහිතො. තදාහාරසම්භවං නොස්සූති පන ඉමිනා සහෙතුකං නු ඛො ඉදං භූතං, උදාහු අහෙතුකන්ති යථා අහෙතුකභාවාපන්නො සංසයනාකාරො ගහිතො, එවං විසමහෙතුකභාවාපන්නොපි සංසයනාකාරො ගහිතොති දට්ඨබ්බං. විසමහෙතුනොපි පරමත්ථතො භූතස්ස අහෙතුකභාවතො. විසමහෙතුවාදොපි පරෙහි පරිකප්පිතමත්තතාය සභාවනියතියදිච්ඡාදිවාදෙහි සමානයොගක්ඛමොති. නිරොධධම්මං නොස්සූති ඉමිනා යථා අනිච්චං නු ඛො ඉදං භූතං, උදාහු නිච්චන්ති අනිච්චතං පටිච්ච සංසයනාකාරො ගහිතො, එවං දුක්ඛං නු ඛො, උදාහු න දුක්ඛං, අනත්තා නු ඛො, උදාහු න අනත්තාතිපි සංසයනාකාරො ගහිතොයෙවාති දට්ඨබ්බං අනිච්චස්ස දුක්ඛභාවාදිඅවස්සංභාවතො, නිච්චෙ ච තදුභයාභාවතො. යාථාවසරසලක්ඛණතොති අවිපරීතසරසතො සලක්ඛණතො ච, කිච්චතො චෙව සභාවතො චාති අත්ථො. විපස්සනාය අධිට්ඨානභූතාපි පඤ්ඤා විපස්සනා එවාති වුත්තං ‘‘විපස්සනාපඤ්ඤායා’’ති. සරසතොති ච සභාවතො. සලක්ඛණතොති සාමඤ්ඤලක්ඛණතො. තෙනාහ ‘‘විපස්සනාපඤ්ඤාය සම්මා පස්සන්තස්සා’’ති. වුත්තනයෙනෙවාති ‘‘යාථාවසරසලක්ඛණතො’’ති වුත්තනයෙනෙව. යෙ යෙති තස්සං පරිසායං යෙ යෙ භික්ඛූ. සල්ලක්ඛෙසුන්ති සම්මදෙව උපධාරෙසුං.
Nossūti saṃsayajotano nipātoti āha ‘‘bhūtaṃ nu kho idaṃ, na nu kho bhūta’’nti. Bhūtamidaṃ nossūti ca iminā khandhapañcakameva nu kho idaṃ, udāhu attattaniyanti evaṃjātiko saṃsayanākāro gahito. Tadāhārasambhavaṃ nossūti pana iminā sahetukaṃ nu kho idaṃ bhūtaṃ, udāhu ahetukanti yathā ahetukabhāvāpanno saṃsayanākāro gahito, evaṃ visamahetukabhāvāpannopi saṃsayanākāro gahitoti daṭṭhabbaṃ. Visamahetunopi paramatthato bhūtassa ahetukabhāvato. Visamahetuvādopi parehi parikappitamattatāya sabhāvaniyatiyadicchādivādehi samānayogakkhamoti. Nirodhadhammaṃ nossūti iminā yathā aniccaṃ nu kho idaṃ bhūtaṃ, udāhu niccanti aniccataṃ paṭicca saṃsayanākāro gahito, evaṃ dukkhaṃ nu kho, udāhu na dukkhaṃ, anattā nu kho, udāhu na anattātipi saṃsayanākāro gahitoyevāti daṭṭhabbaṃ aniccassa dukkhabhāvādiavassaṃbhāvato, nicce ca tadubhayābhāvato. Yāthāvasarasalakkhaṇatoti aviparītasarasato salakkhaṇato ca, kiccato ceva sabhāvato cāti attho. Vipassanāya adhiṭṭhānabhūtāpi paññā vipassanā evāti vuttaṃ ‘‘vipassanāpaññāyā’’ti. Sarasatoti ca sabhāvato. Salakkhaṇatoti sāmaññalakkhaṇato. Tenāha ‘‘vipassanāpaññāya sammā passantassā’’ti. Vuttanayenevāti ‘‘yāthāvasarasalakkhaṇato’’ti vuttanayeneva. Ye yeti tassaṃ parisāyaṃ ye ye bhikkhū. Sallakkhesunti sammadeva upadhāresuṃ.
