Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వినయవినిచ్ఛయ-టీకా • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
మహావిభఙ్గసఙ్గహకథావణ్ణనా
Mahāvibhaṅgasaṅgahakathāvaṇṇanā
౪. ఏవం సోతుజనం సవనే నియోజేత్వా యథాపటిఞ్ఞాతం ఉత్తరవినిచ్ఛయం దస్సేతుమాహ ‘‘మేథున’’న్తిఆది. ‘‘కతి ఆపత్తియో’’తి అయం దిట్ఠసంసన్దనా, అదిట్ఠజోతనా, విమతిచ్ఛేదనా, అనుమతి, కథేతుకమ్యతాపుచ్ఛాతి పఞ్చన్నం పుచ్ఛానం కథేతుకమ్యతాపుచ్ఛా. తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసేతి తస్సా సఙ్ఖేపతో విస్సజ్జనం.
4. Evaṃ sotujanaṃ savane niyojetvā yathāpaṭiññātaṃ uttaravinicchayaṃ dassetumāha ‘‘methuna’’ntiādi. ‘‘Kati āpattiyo’’ti ayaṃ diṭṭhasaṃsandanā, adiṭṭhajotanā, vimaticchedanā, anumati, kathetukamyatāpucchāti pañcannaṃ pucchānaṃ kathetukamyatāpucchā. Tisso āpattiyo phuseti tassā saṅkhepato vissajjanaṃ.
౫. ఏవం గణనావసేన దస్సితానం ‘‘భవే’’తిఆది సరూపతో దస్సనం. ఖేత్తేతి తిణ్ణం మగ్గానం అఞ్ఞతరస్మిం అల్లోకాసే తిలబీజమత్తేపి పదేసే. మేథునం పటిసేవన్తస్స పారాజికం భవేతి సమ్బన్ధో. ‘‘థుల్లచ్చయ’’న్తి వుత్తన్తి యోజనా. ‘‘యేభుయ్యక్ఖాయితే’’తి ఇదం నిదస్సనమత్తం, ఉపడ్ఢక్ఖాయితేపి థుల్లచ్చయస్స హేట్ఠా వుత్తత్తా. వట్టకతే ముఖే అఫుసన్తం అఙ్గజాతం పవేసేన్తస్స దుక్కటం వుత్తన్తి యోజనా.
5. Evaṃ gaṇanāvasena dassitānaṃ ‘‘bhave’’tiādi sarūpato dassanaṃ. Khetteti tiṇṇaṃ maggānaṃ aññatarasmiṃ allokāse tilabījamattepi padese. Methunaṃ paṭisevantassa pārājikaṃ bhaveti sambandho. ‘‘Thullaccaya’’nti vuttanti yojanā. ‘‘Yebhuyyakkhāyite’’ti idaṃ nidassanamattaṃ, upaḍḍhakkhāyitepi thullaccayassa heṭṭhā vuttattā. Vaṭṭakate mukhe aphusantaṃ aṅgajātaṃ pavesentassa dukkaṭaṃ vuttanti yojanā.
౬. ‘‘అదిన్నం ఆదియన్తో’’తిఆదయోపి వుత్తనయాయేవ.
6.‘‘Adinnaṃādiyanto’’tiādayopi vuttanayāyeva.
౭. పఞ్చమాసగ్ఘనే వాపీతి పోరాణకస్స నీలకహాపణస్స చతుత్థభాగసఙ్ఖాతే పఞ్చమాసే, తదగ్ఘనకే వా. అధికే వాతి అతిరేకపఞ్చమాసకే వా తదగ్ఘనకే వా. అదిన్నే పఞ్చవీసతియా అవహారానం అఞ్ఞతరేన అవహటే పరాజయో హోతీతి అత్థో. మాసే వా ఊనమాసే వా తదగ్ఘనకే వా దుక్కటం. తతో మజ్ఝేతి పఞ్చమాసకతో మజ్ఝే. పఞ్చ మాసా సమాహటా, పఞ్చన్నం మాసానం సమాహారోతి వా పఞ్చమాసం, పఞ్చమాసం అగ్ఘతీతి పఞ్చమాసగ్ఘనం, పఞ్చమాసఞ్చ పఞ్చమాసగ్ఘనఞ్చ పఞ్చమాసగ్ఘనం, ఏకదేససరూపేకసేసోయం, తస్మిం. మాసే వాతి ఏత్థాపి మాసో చ మాసగ్ఘనకఞ్చ మాసమాసగ్ఘనకోతి వత్తబ్బే ‘‘మాసే’’తి ఏకదేససరూపేకసేసో, ఉత్తరపదలోపో చ దట్ఠబ్బో.
7.Pañcamāsagghane vāpīti porāṇakassa nīlakahāpaṇassa catutthabhāgasaṅkhāte pañcamāse, tadagghanake vā. Adhike vāti atirekapañcamāsake vā tadagghanake vā. Adinne pañcavīsatiyā avahārānaṃ aññatarena avahaṭe parājayo hotīti attho. Māse vā ūnamāse vā tadagghanake vā dukkaṭaṃ. Tato majjheti pañcamāsakato majjhe. Pañca māsā samāhaṭā, pañcannaṃ māsānaṃ samāhāroti vā pañcamāsaṃ, pañcamāsaṃ agghatīti pañcamāsagghanaṃ, pañcamāsañca pañcamāsagghanañca pañcamāsagghanaṃ, ekadesasarūpekasesoyaṃ, tasmiṃ. Māse vāti etthāpi māso ca māsagghanakañca māsamāsagghanakoti vattabbe ‘‘māse’’ti ekadesasarūpekaseso, uttarapadalopo ca daṭṭhabbo.
‘‘పఞ్చమాసగ్ఘనే’’తి సామఞ్ఞేన వుత్తేపి పోరాణకస్స నీలకహాపణస్సేవ చతుత్థభాగవసేన పఞ్చమాసనియమో కాతబ్బో. తథా హి భగవతా దుతియపారాజికం పఞ్ఞాపేన్తేన భిక్ఖూసు పబ్బజితం పురాణవోహారికమహామత్తం భిక్ఖుం ‘‘కిత్తకేన వత్థునా రాజా మాగధో సేనియో బిమ్బిసారో చోరం గహేత్వా హనతి వా బన్ధతి వా పబ్బాజేతి వా’’తి పుచ్ఛిత్వా తేన ‘‘పాదేన వా పాదారహేన వా’’తి వుత్తే తేనేవ పమాణేన అదిన్నం ఆదియన్తస్స పఞ్ఞత్తం. అట్ఠకథాయఞ్చ –
‘‘Pañcamāsagghane’’ti sāmaññena vuttepi porāṇakassa nīlakahāpaṇasseva catutthabhāgavasena pañcamāsaniyamo kātabbo. Tathā hi bhagavatā dutiyapārājikaṃ paññāpentena bhikkhūsu pabbajitaṃ purāṇavohārikamahāmattaṃ bhikkhuṃ ‘‘kittakena vatthunā rājā māgadho seniyo bimbisāro coraṃ gahetvā hanati vā bandhati vā pabbājeti vā’’ti pucchitvā tena ‘‘pādena vā pādārahena vā’’ti vutte teneva pamāṇena adinnaṃ ādiyantassa paññattaṃ. Aṭṭhakathāyañca –
‘‘పఞ్చమాసకో పాదోతి పాళిం ఉల్లిఙ్గిత్వా ‘తదా రాజగహే వీసతిమాసకో కహాపణో హోతి, తస్మా పఞ్చమాసకో పాదో’. ఏతేన లక్ఖణేన సబ్బజనపదేసు కహాపణస్స చతుత్థో భాగో ‘పాదో’తి వేదితబ్బో. సో చ ఖో పోరాణకస్స నీలకహాపణస్స వసేన, న ఇతరేసం దుద్రదామకాదీనం. తేన హి పాదేన అతీతా బుద్ధాపి పారాజికం పఞ్ఞపేసుం, అనాగతాపి పఞ్ఞపేస్సన్తి. సబ్బబుద్ధానఞ్హి పారాజికవత్థుమ్హి వా పారాజికే వా నానత్తం నత్థి, ఇమానేవ చత్తారి పారాజికవత్థూని, ఇమానేవ చత్తారి పారాజికాని, ఇతో ఊనం వా అతిరేకం వా నత్థి. తస్మా భగవాపి ధనియం విగరహిత్వా పాదేనేవ దుతియపారాజికం పఞ్ఞపేన్తో ‘యో పన భిక్ఖు అదిన్నం థేయ్యసఙ్ఖాత’న్తిఆదిమాహా’’తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౧.౮౮) వుత్తం.
‘‘Pañcamāsako pādoti pāḷiṃ ulliṅgitvā ‘tadā rājagahe vīsatimāsako kahāpaṇo hoti, tasmā pañcamāsako pādo’. Etena lakkhaṇena sabbajanapadesu kahāpaṇassa catuttho bhāgo ‘pādo’ti veditabbo. So ca kho porāṇakassa nīlakahāpaṇassa vasena, na itaresaṃ dudradāmakādīnaṃ. Tena hi pādena atītā buddhāpi pārājikaṃ paññapesuṃ, anāgatāpi paññapessanti. Sabbabuddhānañhi pārājikavatthumhi vā pārājike vā nānattaṃ natthi, imāneva cattāri pārājikavatthūni, imāneva cattāri pārājikāni, ito ūnaṃ vā atirekaṃ vā natthi. Tasmā bhagavāpi dhaniyaṃ vigarahitvā pādeneva dutiyapārājikaṃ paññapento ‘yo pana bhikkhu adinnaṃ theyyasaṅkhāta’ntiādimāhā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.88) vuttaṃ.
సారత్థదీపనియఞ్చ –
Sāratthadīpaniyañca –
‘‘చతుత్థో భాగో పాదోతి వేదితబ్బోతి ఇమినావ సబ్బజనపదేసు కహాపణస్సేవ వీసతిమో భాగోమాసకోతి ఇదఞ్చ వుత్తమేవ హోతీతి దట్ఠబ్బం. పోరాణసత్థానురూపం లక్ఖణసమ్పన్నా ఉప్పాదితా నీలకహాపణాతి వేదితబ్బా. దుద్రదామేన ఉప్పాదితో దుద్రదామకో. సో కిర నీలకహాపణస్స తిభాగం అగ్ఘతీ’తి వత్వా ‘యస్మిం పదేసే నీలకహాపణా న సన్తి, తత్థాపి నీలకహాపణవసేనేవ పరిచ్ఛేదో కాతబ్బో. కథం? నీలకహాపణానం వళఞ్జనట్ఠానే చ అవళఞ్జనట్ఠానే చ సమానఅగ్ఘవసేన పవత్తమానం భణ్డం నీలకహాపణేన సమానగ్ఘం గహేత్వా తస్స చతుత్థభాగగ్ఘనకం నీలకహాపణస్స పాదగ్ఘనకన్తి పరిచ్ఛిన్దిత్వా వినిచ్ఛయో కాతబ్బో’’తి (సారత్థ॰ టీ॰ ౨.౮౮) అయమత్థోవ వుత్తో.
‘‘Catuttho bhāgo pādoti veditabboti imināva sabbajanapadesu kahāpaṇasseva vīsatimo bhāgomāsakoti idañca vuttameva hotīti daṭṭhabbaṃ. Porāṇasatthānurūpaṃ lakkhaṇasampannā uppāditā nīlakahāpaṇāti veditabbā. Dudradāmena uppādito dudradāmako. So kira nīlakahāpaṇassa tibhāgaṃ agghatī’ti vatvā ‘yasmiṃ padese nīlakahāpaṇā na santi, tatthāpi nīlakahāpaṇavaseneva paricchedo kātabbo. Kathaṃ? Nīlakahāpaṇānaṃ vaḷañjanaṭṭhāne ca avaḷañjanaṭṭhāne ca samānaagghavasena pavattamānaṃ bhaṇḍaṃ nīlakahāpaṇena samānagghaṃ gahetvā tassa catutthabhāgagghanakaṃ nīlakahāpaṇassa pādagghanakanti paricchinditvā vinicchayo kātabbo’’ti (sārattha. ṭī. 2.88) ayamatthova vutto.
