| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
3. මහාවච්‌ඡසුත්‌තවණ්‌ණනා
3. Mahāvacchasuttavaṇṇanā
193. සහ කථා එතස්‌ස අත්‌ථීති සහකථී, ‘‘මයං පුච්‌ඡාවසෙන තුම්‌හෙ විස්‌සජ්‌ජනවසෙනා’’ති එවං සහපවත්‌තකථොති අත්‌ථො. එතස්‌සෙව කථිතානි, තත්‌ථ පඨමෙ විජ්‌ජාත්‌තයං දෙසිතං, දුතියෙ අග්‌ගිනා දස්‌සිතන්‌ති තෙවිජ්‌ජවච්‌ඡසුත්‌තං අග්‌ගිවච්‌ඡසුත්‌තන්‌ති නාමං විසෙසෙත්‌වා වුත්‌තං. සීඝං ලද්‌ධිං න විස්‌සජ්‌ජෙන්‌ති, යස්‌මා සඞ්‌ඛාරානං නියතොයං විනාසො අනඤ්‌ඤසමුප්‌පාදො, හෙතුසමුප්‌පන්‌නාපි න චිරෙන නිජ්‌ඣානං ඛමන්‌ති, න ලහුං. තෙනාහ ‘‘වසාතෙල …පෙ.… සුජ්‌ඣන්‌තී’’ති. පච්‌ඡිමගමනං ඤාණස්‌ස පරිපාකං ගතත්‌තා. යට්‌ඨිං ආලම්‌බිත්‌වා උදකං තරිතුං ඔතරන්‌තො පුරිසො ‘‘යට්‌ඨිං ඔතරිත්‌වා උදකෙ පතමානො’’ති වුත්‌තො. කම්‌මපථවසෙන විත්‌ථාරදෙසනන්‌ති සංඛිත්‌තදෙසනං උපාදාය වුත්‌තං. තෙනාහ ‘‘මූලවසෙන චෙත්‌ථා’’තිආදි. විත්‌ථාරසදිසාති කම්‌මපථවසෙන ඉධ දෙසිතදෙසනාව මූලවසෙන දෙසිතදෙසනං උපාදාය විත්‌ථාරසදිසා. විත්‌ථාරදෙසනා නාම නත්‌ථීති න කෙවලං අයමෙව, අථ ඛො සබ්‌බාපි බුද්‌ධානං නිප්‌පරියායෙන උජුකෙන නිරවසෙසතො විත්‌ථාරදෙසනා නාම නත්‌ථි දෙසනාඤාණස්‌ස මහාවිසයතාය කරණසම්‌පත්‌තියා ච තජ්‌ජාය මහානුභාවත්‌තා සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණස්‌ස. සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණසමඞ්‌ගිතාය හි අවසෙසපටිසම්‌භිදානුභාවිතාය අපරිමිතකාලසම්‌භතඤාණසම්‌භාරසමුදාගතාය කදාචිපි පරික්‌ඛයානරහාය අනඤ්‌ඤසාධාරණාය පටිභානපටිසම්‌භිදාය පහූතජිව්‌හාදිතදනුරූපරූපකායසම්‌පත්‌තිසම්‌පදාය විත්‌ථාරියමානා භගවතො දෙසනා කථං පරිමිතා පරිච්‌ඡින්‌නා භවෙය්‍ය, මහාකාරුණිකතාය පන භගවා වෙනෙය්‍යජ්‌ඣාසයානුරූපං තත්‌ථ තත්‌ථ පරිමිතං පරිච්‌ඡින්‌නං කත්‌වා නිට්‌ඨපෙති. අයඤ්‌ච අත්‌ථො මහාසීහනාදසුත්‌තෙන (ම. නි. 1.146 ආදයො) දීපෙතබ්‌බො. සබ්‌බං සංඛිත්‌තමෙව අත්‌තජ්‌ඣාසයවසෙන අකථෙත්‌වා බොධනෙය්‍යපුග්‌ගලජ්‌ඣාසයවසෙන දෙසනාය නිට්‌ඨාපිතත්‌තා. න චෙත්‌ථ ධම්‌මසාසනවිරොධො පරියායං අනිස්‌සාය යථාධම්‌මං ධම්‌මානං බොධිතත්‌තා සබ්‌බලහුත්‌තා චාති.