තෙහීති තෙහි භික්ඛූහි. තත්ථාති තිස්සං විපස්සනාපඤ්ඤායං. නිත්තණ්හභාවන්ති තණ්හාභාවං ‘‘එතං මම’’න්ති තණ්හාග්ගාහස්ස පහීනතං. එතෙනපි භගවා ‘‘අහං, භික්ඛවෙ, ධම්මෙසුපි තණ්හාපහානමෙව වණ්ණෙමි, සාති පන මොඝපුරිසො අත්තභාවෙපි තණ්හාසංවද්ධනිං විපරීතදිට්ඨිං පග්ගය්හ තිට්ඨතී’’ති සාතිං නිග්ගණ්හාති. සභාවදස්සනෙනාති ධම්මානං අවිපරීතසභාවදස්සනෙන. පච්චයදස්සනෙනාති කාරණදස්සනෙන අනවසෙසතො හෙතුනො පච්චයස්ස ච දස්සනෙන. අල්ලීයෙථාති තණ්හාදිට්ඨිවසෙන නිස්සයෙථ. තෙනාහ ‘‘තණ්හාදිට්ඨීහී’’ති. කෙලායෙථාති පරිහරණකෙළියා පරිහරෙය්යාථ. තෙනාහ ‘‘කීළමානා විහරෙය්යාථා’’ති. ධනං විය ඉච්ඡන්තාති ධනං විය ද්රබ්යං විය ඉච්ඡං තණ්හං ජනෙන්තා. තෙනාහ ‘‘ගෙධං ආපජ්ජෙය්යාථා’’ති. මමත්තං උප්පාදෙය්යාථාති ‘‘මමමිද’’න්ති තණ්හාදිට්ඨිවසෙන අභිනිවෙසං ජනෙය්යාථ. නිකන්තිවසෙනපි ගහණත්ථාය නො දෙසිතො, තස්ස වා සණ්හසුඛුමස්ස විපස්සනාධම්මස්ස ගහණං නාම නිකන්තියා එව සියා, න ඔළාරිකතණ්හායාති වුත්තං ‘‘නිකන්තිවසෙනා’’ති.
Tehīti tehi bhikkhūhi. Tatthāti tissaṃ vipassanāpaññāyaṃ. Nittaṇhabhāvanti taṇhābhāvaṃ ‘‘etaṃ mama’’nti taṇhāggāhassa pahīnataṃ. Etenapi bhagavā ‘‘ahaṃ, bhikkhave, dhammesupi taṇhāpahānameva vaṇṇemi, sāti pana moghapuriso attabhāvepi taṇhāsaṃvaddhaniṃ viparītadiṭṭhiṃ paggayha tiṭṭhatī’’ti sātiṃ niggaṇhāti. Sabhāvadassanenāti dhammānaṃ aviparītasabhāvadassanena. Paccayadassanenāti kāraṇadassanena anavasesato hetuno paccayassa ca dassanena. Allīyethāti taṇhādiṭṭhivasena nissayetha. Tenāha ‘‘taṇhādiṭṭhīhī’’ti. Kelāyethāti pariharaṇakeḷiyā parihareyyātha. Tenāha ‘‘kīḷamānā vihareyyāthā’’ti. Dhanaṃ viya icchantāti dhanaṃ viya drabyaṃ viya icchaṃ taṇhaṃ janentā. Tenāha ‘‘gedhaṃ āpajjeyyāthā’’ti. Mamattaṃ uppādeyyāthāti ‘‘mamamida’’nti taṇhādiṭṭhivasena abhinivesaṃ janeyyātha. Nikantivasenapi gahaṇatthāya no desito, tassa vā saṇhasukhumassa vipassanādhammassa gahaṇaṃ nāma nikantiyā eva siyā, na oḷārikataṇhāyāti vuttaṃ ‘‘nikantivasenā’’ti.
