Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
မဇ္ဈိမ နိကာယ ၄၃
The Middle-Length Suttas Collection 43
မဟာဝေဒလ္လသုတ္တ
The Great Classification
ဧဝံ မေ သုတံ—ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ၊
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ၊ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ:
Then in the late afternoon, Venerable Mahākoṭṭhita came out of retreat, went to Venerable Sāriputta, and exchanged greetings with him. When the greetings and polite conversation were over, he sat down to one side and said to Sāriputta:
“‘ဒုပ္ပညော ဒုပ္ပညော'တိ, အာဝုသော, ဝုစ္စတိ၊ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, အာဝုသော, ဒုပ္ပညောတိ ဝုစ္စတီ”တိ?
“Friend, they speak of ‘a witless person’. How is a witless person defined?”
“‘နပ္ပဇာနာတိ နပ္ပဇာနာတီ'တိ ခေါ, အာဝုသော, တသ္မာ ဒုပ္ပညောတိ ဝုစ္စတိ၊ ကိဉ္စ နပ္ပဇာနာတိ? ‘ဣဒံ ဒုက္ခန်'တိ နပ္ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော'တိ နပ္ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော'တိ နပ္ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ'တိ နပ္ပဇာနာတိ၊ ‘နပ္ပဇာနာတိ နပ္ပဇာနာတီ'တိ ခေါ, အာဝုသော, တသ္မာ ဒုပ္ပညောတိ ဝုစ္စတီ”တိ၊
“Friend, they’re called witless because they don’t understand. And what don’t they understand? They don’t understand: ‘This is suffering’ … ‘This is the origin of suffering’ … ‘This is the cessation of suffering’ … ‘This is the practice that leads to the cessation of suffering.’ They’re called witless because they don’t understand.”
“သာဓာဝုသော”တိ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဥတ္တရိံ ပဉှံ အပုစ္ဆိ:
Saying “Good, friend,” Mahākoṭṭhita approved and agreed with what Sāriputta said. Then he asked another question:
“‘ပညဝါ ပညဝါ'တိ, အာဝုသော, ဝုစ္စတိ၊ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, အာဝုသော, ပညဝါတိ ဝုစ္စတီ”တိ?
“They speak of ‘a wise person’. How is a wise person defined?”
“‘ပဇာနာတိ ပဇာနာတီ'တိ ခေါ, အာဝုသော, တသ္မာ ပညဝါတိ ဝုစ္စတိ၊ ကိဉ္စ ပဇာနာတိ? ‘ဣဒံ ဒုက္ခန်'တိ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော'တိ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော'တိ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ'တိ ပဇာနာတိ၊ ‘ပဇာနာတိ ပဇာနာတီ'တိ ခေါ, အာဝုသော, တသ္မာ ပညဝါတိ ဝုစ္စတီ”တိ၊
“They’re called wise because they understand. And what do they understand? They understand: ‘This is suffering’ … ‘This is the origin of suffering’ … ‘This is the cessation of suffering’ … ‘This is the practice that leads to the cessation of suffering.’ They’re called wise because they understand.”
“‘ဝိညာဏံ ဝိညာဏန်'တိ, အာဝုသော, ဝုစ္စတိ၊ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, အာဝုသော, ဝိညာဏန္တိ ဝုစ္စတီ”တိ?
“They speak of ‘consciousness’. How is consciousness defined?”
“‘ဝိဇာနာတိ ဝိဇာနာတီ'တိ ခေါ, အာဝုသော, တသ္မာ ဝိညာဏန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ကိဉ္စ ဝိဇာနာတိ? သုခန္တိပိ ဝိဇာနာတိ, ဒုက္ခန္တိပိ ဝိဇာနာတိ, အဒုက္ခမသုခန္တိပိ ဝိဇာနာတိ၊ ‘ဝိဇာနာတိ ဝိဇာနာတီ'တိ ခေါ, အာဝုသော, တသ္မာ ဝိညာဏန္တိ ဝုစ္စတီ”တိ၊
“It’s called consciousness because it cognizes. And what does it cognize? It cognizes ‘pleasure’ and ‘pain’ and ‘neutral’. It’s called consciousness because it cognizes.”
“ယာ စာဝုသော, ပညာ ယဉ္စ ဝိညာဏံ—ဣမေ ဓမ္မာ သံသဋ္ဌာ ဥဒါဟု ဝိသံသဋ္ဌာ? လဗ္ဘာ စ ပနိမေသံ ဓမ္မာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတုန်”တိ?
