Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౨. మహావచ్ఛత్థేరగాథావణ్ణనా
2. Mahāvacchattheragāthāvaṇṇanā
పఞ్ఞాబలీతి ఆయస్మతో మహావచ్ఛత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయం కిర పదుముత్తరస్స భగవతో భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ పానీయదానమదాసి. పున సిఖిస్స భగవతో కాలే ఉపాసకో హుత్వా వివట్టూపనిస్సయం బహుం పుఞ్ఞకమ్మం అకాసి, సో తేహి పుఞ్ఞకమ్మేహి తత్థ తత్థ సుగతీసుయేవ సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే మగధరట్ఠే నాళకగామే సమిద్ధిస్స నామ బ్రాహ్మణస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి. తస్స మహావచ్ఛోతి నామం అహోసి. సో వయప్పత్తో ఆయస్మతో సారిపుత్తస్స భగవతో సావకభావం సుత్వా ‘‘సోపి నామ మహాపఞ్ఞో. యస్స సావకత్తం ఉపాగతో, సో ఏవ మఞ్ఞే ఇమస్మిం లోకే అగ్గపుగ్గలో’’తి భగవతి సద్ధం ఉప్పాదేత్వా సత్థు సన్తికే పబ్బజిత్వా కమ్మట్ఠానం అనుయుఞ్జన్తో నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౦.౫౧-౫౬) –
Paññābalīti āyasmato mahāvacchattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato bhikkhusaṅghassa ca pānīyadānamadāsi. Puna sikhissa bhagavato kāle upāsako hutvā vivaṭṭūpanissayaṃ bahuṃ puññakammaṃ akāsi, so tehi puññakammehi tattha tattha sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe nāḷakagāme samiddhissa nāma brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti. Tassa mahāvacchoti nāmaṃ ahosi. So vayappatto āyasmato sāriputtassa bhagavato sāvakabhāvaṃ sutvā ‘‘sopi nāma mahāpañño. Yassa sāvakattaṃ upāgato, so eva maññe imasmiṃ loke aggapuggalo’’ti bhagavati saddhaṃ uppādetvā satthu santike pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.51-56) –
‘‘పదుముత్తరబుద్ధస్స, భిక్ఖుసఙ్ఘే అనుత్తరే;
‘‘Padumuttarabuddhassa, bhikkhusaṅghe anuttare;
పసన్నచిత్తో సుమనో, పానీయఘటమపూరయిం.
Pasannacitto sumano, pānīyaghaṭamapūrayiṃ.
‘‘పబ్బతగ్గే దుమగ్గే వా, ఆకాసే వాథ భూమియం;
‘‘Pabbatagge dumagge vā, ākāse vātha bhūmiyaṃ;
యదా పానీయమిచ్ఛామి, ఖిప్పం నిబ్బత్తతే మమ.
Yadā pānīyamicchāmi, khippaṃ nibbattate mama.
‘‘సతసహస్సితో కప్పే, యం దానమదదిం తదా;
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ dānamadadiṃ tadā;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, దకదానస్సిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, dakadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… భవా సబ్బే సమూహతా;
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… bhavā sabbe samūhatā;
ఛళభిఞ్ఞా సచ్ఛికతా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ఏవం పన అరహత్తం పత్వా విముత్తిసుఖం అనుభవన్తో సాసనస్స నియ్యానికభావవిభావనేన సబ్రహ్మచారీనం ఉస్సాహజననత్థం ‘‘పఞ్ఞాబలీ’’తి గాథం అభాసి.
Evaṃ pana arahattaṃ patvā vimuttisukhaṃ anubhavanto sāsanassa niyyānikabhāvavibhāvanena sabrahmacārīnaṃ ussāhajananatthaṃ ‘‘paññābalī’’ti gāthaṃ abhāsi.
౧౨. తత్థ పఞ్ఞాబలీతి పారిహారియపఞ్ఞాయ విపస్సనాపఞ్ఞాయ చ వసేన అభిణ్హసో సాతిసయేన పఞ్ఞాబలేన సమన్నాగతో. సీలవతూపపన్నోతి ఉక్కంసగతేన చతుపారిసుద్ధిసీలేన, ధుతధమ్మసఙ్ఖాతేహి వతేహి చ ఉపపన్నో సమన్నాగతో. సమాహితోతి ఉపచారప్పనాభేదేన సమాధినా సమాహితో. ఝానరతోతి తతో ఏవ ఆరమ్మణూపనిజ్ఝానే లక్ఖణూపనిజ్ఝానే చ రతో సతతాభియుత్తో. సబ్బకాలం సతియా అవిప్పవాసవసేన సతిమా. యదత్థియన్తి అత్థతో అనపేతం అత్థియం, యేన అత్థియం యదత్థియం. యథా పచ్చయే పరిభుఞ్జన్తస్స పరిభుఞ్జనం అత్థియం హోతి, తథా భోజనం భుఞ్జమానో. సామిపరిభోగేన హి తం అత్థియం హోతి దాయజ్జపరిభోగేన వా, న అఞ్ఞథా భోజనన్తి చ నిదస్సనమత్తం దట్ఠబ్బం. భుఞ్జియతి పరిభుఞ్జియతీతి వా భోజనం, చత్తారో పచ్చయా. ‘‘యదత్థిక’’న్తి వా పాఠో. యదత్థం యస్సత్థాయ సత్థారా పచ్చయా అనుఞ్ఞాతా, తదత్థం కాయస్స ఠితిఆదిఅత్థం, తఞ్చ అనుపాదిసేసనిబ్బానత్థం. తస్మా అనుపాదాపరినిబ్బానత్థం భోజనపచ్చయే భుఞ్జమానో తతో ఏవ కఙ్ఖేథ కాలం అత్తనో అనుపాదాపరినిబ్బానకాలం ఆగమేయ్య. ఇధ ఇమస్మిం సాసనే వీతరాగో. బాహిరకస్స పన కామేసు వీతరాగస్స ఇదం నత్థీతి అధిప్పాయో.
12. Tattha paññābalīti pārihāriyapaññāya vipassanāpaññāya ca vasena abhiṇhaso sātisayena paññābalena samannāgato. Sīlavatūpapannoti ukkaṃsagatena catupārisuddhisīlena, dhutadhammasaṅkhātehi vatehi ca upapanno samannāgato. Samāhitoti upacārappanābhedena samādhinā samāhito. Jhānaratoti tato eva ārammaṇūpanijjhāne lakkhaṇūpanijjhāne ca rato satatābhiyutto. Sabbakālaṃ satiyā avippavāsavasena satimā. Yadatthiyanti atthato anapetaṃ atthiyaṃ, yena atthiyaṃ yadatthiyaṃ. Yathā paccaye paribhuñjantassa paribhuñjanaṃ atthiyaṃ hoti, tathā bhojanaṃ bhuñjamāno. Sāmiparibhogena hi taṃ atthiyaṃ hoti dāyajjaparibhogena vā, na aññathā bhojananti ca nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Bhuñjiyati paribhuñjiyatīti vā bhojanaṃ, cattāro paccayā. ‘‘Yadatthika’’nti vā pāṭho. Yadatthaṃ yassatthāya satthārā paccayā anuññātā, tadatthaṃ kāyassa ṭhitiādiatthaṃ, tañca anupādisesanibbānatthaṃ. Tasmā anupādāparinibbānatthaṃ bhojanapaccaye bhuñjamāno tato eva kaṅkhetha kālaṃ attano anupādāparinibbānakālaṃ āgameyya. Idha imasmiṃ sāsane vītarāgo. Bāhirakassa pana kāmesu vītarāgassa idaṃ natthīti adhippāyo.
మహావచ్ఛత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Mahāvacchattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౨. మహావచ్ఛత్థేరగాథా • 2. Mahāvacchattheragāthā