193. Saha kathā etassa atthīti sahakathī, ‘‘mayaṃ pucchāvasena tumhe vissajjanavasenā’’ti evaṃ sahapavattakathoti attho. Etasseva kathitāni, tattha paṭhame vijjāttayaṃ desitaṃ, dutiye agginā dassitanti tevijjavacchasuttaṃ aggivacchasuttanti nāmaṃ visesetvā vuttaṃ. Sīghaṃ laddhiṃ na vissajjenti, yasmā saṅkhārānaṃ niyatoyaṃ vināso anaññasamuppādo, hetusamuppannāpi na cirena nijjhānaṃ khamanti, na lahuṃ. Tenāha ‘‘vasātela…pe… sujjhantī’’ti. Pacchimagamanaṃ ñāṇassa paripākaṃ gatattā. Yaṭṭhiṃ ālambitvā udakaṃ tarituṃ otaranto puriso ‘‘yaṭṭhiṃ otaritvā udake patamāno’’ti vutto. Kammapathavasena vitthāradesananti saṃkhittadesanaṃ upādāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘mūlavasena cetthā’’tiādi. Vitthārasadisāti kammapathavasena idha desitadesanāva mūlavasena desitadesanaṃ upādāya vitthārasadisā. Vitthāradesanā nāma natthīti na kevalaṃ ayameva, atha kho sabbāpi buddhānaṃ nippariyāyena ujukena niravasesato vitthāradesanā nāma natthi desanāñāṇassa mahāvisayatāya karaṇasampattiyā ca tajjāya mahānubhāvattā sabbaññutaññāṇassa. Sabbaññutaññāṇasamaṅgitāya hi avasesapaṭisambhidānubhāvitāya aparimitakālasambhatañāṇasambhārasamudāgatāya kadācipi parikkhayānarahāya anaññasādhāraṇāya paṭibhānapaṭisambhidāya pahūtajivhāditadanurūparūpakāyasampattisampadāya vitthāriyamānā bhagavato desanā kathaṃ parimitā paricchinnā bhaveyya, mahākāruṇikatāya pana bhagavā veneyyajjhāsayānurūpaṃ tattha tattha parimitaṃ paricchinnaṃ katvā niṭṭhapeti. Ayañca attho mahāsīhanādasuttena (ma. ni. 1.146 ādayo) dīpetabbo. Sabbaṃ saṃkhittameva attajjhāsayavasena akathetvā bodhaneyyapuggalajjhāsayavasena desanāya niṭṭhāpitattā. Na cettha dhammasāsanavirodho pariyāyaṃ anissāya yathādhammaṃ dhammānaṃ bodhitattā sabbalahuttā cāti.
194. සත්‌ත ධම්‌මා කාමාවචරා සම්‌පත්‌තසමාදානවිරතීනං ඉධාධිප්‌පෙතත්‌තා.
194.Satta dhammā kāmāvacarā sampattasamādānaviratīnaṃ idhādhippetattā.
අනියමෙත්‌වාති ‘‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො, සාවකො’’ති වා නියමං විසෙසෙන අකත්‌වා. අත්‌තානමෙව…පෙ.… වෙදිතබ්‌බං, තථා හි පරිබ්‌බාජකො ‘‘තිට්‌ඨතු භවං ගොතමො’’ති ආහ.
Aniyametvāti ‘‘sammāsambuddho, sāvako’’ti vā niyamaṃ visesena akatvā. Attānameva…pe… veditabbaṃ, tathā hi paribbājako ‘‘tiṭṭhatu bhavaṃ gotamo’’ti āha.
195. සත්‌ථාව අරහා හොති පටිපත්‌තියා පාරිපූරිභාවතො. තස්‌මිං බ්‍යාකතෙති තස්‌මිං ‘‘එකභික්‌ඛුපි සාවකො’’තිආදිනා සුට්‌ඨු පඤ්‌හෙ කථිතෙ.
195.Satthāvaarahā hoti paṭipattiyā pāripūribhāvato. Tasmiṃ byākateti tasmiṃ ‘‘ekabhikkhupi sāvako’’tiādinā suṭṭhu pañhe kathite.
196. සම්‌පාදකොති පටිපත්‌තිසම්‌පාදකො.
196.Sampādakoti paṭipattisampādako.
197. සෙඛාය විජ්‌ජායාති සෙඛලක්‌ඛණප්‌පත්‌තාය මග්‌ගපඤ්‌ඤාය සාතිසයං කත්‌වා කරණවසෙන වුත්‌තා, ඵලපඤ්‌ඤා පන තාය පත්‌තබ්‌බත්‌තා කම්‌මභාවෙන වුත්‌තා. තෙනාහ ‘‘හෙට්‌ඨිමඵලත්‌තයං පත්‌තබ්‌බ’’න්‌ති. ඉමං පනෙත්‌ථ අවිපරීතමත්‌ථං පාළිතො එව විඤ්‌ඤායමානං අප්‌පටිවිජ්‌ඣනතො විතණ්‌ඩවාදී ‘‘යාවතකං සෙඛෙන පත්‌තබ්‌බං, අනුප්‌පත්‌තං තං මයා’’ති වචනලෙසං ගහෙත්‌වා ‘‘අරහත්‌තමග්‌ගොපි අනෙන පත්‌තොයෙවා’’ති වදති. එවන්‌ති ඉදානි වුච්‌චමානාය ගාථාය.