“Wisdom and consciousness—are these things mixed or separate? And can we completely dissect them so as to describe the difference between them?”
“ယာ စာဝုသော, ပညာ ယဉ္စ ဝိညာဏံ—ဣမေ ဓမ္မာ သံသဋ္ဌာ, နော ဝိသံသဋ္ဌာ၊ န စ လဗ္ဘာ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတုံ၊ ယံ ဟာဝုသော, ပဇာနာတိ တံ ဝိဇာနာတိ, ယံ ဝိဇာနာတိ တံ ပဇာနာတိ၊ တသ္မာ ဣမေ ဓမ္မာ သံသဋ္ဌာ, နော ဝိသံသဋ္ဌာ၊ န စ လဗ္ဘာ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတုန်”တိ၊
“Wisdom and consciousness—these things are mixed, not separate. And you can never completely dissect them so as to describe the difference between them. For you understand what you cognize, and you cognize what you understand. That’s why these things are mixed, not separate. And you can never completely dissect them so as to describe the difference between them.”
“ယာ စာဝုသော, ပညာ ယဉ္စ ဝိညာဏံ—ဣမေသံ ဓမ္မာနံ သံသဋ္ဌာနံ နော ဝိသံသဋ္ဌာနံ ကိံ နာနာကရဏန်”တိ?
“Wisdom and consciousness—what is the difference between these things that are mixed, not separate?”
“ယာ စာဝုသော, ပညာ ယဉ္စ ဝိညာဏံ—ဣမေသံ ဓမ္မာနံ သံသဋ္ဌာနံ နော ဝိသံသဋ္ဌာနံ ပညာ ဘာဝေတဗ္ဗာ, ဝိညာဏံ ပရိညေယျံ၊ ဣဒံ နေသံ နာနာကရဏန်”တိ၊
“The difference between these things is that wisdom should be developed, while consciousness should be completely understood.”
“‘ဝေဒနာ ဝေဒနာ'တိ, အာဝုသော, ဝုစ္စတိ၊ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, အာဝုသော, ဝေဒနာတိ ဝုစ္စတီ”တိ?
“They speak of this thing called ‘feeling’. How is feeling defined?”
“‘ဝေဒေတိ ဝေဒေတီ'တိ ခေါ, အာဝုသော, တသ္မာ ဝေဒနာတိ ဝုစ္စတိ၊ ကိဉ္စ ဝေဒေတိ? သုခမ္ပိ ဝေဒေတိ, ဒုက္ခမ္ပိ ဝေဒေတိ, အဒုက္ခမသုခမ္ပိ ဝေဒေတိ၊ ‘ဝေဒေတိ ဝေဒေတီ'တိ ခေါ, အာဝုသော, တသ္မာ ဝေဒနာတိ ဝုစ္စတီ”တိ၊
“It’s called feeling because it feels. And what does it feel? It feels pleasure, pain, and neutral. It’s called feeling because it feels.”
“‘သညာ သညာ'တိ, အာဝုသော, ဝုစ္စတိ၊ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, အာဝုသော, သညာတိ ဝုစ္စတီ”တိ?
“They speak of this thing called ‘perception’. How is perception defined?”
“‘သဉ္ဇာနာတိ သဉ္ဇာနာတီ'တိ ခေါ, အာဝုသော, တသ္မာ သညာတိ ဝုစ္စတိ၊ ကိဉ္စ သဉ္ဇာနာတိ? နီလကမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ, ပီတကမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ, လောဟိတကမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ, ဩဒါတမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ ‘သဉ္ဇာနာတိ သဉ္ဇာနာတီ'တိ ခေါ, အာဝုသော, တသ္မာ သညာတိ ဝုစ္စတီ”တိ၊
“It’s called perception because it perceives. And what does it perceive? It perceives blue, yellow, red, and white. It’s called perception because it perceives.”
“ယာ စာဝုသော, ဝေဒနာ ယာ စ သညာ ယဉ္စ ဝိညာဏံ—ဣမေ ဓမ္မာ သံသဋ္ဌာ ဥဒါဟု ဝိသံသဋ္ဌာ? လဗ္ဘာ စ ပနိမေသံ ဓမ္မာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတုန်”တိ?