402. පටිච්ච එතස්මා ඵලං එතීති පච්චයො, සබ්බො කාරණවිසෙසොති ආහ ‘‘ඛන්ධානං පච්චයං දස්සෙන්තො’’ති. යාව අවිජ්ජා හි සබ්බො නෙසං කාරණවිසෙසො ඉධ දස්සිතො. පුන ආදිතො පට්ඨාය යාව පරියොසානා, අන්තතො පට්ඨාය යාව ආදීති අනුලොමතො පටිලොමතො ච වට්ටවිවට්ටදස්සනවසෙන නානානයෙහි පටිච්චසමුප්පාදො දස්සිතො, නිච්චග්ගාහස්ස නිමිත්තභූතො කිලෙසොපි ඉධ නත්ථීති දීපෙති. තම්පි වුත්තත්ථමෙවාති තම්පි ‘‘ඉමෙ ච, භික්ඛවෙ, චත්තාරො ආහාරා’’තිආදි යාව ‘‘තණ්හාපභවා’’ති පාළිපදං, තාව වුත්තත්ථමෙව සම්මාදිට්ඨිසුත්තවණ්ණනායං (ම. නි. අට්ඨ. 1.89). සෙසං පටිච්චසමුප්පාදකථාභාවතො විසුද්ධිමග්ගෙ (විසුද්ධි. 2.570) විත්ථාරිතාවාති ඉමිනාව සඞ්ගහිතං.
402. Paṭicca etasmā phalaṃ etīti paccayo, sabbo kāraṇavisesoti āha ‘‘khandhānaṃ paccayaṃ dassento’’ti. Yāva avijjā hi sabbo nesaṃ kāraṇaviseso idha dassito. Puna ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā, antato paṭṭhāya yāva ādīti anulomato paṭilomato ca vaṭṭavivaṭṭadassanavasena nānānayehi paṭiccasamuppādo dassito, niccaggāhassa nimittabhūto kilesopi idha natthīti dīpeti. Tampi vuttatthamevāti tampi ‘‘ime ca, bhikkhave, cattāro āhārā’’tiādi yāva ‘‘taṇhāpabhavā’’ti pāḷipadaṃ, tāva vuttatthameva sammādiṭṭhisuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.89). Sesaṃ paṭiccasamuppādakathābhāvato visuddhimagge (visuddhi. 2.570) vitthāritāvāti imināva saṅgahitaṃ.
404. ඉමස්මිං සති ඉදං හොතීතිආදීසු යං වත්තබ්බං, තං පරමත්ථදීපනියං උදානට්ඨකථායං (උදා. අට්ඨ. 1) වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං.
404.Imasmiṃ sati idaṃ hotītiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ paramatthadīpaniyaṃ udānaṭṭhakathāyaṃ (udā. aṭṭha. 1) vuttanayeneva veditabbaṃ.
407. පටිධාවනාති පටිසරණං, පුබ්බෙ අත්තනො ආගතං අතීතං අද්ධානං උද්දිස්ස තණ්හාදිට්ඨිවසෙන පටිගමනන්ති අත්ථො. නනු විචිකිච්ඡාවසෙන පාළියං පටිධාවනා ආගතාති? සච්චං ආගතා, සා පන තණ්හාදිට්ඨිහෙතුකාති ‘‘තණ්හාදිට්ඨිවසෙනා’’ති වුත්තං. තත්ථාති තස්මිං යථාධිගතෙ ඤාණදස්සනෙ.
407.Paṭidhāvanāti paṭisaraṇaṃ, pubbe attano āgataṃ atītaṃ addhānaṃ uddissa taṇhādiṭṭhivasena paṭigamananti attho. Nanu vicikicchāvasena pāḷiyaṃ paṭidhāvanā āgatāti? Saccaṃ āgatā, sā pana taṇhādiṭṭhihetukāti ‘‘taṇhādiṭṭhivasenā’’ti vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ yathādhigate ñāṇadassane.