197.Sekhāyavijjāyāti sekhalakkhaṇappattāya maggapaññāya sātisayaṃ katvā karaṇavasena vuttā, phalapaññā pana tāya pattabbattā kammabhāvena vuttā. Tenāha ‘‘heṭṭhimaphalattayaṃ pattabba’’nti. Imaṃ panettha aviparītamatthaṃ pāḷito eva viññāyamānaṃ appaṭivijjhanato vitaṇḍavādī ‘‘yāvatakaṃ sekhena pattabbaṃ, anuppattaṃ taṃ mayā’’ti vacanalesaṃ gahetvā ‘‘arahattamaggopi anena pattoyevā’’ti vadati. Evanti idāni vuccamānāya gāthāya.
කිලෙසානි පහාය පඤ්‌චාති පඤ්‌චොරම්‌භාගියසංයොජනසඞ්‌ඛාතෙ සංකිලෙසෙ පහාය පජහිත්‌වා, පහානහෙතු වා. පරිපුණ්‌ණසෙඛොති සබ්‌බසො වඩ්‌ඪිතසෙඛධම්‌මො. අපරිහානධම්‌මොති අපරිහානසභාවො. න හි යස්‌ස ඵාතිගතෙහි සීලාදිධම්‌මෙහි පරිහානි අත්‌ථි, සමාධිම්‌හි පරිපූරකාරිතාය චෙතොවසිප්‌පත්‌තො. තෙනාහ ‘‘සමාහිතින්‌ද්‍රියො’’ති. අපරිහානධම්‌මත්‌තාව ඨිතත්‌තො.
Kilesāni pahāya pañcāti pañcorambhāgiyasaṃyojanasaṅkhāte saṃkilese pahāya pajahitvā, pahānahetu vā. Paripuṇṇasekhoti sabbaso vaḍḍhitasekhadhammo. Aparihānadhammoti aparihānasabhāvo. Na hi yassa phātigatehi sīlādidhammehi parihāni atthi, samādhimhi paripūrakāritāya cetovasippatto. Tenāha ‘‘samāhitindriyo’’ti. Aparihānadhammattāva ṭhitatto.
අනාගාමිනා හි අසෙඛභාවාවහා ධම්‌මා පරිපූරෙතබ්‌බා, න සෙඛභාවාවහාති සො එකන්‌තපරිපුණ්‌ණෙ සෙඛො වුත්‌තො. එතං න බුද්‌ධවචනන්‌ති ‘‘මග්‌ගො බහුචිත්‌තක්‌ඛණිකො’’ති එතං වචනං න බුද්‌ධවචනං අනන්‌තරෙකන්‌තවිපාකදානතො, බහුක්‌ඛත්‌තුං පවත්‌තනෙ පයොජනාභාවතො ච ලොකුත්‌තරකුසලස්‌ස, ‘‘සමාධිමානන්‌තරිකඤ්‌ඤමාහු (ඛු. පා. 6.5; සු. නි. 228), න පාරං දිගුණං යන්‌තී’’ති (සු. නි. 719) එවමාදීනි සුත්‌තපදානි එතස්‌සත්‌ථසාධකානි. ඔරම්‌භාගියසංයොජනප්‌පහානෙන සෙක්‌ඛධම්‌මපරිපූරිභාවස්‌ස වුත්‌තතාය අත්‌ථො තව වචනෙන විරුජ්‌ඣතීති. අස්‌ස ආයස්‌මතො වච්‌ඡස්‌ස.
Anāgāminā hi asekhabhāvāvahā dhammā paripūretabbā, na sekhabhāvāvahāti so ekantaparipuṇṇe sekho vutto. Etaṃ na buddhavacananti ‘‘maggo bahucittakkhaṇiko’’ti etaṃ vacanaṃ na buddhavacanaṃ anantarekantavipākadānato, bahukkhattuṃ pavattane payojanābhāvato ca lokuttarakusalassa, ‘‘samādhimānantarikaññamāhu (khu. pā. 6.5; su. ni. 228), na pāraṃ diguṇaṃ yantī’’ti (su. ni. 719) evamādīni suttapadāni etassatthasādhakāni. Orambhāgiyasaṃyojanappahānena sekkhadhammaparipūribhāvassa vuttatāya attho tava vacanena virujjhatīti. Assa āyasmato vacchassa.