ఏత్థ కహాపణం నామ కరోన్తా సువణ్ణేనపి కరోన్తి రజతేనపి తమ్బేనపి సువణ్ణరజతతమ్బమిస్సకేనపి . తేసు కతరం కహాపణం నీలకహాపణన్తి? కేచి తావ ‘‘సువణ్ణకహాపణ’’న్తి. కేచి ‘‘మిస్సకకహాపణ’’న్తి. తత్థ ‘‘సువణ్ణకహాపణ’’న్తి వదన్తానం అయమధిప్పాయో – పారాజికవత్థునా పాదేన సబ్బత్థ ఏకలక్ఖణేన భవితబ్బం, కాలదేసపరిభోగాదివసేన అగ్ఘనానత్తం పాదస్సేవ భవితబ్బం. భగవతా హి ధమ్మికరాజూహి హననబన్ధనపబ్బాజనానురూపేనేవ అదిన్నాదానే పారాజికం పఞ్ఞత్తం, న ఇతరథా. తస్మా ఏసా సబ్బదా సబ్బత్థ అబ్యభిచారీతి సువణ్ణమయస్స కహాపణస్స చతుత్థేన పాదేన భవితబ్బన్తి.
Ettha kahāpaṇaṃ nāma karontā suvaṇṇenapi karonti rajatenapi tambenapi suvaṇṇarajatatambamissakenapi . Tesu kataraṃ kahāpaṇaṃ nīlakahāpaṇanti? Keci tāva ‘‘suvaṇṇakahāpaṇa’’nti. Keci ‘‘missakakahāpaṇa’’nti. Tattha ‘‘suvaṇṇakahāpaṇa’’nti vadantānaṃ ayamadhippāyo – pārājikavatthunā pādena sabbattha ekalakkhaṇena bhavitabbaṃ, kāladesaparibhogādivasena agghanānattaṃ pādasseva bhavitabbaṃ. Bhagavatā hi dhammikarājūhi hananabandhanapabbājanānurūpeneva adinnādāne pārājikaṃ paññattaṃ, na itarathā. Tasmā esā sabbadā sabbattha abyabhicārīti suvaṇṇamayassa kahāpaṇassa catutthena pādena bhavitabbanti.
‘‘మిస్సకకహాపణ’’న్తి వదన్తానం పన అయమధిప్పాయో –
‘‘Missakakahāpaṇa’’nti vadantānaṃ pana ayamadhippāyo –
అట్ఠకథాయం –
Aṭṭhakathāyaṃ –
‘‘తదా రాజగహే వీసతిమాసకో కహాపణో హోతి, తస్మా పఞ్చమాసకో పాదో. ఏతేన లక్ఖణేన సబ్బజనపదేసు కహాపణస్స చతుత్థో భాగో ‘పాదో’తి వేదితబ్బో. సో చ ఖో పోరాణకస్స నీలకహాపణస్స వసేన, న ఇతరేసం దుద్రదామకాదీన’’న్తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౧.౮౮) –
‘‘Tadā rājagahe vīsatimāsako kahāpaṇo hoti, tasmā pañcamāsako pādo. Etena lakkhaṇena sabbajanapadesu kahāpaṇassa catuttho bhāgo ‘pādo’ti veditabbo. So ca kho porāṇakassa nīlakahāpaṇassa vasena, na itaresaṃ dudradāmakādīna’’nti (pārā. aṭṭha. 1.88) –
వుత్తత్తా, సారత్థదీపనియఞ్చ –
Vuttattā, sāratthadīpaniyañca –
‘‘పోరాణసత్థానురూపం లక్ఖణసమ్పన్నా ఉప్పాదితా నీలకహాపణాతి వేదితబ్బా’’తి (సారత్థ॰ టీ॰ ౨.౮౮) –
‘‘Porāṇasatthānurūpaṃ lakkhaṇasampannā uppāditā nīlakahāpaṇāti veditabbā’’ti (sārattha. ṭī. 2.88) –
వుత్తత్తా చ ‘‘వినయవినిచ్ఛయం పత్వా గరుకే ఠాతబ్బ’’న్తి వచనతో చ మిస్సకకహాపణోయేవ నీలకహాపణో. తత్థేవ హి పోరాణసత్థవిహితం లక్ఖణం దిస్సతి. కథం? పఞ్చ మాసా సువణ్ణస్స, తథా రజతస్స, దస మాసా తమ్బస్సాతి ఏతే వీసతి మాసే మిస్సేత్వా బన్ధనత్థాయ వీహిమత్తం లోహం పక్ఖిపిత్వా అక్ఖరాని చ హత్థిఆదీనమఞ్ఞతరఞ్చ రూపం దస్సేత్వా కతో నిద్దోసత్తా నీలకహాపణో నామ హోతీతి.
Vuttattā ca ‘‘vinayavinicchayaṃ patvā garuke ṭhātabba’’nti vacanato ca missakakahāpaṇoyeva nīlakahāpaṇo. Tattheva hi porāṇasatthavihitaṃ lakkhaṇaṃ dissati. Kathaṃ? Pañca māsā suvaṇṇassa, tathā rajatassa, dasa māsā tambassāti ete vīsati māse missetvā bandhanatthāya vīhimattaṃ lohaṃ pakkhipitvā akkharāni ca hatthiādīnamaññatarañca rūpaṃ dassetvā kato niddosattā nīlakahāpaṇo nāma hotīti.
సిక్ఖాభాజనవినిచ్ఛయే చ కేసుచి పోత్థకేసు ‘‘పాదో నామ పఞ్చ మాసా సువణ్ణస్సా’’తి పురిమపక్ఖవాదీనం మతేన పాఠో లిఖితో. కేసుచి పోత్థకేసు దుతియపక్ఖవాదీనం మతేన ‘‘పఞ్చ మాసా హిరఞ్ఞస్సా’’తి పాఠో లిఖితో. సీహళభాసాయ పోరాణకేహి లిఖితాయ సామణేరసిక్ఖాయ పన –
Sikkhābhājanavinicchaye ca kesuci potthakesu ‘‘pādo nāma pañca māsā suvaṇṇassā’’ti purimapakkhavādīnaṃ matena pāṭho likhito. Kesuci potthakesu dutiyapakkhavādīnaṃ matena ‘‘pañca māsā hiraññassā’’ti pāṭho likhito. Sīhaḷabhāsāya porāṇakehi likhitāya sāmaṇerasikkhāya pana –
‘‘పోరాణకస్స నీలకహాపణస్సాతి వుత్తఅట్ఠకథావచనస్స, పోరాణకే రతనసుత్తాభిధానకసుత్తే వుత్తకహాపణలక్ఖణస్స చ అనురూపతో ‘సువణ్ణరజతతమ్బాని మిస్సేత్వా ఉట్ఠాపేత్వా కతకహాపణం కహాపణం నామా’తి చ ‘సామణేరానముపసమ్పన్నానఞ్చ అదిన్నాదానపారాజికవత్థుమ్హి కో విసేసో’తి పుచ్ఛం కత్వా ‘సామణేరానం దసికసుత్తేనాపి పారాజికో హోతి, ఉపసమ్పన్నానం పన సువణ్ణస్స వీసతివీహిమత్తేనా’’తి –
‘‘Porāṇakassa nīlakahāpaṇassāti vuttaaṭṭhakathāvacanassa, porāṇake ratanasuttābhidhānakasutte vuttakahāpaṇalakkhaṇassa ca anurūpato ‘suvaṇṇarajatatambāni missetvā uṭṭhāpetvā katakahāpaṇaṃ kahāpaṇaṃ nāmā’ti ca ‘sāmaṇerānamupasampannānañca adinnādānapārājikavatthumhi ko viseso’ti pucchaṃ katvā ‘sāmaṇerānaṃ dasikasuttenāpi pārājiko hoti, upasampannānaṃ pana suvaṇṇassa vīsativīhimattenā’’ti –
చ విసేసో దస్సితో.
Ca viseso dassito.
తం పన సువణ్ణమాసకవసేన అడ్ఢతియమాసకం హోతి, పఞ్చమాసకేన చ భగవతా పారాజికం పఞ్ఞత్తం. తస్మా తస్స యథావుత్తలక్ఖణస్స కహాపణస్స సబ్బదేసేసు అలబ్భమానత్తా సబ్బదేససాధారణేన తస్స మిస్సకకహాపణస్స పఞ్చమాసపాదగ్ఘనకేన సువణ్ణేనేవ పారాజికవత్థుమ్హి నియమితే సబ్బదేసవాసీనం ఉపకారాయ హోతీతి ఏవం సువణ్ణేనేవ పారాజికవత్థుపరిచ్ఛేదో కతో. అయమేవ నియమో సీహళాచరియవాదేహి సారోతి గహితో. తస్మా సిక్ఖాగరుకేహి సబ్బత్థ పేసలేహి వినయధరేహి అయమేవ వినిచ్ఛయో సారతో పచ్చేతబ్బో. హోన్తి చేత్థ –
Taṃ pana suvaṇṇamāsakavasena aḍḍhatiyamāsakaṃ hoti, pañcamāsakena ca bhagavatā pārājikaṃ paññattaṃ. Tasmā tassa yathāvuttalakkhaṇassa kahāpaṇassa sabbadesesu alabbhamānattā sabbadesasādhāraṇena tassa missakakahāpaṇassa pañcamāsapādagghanakena suvaṇṇeneva pārājikavatthumhi niyamite sabbadesavāsīnaṃ upakārāya hotīti evaṃ suvaṇṇeneva pārājikavatthuparicchedo kato. Ayameva niyamo sīhaḷācariyavādehi sāroti gahito. Tasmā sikkhāgarukehi sabbattha pesalehi vinayadharehi ayameva vinicchayo sārato paccetabbo. Honti cettha –
‘‘హేమరజతతమ్బేహి, సత్థే నిద్దిట్ఠలక్ఖణం;
‘‘Hemarajatatambehi, satthe niddiṭṭhalakkhaṇaṃ;
అహాపేత్వా కతో వీస-మాసో నీలకహాపణో.
Ahāpetvā kato vīsa-māso nīlakahāpaṇo.
హేమపాదం సజ్ఝుపాదం, తమ్బపాదద్వయఞ్హి సో;
Hemapādaṃ sajjhupādaṃ, tambapādadvayañhi so;
మిస్సేత్వా రూపమప్పేత్వా, కాతుం సత్థేసు దస్సితో.
Missetvā rūpamappetvā, kātuṃ satthesu dassito.
‘ఏలా’తి వుచ్చతే దోసో, నిద్దోసత్తా తథీరితో;
‘Elā’ti vuccate doso, niddosattā tathīrito;
తస్స పాదో సువణ్ణస్స, వీసవీహగ్ఘనో మతో.
Tassa pādo suvaṇṇassa, vīsavīhagghano mato.
యస్మిం పన పదేసే సో, న వత్తతి కహాపణో;
Yasmiṃ pana padese so, na vattati kahāpaṇo;
వీససోవణ్ణవీహగ్ఘం, తప్పాదగ్ఘన్తి వేదియం.
Vīsasovaṇṇavīhagghaṃ, tappādagghanti vediyaṃ.
వీససోవణ్ణవీహగ్ఘం, థేనేన్తా భిక్ఖవో తతో;
Vīsasovaṇṇavīhagghaṃ, thenentā bhikkhavo tato;
చవన్తి సామఞ్ఞగుణా, ఇచ్చాహు వినయఞ్ఞునో’’తి.
Cavanti sāmaññaguṇā, iccāhu vinayaññuno’’ti.
౯. ఓపాతన్తి ఆవాటం. దుక్ఖే జాతేతి యోజనా.
9.Opātanti āvāṭaṃ. Dukkhe jāteti yojanā.
౧౦. ఉత్తరిం ధమ్మన్తి ఏత్థ ‘‘ఉత్తరిమనుస్సధమ్మ’’న్తి వత్తబ్బే నిరుత్తినయేన మజ్ఝపదలోపం, నిగ్గహీతాగమఞ్చ కత్వా ‘‘ఉత్తరిం ధమ్మ’’న్తి వుత్తం. ఉత్తరిమనుస్సానం ఝాయీనఞ్చేవ అరియానఞ్చ ధమ్మం ఉత్తరిమనుస్సధమ్మం. అత్తుపనాయికన్తి అత్తని తం ఉపనేతి ‘‘మయి అత్థీ’’తి సముదాచరన్తో, అత్తానం వా తత్థ ఉపనేతి ‘‘అహం ఏత్థ సన్దిస్సామీ’’తి సముదాచరన్తోతి అత్తుపనాయికో, తం అత్తుపనాయికం, ఏవం కత్వా వదన్తోతి సమ్బన్ధో.