නිච්චලභාවන්ති සුප්පතිට්ඨිතභාවං, තිත්ථියවාදවාතෙහි අකම්පියභාවඤ්ච. ගරූති ගරුගුණයුත්තො. භාරිකො පාසාණච්ඡත්තසදිසො. අකාමා අනුවත්තිතබ්බොති සද්ධාමත්තකෙනෙව අනුවත්තනමාහ, න අවෙච්චප්පසාදෙන. කිච්චන්ති සත්ථුකිච්චං. බ්රාහ්මණානන්ති ජාතිමන්තබ්රාහ්මණානං. වතසමාදානානීති මගවතාදිවතසමාදානානි. දිට්ඨිකුතූහලානීති තංතංදිට්ඨිග්ගාහවසෙන ‘‘ඉදං සච්චං, ඉදං සච්ච’’න්තිආදිනා ගහෙතබ්බකුතූහලානි. එවං නිස්සට්ඨානීති යථා මයා තුම්හාකං ඔවාදො දින්නො, එවං නිස්සට්ඨානි වතාදීනි තං අතික්කමිත්වා කිං ගණ්හෙය්යාථ. සයං ඤාණෙන ඤාතන්ති පරනෙය්යතං මුඤ්චිත්වා අත්තනො එව ඤාණෙන යාථාවතො ඤාතං. එවංභූතඤ්ච සයං පච්චක්ඛතො දිට්ඨං නාම හොතීති ආහ ‘‘සයං පඤ්ඤාචක්ඛුනා දිට්ඨ’’න්ති. සයං විභාවිතන්ති තෙහි භික්ඛූහි තස්ස අත්ථස්ස පච්චත්තං විභූතභාවං ආපාදිතං. උපනීතාති උපක්කමෙන ධම්මදෙසනානුසාරෙන නීතා. මයාති කත්තරි කරණවචනං. ධම්මෙනාති කාරණෙන. එතං වචනන්ති එතං ‘‘සන්දිට්ඨිකො’’තිආදිවචනං.
Niccalabhāvanti suppatiṭṭhitabhāvaṃ, titthiyavādavātehi akampiyabhāvañca. Garūti garuguṇayutto. Bhāriko pāsāṇacchattasadiso. Akāmā anuvattitabboti saddhāmattakeneva anuvattanamāha, na aveccappasādena. Kiccanti satthukiccaṃ. Brāhmaṇānanti jātimantabrāhmaṇānaṃ. Vatasamādānānīti magavatādivatasamādānāni. Diṭṭhikutūhalānīti taṃtaṃdiṭṭhiggāhavasena ‘‘idaṃ saccaṃ, idaṃ sacca’’ntiādinā gahetabbakutūhalāni. Evaṃ nissaṭṭhānīti yathā mayā tumhākaṃ ovādo dinno, evaṃ nissaṭṭhāni vatādīni taṃ atikkamitvā kiṃ gaṇheyyātha. Sayaṃ ñāṇena ñātanti paraneyyataṃ muñcitvā attano eva ñāṇena yāthāvato ñātaṃ. Evaṃbhūtañca sayaṃ paccakkhato diṭṭhaṃ nāma hotīti āha ‘‘sayaṃ paññācakkhunā diṭṭha’’nti. Sayaṃ vibhāvitanti tehi bhikkhūhi tassa atthassa paccattaṃ vibhūtabhāvaṃ āpāditaṃ. Upanītāti upakkamena dhammadesanānusārena nītā. Mayāti kattari karaṇavacanaṃ. Dhammenāti kāraṇena. Etaṃ vacananti etaṃ ‘‘sandiṭṭhiko’’tiādivacanaṃ.