198. අභිඤ්‌ඤා වා කාරණන්‌ති යඤ්‌හි තං තත්‍ර තත්‍ර සක්‌ඛිභබ්‌බතාසඞ්‌ඛාතං ඉද්‌ධිවිධපච්‌චනුභවනාදි, තස්‌ස අභිඤ්‌ඤා කාරණං. අථ ඉද්‌ධිවිධපච්‌චනුභවනාදි අභිඤ්‌ඤා, එවං සති අභිඤ්‌ඤාපාදකජ්‌ඣානං කාරණං. අවසානෙ ඡට්‌ඨාභිඤ්‌ඤාය පන අරහත්‌තං. එත්‌ථ ච යස්‌මා පඨමසුත්‌තෙ ආසවක්‌ඛයො අධිප්‌පෙතො, ආසවා ඛීණා එව, න පුන ඛෙපෙතබ්‌බා, තස්‌මා තත්‌ථ ‘‘යාවදෙවා’’ති න වුත්‌තං. ඉධ ඵලසමාපත්‌ති අධිප්‌පෙතා, සා ච පුනප්‌පුනං සමාපජ්‌ජීයති, තස්‌මා ‘‘යාවදෙවා’’ති වුත්‌තං. තතො එව හි ‘‘අරහත්‌තං වා කාරණ’’න්‌ති වුත්‌තං. තඤ්‌හි ‘‘කුදාස්‌සු නාමාහං තදායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිස්‌සාමි, යදරියා එතරහි උපසම්‌පජ්‌ජ විහරන්‌තී’’ති (ම. නි. 1.465; 3.307) අනුත්‌තරෙසු විමොක්‌ඛෙසු පිහං උපට්‌ඨපෙත්‌වා අභිඤ්‌ඤා නිබ්‌බත්‌තෙන්‌තස්‌ස කාරණං, තයිදං සබ්‌බසාධාරණං න හොතීති සාධාරණවසෙන නං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අරහත්‌තස්‌ස විපස්‌සනා වා’’ති ආහ.
198.Abhiññā vā kāraṇanti yañhi taṃ tatra tatra sakkhibhabbatāsaṅkhātaṃ iddhividhapaccanubhavanādi, tassa abhiññā kāraṇaṃ. Atha iddhividhapaccanubhavanādi abhiññā, evaṃ sati abhiññāpādakajjhānaṃ kāraṇaṃ. Avasāne chaṭṭhābhiññāya pana arahattaṃ. Ettha ca yasmā paṭhamasutte āsavakkhayo adhippeto, āsavā khīṇā eva, na puna khepetabbā, tasmā tattha ‘‘yāvadevā’’ti na vuttaṃ. Idha phalasamāpatti adhippetā, sā ca punappunaṃ samāpajjīyati, tasmā ‘‘yāvadevā’’ti vuttaṃ. Tato eva hi ‘‘arahattaṃ vā kāraṇa’’nti vuttaṃ. Tañhi ‘‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi, yadariyā etarahi upasampajja viharantī’’ti (ma. ni. 1.465; 3.307) anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhapetvā abhiññā nibbattentassa kāraṇaṃ, tayidaṃ sabbasādhāraṇaṃ na hotīti sādhāraṇavasena naṃ dassento ‘‘arahattassa vipassanā vā’’ti āha.
200. පරිචරන්‌ති නාම විප්‌පකතබ්‍රහ්‌මචරියවාසත්‌තා. පරිචිණ්‌ණො හොති සාවකෙන නාම සත්‌ථු ධම්‌මෙ කත්‌තබ්‌බා පරිචරියා සම්‌මදෙව නිට්‌ඨාපිතත්‌තා. තෙනාහ ‘‘ඉති…පෙ.… ථෙරො එවමාහා’’ති. තෙසං ගුණානන්‌ති තෙසං අසෙක්‌ඛගුණානං. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
200.Paricaranti nāma vippakatabrahmacariyavāsattā. Pariciṇṇo hoti sāvakena nāma satthu dhamme kattabbā paricariyā sammadeva niṭṭhāpitattā. Tenāha ‘‘iti…pe… thero evamāhā’’ti. Tesaṃ guṇānanti tesaṃ asekkhaguṇānaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
මහාවච්‌ඡසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Mahāvacchasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 3. මහාවච්‌ඡසුත්‌තං • 3. Mahāvacchasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 3. මහාවච්‌ඡසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Mahāvacchasuttavaṇṇanā