10.Uttariṃ dhammanti ettha ‘‘uttarimanussadhamma’’nti vattabbe niruttinayena majjhapadalopaṃ, niggahītāgamañca katvā ‘‘uttariṃ dhamma’’nti vuttaṃ. Uttarimanussānaṃ jhāyīnañceva ariyānañca dhammaṃ uttarimanussadhammaṃ. Attupanāyikanti attani taṃ upaneti ‘‘mayi atthī’’ti samudācaranto, attānaṃ vā tattha upaneti ‘‘ahaṃ ettha sandissāmī’’ti samudācarantoti attupanāyiko, taṃ attupanāyikaṃ, evaṃ katvā vadantoti sambandho.
౧౧. పరియాయేతి ‘‘యో తే విహారే వసతి, సో భిక్ఖు అరహా’’తిఆదినా (పరి॰ ౨౮౭) పరియాయభణనే. ఞాతేతి యం ఉద్దిస్స భణతి, తస్మిం విఞ్ఞుమ్హి మనుస్సజాతికే అచిరేన ఞాతే. నో చేతి నో చే జానాతి.
11.Pariyāyeti ‘‘yo te vihāre vasati, so bhikkhu arahā’’tiādinā (pari. 287) pariyāyabhaṇane. Ñāteti yaṃ uddissa bhaṇati, tasmiṃ viññumhi manussajātike acirena ñāte. No ceti no ce jānāti.
ఇతి ఉత్తరే లీనత్థపకాసనియా
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
పారాజికకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Pārājikakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
౧౩. చేతేతి, ఉపక్కమతి, ముచ్చతి, ఏవం అఙ్గత్తయే పుణ్ణే గరుకం వుత్తం. ద్వఙ్గే చేతేతి, ఉపక్కమతి యది న ముచ్చతి, ఏవం అఙ్గద్వయే థుల్లచ్చయన్తి యోజనా. పయోగేతి పయోజేత్వా ఉపక్కమితుం అఙ్గజాతామసనం, పరస్స ఆణాపనన్తి ఏవరూపే సాహత్థికాణత్తికపయోగే.
13. Ceteti, upakkamati, muccati, evaṃ aṅgattaye puṇṇe garukaṃ vuttaṃ. Dvaṅge ceteti, upakkamati yadi na muccati, evaṃ aṅgadvaye thullaccayanti yojanā. Payogeti payojetvā upakkamituṃ aṅgajātāmasanaṃ, parassa āṇāpananti evarūpe sāhatthikāṇattikapayoge.
౧౪. వుత్తనయేనేవ ఉపరూపరి పఞ్హాపుచ్ఛనం ఞాతుం సక్కాతి తం అవత్తుకామో ఆహ ‘‘ఇతో పట్ఠాయా’’తిఆది. మయమ్పి యదేత్థ పుబ్బే అవుత్తమనుత్తానత్థఞ్చ, తదేవ వణ్ణయిస్సామ.
14. Vuttanayeneva uparūpari pañhāpucchanaṃ ñātuṃ sakkāti taṃ avattukāmo āha ‘‘ito paṭṭhāyā’’tiādi. Mayampi yadettha pubbe avuttamanuttānatthañca, tadeva vaṇṇayissāma.
౧౫. కాయేనాతి అత్తనో కాయేన. కాయన్తి ఇత్థియా కాయం. ఏస నయో ‘‘కాయబద్ధ’’న్తి ఏత్థాపి.
15.Kāyenāti attano kāyena. Kāyanti itthiyā kāyaṃ. Esa nayo ‘‘kāyabaddha’’nti etthāpi.
౧౬. అత్తనో కాయేన పటిబద్ధేన ఇత్థియా కాయపటిబద్ధే ఫుట్ఠే తు దుక్కటన్తి యోజనా.
16. Attano kāyena paṭibaddhena itthiyā kāyapaṭibaddhe phuṭṭhe tu dukkaṭanti yojanā.
౧౭. తిస్సో ఆపత్తియో సియున్తి యోజనా. ద్విన్నం మగ్గానన్తి వచ్చమగ్గపస్సావమగ్గానం.
17.Tisso āpattiyo siyunti yojanā. Dvinnaṃ maggānanti vaccamaggapassāvamaggānaṃ.
౧౮. వణ్ణాదిభఞ్ఞేతి వణ్ణాదినా భణనే. కాయపటిబద్ధే వణ్ణాదినా భఞ్ఞే దుక్కటన్తి యోజనా.
18.Vaṇṇādibhaññeti vaṇṇādinā bhaṇane. Kāyapaṭibaddhe vaṇṇādinā bhaññe dukkaṭanti yojanā.
౧౯. అత్తకామచరియాయాతి అత్తకామపారిచరియాయ.
19.Attakāmacariyāyāti attakāmapāricariyāya.
౨౦. పణ్డకస్స సన్తికేపి అత్తకామపారిచరియాయ వణ్ణం వదతో తస్స భిక్ఖునోతి యోజనా. తిరచ్ఛానగతస్సాపి సన్తికేతి ఏత్థాపి ఏసేవ నయో.
20. Paṇḍakassa santikepi attakāmapāricariyāya vaṇṇaṃ vadato tassa bhikkhunoti yojanā. Tiracchānagatassāpi santiketi etthāpi eseva nayo.
౨౧. ఇత్థిపురిసానమన్తరే సఞ్చరిత్తం సఞ్చరణభావం సమాపన్నే భిక్ఖుమ్హి పటిగ్గణ్హనవీమంసాపచ్చాహరణకత్తికే సమ్పన్నే తస్స బుధో గరుకం నిద్దిసేతి యోజనా.
21. Itthipurisānamantare sañcarittaṃ sañcaraṇabhāvaṃ samāpanne bhikkhumhi paṭiggaṇhanavīmaṃsāpaccāharaṇakattike sampanne tassa budho garukaṃ niddiseti yojanā.
౨౨. ద్వఙ్గసమాయోగేతి తీస్వేతేసు ద్విన్నం అఙ్గానం యథాకథఞ్చి సమాయోగే. అఙ్గే సతి పనేకస్మిన్తి తిణ్ణమేకస్మిం పన అఙ్గే సతి.
22.Dvaṅgasamāyogeti tīsvetesu dvinnaṃ aṅgānaṃ yathākathañci samāyoge. Aṅge sati panekasminti tiṇṇamekasmiṃ pana aṅge sati.
౨౪. పయోగేతి ‘‘అదేసితవత్థుకం పమాణాతిక్కన్తం కుటిం, అదేసితవత్థుకం మహల్లకవిహారఞ్చ కారేస్సామీ’’తి ఉపకరణత్థం అరఞ్ఞగమనతో పట్ఠాయ సబ్బపయోగే. ఏకపిణ్డే అనాగతేతి సబ్బపరియన్తిమం పిణ్డం సన్ధాయ వుత్తం.
24.Payogeti ‘‘adesitavatthukaṃ pamāṇātikkantaṃ kuṭiṃ, adesitavatthukaṃ mahallakavihārañca kāressāmī’’ti upakaraṇatthaṃ araññagamanato paṭṭhāya sabbapayoge. Ekapiṇḍe anāgateti sabbapariyantimaṃ piṇḍaṃ sandhāya vuttaṃ.
౨౫. ఇధ యో భిక్ఖు అమూలకేన పారాజికేన ధమ్మేన అనుద్ధంసేతీతి యోజనా.
25. Idha yo bhikkhu amūlakena pārājikena dhammena anuddhaṃsetīti yojanā.
౨౬. ఓకాసం న చ కారేత్వాతి ‘‘కరోతు మే, ఆయస్మా, ఓకాసం, అహం తే వత్తుకామో’’తి ఏవం తేన భిక్ఖునా ఓకాసం అకారాపేత్వా.
26.Okāsaṃna ca kāretvāti ‘‘karotu me, āyasmā, okāsaṃ, ahaṃ te vattukāmo’’ti evaṃ tena bhikkhunā okāsaṃ akārāpetvā.
౨౮. అఞ్ఞభాగియేతి అఞ్ఞభాగియపదేన ఉపలక్ఖితసిక్ఖాపదే. ఏవం అఞ్ఞత్రపి ఈదిసేసు ఠానేసు అత్థో వేదితబ్బో.
28.Aññabhāgiyeti aññabhāgiyapadena upalakkhitasikkhāpade. Evaṃ aññatrapi īdisesu ṭhānesu attho veditabbo.
౨౯. ‘‘సమనుభాసనాయ ఏవా’’తి పదచ్ఛేదో. న పటినిస్సజన్తి అప్పటినిస్సజన్తో.
29. ‘‘Samanubhāsanāya evā’’ti padacchedo. Na paṭinissajanti appaṭinissajanto.
౩౦. ఞత్తియా దుక్కటం ఆపన్నో సియా, ద్వీహి కమ్మవాచాహి థుల్లతం ఆపన్నో సియా, కమ్మవాచాయ ఓసానే గరుకం ఆపన్నో సియాతి యోజనా. ‘‘థుల్లత’’న్తి ఇదం థుల్లచ్చయాపత్తిఉపలక్ఖణవచనం.
30. Ñattiyā dukkaṭaṃ āpanno siyā, dvīhi kammavācāhi thullataṃ āpanno siyā, kammavācāya osāne garukaṃ āpanno siyāti yojanā. ‘‘Thullata’’nti idaṃ thullaccayāpattiupalakkhaṇavacanaṃ.
౩౧. చతూసు యావతతియకేసు పఠమే ఆపత్తిపరిచ్ఛేదం దస్సేత్వా ఇతరేసం తిణ్ణం తేనపి ఏకపరిచ్ఛేదత్తా తత్థ వుత్తనయమేవ తేసు అతిదిసన్తో ఆహ ‘‘భేదానువత్తకే’’తిఆది.
31. Catūsu yāvatatiyakesu paṭhame āpattiparicchedaṃ dassetvā itaresaṃ tiṇṇaṃ tenapi ekaparicchedattā tattha vuttanayameva tesu atidisanto āha ‘‘bhedānuvattake’’tiādi.
ఇతి ఉత్తరే లీనత్థపకాసనియా
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
సఙ్ఘాదిసేసకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Saṅghādisesakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
౩౨. అతిరేకచీవరన్తి అనధిట్ఠితం, అవికప్పితం వికప్పనుపగపమాణం చీవరం లద్ధా దసాహం అతిక్కమన్తో ఏకమేవ నిస్సగ్గియం పాచిత్తియం ఆపజ్జతి. తిచీవరేన ఏకరత్తిమ్పి వినా వసన్తో ఏకమేవ నిస్సగ్గియం పాచిత్తియం ఆపజ్జతి. ఇదఞ్చ జాతివసేన ఏకత్తం సన్ధాయ వుత్తం వత్థుగణనాయ ఆపత్తీనం పరిచ్ఛిన్దితబ్బత్తా.
32.Atirekacīvaranti anadhiṭṭhitaṃ, avikappitaṃ vikappanupagapamāṇaṃ cīvaraṃ laddhā dasāhaṃ atikkamanto ekameva nissaggiyaṃ pācittiyaṃ āpajjati. Ticīvarena ekarattimpi vinā vasanto ekameva nissaggiyaṃ pācittiyaṃ āpajjati. Idañca jātivasena ekattaṃ sandhāya vuttaṃ vatthugaṇanāya āpattīnaṃ paricchinditabbattā.
౩౩. గహేత్వాకాలచీవరన్తి అకాలచీవరం పటిగ్గహేత్వా. మాసన్తి సతియా పచ్చాసాయ నిక్ఖిపితుం అనుఞ్ఞాతం మాసం. అతిక్కమన్తోతి సతియాపి పచ్చాసాయ వీతిక్కమన్తో అన్తోమాసే అనధిట్ఠహిత్వా, అవికప్పేత్వా వా తింసదివసాని అతిక్కమన్తో, చీవరుప్పాదదివసం అరుణం ఆదిం కత్వా ఏకతింసమం అరుణం ఉట్ఠాపేన్తోతి అత్థో. ఏకం నిస్సగ్గియం ఆపత్తిం ఆపజ్జతీతి ఉదీరితన్తి యోజనా.
33.Gahetvākālacīvaranti akālacīvaraṃ paṭiggahetvā. Māsanti satiyā paccāsāya nikkhipituṃ anuññātaṃ māsaṃ. Atikkamantoti satiyāpi paccāsāya vītikkamanto antomāse anadhiṭṭhahitvā, avikappetvā vā tiṃsadivasāni atikkamanto, cīvaruppādadivasaṃ aruṇaṃ ādiṃ katvā ekatiṃsamaṃ aruṇaṃ uṭṭhāpentoti attho. Ekaṃ nissaggiyaṃ āpattiṃ āpajjatīti udīritanti yojanā.
౩౪. అఞ్ఞాతికాయ భిక్ఖునియా. యంకిఞ్చి పురాణచీవరన్తి ఏకవారమ్పి పరిభుత్తం సఙ్ఘాటిఆదీనమఞ్ఞతరం చీవరం.
34.Aññātikāya bhikkhuniyā. Yaṃkiñci purāṇacīvaranti ekavārampi paribhuttaṃ saṅghāṭiādīnamaññataraṃ cīvaraṃ.
౩౫. పయోగస్మిన్తి ‘‘ధోవా’’తిఆదికే భిక్ఖునో ఆణత్తికపయోగే, ఏవం ఆణత్తాయ చ భిక్ఖునియా ఉద్ధనాదికే సబ్బస్మిం పయోగే చ. ‘‘నిస్సగ్గియావ పాచిత్తి హోతీతి నిస్సగ్గియా పాచిత్తి చ హోతీతి యోజనా.
35.Payogasminti ‘‘dhovā’’tiādike bhikkhuno āṇattikapayoge, evaṃ āṇattāya ca bhikkhuniyā uddhanādike sabbasmiṃ payoge ca. ‘‘Nissaggiyāva pācitti hotīti nissaggiyā pācitti ca hotīti yojanā.
౩౬. పటిగణ్హతోతి ఏత్థ ‘‘అఞ్ఞత్ర పారివత్తకా’’తి యోజనా.
36.Paṭigaṇhatoti ettha ‘‘aññatra pārivattakā’’ti yojanā.
౩౮. పయోగస్మిన్తి విఞ్ఞాపనపయోగే. విఞ్ఞాపితేతి విఞ్ఞాపితచీవరే పటిలద్ధే.
38.Payogasminti viññāpanapayoge. Viññāpiteti viññāpitacīvare paṭiladdhe.
౩౯. భిక్ఖూతి అచ్ఛిన్నచీవరో వా నట్ఠచీవరో వా భిక్ఖు. తదుత్తరిన్తి సన్తరుత్తరపరమతో ఉత్తరిం.
39.Bhikkhūti acchinnacīvaro vā naṭṭhacīvaro vā bhikkhu. Taduttarinti santaruttaraparamato uttariṃ.
౪౧. పయోగేతి వికప్పనాపజ్జనపయోగే.
41.Payogeti vikappanāpajjanapayoge.
౪౨. దువేతి దుక్కటపాచిత్తియవసేన దువే ఆపత్తియో ఫుసేతి యోజేతబ్బం.
42.Duveti dukkaṭapācittiyavasena duve āpattiyo phuseti yojetabbaṃ.
౪౪. పయోగేతి అనుఞ్ఞాతపయోగతో అతిరేకాభినిప్ఫాదనపయోగే. లాభేతి చీవరస్స పటిలాభే.
44.Payogeti anuññātapayogato atirekābhinipphādanapayoge. Lābheti cīvarassa paṭilābhe.
కథినవగ్గవణ్ణనా పఠమా.
Kathinavaggavaṇṇanā paṭhamā.
౪౫. కోసియవగ్గస్స ఆదీసు పఞ్చసు సిక్ఖాపదేసు ద్వే ద్వే ఆపత్తియోతి యోజనా. పయోగేతి కరణకారాపనపయోగే. లాభేతి కత్వా వా కారేత్వా వా పరినిట్ఠాపనే.
45. Kosiyavaggassa ādīsu pañcasu sikkhāpadesu dve dve āpattiyoti yojanā. Payogeti karaṇakārāpanapayoge. Lābheti katvā vā kāretvā vā pariniṭṭhāpane.
౪౬. ‘‘గహేత్వా ఏళకలోమానీ’’తి పదచ్ఛేదో. అతిక్కమన్తి అతిక్కమన్తో.
46. ‘‘Gahetvā eḷakalomānī’’ti padacchedo. Atikkamanti atikkamanto.
౪౭. అఞ్ఞాయాతి అఞ్ఞాతికాయ భిక్ఖునియా. ‘‘ధోవాపేతి ఏళలోమక’’న్తి పదచ్ఛేదో. ఏళలోమకన్తి ఏళకలోమాని. నిరుత్తినయేన క-కారస్స విపరియాయో. పయోగేతి ధోవాపనపయోగే.
47.Aññāyāti aññātikāya bhikkhuniyā. ‘‘Dhovāpeti eḷalomaka’’nti padacchedo. Eḷalomakanti eḷakalomāni. Niruttinayena ka-kārassa vipariyāyo. Payogeti dhovāpanapayoge.
౪౮. పయోగేతి పటిగ్గణ్హనపయోగే.
48.Payogeti paṭiggaṇhanapayoge.
౪౯. నానాకారన్తి నానప్పకారం. సమాపజ్జన్తి సమాపజ్జన్తో భిక్ఖు. సమాపన్నేతి సంవోహారే సమాపన్నే సతి. పయోగేతి సమాపజ్జనపయోగే.
49.Nānākāranti nānappakāraṃ. Samāpajjanti samāpajjanto bhikkhu. Samāpanneti saṃvohāre samāpanne sati. Payogeti samāpajjanapayoge.
౫౦. పయోగేతి కయవిక్కయాపజ్జనపయోగే. తస్మిం కతేతి తస్మిం భణ్డే అత్తనో సన్తకభావం నీతే.
50.Payogeti kayavikkayāpajjanapayoge. Tasmiṃ kateti tasmiṃ bhaṇḍe attano santakabhāvaṃ nīte.
కోసియవగ్గవణ్ణనా దుతియా.
Kosiyavaggavaṇṇanā dutiyā.
౫౧. అతిరేకకన్తి అనధిట్ఠితం, అవికప్పితం వా పత్తం. దసాహం అతిక్కమేన్తస్స తస్స భిక్ఖునో ఏకావ నిస్సగ్గియాపత్తి హోతీతి యోజనా.
51.Atirekakanti anadhiṭṭhitaṃ, avikappitaṃ vā pattaṃ. Dasāhaṃ atikkamentassa tassa bhikkhuno ekāva nissaggiyāpatti hotīti yojanā.
౫౨-౩. నత్థి ఏతస్స పఞ్చ బన్ధనానీతి అపఞ్చబన్ధనో, తస్మిం, ఊనపఞ్చబన్ధనే పత్తేతి అత్థో. పయోగేతి విఞ్ఞాపనపయోగే. తస్స పత్తస్స లాభే పటిలాభే.
52-3. Natthi etassa pañca bandhanānīti apañcabandhano, tasmiṃ, ūnapañcabandhane patteti attho. Payogeti viññāpanapayoge. Tassa pattassa lābhe paṭilābhe.
౫౪. భేసజ్జన్తి సప్పిఆదికం.
54.Bhesajjanti sappiādikaṃ.
౫౫. పయోగేతి పరియేసనపయోగే.
55.Payogeti pariyesanapayoge.
౫౬. పయోగేతి అచ్ఛిన్దనఅచ్ఛిన్దాపనపయోగే. హటేతి అచ్ఛిన్దిత్వా గహితే.
56.Payogeti acchindanaacchindāpanapayoge. Haṭeti acchinditvā gahite.
౫౭. ద్వే పనాపత్తియో ఫుసేతి వాయాపనపయోగే దుక్కటం, వికప్పనుపగపచ్ఛిమచీవరపమాణేన వీతే నిస్సగ్గియన్తి ద్వే ఆపత్తియో ఆపజ్జతీతి అత్థో.
57.Dve panāpattiyo phuseti vāyāpanapayoge dukkaṭaṃ, vikappanupagapacchimacīvarapamāṇena vīte nissaggiyanti dve āpattiyo āpajjatīti attho.
౫౮-౯. యో పన భిక్ఖు అప్పవారితో అఞ్ఞాతకస్సేవ తన్తవాయే సమేచ్చ ఉపసఙ్కమిత్వా చీవరే వికప్పం ఆపజ్జన్తో హోతి. సోతి సో భిక్ఖు. ద్వే ఆపత్తియో ఆపజ్జతి, న సంసయోతి యోజనా. పయోగేతి వికప్పాపజ్జనపయోగే.
58-9. Yo pana bhikkhu appavārito aññātakasseva tantavāye samecca upasaṅkamitvā cīvare vikappaṃ āpajjanto hoti. Soti so bhikkhu. Dve āpattiyo āpajjati, na saṃsayoti yojanā. Payogeti vikappāpajjanapayoge.
౬౦. అచ్చేకసఞ్ఞితం చీవరం పటిగ్గహేత్వాతి యోజనా. కాలన్తి చీవరకాలం.
60. Accekasaññitaṃ cīvaraṃ paṭiggahetvāti yojanā. Kālanti cīvarakālaṃ.
౬౧. తిణ్ణమఞ్ఞతరం వత్థన్తి తిణ్ణం చీవరానం అఞ్ఞతరం చీవరం. ఘరేతి అన్తరఘరే. నిదహిత్వాతి నిక్ఖిపిత్వా. తేన చీవరేన వినా ఛారత్తతో అధికం దివసం యస్స ఆరఞ్ఞకస్స విహారస్స గోచరగామే తం చీవరం నిక్ఖిత్తం, తమ్హా విహారా అఞ్ఞత్ర వసన్తో నిస్సగ్గియం ఫుసేతి యోజనా.
61.Tiṇṇamaññataraṃ vatthanti tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvaraṃ. Ghareti antaraghare. Nidahitvāti nikkhipitvā. Tena cīvarena vinā chārattato adhikaṃ divasaṃ yassa āraññakassa vihārassa gocaragāme taṃ cīvaraṃ nikkhittaṃ, tamhā vihārā aññatra vasanto nissaggiyaṃ phuseti yojanā.
౬౨. సఙ్ఘికం లాభం పరిణతం జానం జానన్తో.
62. Saṅghikaṃ lābhaṃ pariṇataṃ jānaṃ jānanto.
౬౩. పయోగేతి పరిణామనపయోగే. సబ్బత్థాతి పారాజికాదీసు సబ్బసిక్ఖాపదేసు. అప్పనావారపరిహానీతి పరివారే పఠమం వుత్తకత్థపఞ్ఞత్తివారస్స పరిహాపనం, ఇధ అవచనన్తి అత్థో, తస్స వారస్స పరివారే సబ్బపఠమత్తా పఠమం వత్తబ్బభావేపి తత్థ వత్తబ్బం పచ్ఛా గణ్హితుకామేన మయా తం ఠపేత్వా పఠమం ఆపత్తిదస్సనత్థం తదనన్తరో కతాపత్తివారో పఠమం వుత్తోతి అధిప్పాయో.
63.Payogeti pariṇāmanapayoge. Sabbatthāti pārājikādīsu sabbasikkhāpadesu. Appanāvāraparihānīti parivāre paṭhamaṃ vuttakatthapaññattivārassa parihāpanaṃ, idha avacananti attho, tassa vārassa parivāre sabbapaṭhamattā paṭhamaṃ vattabbabhāvepi tattha vattabbaṃ pacchā gaṇhitukāmena mayā taṃ ṭhapetvā paṭhamaṃ āpattidassanatthaṃ tadanantaro katāpattivāro paṭhamaṃ vuttoti adhippāyo.
పత్తవగ్గవణ్ణనా తతియా.
Pattavaggavaṇṇanā tatiyā.
ఇతి ఉత్తరే లీనత్థపకాసనియా
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
తింసనిస్సగ్గియకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Tiṃsanissaggiyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
౬౪. మనుస్సుత్తరిధమ్మేతి ఉత్తరిమనుస్సధమ్మే. అభూతస్మిం ఉత్తరిమనుస్సధమ్మే సముల్లపితే పరాజయో పారాజికాపత్తి.
64.Manussuttaridhammeti uttarimanussadhamme. Abhūtasmiṃ uttarimanussadhamme samullapite parājayo pārājikāpatti.
౬౫. అమూలన్తిమవత్థునా అమూలకేన పారాజికేన ధమ్మేన భిక్ఖుం చోదనాయ గరు సఙ్ఘాదిసేసో హోతీతి యోజనా. పరియాయవచనేతి ‘‘యో తే విహారే వసతీ’’తిఆదినా (పరి॰ ౨౮౭) పరియాయేన కథనే. ఞాతేతి యస్స కథేతి, తస్మిం వచనానన్తరమేవ ఞాతే.
65.Amūlantimavatthunā amūlakena pārājikena dhammena bhikkhuṃ codanāya garu saṅghādiseso hotīti yojanā. Pariyāyavacaneti ‘‘yo te vihāre vasatī’’tiādinā (pari. 287) pariyāyena kathane. Ñāteti yassa katheti, tasmiṃ vacanānantarameva ñāte.
౬౬. నో చే పన విజానాతీతి అథ తం పరియాయేన వుత్తం వచనానన్తరమేవ సచే న జానాతి. సముదాహటన్తి కథితం.
66.Noce pana vijānātīti atha taṃ pariyāyena vuttaṃ vacanānantarameva sace na jānāti. Samudāhaṭanti kathitaṃ.
౬౭. ఓమసతో భిక్ఖుస్స దువే ఆపత్తియో వుత్తా. ఉపసమ్పన్నం ఓమసతో పాచిత్తి సియా. ఇతరం అనుపసమ్పన్నం ఓమసతో దుక్కటం సియాతి యోజనా.
67. Omasato bhikkhussa duve āpattiyo vuttā. Upasampannaṃ omasato pācitti siyā. Itaraṃ anupasampannaṃ omasato dukkaṭaṃ siyāti yojanā.
౬౮. పేసుఞ్ఞహరణేపి ద్వే ఆపత్తియో హోన్తి.
68. Pesuññaharaṇepi dve āpattiyo honti.
౬౯. పయోగేతి పదసో ధమ్మం వాచేన్తస్స వచనకిరియారమ్భతో పట్ఠాయ యావ పదాదీనం పరిసమాపనం, ఏత్థన్తరే అక్ఖరుచ్చారణపయోగే దుక్కటం. పదానం పరిసమత్తియం పాచిత్తియం.
69.Payogeti padaso dhammaṃ vācentassa vacanakiriyārambhato paṭṭhāya yāva padādīnaṃ parisamāpanaṃ, etthantare akkharuccāraṇapayoge dukkaṭaṃ. Padānaṃ parisamattiyaṃ pācittiyaṃ.
౭౦. ‘‘తిరత్తా అనుపసమ్పన్నసహసేయ్యాయా’’తి పదచ్ఛేదో. అనుపసమ్పన్నేన సహసేయ్యా అనుపసమ్పన్నసహసేయ్యా, తాయ. తిరత్తా ఉత్తరిం అనుపసమ్పన్నసహసేయ్యాయాతి యోజనా. పయోగేతి సయనత్థాయ సేయ్యాపఞ్ఞాపనకాయావజ్జనాదిపుబ్బపయోగే. పన్నేతి కాయపసారణలక్ఖణేన సయనేన నిపన్నే.
70. ‘‘Tirattā anupasampannasahaseyyāyā’’ti padacchedo. Anupasampannena sahaseyyā anupasampannasahaseyyā, tāya. Tirattā uttariṃ anupasampannasahaseyyāyāti yojanā. Payogeti sayanatthāya seyyāpaññāpanakāyāvajjanādipubbapayoge. Panneti kāyapasāraṇalakkhaṇena sayanena nipanne.
౭౧. యో పన భిక్ఖు ఏకరత్తియం మాతుగామేన సహసేయ్యం కప్పేతి. దుక్కటాదయోతి ‘‘పయోగే దుక్కటం, నిపన్నే పాచిత్తియ’’న్తి యథావుత్తద్వేఆపత్తియో ఆపజ్జతీతి యోజనా.
71. Yo pana bhikkhu ekarattiyaṃ mātugāmena sahaseyyaṃ kappeti. Dukkaṭādayoti ‘‘payoge dukkaṭaṃ, nipanne pācittiya’’nti yathāvuttadveāpattiyo āpajjatīti yojanā.
౭౨. పయోగేతి యథావుత్తలక్ఖణపయోగే.
72.Payogeti yathāvuttalakkhaṇapayoge.
౭౩. అనుపసమ్పన్నేతి సమీపత్థే చేతం భుమ్మం. అనుపసమ్పన్నస్స సన్తికే భూతం ఉత్తరిమనుస్సధమ్మం యో సచే ఆరోచేతీతి యోజనా. దుక్కటాదయోతి యస్స ఆరోచేతి, సో నప్పటివిజానాతి, దుక్కటం, పటివిజానాతి, పాచిత్తియన్తి ఏవం ద్వే ఆపత్తియో తస్స హోన్తి.
73.Anupasampanneti samīpatthe cetaṃ bhummaṃ. Anupasampannassa santike bhūtaṃ uttarimanussadhammaṃ yo sace ārocetīti yojanā. Dukkaṭādayoti yassa āroceti, so nappaṭivijānāti, dukkaṭaṃ, paṭivijānāti, pācittiyanti evaṃ dve āpattiyo tassa honti.
౭౪. అఞ్ఞతో అఞ్ఞస్స ఉపసమ్పన్నస్స దుట్ఠుల్లస్స ఆపత్తిం అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నస్స సన్తికే వదం వదన్తోతి యోజనా. పయోగేతి ఆరమ్భతో పట్ఠాయ పుబ్బపయోగే దుక్కటం ఆగచ్ఛతి దుక్కటం ఆపజ్జతి. ఆరోచితే పాచిత్తి సియాతి యోజనా.
74.Aññato aññassa upasampannassa duṭṭhullassa āpattiṃ anupasampanne anupasampannassa santike vadaṃ vadantoti yojanā. Payogeti ārambhato paṭṭhāya pubbapayoge dukkaṭaṃ āgacchati dukkaṭaṃ āpajjati. Ārocite pācitti siyāti yojanā.
౭౫. పయోగేతి ‘‘అకప్పియపథవిం ఖణిస్సామీ’’తి కుదాల పరియేసనాదిసబ్బపయోగేతి.
75.Payogeti ‘‘akappiyapathaviṃ khaṇissāmī’’ti kudāla pariyesanādisabbapayogeti.
ముసావాదవగ్గవణ్ణనా పఠమా.
Musāvādavaggavaṇṇanā paṭhamā.
౭౬. పాతేన్తోతి వికోపేన్తో. తస్సాతి భూతగామస్స. పాతేతి వికోపనే.
76.Pātentoti vikopento. Tassāti bhūtagāmassa. Pāteti vikopane.
౭౭. అఞ్ఞవాదకవిహేసకానం ఏకయోగనిద్దిట్ఠత్తా తత్థ వుత్తనయేనేవ విహేసకే చ ఞాతుం సక్కాతి తత్థ విసుం ఆపత్తిభేదో న వుత్తో.
77. Aññavādakavihesakānaṃ ekayoganiddiṭṭhattā tattha vuttanayeneva vihesake ca ñātuṃ sakkāti tattha visuṃ āpattibhedo na vutto.
౭౮. పరన్తి అఞ్ఞం సఙ్ఘేన సమ్మతసేనాసనపఞ్ఞాపకాదికం ఉపసమ్పన్నం. ఉజ్ఝాపేన్తోతి తస్స అయసం ఉప్పాదేతుకామతాయ భిక్ఖూహి అవజానాపేతుం ‘‘ఛన్దాయ ఇత్థన్నామో ఇదం నామ కరోతీ’’తిఆదీని వత్వా అవఞ్ఞాయ ఓలోకాపేన్తో, లామకతో వా చిన్తాపేన్తో. పయోగేతి ఉజ్ఝాపనత్థాయ తస్స అవణ్ణభణనాదికే పుబ్బపయోగే.
78.Paranti aññaṃ saṅghena sammatasenāsanapaññāpakādikaṃ upasampannaṃ. Ujjhāpentoti tassa ayasaṃ uppādetukāmatāya bhikkhūhi avajānāpetuṃ ‘‘chandāya itthannāmo idaṃ nāma karotī’’tiādīni vatvā avaññāya olokāpento, lāmakato vā cintāpento. Payogeti ujjhāpanatthāya tassa avaṇṇabhaṇanādike pubbapayoge.
౮౩. సఙ్ఘికే విహారే పుబ్బూపగతం భిక్ఖుం జానం జానన్తో అనుపఖజ్జ సేయ్యం కప్పేతి, తస్సేవం సేయ్యం కప్పయతోతి యోజనా. పయోగేదుక్కటాదయోతి ఏత్థ అలుత్తసమాసో. ఆది-సద్దేన సేయ్యాకప్పనే పాచిత్తియం సఙ్గణ్హాతి.
83. Saṅghike vihāre pubbūpagataṃ bhikkhuṃ jānaṃ jānanto anupakhajja seyyaṃ kappeti, tassevaṃ seyyaṃ kappayatoti yojanā. Payogedukkaṭādayoti ettha aluttasamāso. Ādi-saddena seyyākappane pācittiyaṃ saṅgaṇhāti.
౮౪. పయోగేతి ‘‘నిక్కడ్ఢథ ఇమ’’న్తిఆదికే ఆణత్తికే వా ‘‘యాహి యాహీ’’తిఆదికే వాచసికే వా హత్థేన తస్స అఙ్గపరామసనాదివసేన కతే కాయికే వా నిక్కడ్ఢనపయోగే. సేసన్తి పాచిత్తియం.
84.Payogeti ‘‘nikkaḍḍhatha ima’’ntiādike āṇattike vā ‘‘yāhi yāhī’’tiādike vācasike vā hatthena tassa aṅgaparāmasanādivasena kate kāyike vā nikkaḍḍhanapayoge. Sesanti pācittiyaṃ.
౮౫. ‘‘వేహాసకుటియా ఉపరీ’’తి పదచ్ఛేదో. ఆహచ్చపాదకేతి ఏత్థ ‘‘మఞ్చే వా పీఠే వా’’తి సేసో. సీదన్తి నిసీదన్తో. దుక్కటాదయోతి పయోగే దుక్కటం, నిపజ్జాయ పాచిత్తియన్తి ఇమా ఆపత్తియో ఫుసేతి అత్థో.
85. ‘‘Vehāsakuṭiyā uparī’’ti padacchedo. Āhaccapādaketi ettha ‘‘mañce vā pīṭhe vā’’ti seso. Sīdanti nisīdanto. Dukkaṭādayoti payoge dukkaṭaṃ, nipajjāya pācittiyanti imā āpattiyo phuseti attho.
౮౬. అస్స పజ్జస్స పఠమపాదం దసక్ఖరపాదకం ఛన్దోవిచితియం వుత్తగాథా, ‘‘గాథాఛన్దో అతీతద్వయ’’న్తి ఇమినా ఛన్దోవిచితిలక్ఖణేన గాథాఛన్దత్తా అధిట్ఠిత్వా ద్వత్తిపరియాయేతి ఏత్థ అక్ఖరద్వయం అధికం వుత్తన్తి దట్ఠబ్బం. పయోగేతి అధిట్ఠానపయోగే. అధిట్ఠితేతి ద్వత్తిపరియాయానం ఉపరి అధిట్ఠానే కతే.
86. Assa pajjassa paṭhamapādaṃ dasakkharapādakaṃ chandovicitiyaṃ vuttagāthā, ‘‘gāthāchando atītadvaya’’nti iminā chandovicitilakkhaṇena gāthāchandattā adhiṭṭhitvā dvattipariyāyeti ettha akkharadvayaṃ adhikaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Payogeti adhiṭṭhānapayoge. Adhiṭṭhiteti dvattipariyāyānaṃ upari adhiṭṭhāne kate.
౮౭. పయోగేతి సిఞ్చనసిఞ్చాపనపయోగే. సిత్తేతి సిఞ్చనకిరియపరియోసానే.
87.Payogeti siñcanasiñcāpanapayoge. Sitteti siñcanakiriyapariyosāne.
భూతగామవగ్గవణ్ణనా దుతియా.
Bhūtagāmavaggavaṇṇanā dutiyā.
౮౮. దుక్కటం ఫుసేతి యోజనా. ఓవదితే పాచిత్తి సియాతి యోజనా.
88. Dukkaṭaṃ phuseti yojanā. Ovadite pācitti siyāti yojanā.
౮౯. విభాగోయేవ విభాగతా.
89. Vibhāgoyeva vibhāgatā.
౯౦. అఞ్ఞాతికాయ భిక్ఖునియా అఞ్ఞత్ర పారివత్తకా చీవరం దేన్తో భిక్ఖు దువే ఆపత్తియో ఫుసేతి యోజనా. పయోగేతి దానపయోగే.
90.Aññātikāya bhikkhuniyā aññatra pārivattakā cīvaraṃ dento bhikkhu duve āpattiyo phuseti yojanā. Payogeti dānapayoge.
౯౩. ‘‘నావం ఏక’’న్తి పదచ్ఛేదో. పయోగేతి అభిరుహణపయోగే. దుక్కటాదయోతి ఆది-సద్దేన అభిరుళ్హే పాచిత్తియం సఙ్గణ్హాతి.
93. ‘‘Nāvaṃ eka’’nti padacchedo. Payogeti abhiruhaṇapayoge. Dukkaṭādayoti ādi-saddena abhiruḷhe pācittiyaṃ saṅgaṇhāti.
౯౪. ‘‘దువిధం ఆపత్తి’’న్తి పదచ్ఛేదో.
94. ‘‘Duvidhaṃ āpatti’’nti padacchedo.
౯౬. భిక్ఖునియా సద్ధిం రహో నిసజ్జం కప్పేన్తో భిక్ఖు పయోగేదుక్కటాదయో ద్వేపి ఆపత్తియో ఫుసేతి యోజనా.
96. Bhikkhuniyā saddhiṃ raho nisajjaṃ kappento bhikkhu payogedukkaṭādayo dvepi āpattiyo phuseti yojanā.
ఓవాదవగ్గవణ్ణనా తతియా.
Ovādavaggavaṇṇanā tatiyā.
౯౭. తదుత్తరిన్తి తతో భుఞ్జితుం అనుఞ్ఞాతఏకదివసతో ఉత్తరిం దుతియదివసతో పట్ఠాయ. అనన్తరస్స వగ్గస్సాతి ఓవాదవగ్గస్స. నవమేనాతి భిక్ఖునియా పరిపాచితపిణ్డపాతసిక్ఖాపదేన.
97.Taduttarinti tato bhuñjituṃ anuññātaekadivasato uttariṃ dutiyadivasato paṭṭhāya. Anantarassa vaggassāti ovādavaggassa. Navamenāti bhikkhuniyā paripācitapiṇḍapātasikkhāpadena.
౯౯. ద్వత్తిపత్తేతి ద్వత్తిపత్తపూరే. తదుత్తరిన్తి ద్వత్తిపత్తపూరతో ఉత్తరిం. పయోగేతి పటిగ్గహణపయోగే.
99.Dvattipatteti dvattipattapūre. Taduttarinti dvattipattapūrato uttariṃ. Payogeti paṭiggahaṇapayoge.
౧౦౧. అభిహట్ఠున్తి అభిహరిత్వా.
101.Abhihaṭṭhunti abhiharitvā.
౧౦౨. తస్సాతి అభిహరన్తస్స. పిటకేతి వినయపిటకే.
102.Tassāti abhiharantassa. Piṭaketi vinayapiṭake.
౧౦౩. దసమేపీతి ఏత్థ ‘‘దసమే అపీ’’తి పదచ్ఛేదో.
103.Dasamepīti ettha ‘‘dasame apī’’ti padacchedo.
భోజనవగ్గవణ్ణనా చతుత్థా.
Bhojanavaggavaṇṇanā catutthā.
౧౦౪. అచేలకాదినోతి ఆది-సద్దేన ‘‘పరిబ్బాజకస్స వా పరిబ్బాజికాయ వా’’తి (పాచి॰ ౨౭౦) వుత్తే సఙ్గణ్హాతి. భోజనాదికన్తి ఆది-సద్దేన ఖాదనీయం సఙ్గణ్హాతి. పయోగేతి సహత్థా దానపయోగే.
104.Acelakādinoti ādi-saddena ‘‘paribbājakassa vā paribbājikāya vā’’ti (pāci. 270) vutte saṅgaṇhāti. Bhojanādikanti ādi-saddena khādanīyaṃ saṅgaṇhāti. Payogeti sahatthā dānapayoge.
౧౦౫. దాపేత్వా వా అదాపేత్వా వా కిఞ్చి ఆమిసం. పయోగేతి ఉయ్యోజనపయోగే. తస్మిన్తి తస్మిం భిక్ఖుమ్హి. ఉయ్యోజితే పాచిత్తి సియాతి యోజనా.
105.Dāpetvā vā adāpetvā vā kiñci āmisaṃ. Payogeti uyyojanapayoge. Tasminti tasmiṃ bhikkhumhi. Uyyojite pācitti siyāti yojanā.
౧౦౯. ఉమ్మారాతిక్కమేతి ఇన్దఖీలాతిక్కమే.
109.Ummārātikkameti indakhīlātikkame.
౧౧౦. తదుత్తరిన్తి తతో పరిచ్ఛిన్నరత్తిపరియన్తతో వా పరిచ్ఛిన్నభేసజ్జపరియన్తతో వా ఉత్తరిం.
110.Taduttarinti tato paricchinnarattipariyantato vā paricchinnabhesajjapariyantato vā uttariṃ.
౧౧౧. ఉయ్యుత్తం దస్సనత్థాయ గచ్ఛన్తో ద్వే ఆపత్తియో ఫుసేతి యోజనా.
111. Uyyuttaṃ dassanatthāya gacchanto dve āpattiyo phuseti yojanā.
అచేలకవగ్గవణ్ణనా పఞ్చమా.
Acelakavaggavaṇṇanā pañcamā.
౧౧౪. మేరేయ్యన్తి మేరయం. నిరుత్తినయేన అ-కారస్స ఏ-కారో, య-కారస్స చ ద్విత్తం. మేరయ-సద్దపరియాయో వా మేరేయ్య-సద్దో. మునీతి భిక్ఖు.
114.Mereyyanti merayaṃ. Niruttinayena a-kārassa e-kāro, ya-kārassa ca dvittaṃ. Meraya-saddapariyāyo vā mereyya-saddo. Munīti bhikkhu.
౧౧౫. ‘‘భిక్ఖు అఙ్గులిపతోదేనా’’తి పదచ్ఛేదో. పయోగేతి హాసాపనపయోగే. తస్సాతి హాసాపేన్తస్స.
115. ‘‘Bhikkhu aṅgulipatodenā’’ti padacchedo. Payogeti hāsāpanapayoge. Tassāti hāsāpentassa.
౧౧౬. గోప్ఫకా హేట్ఠా ఉదకే దుక్కటం. గోప్ఫకతో ఉపరి ఉపరిగోప్ఫకం, ఉదకం, తస్మిం, గోప్ఫకతో అధికప్పమాణే ఉదకేతి అత్థో.
116. Gopphakā heṭṭhā udake dukkaṭaṃ. Gopphakato upari uparigopphakaṃ, udakaṃ, tasmiṃ, gopphakato adhikappamāṇe udaketi attho.
౧౧౭. అనాదరియన్తి పుగ్గలానాదరియం, ధమ్మానాదరియం వా. పయోగేతి అనాదరియవసేన పవత్తే కాయపయోగే వా వచీపయోగే వా. కతే అనాదరియే.
117.Anādariyanti puggalānādariyaṃ, dhammānādariyaṃ vā. Payogeti anādariyavasena pavatte kāyapayoge vā vacīpayoge vā. Kate anādariye.
౧౧౮. పయోగేతి భింసాపనపయోగే.
118.Payogeti bhiṃsāpanapayoge.
౧౧౯. జోతిన్తి అగ్గిం. సమాదహిత్వానాతి జాలేత్వా. ‘‘విసిబ్బేన్తో’’తి ఇమినా ఫలూపచారేన కారణం వుత్తం. విసిబ్బనకిరియా హి సమాదహనకిరియాయ ఫలన్తి విసిబ్బనకిరియావోహారేన సమాదహనకిరియావ. తస్మా విసిబ్బేన్తోతి ఏత్థ సమాదహన్తోతి అత్థో. పయోగేతి సమాదహనసమాదహాపనపయోగే. విసీవితేతి వుత్తనయేన సమాదహితేతి అత్థో.
119.Jotinti aggiṃ. Samādahitvānāti jāletvā. ‘‘Visibbento’’ti iminā phalūpacārena kāraṇaṃ vuttaṃ. Visibbanakiriyā hi samādahanakiriyāya phalanti visibbanakiriyāvohārena samādahanakiriyāva. Tasmā visibbentoti ettha samādahantoti attho. Payogeti samādahanasamādahāpanapayoge. Visīviteti vuttanayena samādahiteti attho.
౧౨౦. పయోగేతి చుణ్ణమత్తికాభిసఙ్ఖరణాదిసబ్బపయోగే. ఇతరన్తి పాచిత్తియం.
120.Payogeti cuṇṇamattikābhisaṅkharaṇādisabbapayoge. Itaranti pācittiyaṃ.
౧౨౧. తిణ్ణం దుబ్బణ్ణకరణానన్తి కంసనీలపత్తనీలకద్దమసఙ్ఖాతానం తిణ్ణం దుబ్బణ్ణకరణానం. ఏకం అఞ్ఞతరం అనాదియ అదత్వా. చీవరన్తి నవచీవరం.
121.Tiṇṇaṃ dubbaṇṇakaraṇānanti kaṃsanīlapattanīlakaddamasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ dubbaṇṇakaraṇānaṃ. Ekaṃ aññataraṃ anādiya adatvā. Cīvaranti navacīvaraṃ.
౧౨౨. నత్థి ఏతస్స ఉద్ధారన్తి అనుద్ధారో, తం అనుద్ధారన్తి వత్తబ్బే గాథాబన్ధవసేన రస్సత్తం, అకతపచ్చుద్ధారన్తి అత్థో.
122. Natthi etassa uddhāranti anuddhāro, taṃ anuddhāranti vattabbe gāthābandhavasena rassattaṃ, akatapaccuddhāranti attho.
౧౨౩. అపనిధేన్తోతి అపనేత్వా నిధేన్తో నిక్ఖిపేన్తో. పత్తాదికన్తి ఆది-సద్దేన చీవరనిసీదనసూచిఘరకాయబన్ధనానం గహణం. పయోగేతి అపనిధానపయోగే. తస్మిం పత్తాదికే పఞ్చవిధే పరిక్ఖారే. అపనిహితే సేసా పాచిత్తియాపత్తి సియాతి యోజనా.
123.Apanidhentoti apanetvā nidhento nikkhipento. Pattādikanti ādi-saddena cīvaranisīdanasūcigharakāyabandhanānaṃ gahaṇaṃ. Payogeti apanidhānapayoge. Tasmiṃ pattādike pañcavidhe parikkhāre. Apanihite sesā pācittiyāpatti siyāti yojanā.
సురాపానవగ్గవణ్ణనా ఛట్ఠా.
Surāpānavaggavaṇṇanā chaṭṭhā.
౧౨౪. తపోధనోతి పాతిమోక్ఖసంవరసీలసఙ్ఖాతం తపోధనమస్సాతి తపోధనో, భిక్ఖు.
124.Tapodhanoti pātimokkhasaṃvarasīlasaṅkhātaṃ tapodhanamassāti tapodhano, bhikkhu.
౧౨౫. తస్మిం ఓపాతే.
125.Tasmiṃ opāte.
౧౨౬. మనుస్సవిగ్గహో మనుస్ససరీరో. తిరచ్ఛానగతో నాగో వా సుపణ్ణో వా. తస్స ఓపాతఖణకస్స.
126.Manussaviggaho manussasarīro. Tiracchānagato nāgo vā supaṇṇo vā. Tassa opātakhaṇakassa.
౧౨౭. పటుబుద్ధినాతి సబ్బేసు ఞేయ్యధమ్మేసు నిపునఞాణేన భగవతా.
127.Paṭubuddhināti sabbesu ñeyyadhammesu nipunañāṇena bhagavatā.
౧౨౮. పయోగేతి పరిభోగత్థాయ గహణాదికే పయోగే. తస్సాతి భిక్ఖుస్స.
128.Payogeti paribhogatthāya gahaṇādike payoge. Tassāti bhikkhussa.
౧౨౯. ఉక్కోటేన్తోతి ఉచ్చాలేన్తో యథాఠానే ఠాతుం అదేన్తో. పయోగేతి ఉక్కోటనపయోగే. ఉక్కోటితే పాచిత్తియం సియాతి యోజనా.
129.Ukkoṭentoti uccālento yathāṭhāne ṭhātuṃ adento. Payogeti ukkoṭanapayoge. Ukkoṭite pācittiyaṃ siyāti yojanā.
౧౩౦. దుట్ఠుల్లం వజ్జకన్తి సఙ్ఘాదిసేసాదికే. ఏకం పాచిత్తియం ఆపత్తిం ఆపజ్జతి ఇతి దీపితన్తి యోజనా.
130.Duṭṭhullaṃ vajjakanti saṅghādisesādike. Ekaṃ pācittiyaṃ āpattiṃ āpajjati iti dīpitanti yojanā.
౧౩౧. పయోగేతి గణపరియేసనాదిపయోగే. దుక్కటం పత్తో సియా దుక్కటాపత్తిం ఆపన్నో భవేయ్యాతి అత్థో. సేసాతి పాచిత్తియాపత్తి ఉపసమ్పాదితే సియా. గాథాబన్ధవసేన ఉపసగ్గలోపో.
131.Payogeti gaṇapariyesanādipayoge. Dukkaṭaṃ patto siyā dukkaṭāpattiṃ āpanno bhaveyyāti attho. Sesāti pācittiyāpatti upasampādite siyā. Gāthābandhavasena upasaggalopo.
౧౩౨-౩. జానం థేయ్యసత్థేన సహ సంవిధాయ మగ్గం పటిపజ్జతో చ తథేవ మాతుగామేన సహ సంవిధాయ మగ్గం పటిపజ్జతో చాతి యోజనా. పయోగేతి సంవిధాయ గన్తుం పటిపుచ్ఛాదికరణపయోగే. పటిపన్నేతి మగ్గపటిపన్నే. అనన్తరన్తి అద్ధయోజనగామన్తరాతిక్కమనానన్తరం.
132-3. Jānaṃ theyyasatthena saha saṃvidhāya maggaṃ paṭipajjato ca tatheva mātugāmena saha saṃvidhāya maggaṃ paṭipajjato cāti yojanā. Payogeti saṃvidhāya gantuṃ paṭipucchādikaraṇapayoge. Paṭipanneti maggapaṭipanne. Anantaranti addhayojanagāmantarātikkamanānantaraṃ.
౧౩౪. ఞత్తియా ఓసానే దుక్కటం ఫుసేతి యోజనా.
134. Ñattiyā osāne dukkaṭaṃ phuseti yojanā.
౧౩౫. అకతానుధమ్మేనాతి అనుధమ్మో వుచ్చతి ఆపత్తియా అదస్సనే వా అప్పటికమ్మే వా పాపికాయ దిట్ఠియా అప్పటినిస్సగ్గే వా ధమ్మేన వినయేన సత్థుసాసనేన ఉక్ఖిత్తకస్స అనులోమవత్తం దిస్వా కత్వా ఓసారణా, సో ఓసారణసఙ్ఖాతో అనుధమ్మో యస్స న కతో, అయం అకతానుధమ్మో నామ, తాదిసేన భిక్ఖునా సద్ధిన్తి అత్థో. సమ్భుఞ్జన్తోతి ఆమిససమ్భోగం కరోన్తో భిక్ఖు. పయోగేతి భుఞ్జితుం ఆమిసపటిగ్గహణాదిపయోగే. భుత్తేతి సమ్భుత్తే, ఉభయసమ్భోగే, తదఞ్ఞతరే వా కతేతి అత్థో.
135.Akatānudhammenāti anudhammo vuccati āpattiyā adassane vā appaṭikamme vā pāpikāya diṭṭhiyā appaṭinissagge vā dhammena vinayena satthusāsanena ukkhittakassa anulomavattaṃ disvā katvā osāraṇā, so osāraṇasaṅkhāto anudhammo yassa na kato, ayaṃ akatānudhammo nāma, tādisena bhikkhunā saddhinti attho. Sambhuñjantoti āmisasambhogaṃ karonto bhikkhu. Payogeti bhuñjituṃ āmisapaṭiggahaṇādipayoge. Bhutteti sambhutte, ubhayasambhoge, tadaññatare vā kateti attho.
౧౩౬. ఉపలాపేన్తోతి పత్తచీవరఉద్దేసపరిపుచ్ఛనాదివసేన సఙ్గణ్హన్తో. పయోగేతి ఉపలాపనపయోగే.
136.Upalāpentoti pattacīvarauddesaparipucchanādivasena saṅgaṇhanto. Payogeti upalāpanapayoge.
సప్పాణకవగ్గవణ్ణనా సత్తమా.
Sappāṇakavaggavaṇṇanā sattamā.
౧౩౭. సహధమ్మికన్తి కరణత్థే ఉపయోగవచనం, పఞ్చహి సహధమ్మికేహి సిక్ఖితబ్బత్తా, తేసం వా సన్తకత్తా ‘‘సహధమ్మిక’’న్తి లద్ధనామేన బుద్ధపఞ్ఞత్తేన సిక్ఖాపదేన వుచ్చమానస్సాతి అత్థో. భణతోతి ‘‘భిక్ఖుస్సా’’తి ఇమినా సమానాధికరణం.
137.Sahadhammikanti karaṇatthe upayogavacanaṃ, pañcahi sahadhammikehi sikkhitabbattā, tesaṃ vā santakattā ‘‘sahadhammika’’nti laddhanāmena buddhapaññattena sikkhāpadena vuccamānassāti attho. Bhaṇatoti ‘‘bhikkhussā’’ti iminā samānādhikaraṇaṃ.
౧౩౮. వివణ్ణేన్తోతి ‘‘కిం పనిమేహి ఖుద్దానుఖుద్దకేహి సిక్ఖాపదేహి ఉద్దిట్ఠేహీ’’తిఆదినా గరహన్తో. పయోగేతి ‘‘కిం ఇమేహీ’’తిఆదినా గరహణవసేన పవత్తే వచీపయోగే. వివణ్ణితే గరహితే.
138.Vivaṇṇentoti ‘‘kiṃ panimehi khuddānukhuddakehi sikkhāpadehi uddiṭṭhehī’’tiādinā garahanto. Payogeti ‘‘kiṃ imehī’’tiādinā garahaṇavasena pavatte vacīpayoge. Vivaṇṇite garahite.
౧౩౯. మోహేన్తోతి ‘‘ఇదానేవ ఖో అహం, ఆవుసో, జానామీ’’తిఆదినా అత్తనో అజాననత్తేన ఆపన్నభావం దీపేత్వా భిక్ఖుం మోహేన్తో, వఞ్చేన్తోతి అత్థో. మోహేతి మోహారోపనకమ్మే. అరోపితే కతే.
139.Mohentoti ‘‘idāneva kho ahaṃ, āvuso, jānāmī’’tiādinā attano ajānanattena āpannabhāvaṃ dīpetvā bhikkhuṃ mohento, vañcentoti attho. Moheti mohāropanakamme. Aropite kate.
౧౪౦. భిక్ఖుస్స కుపితో పహారం దేన్తో ఫుసేతి యోజనా. పయోగేతి దణ్డాదానాదిపయోగే.
140. Bhikkhussa kupito pahāraṃ dento phuseti yojanā. Payogeti daṇḍādānādipayoge.
౧౪౧. పయోగేతి ఉగ్గిరణపయోగే. ఉగ్గిరితేతి ఉచ్చారితే.
141.Payogeti uggiraṇapayoge. Uggiriteti uccārite.
౧౪౨. అమూలేనేవాతి దిట్ఠాదిమూలవిరహితేనేవ. యోగేతి ఓకాసకారాపనాదిపయోగే. ఉద్ధంసితేతి చోదితే.
142.Amūlenevāti diṭṭhādimūlavirahiteneva. Yogeti okāsakārāpanādipayoge. Uddhaṃsiteti codite.
౧౪౩. కుక్కుచ్చం జనయన్తోతి ‘‘ఊనవీసతివస్సో త్వం మఞ్ఞే ఉపసమ్పన్నో’’తిఆదినా కుక్కుచ్చం ఉపదహన్తో. యోగేతి కుక్కుచ్చుప్పాదనపయోగే. ఉప్పాదితేతి కుక్కుచ్చే ఉప్పాదితే.
143.Kukkuccaṃ janayantoti ‘‘ūnavīsativasso tvaṃ maññe upasampanno’’tiādinā kukkuccaṃ upadahanto. Yogeti kukkuccuppādanapayoge. Uppāditeti kukkucce uppādite.
౧౪౪. ‘‘తిట్ఠన్తో ఉపస్సుతి’’న్తి పదచ్ఛేదో. సుతియా సమీపం ఉపస్సుతి, సవనూపచారేతి అత్థో.
144. ‘‘Tiṭṭhanto upassuti’’nti padacchedo. Sutiyā samīpaṃ upassuti, savanūpacāreti attho.
౧౪౫. ధమ్మికానం తు కమ్మానన్తి ధమ్మేన వినయేన సత్థుసాసనేన కతానం అపలోకనాదీనం చతున్నం కమ్మానం. తతో పునాతి ఛన్దదానతో పచ్ఛా. ఖీయనధమ్మన్తి అత్తనో అధిప్పేతభావవిభావనమన్తనం. ద్వే ఫుసే దుక్కటాదయోతి ఖీయనధమ్మాపజ్జనపయోగే దుక్కటం, ఖీయనధమ్మే ఆపన్నే పాచిత్తియన్తి ఏవం దుక్కటాదయో ద్వే ఆపత్తియో ఆపజ్జేయ్యాతి అత్థో.
145.Dhammikānaṃ tu kammānanti dhammena vinayena satthusāsanena katānaṃ apalokanādīnaṃ catunnaṃ kammānaṃ. Tato punāti chandadānato pacchā. Khīyanadhammanti attano adhippetabhāvavibhāvanamantanaṃ. Dve phuse dukkaṭādayoti khīyanadhammāpajjanapayoge dukkaṭaṃ, khīyanadhamme āpanne pācittiyanti evaṃ dukkaṭādayo dve āpattiyo āpajjeyyāti attho.
౧౪౬. సఙ్ఘే సఙ్ఘమజ్ఝే. వినిచ్ఛయేతి వత్థుతో ఓతిణ్ణవినిచ్ఛయే. నిట్ఠం అగతేతి వత్థుమ్హి అవినిచ్ఛితే, ఞత్తిం ఠపేత్వా కమ్మవాచాయ వా అపరియోసితాయ.
146.Saṅghe saṅghamajjhe. Vinicchayeti vatthuto otiṇṇavinicchaye. Niṭṭhaṃ agateti vatthumhi avinicchite, ñattiṃ ṭhapetvā kammavācāya vā apariyositāya.
౧౪౮. సమగ్గేన సఙ్ఘేనాతి సమానసంవాసకేన సమానసీమాయం ఠితేన సఙ్ఘేన.
148.Samaggena saṅghenāti samānasaṃvāsakena samānasīmāyaṃ ṭhitena saṅghena.
సహధమ్మికవగ్గవణ్ణనా అట్ఠమా.
Sahadhammikavaggavaṇṇanā aṭṭhamā.
౧౫౦. అవిదితో హుత్వాతి రఞ్ఞో అవిదితాగమనో హుత్వా.
150.Aviditohutvāti rañño aviditāgamano hutvā.
౧౫౨. రతనన్తి ముత్తాదిదసవిధం రతనం. పయోగేతి రతనగ్గహణపయోగే.
152.Ratananti muttādidasavidhaṃ ratanaṃ. Payogeti ratanaggahaṇapayoge.
౧౫౩. వికాలేతి మజ్ఝన్తికాతిక్కమతో పట్ఠాయ అరుణే.
153.Vikāleti majjhantikātikkamato paṭṭhāya aruṇe.
౧౫౫. అట్ఠిదన్తవిసాణాభినిబ్బత్తన్తి అట్ఠిదన్తవిసాణమయం. పయోగేతి కారాపనపయోగే.
155.Aṭṭhidantavisāṇābhinibbattanti aṭṭhidantavisāṇamayaṃ. Payogeti kārāpanapayoge.
౧౫౬. తస్మిం మఞ్చాదిమ్హి కారాపితే సేసా పాచిత్తియాపత్తి సియాతి యోజనా.
156. Tasmiṃ mañcādimhi kārāpite sesā pācittiyāpatti siyāti yojanā.
రతనవగ్గవణ్ణనా నవమా.
Ratanavaggavaṇṇanā navamā.
ఇతి ఉత్తరే లీనత్థపకాసనియా
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
పాచిత్తియకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Pācittiyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
౧౫౯. చతూసు పాటిదేసనీయేసుపి అవిసేసేన ఆదిచ్చబన్ధునా బుద్ధేన ద్విధా ఆపత్తి నిద్దిట్ఠాతి యోజనా.
159. Catūsu pāṭidesanīyesupi avisesena ādiccabandhunā buddhena dvidhā āpatti niddiṭṭhāti yojanā.
౧౬౦. సబ్బత్థాతి సబ్బేసు చతూసు.
160.Sabbatthāti sabbesu catūsu.
పాటిదేసనీయకథావణ్ణనా.
Pāṭidesanīyakathāvaṇṇanā.
౧౬౧. సేఖియకథా ఉత్తానత్థాయేవ.
161. Sekhiyakathā uttānatthāyeva.
సేఖియకథావణ్ణనా.
Sekhiyakathāvaṇṇanā.
౧౬౨. పరివారే పఠమం దస్సితసోళసవారప్పభేదే మహావిభఙ్గే ‘‘పఠమం పారాజికం కత్థ పఞ్ఞత్త’’న్తిఆదిప్పభేదో (పరి॰ ౧) కత్థపఞ్ఞత్తివారో , ‘‘మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తో కతి ఆపత్తియో ఆపజ్జతీ’’తిఆదిప్పభేదో (పరి॰ ౧౫౭) కతాపత్తివారో, ‘‘మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తస్స ఆపత్తియో చతున్నం విపత్తీనం కతి విపత్తియో భజన్తీ’’తిఆదిప్పభేదో (పరి॰ ౧౮౨) విపత్తివారో, ‘‘మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తస్స ఆపత్తియో సత్తన్నం ఆపత్తిక్ఖన్ధానం కతిహి ఆపత్తిక్ఖన్ధేహి సఙ్గహితా’’తిఆదిప్పభేదో (పరి॰ ౧౮౨) సఙ్గహవారో, ‘‘మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తస్స ఆపత్తియో ఛన్నం ఆపత్తిసముట్ఠానానం కతిహి సముట్ఠానేహి సముట్ఠహన్తీ’’తిఆదిప్పభేదో (పరి॰ ౧౮౪) సముట్ఠానవారో, ‘‘మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తస్స ఆపత్తియో చతున్నం అధికరణానం కతమం అధికరణ’’న్తిఆదిప్పభేదో (పరి॰ ౧౮౫) అధికరణవారో, ‘‘మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తస్స ఆపత్తియో సత్తన్నం సమథానం కతిహి సమథేహి సమ్మన్తీ’’తిఆదిప్పభేదో (పరి॰ ౧౮౬) సమథవారో, తదనన్తరో ఇమేహి సత్తహి వారేహి మిస్సో అట్ఠమో సముచ్చయవారోతి ఇమేసు అట్ఠసు వారేసు ఆదిభూతే కత్థపఞ్ఞత్తినామధేయ్యే అప్పనావారే సఙ్గహేతబ్బానం నిదానాదిసత్తరసలక్ఖణానం ఉభయవిభఙ్గసాధారణతో ఉపరి వక్ఖమానత్తా తం వారం ఠపేత్వా తదనన్తరం అసాధారణం కతాపత్తివారం సేఖియావసానం పాళిక్కమానురూపం దస్సేత్వా తదనన్తరా విపత్తివారాదయో ఛ వారా ఉభయవిభఙ్గసాధారణతో వక్ఖమానాతి కత్వా తేపి ఠపేత్వా ఇమే పచ్చయసద్దేన అయోజేత్వా దస్సితా అట్ఠేవ వారా, పున ‘‘మేథునం ధమ్మం పటిసేవనపచ్చయా పారాజికం కత్థ పఞ్ఞత్త’’న్తిఆదినా (పరి॰ ౧౮౮) పచ్చయ-సద్దం యోజేత్వా దస్సితా అపరే అట్ఠ వారా యోజితాతి తత్థాపి దుతియం కతాపత్తిపచ్చయవారం ఇమినా కతాపత్తివారేన ఏకపరిచ్ఛేదం కత్వా దస్సేతుమాహ ‘‘పఞ్ఞత్తా’’తిఆది. పటిసేవనపచ్చయాతి పటిసేవనహేతునా.
162. Parivāre paṭhamaṃ dassitasoḷasavārappabhede mahāvibhaṅge ‘‘paṭhamaṃ pārājikaṃ kattha paññatta’’ntiādippabhedo (pari. 1) katthapaññattivāro , ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto kati āpattiyo āpajjatī’’tiādippabhedo (pari. 157) katāpattivāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo catunnaṃ vipattīnaṃ kati vipattiyo bhajantī’’tiādippabhedo (pari. 182) vipattivāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ katihi āpattikkhandhehi saṅgahitā’’tiādippabhedo (pari. 182) saṅgahavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ katihi samuṭṭhānehi samuṭṭhahantī’’tiādippabhedo (pari. 184) samuṭṭhānavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo catunnaṃ adhikaraṇānaṃ katamaṃ adhikaraṇa’’ntiādippabhedo (pari. 185) adhikaraṇavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo sattannaṃ samathānaṃ katihi samathehi sammantī’’tiādippabhedo (pari. 186) samathavāro, tadanantaro imehi sattahi vārehi misso aṭṭhamo samuccayavāroti imesu aṭṭhasu vāresu ādibhūte katthapaññattināmadheyye appanāvāre saṅgahetabbānaṃ nidānādisattarasalakkhaṇānaṃ ubhayavibhaṅgasādhāraṇato upari vakkhamānattā taṃ vāraṃ ṭhapetvā tadanantaraṃ asādhāraṇaṃ katāpattivāraṃ sekhiyāvasānaṃ pāḷikkamānurūpaṃ dassetvā tadanantarā vipattivārādayo cha vārā ubhayavibhaṅgasādhāraṇato vakkhamānāti katvā tepi ṭhapetvā ime paccayasaddena ayojetvā dassitā aṭṭheva vārā, puna ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevanapaccayā pārājikaṃ kattha paññatta’’ntiādinā (pari. 188) paccaya-saddaṃ yojetvā dassitā apare aṭṭha vārā yojitāti tatthāpi dutiyaṃ katāpattipaccayavāraṃ iminā katāpattivārena ekaparicchedaṃ katvā dassetumāha ‘‘paññattā’’tiādi. Paṭisevanapaccayāti paṭisevanahetunā.
౧౬౩. అల్లోకాసప్పవేసనేతి జీవమానసరీరే తిణ్ణం మగ్గానం అఞ్ఞతరస్మిం మగ్గే అల్లోకాసప్పవేసనే. మతే అక్ఖాయితే వా పి-సద్దేన యేభుయ్యఅక్ఖాయితే పవేసనే పవేసననిమిత్తం మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తో భిక్ఖు పారాజికం ఫుసేతి సమ్బన్ధో.
163.Allokāsappavesaneti jīvamānasarīre tiṇṇaṃ maggānaṃ aññatarasmiṃ magge allokāsappavesane. Mate akkhāyite vā pi-saddena yebhuyyaakkhāyite pavesane pavesananimittaṃ methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto bhikkhu pārājikaṃ phuseti sambandho.
౧౬౪. తథా యేభుయ్యక్ఖాయితే, ఉపడ్ఢక్ఖాయితే చ మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తో భిక్ఖు థుల్లచ్చయం ఫుసేతి యోజనా. వట్టకతే ముఖే దుక్కటం వుత్తన్తి సమ్బన్ధో. జతుమట్ఠకేతి భిక్ఖునియా జతుమట్ఠకే దిన్నే పాచిత్తి వుత్తాతి సమ్బన్ధో.
164. Tathā yebhuyyakkhāyite, upaḍḍhakkhāyite ca methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto bhikkhu thullaccayaṃ phuseti yojanā. Vaṭṭakate mukhe dukkaṭaṃ vuttanti sambandho. Jatumaṭṭhaketi bhikkhuniyā jatumaṭṭhake dinne pācitti vuttāti sambandho.
౧౬౬. అవస్సుతస్సాతి కాయసంసగ్గరాగేన తిన్తస్స. పోసస్సాతి గహణకిరియాసమ్బన్ధే సామివచనం. భిక్ఖునియాతి అత్తసమ్బన్ధే సామివచనం. ‘‘అత్తనో’’తి సేసో. అవస్సుతేన పోసేన అత్తనో అధక్ఖకాదిగహణం సాదియన్తియా తథా అవస్సుతాయ భిక్ఖునియా పారాజికన్తి యోజనా.
166.Avassutassāti kāyasaṃsaggarāgena tintassa. Posassāti gahaṇakiriyāsambandhe sāmivacanaṃ. Bhikkhuniyāti attasambandhe sāmivacanaṃ. ‘‘Attano’’ti seso. Avassutena posena attano adhakkhakādigahaṇaṃ sādiyantiyā tathā avassutāya bhikkhuniyā pārājikanti yojanā.
౧౬౭. కాయేనాతి అత్తనో కాయేన. కాయన్తి మాతుగామస్స కాయం. ఫుసతోతి కాయసంసగ్గరాగేన ఫుసతో. కాయేన కాయబద్ధన్తి ఏత్థాపి ఏసేవ నయో.
167.Kāyenāti attano kāyena. Kāyanti mātugāmassa kāyaṃ. Phusatoti kāyasaṃsaggarāgena phusato. Kāyena kāyabaddhanti etthāpi eseva nayo.
౧౬౮. కాయేన పటిబద్ధేనాతి అత్తనో కాయపటిబద్ధేన. పటిబద్ధన్తి ఇత్థియా కాయపటిబద్ధం ఫుసన్తస్స దుక్కటం. తస్స భిక్ఖుస్స.
168.Kāyena paṭibaddhenāti attano kāyapaṭibaddhena. Paṭibaddhanti itthiyā kāyapaṭibaddhaṃ phusantassa dukkaṭaṃ. Tassa bhikkhussa.
‘‘మహావిభఙ్గసఙ్గహో నిట్ఠితో’’తి కస్మా వుత్తం, నను సోళసవారసఙ్గహే మహావిభఙ్గే కతాపత్తివారోయేవేత్థ వుత్తో, న ఇతరే వారాతి? సచ్చం, అవయవే పన సముదాయోపచారేన వుత్తం. సాధారణాసాధారణానం మహావిభఙ్గే గతానం సబ్బాపత్తిపభేదానం దస్సనోపచారభూతో కతాపత్తివారో దస్సితోతి తందస్సనేన అప్పధానా ఇతరేపి వారా ఉపచారతో దస్సితా హోన్తీతి చ తథా వుత్తన్తి వేదితబ్బం.
‘‘Mahāvibhaṅgasaṅgaho niṭṭhito’’ti kasmā vuttaṃ, nanu soḷasavārasaṅgahe mahāvibhaṅge katāpattivāroyevettha vutto, na itare vārāti? Saccaṃ, avayave pana samudāyopacārena vuttaṃ. Sādhāraṇāsādhāraṇānaṃ mahāvibhaṅge gatānaṃ sabbāpattipabhedānaṃ dassanopacārabhūto katāpattivāro dassitoti taṃdassanena appadhānā itarepi vārā upacārato dassitā hontīti ca tathā vuttanti veditabbaṃ.
ఇతి ఉత్తరే లీనత్థపకాసనియా
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
మహావిభఙ్గసఙ్గహవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Mahāvibhaṅgasaṅgahavaṇṇanā niṭṭhitā.