408. තං සම්මොහට්ඨානං අස්ස ලොකස්ස. සමොධානෙනාති සමාගමෙන. ගබ්භති අත්තභාවභාවෙන වත්තතීති ගබ්භො, කලලාදිඅවත්ථො ධම්මපබන්ධො, තන්නිස්සිතත්තා පන සත්තසන්තානො ‘‘ගබ්භො’’ති වුත්තො යථා ‘‘මඤ්චා උක්කුට්ඨිං කරොන්තී’’ති. තන්නිස්සයභාවතො මාතුකුච්ඡි ‘‘ගබ්භො’’ති වෙදිතබ්බො, ගබ්භො වියාති වා. යථා හි නිවාසට්ඨානතාය සත්තානං ඔවරකො ‘‘ගබ්භො’’ති වුච්චති, එවං ගබ්භසෙය්යකානං යාව අභිජාති නිවාසට්ඨානතාය මාතුකුච්ඡි ‘‘ගබ්භො’’ති වුත්තොති.
408.Taṃ sammohaṭṭhānaṃ assa lokassa. Samodhānenāti samāgamena. Gabbhati attabhāvabhāvena vattatīti gabbho, kalalādiavattho dhammapabandho, tannissitattā pana sattasantāno ‘‘gabbho’’ti vutto yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti. Tannissayabhāvato mātukucchi ‘‘gabbho’’ti veditabbo, gabbho viyāti vā. Yathā hi nivāsaṭṭhānatāya sattānaṃ ovarako ‘‘gabbho’’ti vuccati, evaṃ gabbhaseyyakānaṃ yāva abhijāti nivāsaṭṭhānatāya mātukucchi ‘‘gabbho’’ti vuttoti.
යමෙකරත්තින්ති යස්සං එකරත්තියං. භුම්මත්ථෙ හි ඉදං උපයොගවචනං, අච්චන්තසංයොගෙ වා. පඨමන්ති සබ්බපඨමං පටිසන්ධික්ඛණෙ. ගබ්භෙති මාතුකුච්ඡියං. මාණවොති සත්තො. යෙභුය්යෙන සත්තා රත්තියං පටිසන්ධිං ගණ්හන්තීති රත්තිග්ගහණං. අබ්භුට්ඨිතොවාති උට්ඨිතඅබ්භො විය, අභිමුඛභාවෙන වා උට්ඨිතො එව මරණස්සාති අධිප්පායො. සො යාතීති සො මාණවො යාති පඨමක්ඛණතො පට්ඨාය ගච්ඡතෙව. ස ගච්ඡං න නිවත්තතීති සො එවං ගච්ඡන්තො ඛණමත්තම්පි න නිවත්තති, අඤ්ඤදත්ථු මරණමෙව උපගච්ඡතීති ගාථාය අත්ථො.
Yamekarattinti yassaṃ ekarattiyaṃ. Bhummatthe hi idaṃ upayogavacanaṃ, accantasaṃyoge vā. Paṭhamanti sabbapaṭhamaṃ paṭisandhikkhaṇe. Gabbheti mātukucchiyaṃ. Māṇavoti satto. Yebhuyyena sattā rattiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhantīti rattiggahaṇaṃ. Abbhuṭṭhitovāti uṭṭhitaabbho viya, abhimukhabhāvena vā uṭṭhito eva maraṇassāti adhippāyo. So yātīti so māṇavo yāti paṭhamakkhaṇato paṭṭhāya gacchateva. Sa gacchaṃ na nivattatīti so evaṃ gacchanto khaṇamattampi na nivattati, aññadatthu maraṇameva upagacchatīti gāthāya attho.