“Feeling, perception, and consciousness—are these things mixed or separate? And can we completely dissect them so as to describe the difference between them?”
“ယာ စာဝုသော, ဝေဒနာ ယာ စ သညာ ယဉ္စ ဝိညာဏံ—ဣမေ ဓမ္မာ သံသဋ္ဌာ, နော ဝိသံသဋ္ဌာ၊ န စ လဗ္ဘာ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတုံ၊ ယံ ဟာဝုသော, ဝေဒေတိ တံ သဉ္ဇာနာတိ, ယံ သဉ္ဇာနာတိ တံ ဝိဇာနာတိ၊ တသ္မာ ဣမေ ဓမ္မာ သံသဋ္ဌာ နော ဝိသံသဋ္ဌာ၊ န စ လဗ္ဘာ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတုန်”တိ၊
“Feeling, perception, and consciousness—these things are mixed, not separate. And you can never completely dissect them so as to describe the difference between them. For you perceive what you feel, and you cognize what you perceive. That’s why these things are mixed, not separate. And you can never completely dissect them so as to describe the difference between them.”
“နိဿဋ္ဌေန ဟာဝုသော, ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ ပရိသုဒ္ဓေန မနောဝိညာဏေန ကိံ နေယျန်”တိ?
“What can be known by purified mind consciousness released from the five senses?”
“နိဿဋ္ဌေန, အာဝုသော, ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ ပရိသုဒ္ဓေန မနောဝိညာဏေန ‘အနန္တော အာကာသော'တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ နေယျံ, ‘အနန္တံ ဝိညာဏန်'တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ နေယျံ, ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ'တိ အာကိဉ္စညာယတနံ နေယျန်”တိ၊
“Aware that ‘space is infinite’ it can know the dimension of infinite space. Aware that ‘consciousness is infinite’ it can know the dimension of infinite consciousness. Aware that ‘there is nothing at all’ it can know the dimension of nothingness.”
“နေယျံ ပနာဝုသော, ဓမ္မံ ကေန ပဇာနာတီ”တိ?
“How do you understand something that can be known?”
“နေယျံ ခေါ, အာဝုသော, ဓမ္မံ ပညာစက္ခုနာ ပဇာနာတီ”တိ၊
“You understand something that can be known with the eye of wisdom.”
“ပညာ ပနာဝုသော, ကိမတ္ထိယာ”တိ?
“What is the purpose of wisdom?”
“ပညာ ခေါ, အာဝုသော, အဘိညတ္ထာ ပရိညတ္ထာ ပဟာနတ္ထာ”တိ၊
“The purpose of wisdom is direct knowledge, complete understanding, and giving up.”
“ကတိ ပနာဝုသော, ပစ္စယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပါဒါယာ”တိ?
“How many conditions are there for the arising of right view?”
“ဒွေ ခေါ, အာဝုသော, ပစ္စယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပါဒါယ—ပရတော စ ဃောသော, ယောနိသော စ မနသိကာရော၊ ဣမေ ခေါ, အာဝုသော, ဒွေ ပစ္စယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပါဒါယာ”တိ၊
“There are two conditions for the arising of right view: the words of another and rational application of mind. These are the two conditions for the arising of right view.”
“ကတိဟိ ပနာဝုသော, အင်္ဂေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာ စ ဟောတိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာ စ, ပညာဝိမုတ္တိဖလာ စ ဟောတိ ပညာဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာ စာ”တိ?
“When right view is supported by how many factors does it have freedom of heart and freedom by wisdom as its fruit and benefit?”
“ပဉ္စဟိ ခေါ, အာဝုသော, အင်္ဂေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာ စ ဟောတိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာ စ, ပညာဝိမုတ္တိဖလာ စ ဟောတိ ပညာဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာ စ၊ ဣဓာဝုသော, သမ္မာဒိဋ္ဌိ သီလာနုဂ္ဂဟိတာ စ ဟောတိ, သုတာနုဂ္ဂဟိတာ စ ဟောတိ, သာကစ္ဆာနုဂ္ဂဟိတာ စ ဟောတိ, သမထာနုဂ္ဂဟိတာ စ ဟောတိ, ဝိပဿနာနုဂ္ဂဟိတာ စ ဟောတိ၊ ဣမေဟိ ခေါ, အာဝုသော, ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာ စ ဟောတိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာ စ, ပညာဝိမုတ္တိဖလာ စ ဟောတိ ပညာဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာ စာ”တိ၊
“When right view is supported by five factors it has freedom of heart and freedom by wisdom as its fruit and benefit. It’s when right view is supported by ethics, learning, discussion, serenity, and discernment. When right view is supported by these five factors it has freedom of heart and freedom by wisdom as its fruit and benefit.”