උතුසමයං සන්ධාය වුත්තං, න ලොකසමඤ්ඤාතරජස්ස ලග්ගනදිවසමත්තං. ඉදානි වුත්තමෙවත්ථං පාකටතරං කාතුං ‘‘මාතුගාමස්ස කිර යස්මි’’න්තිආදි වුත්තං. තත්ථාති තස්මිං ගබ්භාසයෙ. සණ්ඨහිත්වාති නිබ්බත්තිත්වා. භිජ්ජිත්වාති අග්ගහිතගබ්භා එව භින්නා හුත්වා. අයඤ්හි තස්සා සභාවො. වත්ථු සුද්ධං හොතීති පග්ඝරිතලොහිතත්තා අනාමයත්තා ච ගබ්භාසයො සුද්ධො හොති. සුද්ධවත්ථුත්තා තතො පරං කතිපයදිවසානි ඛෙත්තමෙව හොති ගබ්භසණ්ඨහනස්ස පරිත්තස්ස ලොහිතලෙසස්ස විජ්ජමානත්තා. සම්භවස්ස පන කථං සබ්භාවොති ආහ ‘‘තස්මිං සමයෙ’’තිආදි. ඉත්ථිසන්තානෙපි සුක්කධාතු ලබ්භතෙව. තෙනාහ ‘‘අඞ්ගපරාමසනෙනපි දාරකො නිබ්බත්තතියෙවා’’ති. යථා පාරිකාය නාභිපරාමසනෙන සාමස්ස බොධිසත්තස්ස, දිට්ඨමඞ්ගලිකාය නාභිපරාමසනෙන මණ්ඩබ්යස්ස නිබ්බත්ති. ගන්ධබ්බොති ගන්ධනතො උප්පජ්ජනගතියා නිමිත්තුපට්ඨාපනෙන සූචනතො ගන්ධොති ලද්ධනාමෙන භවගාමිකම්මුනා අබ්බති පවත්තතීති ගන්ධබ්බො, තත්ථ උප්පජ්ජනකසත්තො. තෙනාහ ‘‘තත්රූපගසත්තො’’ති. කම්මයන්තයන්තිතොති තත්රූපපත්තිආවහෙන කම්මසඞ්ඛාතෙන පෙල්ලනකයන්තෙන තථත්තාය පෙල්ලිතො උපනීතො. මහන්තෙන ජීවිතසංසයෙනාති විජායනපරික්කිලෙසෙන ‘‘ජීවිස්සාමි ඛො, න නු ඛො ජීවිස්සාමි අහං වා, පුත්තො වා මෙ’’ති එවං පවත්තෙන ජීවිතසංසයෙන විපුලෙන ගරුතරෙන සංසයෙන. තං ඨානන්ති ථනප්පදෙසමාහ. කීළන්ති තෙනාති කීළනං, කීළනමෙව කීළනකං.
Utusamayaṃ sandhāya vuttaṃ, na lokasamaññātarajassa lagganadivasamattaṃ. Idāni vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘mātugāmassa kira yasmi’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ gabbhāsaye. Saṇṭhahitvāti nibbattitvā. Bhijjitvāti aggahitagabbhā eva bhinnā hutvā. Ayañhi tassā sabhāvo. Vatthu suddhaṃ hotīti paggharitalohitattā anāmayattā ca gabbhāsayo suddho hoti. Suddhavatthuttā tato paraṃ katipayadivasāni khettameva hoti gabbhasaṇṭhahanassa parittassa lohitalesassa vijjamānattā. Sambhavassa pana kathaṃ sabbhāvoti āha ‘‘tasmiṃ samaye’’tiādi. Itthisantānepi sukkadhātu labbhateva. Tenāha ‘‘aṅgaparāmasanenapi dārako nibbattatiyevā’’ti. Yathā pārikāya nābhiparāmasanena sāmassa bodhisattassa, diṭṭhamaṅgalikāya nābhiparāmasanena maṇḍabyassa nibbatti. Gandhabboti gandhanato uppajjanagatiyā nimittupaṭṭhāpanena sūcanato gandhoti laddhanāmena bhavagāmikammunā abbati pavattatīti gandhabbo, tattha uppajjanakasatto. Tenāha ‘‘tatrūpagasatto’’ti. Kammayantayantitoti tatrūpapattiāvahena kammasaṅkhātena pellanakayantena tathattāya pellito upanīto. Mahantena jīvitasaṃsayenāti vijāyanaparikkilesena ‘‘jīvissāmi kho, na nu kho jīvissāmi ahaṃ vā, putto vā me’’ti evaṃ pavattena jīvitasaṃsayena vipulena garutarena saṃsayena. Taṃ ṭhānanti thanappadesamāha. Kīḷanti tenāti kīḷanaṃ, kīḷanameva kīḷanakaṃ.
409. සාරජ්ජතීති සාරත්තචිත්තො හොති. බ්යාපජ්ජතීති බ්යාපන්නචිත්තො හොති. කායෙ කෙසාදිද්වත්තිංසාසුචිසමුදායෙ තංසභාවාරම්මණා සති කායසති. අනුපට්ඨපෙත්වාති අනුප්පාදෙත්වා, යථාසභාවතො කායං අනුපධාරෙත්වාති අත්ථො. පරිත්තචෙතසොති කිලෙසෙහි පරිතො ඛණ්ඩිතචිත්තො. තෙනාහ ‘‘අකුසලචිත්තො’’ති. එතෙ අකුසලධම්මා. නිරුජ්ඣන්තීති නිරොධං පත්තා හොන්ති. තණ්හාවසෙන අභිනන්දතීති සප්පීතිකතණ්හාවසෙන අභිමුඛං හුත්වා නන්දති. අභිවදතීති තණ්හාවසෙන තං තං ආරම්මණං අභිනිවිස්ස වදති. අජ්ඣොසායාති අනඤ්ඤසාධාරණං විය ආරම්මණං තණ්හාවසෙන අනුපවිසිත්වා. තෙනාහ ‘‘ගිලිත්වා පරිනිට්ඨපෙත්වා’’ති. දුක්ඛං කථං අභිනන්දතීති එත්ථ දුක්ඛහෙතුකං අභිනන්දන්තො දුක්ඛං අභිනන්දති නාමාති දට්ඨබ්බං. අට්ඨකථායං පන යාවතා යස්ස දුක්ඛෙ දිට්ඨිතණ්හා අභිනන්දනා අප්පහීනා, තාවතායං දුක්ඛං අභිනන්දති නාමාති දස්සෙතුං ‘‘අහං දුක්ඛිතො මම දුක්ඛන්ති ගණ්හන්තො අභිනන්දති නාමා’’ති වුත්තං. තෙන ගාහද්වයහෙතුකා තත්ථ අභිනන්දනාති දස්සෙති. පුන එකවාරන්ති පුනපි එකවාරං. ඵලහෙතුසන්ධිහෙතුඵලසන්ධිවසෙන ද්විසන්ධී. ‘‘ගබ්භස්සාවක්කන්ති හොතී’’තිආදිනා අත්ථතො සරූපතො ච එතරහි ඵලසඞ්ඛෙපස්ස. සරූපෙනෙව ච ඉතරද්වයස්ස දෙසිතත්තා ආහ ‘‘තිසඞ්ඛෙප’’න්ති.
409.Sārajjatīti sārattacitto hoti. Byāpajjatīti byāpannacitto hoti. Kāye kesādidvattiṃsāsucisamudāye taṃsabhāvārammaṇā sati kāyasati. Anupaṭṭhapetvāti anuppādetvā, yathāsabhāvato kāyaṃ anupadhāretvāti attho. Parittacetasoti kilesehi parito khaṇḍitacitto. Tenāha ‘‘akusalacitto’’ti. Ete akusaladhammā. Nirujjhantīti nirodhaṃ pattā honti. Taṇhāvasena abhinandatīti sappītikataṇhāvasena abhimukhaṃ hutvā nandati. Abhivadatīti taṇhāvasena taṃ taṃ ārammaṇaṃ abhinivissa vadati. Ajjhosāyāti anaññasādhāraṇaṃ viya ārammaṇaṃ taṇhāvasena anupavisitvā. Tenāha ‘‘gilitvā pariniṭṭhapetvā’’ti. Dukkhaṃ kathaṃ abhinandatīti ettha dukkhahetukaṃ abhinandanto dukkhaṃ abhinandati nāmāti daṭṭhabbaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana yāvatā yassa dukkhe diṭṭhitaṇhā abhinandanā appahīnā, tāvatāyaṃ dukkhaṃ abhinandati nāmāti dassetuṃ ‘‘ahaṃ dukkhito mama dukkhanti gaṇhanto abhinandati nāmā’’ti vuttaṃ. Tena gāhadvayahetukā tattha abhinandanāti dasseti. Puna ekavāranti punapi ekavāraṃ. Phalahetusandhihetuphalasandhivasena dvisandhī. ‘‘Gabbhassāvakkanti hotī’’tiādinā atthato sarūpato ca etarahi phalasaṅkhepassa. Sarūpeneva ca itaradvayassa desitattā āha ‘‘tisaṅkhepa’’nti.