“ကတိ ပနာဝုသော, ဘဝါ”တိ?
“How many states of existence are there?”
“တယောမေ, အာဝုသော, ဘဝါ—ကာမဘဝေါ, ရူပဘဝေါ, အရူပဘဝေါ”တိ၊
“Friend, there are these three states of existence. Existence in the sensual realm, the realm of luminous form, and the formless realm.”
“ကထံ ပနာဝုသော, အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတီ”တိ?
“But how is there rebirth into a new state of existence in the future?”
“အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ ခေါ, အာဝုသော, သတ္တာနံ တဏှာသံယောဇနာနံ တတြတတြာဘိနန္ဒနာ—ဧဝံ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတီ”တိ၊
“It’s because of sentient beings—shrouded by ignorance and fettered by craving—taking pleasure wherever it lands. That’s how there is rebirth into a new state of existence in the future.”
“ကထံ ပနာဝုသော, အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ န ဟောတီ”တိ?
“But how is there no rebirth into a new state of existence in the future?”
“အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ခေါ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇုပ္ပါဒါ တဏှာနိရောဓာ—ဧဝံ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ န ဟောတီ”တိ၊
“It’s when ignorance fades away, knowledge arises, and craving ceases. That’s how there is no rebirth into a new state of existence in the future.”
“ကတမံ ပနာဝုသော, ပဌမံ ဈာနန်”တိ?
“But what, friend, is the first jhāna?”
“ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ—ဣဒံ ဝုစ္စတိ, အာဝုသော, ပဌမံ ဈာနန်”တိ၊
“Friend, it’s when a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unskillful qualities, enters and remains in the first jhāna, which has the rapture and bliss born of seclusion, while placing the mind and keeping it connected. This is called the first jhāna.”
“ပဌမံ ပနာဝုသော, ဈာနံ ကတိအင်္ဂိကန်”တိ?
“But how many factors does the first jhāna have?”
“ပဌမံ ခေါ, အာဝုသော, ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂိကံ၊ ဣဓာဝုသော, ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ ဘိက္ခုနော ဝိတက္ကော စ ဝတ္တတိ, ဝိစာရော စ ပီတိ စ သုခဉ္စ စိတ္တေကဂ္ဂတာ စ၊ ပဌမံ ခေါ, အာဝုသော, ဈာနံ ဧဝံ ပဉ္စင်္ဂိကန်”တိ၊
“The first jhāna has five factors. When a bhikkhu has entered the first jhāna, placing the mind, keeping it connected, rapture, bliss, and unification of mind are present. That’s how the first jhāna has five factors.”
“ပဌမံ ပနာဝုသော, ဈာနံ ကတင်္ဂဝိပ္ပဟီနံ ကတင်္ဂသမန္နာဂတန်”တိ?
“But how many factors has the first jhāna given up and how many does it possess?”
“ပဌမံ ခေါ, အာဝုသော, ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနံ, ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ၊ ဣဓာဝုသော, ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ ဘိက္ခုနော ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီနော ဟောတိ, ဗျာပါဒေါ ပဟီနော ဟောတိ, ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ; ဝိတက္ကော စ ဝတ္တတိ, ဝိစာရော စ ပီတိ စ သုခဉ္စ စိတ္တေကဂ္ဂတာ စ၊ ပဌမံ ခေါ, အာဝုသော, ဈာနံ ဧဝံ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတန်”တိ၊
“The first jhāna has given up five factors and possesses five factors. When a bhikkhu has entered the first jhāna, sensual desire, ill will, dullness and drowsiness, restlessness and remorse, and doubt are given up. Placing the mind, keeping it connected, rapture, bliss, and unification of mind are present. That’s how the first jhāna has given up five factors and possesses five factors.”
“ပဉ္စိမာနိ, အာဝုသော, ဣန္ဒြိယာနိ နာနာဝိသယာနိ နာနာဂေါစရာနိ, န အညမညဿ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောန္တိ, သေယျထိဒံ—စက္ခုန္ဒြိယံ, သောတိန္ဒြိယံ, ဃာနိန္ဒြိယံ, ဇိဝှိန္ဒြိယံ, ကာယိန္ဒြိယံ၊ ဣမေသံ ခေါ, အာဝုသော, ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ နာနာဝိသယာနံ နာနာဂေါစရာနံ, န အညမညဿ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောန္တာနံ, ကိံ ပဋိသရဏံ, ကော စ နေသံ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောတီ”တိ?
“Friend, these five faculties have different scopes and different ranges, and don’t experience each others’ scope and range. That is, the faculties of the eye, ear, nose, tongue, and body. What do these five faculties, with their different scopes and ranges, have recourse to? What experiences their scopes and ranges?”
“ပဉ္စိမာနိ, အာဝုသော, ဣန္ဒြိယာနိ နာနာဝိသယာနိ နာနာဂေါစရာနိ, န အညမညဿ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောန္တိ, သေယျထိဒံ—စက္ခုန္ဒြိယံ, သောတိန္ဒြိယံ, ဃာနိန္ဒြိယံ, ဇိဝှိန္ဒြိယံ, ကာယိန္ဒြိယံ၊ ဣမေသံ ခေါ, အာဝုသော, ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ နာနာဝိသယာနံ နာနာဂေါစရာနံ, န အညမညဿ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောန္တာနံ, မနော ပဋိသရဏံ, မနော စ နေသံ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောတီ”တိ၊
“These five faculties, with their different scopes and ranges, have recourse to the mind. And the mind experiences their scopes and ranges.”
“ပဉ္စိမာနိ, အာဝုသော, ဣန္ဒြိယာနိ, သေယျထိဒံ—စက္ခုန္ဒြိယံ, သောတိန္ဒြိယံ, ဃာနိန္ဒြိယံ, ဇိဝှိန္ဒြိယံ, ကာယိန္ဒြိယံ၊ ဣမာနိ ခေါ, အာဝုသော, ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ကိံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌန္တီ”တိ?
“These five faculties depend on what to continue?”
“ပဉ္စိမာနိ, အာဝုသော, ဣန္ဒြိယာနိ, သေယျထိဒံ—စက္ခုန္ဒြိယံ, သောတိန္ဒြိယံ, ဃာနိန္ဒြိယံ, ဇိဝှိန္ဒြိယံ, ကာယိန္ဒြိယံ၊ ဣမာနိ ခေါ, အာဝုသော, ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အာယုံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌန္တီ”တိ၊
“These five faculties depend on life to continue.”
“အာယု ပနာဝုသော, ကိံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီ”တိ?
“But what does life depend on to continue?”
“အာယု ဥသ္မံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီ”တိ၊
“Life depends on warmth to continue.”
“ဥသ္မာ ပနာဝုသော, ကိံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီ”တိ?
“But what does warmth depend on to continue?”
“ဥသ္မာ အာယုံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီ”တိ၊
“Warmth depends on life to continue.”
“ဣဒါနေဝ ခေါ မယံ, အာဝုသော, အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဘာသိတံ ဧဝံ အာဇာနာမ: ‘အာယု ဥသ္မံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီ'တိ၊ ဣဒါနေဝ ပန မယံ, အာဝုသော, အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဘာသိတံ ဧဝံ အာဇာနာမ: ‘ဥသ္မာ အာယုံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီ'တိ၊ ယထာ ကထံ ပနာဝုသော, ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော”တိ?
“Just now I understood you to say: ‘Life depends on warmth to continue.’ But I also understood you to say: ‘Warmth depends on life to continue.’ How then should we see the meaning of this statement?”
“တေန ဟာဝုသော, ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ; ဥပမာယပိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ၊ သေယျထာပိ, အာဝုသော, တေလပ္ပဒီပဿ ဈာယတော အစ္စိံ ပဋိစ္စ အာဘာ ပညာယတိ, အာဘံ ပဋိစ္စ အစ္စိ ပညာယတိ; ဧဝမေဝ ခေါ, အာဝုသော, အာယု ဥသ္မံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတိ, ဥသ္မာ အာယုံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီ”တိ၊
“Well then, friend, I shall give you a simile. For by means of a simile some sensible people understand the meaning of what is said. Suppose there was an oil lamp burning. The light appears dependent on the flame, and the flame appears dependent on the light. In the same way, life depends on warmth to continue, and warmth depends on life to continue.”
“တေဝ နု ခေါ, အာဝုသော, အာယုသင်္ခါရာ, တေ ဝေဒနိယာ ဓမ္မာ ဥဒါဟု အညေ အာယုသင်္ခါရာ အညေ ဝေဒနိယာ ဓမ္မာ”တိ?
“Are the life forces the same things as the phenomena that are felt? Or are they different things?”
“န ခေါ, အာဝုသော, တေဝ အာယုသင်္ခါရာ တေ ဝေဒနိယာ ဓမ္မာ၊ တေ စ ဟာဝုသော, အာယုသင်္ခါရာ အဘဝိံသု တေ ဝေဒနိယာ ဓမ္မာ, န ယိဒံ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နဿ ဘိက္ခုနော ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယေထ၊ ယသ္မာ စ ခေါ, အာဝုသော, အညေ အာယုသင်္ခါရာ အညေ ဝေဒနိယာ ဓမ္မာ, တသ္မာ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နဿ ဘိက္ခုနော ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတီ”တိ၊
“The life forces are not the same things as the phenomena that are felt. For if the life forces and the phenomena that are felt were the same things, a bhikkhu who had attained the cessation of perception and feeling would not emerge from it. But because the life forces and the phenomena that are felt are different things, a bhikkhu who has attained the cessation of perception and feeling can emerge from it.”
“ယဒါ နု ခေါ, အာဝုသော, ဣမံ ကာယံ ကတိ ဓမ္မာ ဇဟန္တိ; အထာယံ ကာယော ဥဇ္ဈိတော အဝက္ခိတ္တော သေတိ, ယထာ ကဋ္ဌံ အစေတနန်”တိ?
“How many things must this body lose before it lies forsaken, tossed aside like an insentient log?”
“ယဒါ ခေါ, အာဝုသော, ဣမံ ကာယံ တယော ဓမ္မာ ဇဟန္တိ—အာယု ဥသ္မာ စ ဝိညာဏံ; အထာယံ ကာယော ဥဇ္ဈိတော အဝက္ခိတ္တော သေတိ, ယထာ ကဋ္ဌံ အစေတနန်”တိ၊
“This body must lose three things before it lies forsaken, tossed aside like an insentient log: vitality, warmth, and consciousness.”
“ယွာယံ, အာဝုသော, မတော ကာလင်္ကတော, ယော စာယံ ဘိက္ခု သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နော—ဣမေသံ ကိံ နာနာကရဏန်”တိ?
“What’s the difference between someone who has passed away and a bhikkhu who has attained the cessation of perception and feeling?”
“ယွာယံ, အာဝုသော, မတော ကာလင်္ကတော တဿ ကာယသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ, ဝစီသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ, စိတ္တသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ, အာယု ပရိက္ခီဏော, ဥသ္မာ ဝူပသန္တာ, ဣန္ဒြိယာနိ ပရိဘိန္နာနိ၊ ယော စာယံ ဘိက္ခု သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နော တဿပိ ကာယသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ, ဝစီသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ, စိတ္တသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ, အာယု န ပရိက္ခီဏော, ဥသ္မာ အဝူပသန္တာ, ဣန္ဒြိယာနိ ဝိပ္ပသန္နာနိ၊ ယွာယံ, အာဝုသော, မတော ကာလင်္ကတော, ယော စာယံ ဘိက္ခု သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နော—ဣဒံ နေသံ နာနာကရဏန်”တိ၊
“When someone dies, their physical, verbal, and mental processes have ceased and stilled; their vitality is spent; their warmth is dissipated; and their faculties have disintegrated. When a bhikkhu has attained the cessation of perception and feeling, their physical, verbal, and mental processes have ceased and stilled. But their vitality is not spent; their warmth is not dissipated; and their faculties are very clear. That’s the difference between someone who has passed away and a bhikkhu who has attained the cessation of perception and feeling.”
“ကတိ ပနာဝုသော, ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ”တိ?
“How many conditions are necessary to attain the neutral release of the heart?”
“စတ္တာရော ခေါ, အာဝုသော, ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ၊ ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဣမေ ခေါ, အာဝုသော, စတ္တာရော ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ”တိ၊
“Four conditions are necessary to attain the neutral release of the heart. Giving up pleasure and pain, and ending former happiness and sadness, a bhikkhu enters and remains in the fourth jhāna, without pleasure or pain, with pure equanimity and mindfulness. These four conditions are necessary to attain the neutral release of the heart.”
“ကတိ ပနာဝုသော, ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ”တိ?
“How many conditions are necessary to attain the signless release of the heart?”
“ဒွေ ခေါ, အာဝုသော, ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ—သဗ္ဗနိမိတ္တာနဉ္စ အမနသိကာရော, အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ မနသိကာရော၊ ဣမေ ခေါ, အာဝုသော, ဒွေ ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ”တိ၊
“Two conditions are necessary to attain the signless release of the heart: not focusing on any signs, and focusing on the signless. These two conditions are necessary to attain the signless release of the heart.”
“ကတိ ပနာဝုသော, ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဌိတိယာ”တိ?
“How many conditions are necessary to remain in the signless release of the heart?”
“တယော ခေါ, အာဝုသော, ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဌိတိယာ—သဗ္ဗနိမိတ္တာနဉ္စ အမနသိကာရော, အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ မနသိကာရော, ပုဗ္ဗေ စ အဘိသင်္ခါရော၊ ဣမေ ခေါ, အာဝုသော, တယော ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဌိတိယာ”တိ၊
“Three conditions are necessary to remain in the signless release of the heart: not focusing on any signs, focusing on the signless, and a previous determination. These three conditions are necessary to remain in the signless release of the heart.”
“ကတိ ပနာဝုသော, ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနာယာ”တိ?
“How many conditions are necessary to emerge from the signless release of the heart?”
“ဒွေ ခေါ, အာဝုသော, ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနာယ—သဗ္ဗနိမိတ္တာနဉ္စ မနသိကာရော, အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ အမနသိကာရော၊ ဣမေ ခေါ, အာဝုသော, ဒွေ ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနာယာ”တိ၊
“Two conditions are necessary to emerge from the signless release of the heart: focusing on all signs, and not focusing on the signless. These two conditions are necessary to emerge from the signless release of the heart.”
“ယာ စာယံ, အာဝုသော, အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိ, ယာ စ အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိ, ယာ စ သုညတာ စေတောဝိမုတ္တိ, ယာ စ အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ—ဣမေ ဓမ္မာ နာနာတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စ ဥဒါဟု ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနန်”တိ?
“The limitless release of the heart, and the release of the heart through nothingness, and the release of the heart through emptiness, and the signless release of the heart: do these things differ in both meaning and phrasing? Or do they mean the same thing, and differ only in the phrasing?”
“ယာ စာယံ, အာဝုသော, အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိ, ယာ စ အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိ, ယာ စ သုညတာ စေတောဝိမုတ္တိ, ယာ စ အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ—အတ္ထိ ခေါ, အာဝုသော, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ နာနာတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စ; အတ္ထိ စ ခေါ, အာဝုသော, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ, ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ၊
“There is a way in which these things differ in both meaning and phrasing. But there’s also a way in which they mean the same thing, and differ only in the phrasing.
ကတမော စာဝုသော, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ နာနာတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စ?
And what’s the way in which these things differ in both meaning and phrasing?
ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ၊ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ …ပေ… မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ … ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ၊ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော, အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိ၊
Firstly, a bhikkhu meditates spreading a heart full of love to one direction, and to the second, and to the third, and to the fourth. In the same way above, below, across, everywhere, all around, they spread a heart full of love to the whole world—abundant, expansive, limitless, free of enmity and ill will. They meditate spreading a heart full of compassion … They meditate spreading a heart full of rejoicing … They meditate spreading a heart full of equanimity to one direction, and to the second, and to the third, and to the fourth. In the same way above, below, across, everywhere, all around, they spread a heart full of equanimity to the whole world—abundant, expansive, limitless, free of enmity and ill will. This is called the limitless release of the heart.
ကတမာ စာဝုသော, အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော, အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိ၊
And what is the release of the heart through nothingness? It’s when a bhikkhu, going totally beyond the dimension of infinite consciousness, aware that ‘there is nothing at all’, enters and remains in the dimension of nothingness. This is called the heart’s release through nothingness.
ကတမာ စာဝုသော, သုညတာ စေတောဝိမုတ္တိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု အရညဂတော ဝါ ရုက္ခမူလဂတော ဝါ သုညာဂါရဂတော ဝါ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ: ‘သုညမိဒံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ'တိ၊ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော, သုညတာ စေတောဝိမုတ္တိ၊
And what is the release of the heart through emptiness? It’s when a bhikkhu has gone to a wilderness, or to the root of a tree, or to an empty hut, and reflects like this: ‘This is empty of a self or what belongs to a self.’ This is called the release of the heart through emptiness.
ကတမာ စာဝုသော, အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အနိမိတ္တံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော, အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ၊
And what is the signless release of the heart? It’s when a bhikkhu, not focusing on any signs, enters and remains in the signless immersion of the heart. This is called the signless release of the heart.
အယံ ခေါ, အာဝုသော, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ နာနာတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စ၊
This is the way in which these things differ in both meaning and phrasing.
ကတမော စာဝုသော, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ?
And what’s the way in which they mean the same thing, and differ only in the phrasing?
ရာဂေါ ခေါ, အာဝုသော, ပမာဏကရဏော, ဒေါသော ပမာဏကရဏော, မောဟော ပမာဏကရဏော၊ တေ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ၊ ယာဝတာ ခေါ, အာဝုသော, အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိယော, အကုပ္ပါ တာသံ စေတောဝိမုတ္တိ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ သာ ခေါ ပနာကုပ္ပါ စေတောဝိမုတ္တိ သုညာ ရာဂေန, သုညာ ဒေါသေန, သုညာ မောဟေန၊
Greed, hate, and delusion are makers of limits. A bhikkhu who has ended the defilements has given these up, cut them off at the root, made them like a palm stump, and obliterated them, so they are unable to arise in the future. The unshakable release of the heart is said to be the best kind of limitless release of the heart. That unshakable release of the heart is empty of greed, hate, and delusion.
ရာဂေါ ခေါ, အာဝုသော, ကိဉ္စနော, ဒေါသော ကိဉ္စနော, မောဟော ကိဉ္စနော၊ တေ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ၊ ယာဝတာ ခေါ, အာဝုသော, အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိယော, အကုပ္ပါ တာသံ စေတောဝိမုတ္တိ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ သာ ခေါ ပနာကုပ္ပါ စေတောဝိမုတ္တိ သုညာ ရာဂေန, သုညာ ဒေါသေန, သုညာ မောဟေန၊
Greed is something, hate is something, and delusion is something. A bhikkhu who has ended the defilements has given these up, cut them off at the root, made them like a palm stump, and obliterated them, so they are unable to arise in the future. The unshakable release of the heart is said to be the best kind of release of the heart through nothingness. That unshakable release of the heart is empty of greed, hate, and delusion.
ရာဂေါ ခေါ, အာဝုသော, နိမိတ္တကရဏော, ဒေါသော နိမိတ္တကရဏော, မောဟော နိမိတ္တကရဏော၊ တေ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ၊ ယာဝတာ ခေါ, အာဝုသော, အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိယော, အကုပ္ပါ တာသံ စေတောဝိမုတ္တိ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ သာ ခေါ ပနာကုပ္ပါ စေတောဝိမုတ္တိ သုညာ ရာဂေန, သုညာ ဒေါသေန, သုညာ မောဟေန၊
Greed, hate, and delusion are makers of signs. A bhikkhu who has ended the defilements has given these up, cut them off at the root, made them like a palm stump, and obliterated them, so they are unable to arise in the future. The unshakable release of the heart is said to be the best kind of signless release of the heart. That unshakable release of the heart is empty of greed, hate, and delusion.
အယံ ခေါ, အာဝုသော, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနန်”တိ၊
This is the way in which they mean the same thing, and differ only in the phrasing.”
ဣဒမဝေါစာယသ္မာ သာရိပုတ္တော၊ အတ္တမနော အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ၊
This is what Venerable Sāriputta said. Satisfied, Venerable Mahākoṭṭhita was happy with what Sāriputta said.
မဟာဝေဒလ္လသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ တတိယံ၊
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]