410-414. සමථයානිකස්ස භික්ඛුනො වෙදනාමුඛෙන සඞ්ඛෙපෙනෙව යාව අරහත්තා කම්මට්ඨානං ඉධ කථිතන්ති ආහ ‘‘සංඛිත්තෙන තණ්හාසඞ්ඛයවිමුත්තිං ධාරෙථා’’ති. ‘‘ඉමං තණ්හාසඞ්ඛයවිමුත්ති’’න්ති ච භගවා යථාදෙසිතං දෙසනං අවොචාති වුත්තං ‘‘ඉමං…පෙ.… විමුත්තිදෙසන’’න්ති . යදි එවං කථං දෙසනා විමුත්තීති ආහ ‘‘දෙසනා හි…පෙ.… විමුත්තීති වුත්තා’’ති. යස්සා තණ්හාය වසෙන සාති භික්ඛු සස්සතග්ගාහමහාසඞ්ඝාටපටිමුක්කො, සා සබ්බබුද්ධානං දෙසනා හත්ථාවලම්බමානෙපි දුරුග්ඝාටියා ජාතාති ආහ ‘‘මහාතණ්හාජාලතණ්හාසඞ්ඝාටපටිමුක්ක’’න්ති. මහාතණ්හාජාලෙති මහන්තෙ තණ්හාජටෙ. තණ්හාසඞ්ඝාටෙති තණ්හාය සඞ්ඝාටෙ. තථාභූතො ච තස්ස අබ්භන්තරෙ කතො නාම හොතීති ආහ ‘‘අනුපවිට්ඨො අන්තොගධො’’ති. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.
410-414. Samathayānikassa bhikkhuno vedanāmukhena saṅkhepeneva yāva arahattā kammaṭṭhānaṃ idha kathitanti āha ‘‘saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ dhārethā’’ti. ‘‘Imaṃ taṇhāsaṅkhayavimutti’’nti ca bhagavā yathādesitaṃ desanaṃ avocāti vuttaṃ ‘‘imaṃ…pe… vimuttidesana’’nti . Yadi evaṃ kathaṃ desanā vimuttīti āha ‘‘desanā hi…pe… vimuttīti vuttā’’ti. Yassā taṇhāya vasena sāti bhikkhu sassataggāhamahāsaṅghāṭapaṭimukko, sā sabbabuddhānaṃ desanā hatthāvalambamānepi durugghāṭiyā jātāti āha ‘‘mahātaṇhājālataṇhāsaṅghāṭapaṭimukka’’nti. Mahātaṇhājāleti mahante taṇhājaṭe. Taṇhāsaṅghāṭeti taṇhāya saṅghāṭe. Tathābhūto ca tassa abbhantare kato nāma hotīti āha ‘‘anupaviṭṭho antogadho’’ti. Sesaṃ suviññeyyameva.
මහාතණ්හාසඞ්ඛයසුත්තවණ්ණනාය ලීනත්ථප්පකාසනා සමත්තා.
Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 8. මහාතණ්හාසඞ්ඛයසුත්තං • 8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttaṃ
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්ඣිමනිකාය (අට්ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 8. මහාතණ්හාසඞ්ඛයසුත්තවණ්ණනා • 8. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā