| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විනයවිනිච්‌ඡය-ටීකා • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
මහාවිභඞ්‌ගසඞ්‌ගහකථාවණ්‌ණනා
Mahāvibhaṅgasaṅgahakathāvaṇṇanā
4. එවං සොතුජනං සවනෙ නියොජෙත්‌වා යථාපටිඤ්‌ඤාතං උත්‌තරවිනිච්‌ඡයං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘මෙථුන’’න්‌තිආදි. ‘‘කති ආපත්‌තියො’’ති අයං දිට්‌ඨසංසන්‌දනා, අදිට්‌ඨජොතනා, විමතිච්‌ඡෙදනා, අනුමති, කථෙතුකම්‍යතාපුච්‌ඡාති පඤ්‌චන්‌නං පුච්‌ඡානං කථෙතුකම්‍යතාපුච්‌ඡා. තිස්‌සො ආපත්‌තියො ඵුසෙති තස්‌සා සඞ්‌ඛෙපතො විස්‌සජ්‌ජනං.
4. Evaṃ sotujanaṃ savane niyojetvā yathāpaṭiññātaṃ uttaravinicchayaṃ dassetumāha ‘‘methuna’’ntiādi. ‘‘Kati āpattiyo’’ti ayaṃ diṭṭhasaṃsandanā, adiṭṭhajotanā, vimaticchedanā, anumati, kathetukamyatāpucchāti pañcannaṃ pucchānaṃ kathetukamyatāpucchā. Tisso āpattiyo phuseti tassā saṅkhepato vissajjanaṃ.
5. එවං ගණනාවසෙන දස්‌සිතානං ‘‘භවෙ’’තිආදි සරූපතො දස්‌සනං. ඛෙත්‌තෙති තිණ්‌ණං මග්‌ගානං අඤ්‌ඤතරස්‌මිං අල්‌ලොකාසෙ තිලබීජමත්‌තෙපි පදෙසෙ. මෙථුනං පටිසෙවන්‌තස්‌ස පාරාජිකං භවෙති සම්‌බන්‌ධො. ‘‘ථුල්‌ලච්‌චය’’න්‌ති වුත්‌තන්‌ති යොජනා. ‘‘යෙභුය්‍යක්‌ඛායිතෙ’’ති ඉදං නිදස්‌සනමත්‌තං, උපඩ්‌ඪක්‌ඛායිතෙපි ථුල්‌ලච්‌චයස්‌ස හෙට්‌ඨා වුත්‌තත්‌තා. වට්‌ටකතෙ මුඛෙ අඵුසන්‌තං අඞ්‌ගජාතං පවෙසෙන්‌තස්‌ස දුක්‌කටං වුත්‌තන්‌ති යොජනා.
5. Evaṃ gaṇanāvasena dassitānaṃ ‘‘bhave’’tiādi sarūpato dassanaṃ. Khetteti tiṇṇaṃ maggānaṃ aññatarasmiṃ allokāse tilabījamattepi padese. Methunaṃ paṭisevantassa pārājikaṃ bhaveti sambandho. ‘‘Thullaccaya’’nti vuttanti yojanā. ‘‘Yebhuyyakkhāyite’’ti idaṃ nidassanamattaṃ, upaḍḍhakkhāyitepi thullaccayassa heṭṭhā vuttattā. Vaṭṭakate mukhe aphusantaṃ aṅgajātaṃ pavesentassa dukkaṭaṃ vuttanti yojanā.
6. ‘‘අදින්‌නං ආදියන්‌තො’’තිආදයොපි වුත්‌තනයායෙව.
6.‘‘Adinnaṃādiyanto’’tiādayopi vuttanayāyeva.
7. පඤ්‌චමාසග්‌ඝනෙ වාපීති පොරාණකස්‌ස නීලකහාපණස්‌ස චතුත්‌ථභාගසඞ්‌ඛාතෙ පඤ්‌චමාසෙ, තදග්‌ඝනකෙ වා. අධිකෙ වාති අතිරෙකපඤ්‌චමාසකෙ වා තදග්‌ඝනකෙ වා. අදින්‌නෙ පඤ්‌චවීසතියා අවහාරානං අඤ්‌ඤතරෙන අවහටෙ පරාජයො හොතීති අත්‌ථො. මාසෙ වා ඌනමාසෙ වා තදග්‌ඝනකෙ වා දුක්‌කටං. තතො මජ්‌ඣෙති පඤ්‌චමාසකතො මජ්‌ඣෙ. පඤ්‌ච මාසා සමාහටා, පඤ්‌චන්‌නං මාසානං සමාහාරොති වා පඤ්‌චමාසං, පඤ්‌චමාසං අග්‌ඝතීති පඤ්‌චමාසග්‌ඝනං, පඤ්‌චමාසඤ්‌ච පඤ්‌චමාසග්‌ඝනඤ්‌ච පඤ්‌චමාසග්‌ඝනං, එකදෙසසරූපෙකසෙසොයං, තස්‌මිං. මාසෙ වාති එත්‌ථාපි මාසො ච මාසග්‌ඝනකඤ්‌ච මාසමාසග්‌ඝනකොති වත්‌තබ්‌බෙ ‘‘මාසෙ’’ති එකදෙසසරූපෙකසෙසො, උත්‌තරපදලොපො ච දට්‌ඨබ්‌බො.
7.Pañcamāsagghane vāpīti porāṇakassa nīlakahāpaṇassa catutthabhāgasaṅkhāte pañcamāse, tadagghanake vā. Adhike vāti atirekapañcamāsake vā tadagghanake vā. Adinne pañcavīsatiyā avahārānaṃ aññatarena avahaṭe parājayo hotīti attho. Māse vā ūnamāse vā tadagghanake vā dukkaṭaṃ. Tato majjheti pañcamāsakato majjhe. Pañca māsā samāhaṭā, pañcannaṃ māsānaṃ samāhāroti vā pañcamāsaṃ, pañcamāsaṃ agghatīti pañcamāsagghanaṃ, pañcamāsañca pañcamāsagghanañca pañcamāsagghanaṃ, ekadesasarūpekasesoyaṃ, tasmiṃ. Māse vāti etthāpi māso ca māsagghanakañca māsamāsagghanakoti vattabbe ‘‘māse’’ti ekadesasarūpekaseso, uttarapadalopo ca daṭṭhabbo.
‘‘පඤ්‌චමාසග්‌ඝනෙ’’ති සාමඤ්‌ඤෙන වුත්‌තෙපි පොරාණකස්‌ස නීලකහාපණස්‌සෙව චතුත්‌ථභාගවසෙන පඤ්‌චමාසනියමො කාතබ්‌බො. තථා හි භගවතා දුතියපාරාජිකං පඤ්‌ඤාපෙන්‌තෙන භික්‌ඛූසු පබ්‌බජිතං පුරාණවොහාරිකමහාමත්‌තං භික්‌ඛුං ‘‘කිත්‌තකෙන වත්‌ථුනා රාජා මාගධො සෙනියො බිම්‌බිසාරො චොරං ගහෙත්‌වා හනති වා බන්‌ධති වා පබ්‌බාජෙති වා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා තෙන ‘‘පාදෙන වා පාදාරහෙන වා’’ති වුත්‌තෙ තෙනෙව පමාණෙන අදින්‌නං ආදියන්‌තස්‌ස පඤ්‌ඤත්‌තං. අට්‌ඨකථායඤ්‌ච –
‘‘Pañcamāsagghane’’ti sāmaññena vuttepi porāṇakassa nīlakahāpaṇasseva catutthabhāgavasena pañcamāsaniyamo kātabbo. Tathā hi bhagavatā dutiyapārājikaṃ paññāpentena bhikkhūsu pabbajitaṃ purāṇavohārikamahāmattaṃ bhikkhuṃ ‘‘kittakena vatthunā rājā māgadho seniyo bimbisāro coraṃ gahetvā hanati vā bandhati vā pabbājeti vā’’ti pucchitvā tena ‘‘pādena vā pādārahena vā’’ti vutte teneva pamāṇena adinnaṃ ādiyantassa paññattaṃ. Aṭṭhakathāyañca –
‘‘පඤ්‌චමාසකො පාදොති පාළිං උල්‌ලිඞ්‌ගිත්‌වා ‘තදා රාජගහෙ වීසතිමාසකො කහාපණො හොති, තස්‌මා පඤ්‌චමාසකො පාදො’. එතෙන ලක්‌ඛණෙන සබ්‌බජනපදෙසු කහාපණස්‌ස චතුත්‌ථො භාගො ‘පාදො’ති වෙදිතබ්‌බො. සො ච ඛො පොරාණකස්‌ස නීලකහාපණස්‌ස වසෙන, න ඉතරෙසං දුද්‍රදාමකාදීනං. තෙන හි පාදෙන අතීතා බුද්‌ධාපි පාරාජිකං පඤ්‌ඤපෙසුං, අනාගතාපි පඤ්‌ඤපෙස්‌සන්‌ති. සබ්‌බබුද්‌ධානඤ්‌හි පාරාජිකවත්‌ථුම්‌හි වා පාරාජිකෙ වා නානත්‌තං නත්‌ථි, ඉමානෙව චත්‌තාරි පාරාජිකවත්‌ථූනි, ඉමානෙව චත්‌තාරි පාරාජිකානි, ඉතො ඌනං වා අතිරෙකං වා නත්‌ථි. තස්‌මා භගවාපි ධනියං විගරහිත්‌වා පාදෙනෙව දුතියපාරාජිකං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො ‘යො පන භික්‌ඛු අදින්‌නං ථෙය්‍යසඞ්‌ඛාත’න්‌තිආදිමාහා’’ති (පාරා. අට්‌ඨ. 1.88) වුත්‌තං.
‘‘Pañcamāsako pādoti pāḷiṃ ulliṅgitvā ‘tadā rājagahe vīsatimāsako kahāpaṇo hoti, tasmā pañcamāsako pādo’. Etena lakkhaṇena sabbajanapadesu kahāpaṇassa catuttho bhāgo ‘pādo’ti veditabbo. So ca kho porāṇakassa nīlakahāpaṇassa vasena, na itaresaṃ dudradāmakādīnaṃ. Tena hi pādena atītā buddhāpi pārājikaṃ paññapesuṃ, anāgatāpi paññapessanti. Sabbabuddhānañhi pārājikavatthumhi vā pārājike vā nānattaṃ natthi, imāneva cattāri pārājikavatthūni, imāneva cattāri pārājikāni, ito ūnaṃ vā atirekaṃ vā natthi. Tasmā bhagavāpi dhaniyaṃ vigarahitvā pādeneva dutiyapārājikaṃ paññapento ‘yo pana bhikkhu adinnaṃ theyyasaṅkhāta’ntiādimāhā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.88) vuttaṃ.
සාරත්‌ථදීපනියඤ්‌ච –
Sāratthadīpaniyañca –
‘‘චතුත්‌ථො භාගො පාදොති වෙදිතබ්‌බොති ඉමිනාව සබ්‌බජනපදෙසු කහාපණස්‌සෙව වීසතිමො භාගොමාසකොති ඉදඤ්‌ච වුත්‌තමෙව හොතීති දට්‌ඨබ්‌බං. පොරාණසත්‌ථානුරූපං ලක්‌ඛණසම්‌පන්‌නා උප්‌පාදිතා නීලකහාපණාති වෙදිතබ්‌බා. දුද්‍රදාමෙන උප්‌පාදිතො දුද්‍රදාමකො. සො කිර නීලකහාපණස්‌ස තිභාගං අග්‌ඝතී’ති වත්‌වා ‘යස්‌මිං පදෙසෙ නීලකහාපණා න සන්‌ති, තත්‌ථාපි නීලකහාපණවසෙනෙව පරිච්‌ඡෙදො කාතබ්‌බො. කථං? නීලකහාපණානං වළඤ්‌ජනට්‌ඨානෙ ච අවළඤ්‌ජනට්‌ඨානෙ ච සමානඅග්‌ඝවසෙන පවත්‌තමානං භණ්‌ඩං නීලකහාපණෙන සමානග්‌ඝං ගහෙත්‌වා තස්‌ස චතුත්‌ථභාගග්‌ඝනකං නීලකහාපණස්‌ස පාදග්‌ඝනකන්‌ති පරිච්‌ඡින්‌දිත්‌වා විනිච්‌ඡයො කාතබ්‌බො’’ති (සාරත්‌ථ. ටී. 2.88) අයමත්‌ථොව වුත්‌තො.
‘‘Catuttho bhāgo pādoti veditabboti imināva sabbajanapadesu kahāpaṇasseva vīsatimo bhāgomāsakoti idañca vuttameva hotīti daṭṭhabbaṃ. Porāṇasatthānurūpaṃ lakkhaṇasampannā uppāditā nīlakahāpaṇāti veditabbā. Dudradāmena uppādito dudradāmako. So kira nīlakahāpaṇassa tibhāgaṃ agghatī’ti vatvā ‘yasmiṃ padese nīlakahāpaṇā na santi, tatthāpi nīlakahāpaṇavaseneva paricchedo kātabbo. Kathaṃ? Nīlakahāpaṇānaṃ vaḷañjanaṭṭhāne ca avaḷañjanaṭṭhāne ca samānaagghavasena pavattamānaṃ bhaṇḍaṃ nīlakahāpaṇena samānagghaṃ gahetvā tassa catutthabhāgagghanakaṃ nīlakahāpaṇassa pādagghanakanti paricchinditvā vinicchayo kātabbo’’ti (sārattha. ṭī. 2.88) ayamatthova vutto.
එත්‌ථ කහාපණං නාම කරොන්‌තා සුවණ්‌ණෙනපි කරොන්‌ති රජතෙනපි තම්‌බෙනපි සුවණ්‌ණරජතතම්‌බමිස්‌සකෙනපි . තෙසු කතරං කහාපණං නීලකහාපණන්‌ති? කෙචි තාව ‘‘සුවණ්‌ණකහාපණ’’න්‌ති. කෙචි ‘‘මිස්‌සකකහාපණ’’න්‌ති. තත්‌ථ ‘‘සුවණ්‌ණකහාපණ’’න්‌ති වදන්‌තානං අයමධිප්‌පායො – පාරාජිකවත්‌ථුනා පාදෙන සබ්‌බත්‌ථ එකලක්‌ඛණෙන භවිතබ්‌බං, කාලදෙසපරිභොගාදිවසෙන අග්‌ඝනානත්‌තං පාදස්‌සෙව භවිතබ්‌බං. භගවතා හි ධම්‌මිකරාජූහි හනනබන්‌ධනපබ්‌බාජනානුරූපෙනෙව අදින්‌නාදානෙ පාරාජිකං පඤ්‌ඤත්‌තං, න ඉතරථා. තස්‌මා එසා සබ්‌බදා සබ්‌බත්‌ථ අබ්‍යභිචාරීති සුවණ්‌ණමයස්‌ස කහාපණස්‌ස චතුත්‌ථෙන පාදෙන භවිතබ්‌බන්‌ති.
Ettha kahāpaṇaṃ nāma karontā suvaṇṇenapi karonti rajatenapi tambenapi suvaṇṇarajatatambamissakenapi . Tesu kataraṃ kahāpaṇaṃ nīlakahāpaṇanti? Keci tāva ‘‘suvaṇṇakahāpaṇa’’nti. Keci ‘‘missakakahāpaṇa’’nti. Tattha ‘‘suvaṇṇakahāpaṇa’’nti vadantānaṃ ayamadhippāyo – pārājikavatthunā pādena sabbattha ekalakkhaṇena bhavitabbaṃ, kāladesaparibhogādivasena agghanānattaṃ pādasseva bhavitabbaṃ. Bhagavatā hi dhammikarājūhi hananabandhanapabbājanānurūpeneva adinnādāne pārājikaṃ paññattaṃ, na itarathā. Tasmā esā sabbadā sabbattha abyabhicārīti suvaṇṇamayassa kahāpaṇassa catutthena pādena bhavitabbanti.
‘‘මිස්‌සකකහාපණ’’න්‌ති වදන්‌තානං පන අයමධිප්‌පායො –
‘‘Missakakahāpaṇa’’nti vadantānaṃ pana ayamadhippāyo –
අට්‌ඨකථායං –
Aṭṭhakathāyaṃ –
‘‘තදා රාජගහෙ වීසතිමාසකො කහාපණො හොති, තස්‌මා පඤ්‌චමාසකො පාදො. එතෙන ලක්‌ඛණෙන සබ්‌බජනපදෙසු කහාපණස්‌ස චතුත්‌ථො භාගො ‘පාදො’ති වෙදිතබ්‌බො. සො ච ඛො පොරාණකස්‌ස නීලකහාපණස්‌ස වසෙන, න ඉතරෙසං දුද්‍රදාමකාදීන’’න්‌ති (පාරා. අට්‌ඨ. 1.88) –
‘‘Tadā rājagahe vīsatimāsako kahāpaṇo hoti, tasmā pañcamāsako pādo. Etena lakkhaṇena sabbajanapadesu kahāpaṇassa catuttho bhāgo ‘pādo’ti veditabbo. So ca kho porāṇakassa nīlakahāpaṇassa vasena, na itaresaṃ dudradāmakādīna’’nti (pārā. aṭṭha. 1.88) –
වුත්‌තත්‌තා, සාරත්‌ථදීපනියඤ්‌ච –
Vuttattā, sāratthadīpaniyañca –
‘‘පොරාණසත්‌ථානුරූපං ලක්‌ඛණසම්‌පන්‌නා උප්‌පාදිතා නීලකහාපණාති වෙදිතබ්‌බා’’ති (සාරත්‌ථ. ටී. 2.88) –
‘‘Porāṇasatthānurūpaṃ lakkhaṇasampannā uppāditā nīlakahāpaṇāti veditabbā’’ti (sārattha. ṭī. 2.88) –
වුත්‌තත්‌තා ච ‘‘විනයවිනිච්‌ඡයං පත්‌වා ගරුකෙ ඨාතබ්‌බ’’න්‌ති වචනතො ච මිස්‌සකකහාපණොයෙව නීලකහාපණො. තත්‌ථෙව හි පොරාණසත්‌ථවිහිතං ලක්‌ඛණං දිස්‌සති. කථං? පඤ්‌ච මාසා සුවණ්‌ණස්‌ස, තථා රජතස්‌ස, දස මාසා තම්‌බස්‌සාති එතෙ වීසති මාසෙ මිස්‌සෙත්‌වා බන්‌ධනත්‌ථාය වීහිමත්‌තං ලොහං පක්‌ඛිපිත්‌වා අක්‌ඛරානි ච හත්‌ථිආදීනමඤ්‌ඤතරඤ්‌ච රූපං දස්‌සෙත්‌වා කතො නිද්‌දොසත්‌තා නීලකහාපණො නාම හොතීති.
Vuttattā ca ‘‘vinayavinicchayaṃ patvā garuke ṭhātabba’’nti vacanato ca missakakahāpaṇoyeva nīlakahāpaṇo. Tattheva hi porāṇasatthavihitaṃ lakkhaṇaṃ dissati. Kathaṃ? Pañca māsā suvaṇṇassa, tathā rajatassa, dasa māsā tambassāti ete vīsati māse missetvā bandhanatthāya vīhimattaṃ lohaṃ pakkhipitvā akkharāni ca hatthiādīnamaññatarañca rūpaṃ dassetvā kato niddosattā nīlakahāpaṇo nāma hotīti.
සික්‌ඛාභාජනවිනිච්‌ඡයෙ ච කෙසුචි පොත්‌ථකෙසු ‘‘පාදො නාම පඤ්‌ච මාසා සුවණ්‌ණස්‌සා’’ති පුරිමපක්‌ඛවාදීනං මතෙන පාඨො ලිඛිතො. කෙසුචි පොත්‌ථකෙසු දුතියපක්‌ඛවාදීනං මතෙන ‘‘පඤ්‌ච මාසා හිරඤ්‌ඤස්‌සා’’ති පාඨො ලිඛිතො. සීහළභාසාය පොරාණකෙහි ලිඛිතාය සාමණෙරසික්‌ඛාය පන –
Sikkhābhājanavinicchaye ca kesuci potthakesu ‘‘pādo nāma pañca māsā suvaṇṇassā’’ti purimapakkhavādīnaṃ matena pāṭho likhito. Kesuci potthakesu dutiyapakkhavādīnaṃ matena ‘‘pañca māsā hiraññassā’’ti pāṭho likhito. Sīhaḷabhāsāya porāṇakehi likhitāya sāmaṇerasikkhāya pana –
‘‘පොරාණකස්‌ස නීලකහාපණස්‌සාති වුත්‌තඅට්‌ඨකථාවචනස්‌ස, පොරාණකෙ රතනසුත්‌තාභිධානකසුත්‌තෙ වුත්‌තකහාපණලක්‌ඛණස්‌ස ච අනුරූපතො ‘සුවණ්‌ණරජතතම්‌බානි මිස්‌සෙත්‌වා උට්‌ඨාපෙත්‌වා කතකහාපණං කහාපණං නාමා’ති ච ‘සාමණෙරානමුපසම්‌පන්‌නානඤ්‌ච අදින්‌නාදානපාරාජිකවත්‌ථුම්‌හි කො විසෙසො’ති පුච්‌ඡං කත්‌වා ‘සාමණෙරානං දසිකසුත්‌තෙනාපි පාරාජිකො හොති, උපසම්‌පන්‌නානං පන සුවණ්‌ණස්‌ස වීසතිවීහිමත්‌තෙනා’’ති –
‘‘Porāṇakassa nīlakahāpaṇassāti vuttaaṭṭhakathāvacanassa, porāṇake ratanasuttābhidhānakasutte vuttakahāpaṇalakkhaṇassa ca anurūpato ‘suvaṇṇarajatatambāni missetvā uṭṭhāpetvā katakahāpaṇaṃ kahāpaṇaṃ nāmā’ti ca ‘sāmaṇerānamupasampannānañca adinnādānapārājikavatthumhi ko viseso’ti pucchaṃ katvā ‘sāmaṇerānaṃ dasikasuttenāpi pārājiko hoti, upasampannānaṃ pana suvaṇṇassa vīsativīhimattenā’’ti –
ච විසෙසො දස්‌සිතො.
Ca viseso dassito.
තං පන සුවණ්‌ණමාසකවසෙන අඩ්‌ඪතියමාසකං හොති, පඤ්‌චමාසකෙන ච භගවතා පාරාජිකං පඤ්‌ඤත්‌තං. තස්‌මා තස්‌ස යථාවුත්‌තලක්‌ඛණස්‌ස කහාපණස්‌ස සබ්‌බදෙසෙසු අලබ්‌භමානත්‌තා සබ්‌බදෙසසාධාරණෙන තස්‌ස මිස්‌සකකහාපණස්‌ස පඤ්‌චමාසපාදග්‌ඝනකෙන සුවණ්‌ණෙනෙව පාරාජිකවත්‌ථුම්‌හි නියමිතෙ සබ්‌බදෙසවාසීනං උපකාරාය හොතීති එවං සුවණ්‌ණෙනෙව පාරාජිකවත්‌ථුපරිච්‌ඡෙදො කතො. අයමෙව නියමො සීහළාචරියවාදෙහි සාරොති ගහිතො. තස්‌මා සික්‌ඛාගරුකෙහි සබ්‌බත්‌ථ පෙසලෙහි විනයධරෙහි අයමෙව විනිච්‌ඡයො සාරතො පච්‌චෙතබ්‌බො. හොන්‌ති චෙත්‌ථ –
Taṃ pana suvaṇṇamāsakavasena aḍḍhatiyamāsakaṃ hoti, pañcamāsakena ca bhagavatā pārājikaṃ paññattaṃ. Tasmā tassa yathāvuttalakkhaṇassa kahāpaṇassa sabbadesesu alabbhamānattā sabbadesasādhāraṇena tassa missakakahāpaṇassa pañcamāsapādagghanakena suvaṇṇeneva pārājikavatthumhi niyamite sabbadesavāsīnaṃ upakārāya hotīti evaṃ suvaṇṇeneva pārājikavatthuparicchedo kato. Ayameva niyamo sīhaḷācariyavādehi sāroti gahito. Tasmā sikkhāgarukehi sabbattha pesalehi vinayadharehi ayameva vinicchayo sārato paccetabbo. Honti cettha –
‘‘හෙමරජතතම්‌බෙහි, සත්‌ථෙ නිද්‌දිට්‌ඨලක්‌ඛණං;
‘‘Hemarajatatambehi, satthe niddiṭṭhalakkhaṇaṃ;
අහාපෙත්‌වා කතො වීස-මාසො නීලකහාපණො.
Ahāpetvā kato vīsa-māso nīlakahāpaṇo.
හෙමපාදං සජ්‌ඣුපාදං, තම්‌බපාදද්‌වයඤ්‌හි සො;
Hemapādaṃ sajjhupādaṃ, tambapādadvayañhi so;
මිස්‌සෙත්‌වා රූපමප්‌පෙත්‌වා, කාතුං සත්‌ථෙසු දස්‌සිතො.
Missetvā rūpamappetvā, kātuṃ satthesu dassito.
‘එලා’ති වුච්‌චතෙ දොසො, නිද්‌දොසත්‌තා තථීරිතො;
‘Elā’ti vuccate doso, niddosattā tathīrito;
තස්‌ස පාදො සුවණ්‌ණස්‌ස, වීසවීහග්‌ඝනො මතො.
Tassa pādo suvaṇṇassa, vīsavīhagghano mato.
යස්‌මිං පන පදෙසෙ සො, න වත්‌තති කහාපණො;
Yasmiṃ pana padese so, na vattati kahāpaṇo;
වීසසොවණ්‌ණවීහග්‌ඝං, තප්‌පාදග්‌ඝන්‌ති වෙදියං.
Vīsasovaṇṇavīhagghaṃ, tappādagghanti vediyaṃ.
වීසසොවණ්‌ණවීහග්‌ඝං, ථෙනෙන්‌තා භික්‌ඛවො තතො;
Vīsasovaṇṇavīhagghaṃ, thenentā bhikkhavo tato;
චවන්‌ති සාමඤ්‌ඤගුණා, ඉච්‌චාහු විනයඤ්‌ඤුනො’’ති.
Cavanti sāmaññaguṇā, iccāhu vinayaññuno’’ti.
9. ඔපාතන්‌ති ආවාටං. දුක්‌ඛෙ ජාතෙති යොජනා.
9.Opātanti āvāṭaṃ. Dukkhe jāteti yojanā.
10. උත්‌තරිං ධම්‌මන්‌ති එත්‌ථ ‘‘උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌ම’’න්‌ති වත්‌තබ්‌බෙ නිරුත්‌තිනයෙන මජ්‌ඣපදලොපං, නිග්‌ගහීතාගමඤ්‌ච කත්‌වා ‘‘උත්‌තරිං ධම්‌ම’’න්‌ති වුත්‌තං. උත්‌තරිමනුස්‌සානං ඣායීනඤ්‌චෙව අරියානඤ්‌ච ධම්‌මං උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මං. අත්‌තුපනායිකන්‌ති අත්‌තනි තං උපනෙති ‘‘මයි අත්‌ථී’’ති සමුදාචරන්‌තො, අත්‌තානං වා තත්‌ථ උපනෙති ‘‘අහං එත්‌ථ සන්‌දිස්‌සාමී’’ති සමුදාචරන්‌තොති අත්‌තුපනායිකො, තං අත්‌තුපනායිකං, එවං කත්‌වා වදන්‌තොති සම්‌බන්‌ධො.
10.Uttariṃ dhammanti ettha ‘‘uttarimanussadhamma’’nti vattabbe niruttinayena majjhapadalopaṃ, niggahītāgamañca katvā ‘‘uttariṃ dhamma’’nti vuttaṃ. Uttarimanussānaṃ jhāyīnañceva ariyānañca dhammaṃ uttarimanussadhammaṃ. Attupanāyikanti attani taṃ upaneti ‘‘mayi atthī’’ti samudācaranto, attānaṃ vā tattha upaneti ‘‘ahaṃ ettha sandissāmī’’ti samudācarantoti attupanāyiko, taṃ attupanāyikaṃ, evaṃ katvā vadantoti sambandho.
11. පරියායෙති ‘‘යො තෙ විහාරෙ වසති, සො භික්‌ඛු අරහා’’තිආදිනා (පරි. 287) පරියායභණනෙ. ඤාතෙති යං උද්‌දිස්‌ස භණති, තස්‌මිං විඤ්‌ඤුම්‌හි මනුස්‌සජාතිකෙ අචිරෙන ඤාතෙ. නො චෙති නො චෙ ජානාති.
11.Pariyāyeti ‘‘yo te vihāre vasati, so bhikkhu arahā’’tiādinā (pari. 287) pariyāyabhaṇane. Ñāteti yaṃ uddissa bhaṇati, tasmiṃ viññumhi manussajātike acirena ñāte. No ceti no ce jānāti.
ඉති උත්‌තරෙ ලීනත්‌ථපකාසනියා
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
පාරාජිකකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pārājikakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
13. චෙතෙති, උපක්‌කමති, මුච්‌චති, එවං අඞ්‌ගත්‌තයෙ පුණ්‌ණෙ ගරුකං වුත්‌තං. ද්‌වඞ්‌ගෙ චෙතෙති, උපක්‌කමති යදි න මුච්‌චති, එවං අඞ්‌ගද්‌වයෙ ථුල්‌ලච්‌චයන්‌ති යොජනා. පයොගෙති පයොජෙත්‌වා උපක්‌කමිතුං අඞ්‌ගජාතාමසනං, පරස්‌ස ආණාපනන්‌ති එවරූපෙ සාහත්‌ථිකාණත්‌තිකපයොගෙ.
13. Ceteti, upakkamati, muccati, evaṃ aṅgattaye puṇṇe garukaṃ vuttaṃ. Dvaṅge ceteti, upakkamati yadi na muccati, evaṃ aṅgadvaye thullaccayanti yojanā. Payogeti payojetvā upakkamituṃ aṅgajātāmasanaṃ, parassa āṇāpananti evarūpe sāhatthikāṇattikapayoge.
14. වුත්‌තනයෙනෙව උපරූපරි පඤ්‌හාපුච්‌ඡනං ඤාතුං සක්‌කාති තං අවත්‌තුකාමො ආහ ‘‘ඉතො පට්‌ඨායා’’තිආදි. මයම්‌පි යදෙත්‌ථ පුබ්‌බෙ අවුත්‌තමනුත්‌තානත්‌ථඤ්‌ච, තදෙව වණ්‌ණයිස්‌සාම.
14. Vuttanayeneva uparūpari pañhāpucchanaṃ ñātuṃ sakkāti taṃ avattukāmo āha ‘‘ito paṭṭhāyā’’tiādi. Mayampi yadettha pubbe avuttamanuttānatthañca, tadeva vaṇṇayissāma.
15. කායෙනාති අත්‌තනො කායෙන. කායන්‌ති ඉත්‌ථියා කායං. එස නයො ‘‘කායබද්‌ධ’’න්‌ති එත්‌ථාපි.
15.Kāyenāti attano kāyena. Kāyanti itthiyā kāyaṃ. Esa nayo ‘‘kāyabaddha’’nti etthāpi.
16. අත්‌තනො කායෙන පටිබද්‌ධෙන ඉත්‌ථියා කායපටිබද්‌ධෙ ඵුට්‌ඨෙ තු දුක්‌කටන්‌ති යොජනා.
16. Attano kāyena paṭibaddhena itthiyā kāyapaṭibaddhe phuṭṭhe tu dukkaṭanti yojanā.
17. තිස්‌සො ආපත්‌තියො සියුන්‌ති යොජනා. ද්‌වින්‌නං මග්‌ගානන්‌ති වච්‌චමග්‌ගපස්‌සාවමග්‌ගානං.
17.Tisso āpattiyo siyunti yojanā. Dvinnaṃ maggānanti vaccamaggapassāvamaggānaṃ.
18. වණ්‌ණාදිභඤ්‌ඤෙති වණ්‌ණාදිනා භණනෙ. කායපටිබද්‌ධෙ වණ්‌ණාදිනා භඤ්‌ඤෙ දුක්‌කටන්‌ති යොජනා.
18.Vaṇṇādibhaññeti vaṇṇādinā bhaṇane. Kāyapaṭibaddhe vaṇṇādinā bhaññe dukkaṭanti yojanā.
19. අත්‌තකාමචරියායාති අත්‌තකාමපාරිචරියාය.
19.Attakāmacariyāyāti attakāmapāricariyāya.
20. පණ්‌ඩකස්‌ස සන්‌තිකෙපි අත්‌තකාමපාරිචරියාය වණ්‌ණං වදතො තස්‌ස භික්‌ඛුනොති යොජනා. තිරච්‌ඡානගතස්‌සාපි සන්‌තිකෙති එත්‌ථාපි එසෙව නයො.
20. Paṇḍakassa santikepi attakāmapāricariyāya vaṇṇaṃ vadato tassa bhikkhunoti yojanā. Tiracchānagatassāpi santiketi etthāpi eseva nayo.
21. ඉත්‌ථිපුරිසානමන්‌තරෙ සඤ්‌චරිත්‌තං සඤ්‌චරණභාවං සමාපන්‌නෙ භික්‌ඛුම්‌හි පටිග්‌ගණ්‌හනවීමංසාපච්‌චාහරණකත්‌තිකෙ සම්‌පන්‌නෙ තස්‌ස බුධො ගරුකං නිද්‌දිසෙති යොජනා.
21. Itthipurisānamantare sañcarittaṃ sañcaraṇabhāvaṃ samāpanne bhikkhumhi paṭiggaṇhanavīmaṃsāpaccāharaṇakattike sampanne tassa budho garukaṃ niddiseti yojanā.
22. ද්‌වඞ්‌ගසමායොගෙති තීස්‌වෙතෙසු ද්‌වින්‌නං අඞ්‌ගානං යථාකථඤ්‌චි සමායොගෙ. අඞ්‌ගෙ සති පනෙකස්‌මින්‌ති තිණ්‌ණමෙකස්‌මිං පන අඞ්‌ගෙ සති.
22.Dvaṅgasamāyogeti tīsvetesu dvinnaṃ aṅgānaṃ yathākathañci samāyoge. Aṅge sati panekasminti tiṇṇamekasmiṃ pana aṅge sati.
24. පයොගෙති ‘‘අදෙසිතවත්‌ථුකං පමාණාතික්‌කන්‌තං කුටිං, අදෙසිතවත්‌ථුකං මහල්‌ලකවිහාරඤ්‌ච කාරෙස්‌සාමී’’ති උපකරණත්‌ථං අරඤ්‌ඤගමනතො පට්‌ඨාය සබ්‌බපයොගෙ. එකපිණ්‌ඩෙ අනාගතෙති සබ්‌බපරියන්‌තිමං පිණ්‌ඩං සන්‌ධාය වුත්‌තං.
24.Payogeti ‘‘adesitavatthukaṃ pamāṇātikkantaṃ kuṭiṃ, adesitavatthukaṃ mahallakavihārañca kāressāmī’’ti upakaraṇatthaṃ araññagamanato paṭṭhāya sabbapayoge. Ekapiṇḍe anāgateti sabbapariyantimaṃ piṇḍaṃ sandhāya vuttaṃ.
25. ඉධ යො භික්‌ඛු අමූලකෙන පාරාජිකෙන ධම්‌මෙන අනුද්‌ධංසෙතීති යොජනා.
25. Idha yo bhikkhu amūlakena pārājikena dhammena anuddhaṃsetīti yojanā.
26. ඔකාසං න ච කාරෙත්‌වාති ‘‘කරොතු මෙ, ආයස්‌මා, ඔකාසං, අහං තෙ වත්‌තුකාමො’’ති එවං තෙන භික්‌ඛුනා ඔකාසං අකාරාපෙත්‌වා.
26.Okāsaṃna ca kāretvāti ‘‘karotu me, āyasmā, okāsaṃ, ahaṃ te vattukāmo’’ti evaṃ tena bhikkhunā okāsaṃ akārāpetvā.
28. අඤ්‌ඤභාගියෙති අඤ්‌ඤභාගියපදෙන උපලක්‌ඛිතසික්‌ඛාපදෙ. එවං අඤ්‌ඤත්‍රපි ඊදිසෙසු ඨානෙසු අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.
28.Aññabhāgiyeti aññabhāgiyapadena upalakkhitasikkhāpade. Evaṃ aññatrapi īdisesu ṭhānesu attho veditabbo.
29. ‘‘සමනුභාසනාය එවා’’ති පදච්‌ඡෙදො. න පටිනිස්‌සජන්‌ති අප්‌පටිනිස්‌සජන්‌තො.
29. ‘‘Samanubhāsanāya evā’’ti padacchedo. Na paṭinissajanti appaṭinissajanto.
30. ඤත්‌තියා දුක්‌කටං ආපන්‌නො සියා, ද්‌වීහි කම්‌මවාචාහි ථුල්‌ලතං ආපන්‌නො සියා, කම්‌මවාචාය ඔසානෙ ගරුකං ආපන්‌නො සියාති යොජනා. ‘‘ථුල්‌ලත’’න්‌ති ඉදං ථුල්‌ලච්‌චයාපත්‌තිඋපලක්‌ඛණවචනං.
30. Ñattiyā dukkaṭaṃ āpanno siyā, dvīhi kammavācāhi thullataṃ āpanno siyā, kammavācāya osāne garukaṃ āpanno siyāti yojanā. ‘‘Thullata’’nti idaṃ thullaccayāpattiupalakkhaṇavacanaṃ.
31. චතූසු යාවතතියකෙසු පඨමෙ ආපත්‌තිපරිච්‌ඡෙදං දස්‌සෙත්‌වා ඉතරෙසං තිණ්‌ණං තෙනපි එකපරිච්‌ඡෙදත්‌තා තත්‌ථ වුත්‌තනයමෙව තෙසු අතිදිසන්‌තො ආහ ‘‘භෙදානුවත්‌තකෙ’’තිආදි.
31. Catūsu yāvatatiyakesu paṭhame āpattiparicchedaṃ dassetvā itaresaṃ tiṇṇaṃ tenapi ekaparicchedattā tattha vuttanayameva tesu atidisanto āha ‘‘bhedānuvattake’’tiādi.
ඉති උත්‌තරෙ ලීනත්‌ථපකාසනියා
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
සඞ්‌ඝාදිසෙසකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Saṅghādisesakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
32. අතිරෙකචීවරන්‌ති අනධිට්‌ඨිතං, අවිකප්‌පිතං විකප්‌පනුපගපමාණං චීවරං ලද්‌ධා දසාහං අතික්‌කමන්‌තො එකමෙව නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තියං ආපජ්‌ජති. තිචීවරෙන එකරත්‌තිම්‌පි විනා වසන්‌තො එකමෙව නිස්‌සග්‌ගියං පාචිත්‌තියං ආපජ්‌ජති. ඉදඤ්‌ච ජාතිවසෙන එකත්‌තං සන්‌ධාය වුත්‌තං වත්‌ථුගණනාය ආපත්‌තීනං පරිච්‌ඡින්‌දිතබ්‌බත්‌තා.
32.Atirekacīvaranti anadhiṭṭhitaṃ, avikappitaṃ vikappanupagapamāṇaṃ cīvaraṃ laddhā dasāhaṃ atikkamanto ekameva nissaggiyaṃ pācittiyaṃ āpajjati. Ticīvarena ekarattimpi vinā vasanto ekameva nissaggiyaṃ pācittiyaṃ āpajjati. Idañca jātivasena ekattaṃ sandhāya vuttaṃ vatthugaṇanāya āpattīnaṃ paricchinditabbattā.
33. ගහෙත්‌වාකාලචීවරන්‌ති අකාලචීවරං පටිග්‌ගහෙත්‌වා. මාසන්‌ති සතියා පච්‌චාසාය නික්‌ඛිපිතුං අනුඤ්‌ඤාතං මාසං. අතික්‌කමන්‌තොති සතියාපි පච්‌චාසාය වීතික්‌කමන්‌තො අන්‌තොමාසෙ අනධිට්‌ඨහිත්‌වා, අවිකප්‌පෙත්‌වා වා තිංසදිවසානි අතික්‌කමන්‌තො, චීවරුප්‌පාදදිවසං අරුණං ආදිං කත්‌වා එකතිංසමං අරුණං උට්‌ඨාපෙන්‌තොති අත්‌ථො. එකං නිස්‌සග්‌ගියං ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජතීති උදීරිතන්‌ති යොජනා.
33.Gahetvākālacīvaranti akālacīvaraṃ paṭiggahetvā. Māsanti satiyā paccāsāya nikkhipituṃ anuññātaṃ māsaṃ. Atikkamantoti satiyāpi paccāsāya vītikkamanto antomāse anadhiṭṭhahitvā, avikappetvā vā tiṃsadivasāni atikkamanto, cīvaruppādadivasaṃ aruṇaṃ ādiṃ katvā ekatiṃsamaṃ aruṇaṃ uṭṭhāpentoti attho. Ekaṃ nissaggiyaṃ āpattiṃ āpajjatīti udīritanti yojanā.
34. අඤ්‌ඤාතිකාය භික්‌ඛුනියා. යංකිඤ්‌චි පුරාණචීවරන්‌ති එකවාරම්‌පි පරිභුත්‌තං සඞ්‌ඝාටිආදීනමඤ්‌ඤතරං චීවරං.
34.Aññātikāya bhikkhuniyā. Yaṃkiñci purāṇacīvaranti ekavārampi paribhuttaṃ saṅghāṭiādīnamaññataraṃ cīvaraṃ.
35. පයොගස්‌මින්‌ති ‘‘ධොවා’’තිආදිකෙ භික්‌ඛුනො ආණත්‌තිකපයොගෙ, එවං ආණත්‌තාය ච භික්‌ඛුනියා උද්‌ධනාදිකෙ සබ්‌බස්‌මිං පයොගෙ ච. ‘‘නිස්‌සග්‌ගියාව පාචිත්‌ති හොතීති නිස්‌සග්‌ගියා පාචිත්‌ති ච හොතීති යොජනා.
35.Payogasminti ‘‘dhovā’’tiādike bhikkhuno āṇattikapayoge, evaṃ āṇattāya ca bhikkhuniyā uddhanādike sabbasmiṃ payoge ca. ‘‘Nissaggiyāva pācitti hotīti nissaggiyā pācitti ca hotīti yojanā.
36. පටිගණ්‌හතොති එත්‌ථ ‘‘අඤ්‌ඤත්‍ර පාරිවත්‌තකා’’ති යොජනා.
36.Paṭigaṇhatoti ettha ‘‘aññatra pārivattakā’’ti yojanā.
38. පයොගස්‌මින්‌ති විඤ්‌ඤාපනපයොගෙ. විඤ්‌ඤාපිතෙති විඤ්‌ඤාපිතචීවරෙ පටිලද්‌ධෙ.
38.Payogasminti viññāpanapayoge. Viññāpiteti viññāpitacīvare paṭiladdhe.
39. භික්‌ඛූති අච්‌ඡින්‌නචීවරො වා නට්‌ඨචීවරො වා භික්‌ඛු. තදුත්‌තරින්‌ති සන්‌තරුත්‌තරපරමතො උත්‌තරිං.
39.Bhikkhūti acchinnacīvaro vā naṭṭhacīvaro vā bhikkhu. Taduttarinti santaruttaraparamato uttariṃ.
41. පයොගෙති විකප්‌පනාපජ්‌ජනපයොගෙ.
41.Payogeti vikappanāpajjanapayoge.
42. දුවෙති දුක්‌කටපාචිත්‌තියවසෙන දුවෙ ආපත්‌තියො ඵුසෙති යොජෙතබ්‌බං.
42.Duveti dukkaṭapācittiyavasena duve āpattiyo phuseti yojetabbaṃ.
44. පයොගෙති අනුඤ්‌ඤාතපයොගතො අතිරෙකාභිනිප්‌ඵාදනපයොගෙ. ලාභෙති චීවරස්‌ස පටිලාභෙ.
44.Payogeti anuññātapayogato atirekābhinipphādanapayoge. Lābheti cīvarassa paṭilābhe.
කථිනවග්‌ගවණ්‌ණනා පඨමා.
Kathinavaggavaṇṇanā paṭhamā.
45. කොසියවග්‌ගස්‌ස ආදීසු පඤ්‌චසු සික්‌ඛාපදෙසු ද්‌වෙ ද්‌වෙ ආපත්‌තියොති යොජනා. පයොගෙති කරණකාරාපනපයොගෙ. ලාභෙති කත්‌වා වා කාරෙත්‌වා වා පරිනිට්‌ඨාපනෙ.
45. Kosiyavaggassa ādīsu pañcasu sikkhāpadesu dve dve āpattiyoti yojanā. Payogeti karaṇakārāpanapayoge. Lābheti katvā vā kāretvā vā pariniṭṭhāpane.
46. ‘‘ගහෙත්‌වා එළකලොමානී’’ති පදච්‌ඡෙදො. අතික්‌කමන්‌ති අතික්‌කමන්‌තො.
46. ‘‘Gahetvā eḷakalomānī’’ti padacchedo. Atikkamanti atikkamanto.
47. අඤ්‌ඤායාති අඤ්‌ඤාතිකාය භික්‌ඛුනියා. ‘‘ධොවාපෙති එළලොමක’’න්‌ති පදච්‌ඡෙදො. එළලොමකන්‌ති එළකලොමානි. නිරුත්‌තිනයෙන ක-කාරස්‌ස විපරියායො. පයොගෙති ධොවාපනපයොගෙ.
47.Aññāyāti aññātikāya bhikkhuniyā. ‘‘Dhovāpeti eḷalomaka’’nti padacchedo. Eḷalomakanti eḷakalomāni. Niruttinayena ka-kārassa vipariyāyo. Payogeti dhovāpanapayoge.
48. පයොගෙති පටිග්‌ගණ්‌හනපයොගෙ.
48.Payogeti paṭiggaṇhanapayoge.
49. නානාකාරන්‌ති නානප්‌පකාරං. සමාපජ්‌ජන්‌ති සමාපජ්‌ජන්‌තො භික්‌ඛු. සමාපන්‌නෙති සංවොහාරෙ සමාපන්‌නෙ සති. පයොගෙති සමාපජ්‌ජනපයොගෙ.
49.Nānākāranti nānappakāraṃ. Samāpajjanti samāpajjanto bhikkhu. Samāpanneti saṃvohāre samāpanne sati. Payogeti samāpajjanapayoge.
50. පයොගෙති කයවික්‌කයාපජ්‌ජනපයොගෙ. තස්‌මිං කතෙති තස්‌මිං භණ්‌ඩෙ අත්‌තනො සන්‌තකභාවං නීතෙ.
50.Payogeti kayavikkayāpajjanapayoge. Tasmiṃ kateti tasmiṃ bhaṇḍe attano santakabhāvaṃ nīte.
කොසියවග්‌ගවණ්‌ණනා දුතියා.
Kosiyavaggavaṇṇanā dutiyā.
51. අතිරෙකකන්‌ති අනධිට්‌ඨිතං, අවිකප්‌පිතං වා පත්‌තං. දසාහං අතික්‌කමෙන්‌තස්‌ස තස්‌ස භික්‌ඛුනො එකාව නිස්‌සග්‌ගියාපත්‌ති හොතීති යොජනා.
51.Atirekakanti anadhiṭṭhitaṃ, avikappitaṃ vā pattaṃ. Dasāhaṃ atikkamentassa tassa bhikkhuno ekāva nissaggiyāpatti hotīti yojanā.
52-3. නත්‌ථි එතස්‌ස පඤ්‌ච බන්‌ධනානීති අපඤ්‌චබන්‌ධනො, තස්‌මිං, ඌනපඤ්‌චබන්‌ධනෙ පත්‌තෙති අත්‌ථො. පයොගෙති විඤ්‌ඤාපනපයොගෙ. තස්‌ස පත්‌තස්‌ස ලාභෙ පටිලාභෙ.
52-3. Natthi etassa pañca bandhanānīti apañcabandhano, tasmiṃ, ūnapañcabandhane patteti attho. Payogeti viññāpanapayoge. Tassa pattassa lābhe paṭilābhe.
54. භෙසජ්‌ජන්‌ති සප්‌පිආදිකං.
54.Bhesajjanti sappiādikaṃ.
55. පයොගෙති පරියෙසනපයොගෙ.
55.Payogeti pariyesanapayoge.
56. පයොගෙති අච්‌ඡින්‌දනඅච්‌ඡින්‌දාපනපයොගෙ. හටෙති අච්‌ඡින්‌දිත්‌වා ගහිතෙ.
56.Payogeti acchindanaacchindāpanapayoge. Haṭeti acchinditvā gahite.
57. ද්‌වෙ පනාපත්‌තියො ඵුසෙති වායාපනපයොගෙ දුක්‌කටං, විකප්‌පනුපගපච්‌ඡිමචීවරපමාණෙන වීතෙ නිස්‌සග්‌ගියන්‌ති ද්‌වෙ ආපත්‌තියො ආපජ්‌ජතීති අත්‌ථො.
57.Dve panāpattiyo phuseti vāyāpanapayoge dukkaṭaṃ, vikappanupagapacchimacīvarapamāṇena vīte nissaggiyanti dve āpattiyo āpajjatīti attho.
58-9. යො පන භික්‌ඛු අප්‌පවාරිතො අඤ්‌ඤාතකස්‌සෙව තන්‌තවායෙ සමෙච්‌ච උපසඞ්‌කමිත්‌වා චීවරෙ විකප්‌පං ආපජ්‌ජන්‌තො හොති. සොති සො භික්‌ඛු. ද්‌වෙ ආපත්‌තියො ආපජ්‌ජති, න සංසයොති යොජනා. පයොගෙති විකප්‌පාපජ්‌ජනපයොගෙ.
58-9. Yo pana bhikkhu appavārito aññātakasseva tantavāye samecca upasaṅkamitvā cīvare vikappaṃ āpajjanto hoti. Soti so bhikkhu. Dve āpattiyo āpajjati, na saṃsayoti yojanā. Payogeti vikappāpajjanapayoge.
60. අච්‌චෙකසඤ්‌ඤිතං චීවරං පටිග්‌ගහෙත්‌වාති යොජනා. කාලන්‌ති චීවරකාලං.
60. Accekasaññitaṃ cīvaraṃ paṭiggahetvāti yojanā. Kālanti cīvarakālaṃ.
61. තිණ්‌ණමඤ්‌ඤතරං වත්‌ථන්‌ති තිණ්‌ණං චීවරානං අඤ්‌ඤතරං චීවරං. ඝරෙති අන්‌තරඝරෙ. නිදහිත්‌වාති නික්‌ඛිපිත්‌වා. තෙන චීවරෙන විනා ඡාරත්‌තතො අධිකං දිවසං යස්‌ස ආරඤ්‌ඤකස්‌ස විහාරස්‌ස ගොචරගාමෙ තං චීවරං නික්‌ඛිත්‌තං, තම්‌හා විහාරා අඤ්‌ඤත්‍ර වසන්‌තො නිස්‌සග්‌ගියං ඵුසෙති යොජනා.
61.Tiṇṇamaññataraṃ vatthanti tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvaraṃ. Ghareti antaraghare. Nidahitvāti nikkhipitvā. Tena cīvarena vinā chārattato adhikaṃ divasaṃ yassa āraññakassa vihārassa gocaragāme taṃ cīvaraṃ nikkhittaṃ, tamhā vihārā aññatra vasanto nissaggiyaṃ phuseti yojanā.
62. සඞ්‌ඝිකං ලාභං පරිණතං ජානං ජානන්‌තො.
62. Saṅghikaṃ lābhaṃ pariṇataṃ jānaṃ jānanto.
63. පයොගෙති පරිණාමනපයොගෙ. සබ්‌බත්‌ථාති පාරාජිකාදීසු සබ්‌බසික්‌ඛාපදෙසු. අප්‌පනාවාරපරිහානීති පරිවාරෙ පඨමං වුත්‌තකත්‌ථපඤ්‌ඤත්‌තිවාරස්‌ස පරිහාපනං, ඉධ අවචනන්‌ති අත්‌ථො, තස්‌ස වාරස්‌ස පරිවාරෙ සබ්‌බපඨමත්‌තා පඨමං වත්‌තබ්‌බභාවෙපි තත්‌ථ වත්‌තබ්‌බං පච්‌ඡා ගණ්‌හිතුකාමෙන මයා තං ඨපෙත්‌වා පඨමං ආපත්‌තිදස්‌සනත්‌ථං තදනන්‌තරො කතාපත්‌තිවාරො පඨමං වුත්‌තොති අධිප්‌පායො.
63.Payogeti pariṇāmanapayoge. Sabbatthāti pārājikādīsu sabbasikkhāpadesu. Appanāvāraparihānīti parivāre paṭhamaṃ vuttakatthapaññattivārassa parihāpanaṃ, idha avacananti attho, tassa vārassa parivāre sabbapaṭhamattā paṭhamaṃ vattabbabhāvepi tattha vattabbaṃ pacchā gaṇhitukāmena mayā taṃ ṭhapetvā paṭhamaṃ āpattidassanatthaṃ tadanantaro katāpattivāro paṭhamaṃ vuttoti adhippāyo.
පත්‌තවග්‌ගවණ්‌ණනා තතියා.
Pattavaggavaṇṇanā tatiyā.
ඉති උත්‌තරෙ ලීනත්‌ථපකාසනියා
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
තිංසනිස්‌සග්‌ගියකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Tiṃsanissaggiyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
64. මනුස්‌සුත්‌තරිධම්‌මෙති උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මෙ. අභූතස්‌මිං උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මෙ සමුල්‌ලපිතෙ පරාජයො පාරාජිකාපත්‌ති.
64.Manussuttaridhammeti uttarimanussadhamme. Abhūtasmiṃ uttarimanussadhamme samullapite parājayo pārājikāpatti.
65. අමූලන්‌තිමවත්‌ථුනා අමූලකෙන පාරාජිකෙන ධම්‌මෙන භික්‌ඛුං චොදනාය ගරු සඞ්‌ඝාදිසෙසො හොතීති යොජනා. පරියායවචනෙති ‘‘යො තෙ විහාරෙ වසතී’’තිආදිනා (පරි. 287) පරියායෙන කථනෙ. ඤාතෙති යස්‌ස කථෙති, තස්‌මිං වචනානන්‌තරමෙව ඤාතෙ.
65.Amūlantimavatthunā amūlakena pārājikena dhammena bhikkhuṃ codanāya garu saṅghādiseso hotīti yojanā. Pariyāyavacaneti ‘‘yo te vihāre vasatī’’tiādinā (pari. 287) pariyāyena kathane. Ñāteti yassa katheti, tasmiṃ vacanānantarameva ñāte.
66. නො චෙ පන විජානාතීති අථ තං පරියායෙන වුත්‌තං වචනානන්‌තරමෙව සචෙ න ජානාති. සමුදාහටන්‌ති කථිතං.
66.Noce pana vijānātīti atha taṃ pariyāyena vuttaṃ vacanānantarameva sace na jānāti. Samudāhaṭanti kathitaṃ.
67. ඔමසතො භික්‌ඛුස්‌ස දුවෙ ආපත්‌තියො වුත්‌තා. උපසම්‌පන්‌නං ඔමසතො පාචිත්‌ති සියා. ඉතරං අනුපසම්‌පන්‌නං ඔමසතො දුක්‌කටං සියාති යොජනා.
67. Omasato bhikkhussa duve āpattiyo vuttā. Upasampannaṃ omasato pācitti siyā. Itaraṃ anupasampannaṃ omasato dukkaṭaṃ siyāti yojanā.
68. පෙසුඤ්‌ඤහරණෙපි ද්‌වෙ ආපත්‌තියො හොන්‌ති.
68. Pesuññaharaṇepi dve āpattiyo honti.
69. පයොගෙති පදසො ධම්‌මං වාචෙන්‌තස්‌ස වචනකිරියාරම්‌භතො පට්‌ඨාය යාව පදාදීනං පරිසමාපනං, එත්‌ථන්‌තරෙ අක්‌ඛරුච්‌චාරණපයොගෙ දුක්‌කටං. පදානං පරිසමත්‌තියං පාචිත්‌තියං.
69.Payogeti padaso dhammaṃ vācentassa vacanakiriyārambhato paṭṭhāya yāva padādīnaṃ parisamāpanaṃ, etthantare akkharuccāraṇapayoge dukkaṭaṃ. Padānaṃ parisamattiyaṃ pācittiyaṃ.
70. ‘‘තිරත්‌තා අනුපසම්‌පන්‌නසහසෙය්‍යායා’’ති පදච්‌ඡෙදො. අනුපසම්‌පන්‌නෙන සහසෙය්‍යා අනුපසම්‌පන්‌නසහසෙය්‍යා, තාය. තිරත්‌තා උත්‌තරිං අනුපසම්‌පන්‌නසහසෙය්‍යායාති යොජනා. පයොගෙති සයනත්‌ථාය සෙය්‍යාපඤ්‌ඤාපනකායාවජ්‌ජනාදිපුබ්‌බපයොගෙ. පන්‌නෙති කායපසාරණලක්‌ඛණෙන සයනෙන නිපන්‌නෙ.
70. ‘‘Tirattā anupasampannasahaseyyāyā’’ti padacchedo. Anupasampannena sahaseyyā anupasampannasahaseyyā, tāya. Tirattā uttariṃ anupasampannasahaseyyāyāti yojanā. Payogeti sayanatthāya seyyāpaññāpanakāyāvajjanādipubbapayoge. Panneti kāyapasāraṇalakkhaṇena sayanena nipanne.
71. යො පන භික්‌ඛු එකරත්‌තියං මාතුගාමෙන සහසෙය්‍යං කප්‌පෙති. දුක්‌කටාදයොති ‘‘පයොගෙ දුක්‌කටං, නිපන්‌නෙ පාචිත්‌තිය’’න්‌ති යථාවුත්‌තද්‌වෙආපත්‌තියො ආපජ්‌ජතීති යොජනා.
71. Yo pana bhikkhu ekarattiyaṃ mātugāmena sahaseyyaṃ kappeti. Dukkaṭādayoti ‘‘payoge dukkaṭaṃ, nipanne pācittiya’’nti yathāvuttadveāpattiyo āpajjatīti yojanā.
72. පයොගෙති යථාවුත්‌තලක්‌ඛණපයොගෙ.
72.Payogeti yathāvuttalakkhaṇapayoge.
73. අනුපසම්‌පන්‌නෙති සමීපත්‌ථෙ චෙතං භුම්‌මං. අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස සන්‌තිකෙ භූතං උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මං යො සචෙ ආරොචෙතීති යොජනා. දුක්‌කටාදයොති යස්‌ස ආරොචෙති, සො නප්‌පටිවිජානාති, දුක්‌කටං, පටිවිජානාති, පාචිත්‌තියන්‌ති එවං ද්‌වෙ ආපත්‌තියො තස්‌ස හොන්‌ති.
73.Anupasampanneti samīpatthe cetaṃ bhummaṃ. Anupasampannassa santike bhūtaṃ uttarimanussadhammaṃ yo sace ārocetīti yojanā. Dukkaṭādayoti yassa āroceti, so nappaṭivijānāti, dukkaṭaṃ, paṭivijānāti, pācittiyanti evaṃ dve āpattiyo tassa honti.
74. අඤ්‌ඤතො අඤ්‌ඤස්‌ස උපසම්‌පන්‌නස්‌ස දුට්‌ඨුල්‌ලස්‌ස ආපත්‌තිං අනුපසම්‌පන්‌නෙ අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස සන්‌තිකෙ වදං වදන්‌තොති යොජනා. පයොගෙති ආරම්‌භතො පට්‌ඨාය පුබ්‌බපයොගෙ දුක්‌කටං ආගච්‌ඡති දුක්‌කටං ආපජ්‌ජති. ආරොචිතෙ පාචිත්‌ති සියාති යොජනා.
74.Aññato aññassa upasampannassa duṭṭhullassa āpattiṃ anupasampanne anupasampannassa santike vadaṃ vadantoti yojanā. Payogeti ārambhato paṭṭhāya pubbapayoge dukkaṭaṃ āgacchati dukkaṭaṃ āpajjati. Ārocite pācitti siyāti yojanā.
75. පයොගෙති ‘‘අකප්‌පියපථවිං ඛණිස්‌සාමී’’ති කුදාල පරියෙසනාදිසබ්‌බපයොගෙති.
75.Payogeti ‘‘akappiyapathaviṃ khaṇissāmī’’ti kudāla pariyesanādisabbapayogeti.
මුසාවාදවග්‌ගවණ්‌ණනා පඨමා.
Musāvādavaggavaṇṇanā paṭhamā.
76. පාතෙන්‌තොති විකොපෙන්‌තො. තස්‌සාති භූතගාමස්‌ස. පාතෙති විකොපනෙ.
76.Pātentoti vikopento. Tassāti bhūtagāmassa. Pāteti vikopane.
77. අඤ්‌ඤවාදකවිහෙසකානං එකයොගනිද්‌දිට්‌ඨත්‌තා තත්‌ථ වුත්‌තනයෙනෙව විහෙසකෙ ච ඤාතුං සක්‌කාති තත්‌ථ විසුං ආපත්‌තිභෙදො න වුත්‌තො.
77. Aññavādakavihesakānaṃ ekayoganiddiṭṭhattā tattha vuttanayeneva vihesake ca ñātuṃ sakkāti tattha visuṃ āpattibhedo na vutto.
78. පරන්‌ති අඤ්‌ඤං සඞ්‌ඝෙන සම්‌මතසෙනාසනපඤ්‌ඤාපකාදිකං උපසම්‌පන්‌නං. උජ්‌ඣාපෙන්‌තොති තස්‌ස අයසං උප්‌පාදෙතුකාමතාය භික්‌ඛූහි අවජානාපෙතුං ‘‘ඡන්‌දාය ඉත්‌ථන්‌නාමො ඉදං නාම කරොතී’’තිආදීනි වත්‌වා අවඤ්‌ඤාය ඔලොකාපෙන්‌තො, ලාමකතො වා චින්‌තාපෙන්‌තො. පයොගෙති උජ්‌ඣාපනත්‌ථාය තස්‌ස අවණ්‌ණභණනාදිකෙ පුබ්‌බපයොගෙ.
78.Paranti aññaṃ saṅghena sammatasenāsanapaññāpakādikaṃ upasampannaṃ. Ujjhāpentoti tassa ayasaṃ uppādetukāmatāya bhikkhūhi avajānāpetuṃ ‘‘chandāya itthannāmo idaṃ nāma karotī’’tiādīni vatvā avaññāya olokāpento, lāmakato vā cintāpento. Payogeti ujjhāpanatthāya tassa avaṇṇabhaṇanādike pubbapayoge.
83. සඞ්‌ඝිකෙ විහාරෙ පුබ්‌බූපගතං භික්‌ඛුං ජානං ජානන්‌තො අනුපඛජ්‌ජ සෙය්‍යං කප්‌පෙති, තස්‌සෙවං සෙය්‍යං කප්‌පයතොති යොජනා. පයොගෙදුක්‌කටාදයොති එත්‌ථ අලුත්‌තසමාසො. ආදි-සද්‌දෙන සෙය්‍යාකප්‌පනෙ පාචිත්‌තියං සඞ්‌ගණ්‌හාති.
83. Saṅghike vihāre pubbūpagataṃ bhikkhuṃ jānaṃ jānanto anupakhajja seyyaṃ kappeti, tassevaṃ seyyaṃ kappayatoti yojanā. Payogedukkaṭādayoti ettha aluttasamāso. Ādi-saddena seyyākappane pācittiyaṃ saṅgaṇhāti.
84. පයොගෙති ‘‘නික්‌කඩ්‌ඪථ ඉම’’න්‌තිආදිකෙ ආණත්‌තිකෙ වා ‘‘යාහි යාහී’’තිආදිකෙ වාචසිකෙ වා හත්‌ථෙන තස්‌ස අඞ්‌ගපරාමසනාදිවසෙන කතෙ කායිකෙ වා නික්‌කඩ්‌ඪනපයොගෙ. සෙසන්‌ති පාචිත්‌තියං.
84.Payogeti ‘‘nikkaḍḍhatha ima’’ntiādike āṇattike vā ‘‘yāhi yāhī’’tiādike vācasike vā hatthena tassa aṅgaparāmasanādivasena kate kāyike vā nikkaḍḍhanapayoge. Sesanti pācittiyaṃ.
85. ‘‘වෙහාසකුටියා උපරී’’ති පදච්‌ඡෙදො. ආහච්‌චපාදකෙති එත්‌ථ ‘‘මඤ්‌චෙ වා පීඨෙ වා’’ති සෙසො. සීදන්‌ති නිසීදන්‌තො. දුක්‌කටාදයොති පයොගෙ දුක්‌කටං, නිපජ්‌ජාය පාචිත්‌තියන්‌ති ඉමා ආපත්‌තියො ඵුසෙති අත්‌ථො.
85. ‘‘Vehāsakuṭiyā uparī’’ti padacchedo. Āhaccapādaketi ettha ‘‘mañce vā pīṭhe vā’’ti seso. Sīdanti nisīdanto. Dukkaṭādayoti payoge dukkaṭaṃ, nipajjāya pācittiyanti imā āpattiyo phuseti attho.
86. අස්‌ස පජ්‌ජස්‌ස පඨමපාදං දසක්‌ඛරපාදකං ඡන්‌දොවිචිතියං වුත්‌තගාථා, ‘‘ගාථාඡන්‌දො අතීතද්‌වය’’න්‌ති ඉමිනා ඡන්‌දොවිචිතිලක්‌ඛණෙන ගාථාඡන්‌දත්‌තා අධිට්‌ඨිත්‌වා ද්‌වත්‌තිපරියායෙති එත්‌ථ අක්‌ඛරද්‌වයං අධිකං වුත්‌තන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. පයොගෙති අධිට්‌ඨානපයොගෙ. අධිට්‌ඨිතෙති ද්‌වත්‌තිපරියායානං උපරි අධිට්‌ඨානෙ කතෙ.
86. Assa pajjassa paṭhamapādaṃ dasakkharapādakaṃ chandovicitiyaṃ vuttagāthā, ‘‘gāthāchando atītadvaya’’nti iminā chandovicitilakkhaṇena gāthāchandattā adhiṭṭhitvā dvattipariyāyeti ettha akkharadvayaṃ adhikaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Payogeti adhiṭṭhānapayoge. Adhiṭṭhiteti dvattipariyāyānaṃ upari adhiṭṭhāne kate.
87. පයොගෙති සිඤ්‌චනසිඤ්‌චාපනපයොගෙ. සිත්‌තෙති සිඤ්‌චනකිරියපරියොසානෙ.
87.Payogeti siñcanasiñcāpanapayoge. Sitteti siñcanakiriyapariyosāne.
භූතගාමවග්‌ගවණ්‌ණනා දුතියා.
Bhūtagāmavaggavaṇṇanā dutiyā.
88. දුක්‌කටං ඵුසෙති යොජනා. ඔවදිතෙ පාචිත්‌ති සියාති යොජනා.
88. Dukkaṭaṃ phuseti yojanā. Ovadite pācitti siyāti yojanā.
89. විභාගොයෙව විභාගතා.
89. Vibhāgoyeva vibhāgatā.
90. අඤ්‌ඤාතිකාය භික්‌ඛුනියා අඤ්‌ඤත්‍ර පාරිවත්‌තකා චීවරං දෙන්‌තො භික්‌ඛු දුවෙ ආපත්‌තියො ඵුසෙති යොජනා. පයොගෙති දානපයොගෙ.
90.Aññātikāya bhikkhuniyā aññatra pārivattakā cīvaraṃ dento bhikkhu duve āpattiyo phuseti yojanā. Payogeti dānapayoge.
93. ‘‘නාවං එක’’න්‌ති පදච්‌ඡෙදො. පයොගෙති අභිරුහණපයොගෙ. දුක්‌කටාදයොති ආදි-සද්‌දෙන අභිරුළ්‌හෙ පාචිත්‌තියං සඞ්‌ගණ්‌හාති.
93. ‘‘Nāvaṃ eka’’nti padacchedo. Payogeti abhiruhaṇapayoge. Dukkaṭādayoti ādi-saddena abhiruḷhe pācittiyaṃ saṅgaṇhāti.
94. ‘‘දුවිධං ආපත්‌ති’’න්‌ති පදච්‌ඡෙදො.
94. ‘‘Duvidhaṃ āpatti’’nti padacchedo.
96. භික්‌ඛුනියා සද්‌ධිං රහො නිසජ්‌ජං කප්‌පෙන්‌තො භික්‌ඛු පයොගෙදුක්‌කටාදයො ද්‌වෙපි ආපත්‌තියො ඵුසෙති යොජනා.
96. Bhikkhuniyā saddhiṃ raho nisajjaṃ kappento bhikkhu payogedukkaṭādayo dvepi āpattiyo phuseti yojanā.
ඔවාදවග්‌ගවණ්‌ණනා තතියා.
Ovādavaggavaṇṇanā tatiyā.
97. තදුත්‌තරින්‌ති තතො භුඤ්‌ජිතුං අනුඤ්‌ඤාතඑකදිවසතො උත්‌තරිං දුතියදිවසතො පට්‌ඨාය. අනන්‌තරස්‌ස වග්‌ගස්‌සාති ඔවාදවග්‌ගස්‌ස. නවමෙනාති භික්‌ඛුනියා පරිපාචිතපිණ්‌ඩපාතසික්‌ඛාපදෙන.
97.Taduttarinti tato bhuñjituṃ anuññātaekadivasato uttariṃ dutiyadivasato paṭṭhāya. Anantarassa vaggassāti ovādavaggassa. Navamenāti bhikkhuniyā paripācitapiṇḍapātasikkhāpadena.
99. ද්‌වත්‌තිපත්‌තෙති ද්‌වත්‌තිපත්‌තපූරෙ. තදුත්‌තරින්‌ති ද්‌වත්‌තිපත්‌තපූරතො උත්‌තරිං. පයොගෙති පටිග්‌ගහණපයොගෙ.
99.Dvattipatteti dvattipattapūre. Taduttarinti dvattipattapūrato uttariṃ. Payogeti paṭiggahaṇapayoge.
101. අභිහට්‌ඨුන්‌ති අභිහරිත්‌වා.
101.Abhihaṭṭhunti abhiharitvā.
102. තස්‌සාති අභිහරන්‌තස්‌ස. පිටකෙති විනයපිටකෙ.
102.Tassāti abhiharantassa. Piṭaketi vinayapiṭake.
103. දසමෙපීති එත්‌ථ ‘‘දසමෙ අපී’’ති පදච්‌ඡෙදො.
103.Dasamepīti ettha ‘‘dasame apī’’ti padacchedo.
භොජනවග්‌ගවණ්‌ණනා චතුත්‌ථා.
Bhojanavaggavaṇṇanā catutthā.
104. අචෙලකාදිනොති ආදි-සද්‌දෙන ‘‘පරිබ්‌බාජකස්‌ස වා පරිබ්‌බාජිකාය වා’’ති (පාචි. 270) වුත්‌තෙ සඞ්‌ගණ්‌හාති. භොජනාදිකන්‌ති ආදි-සද්‌දෙන ඛාදනීයං සඞ්‌ගණ්‌හාති. පයොගෙති සහත්‌ථා දානපයොගෙ.
104.Acelakādinoti ādi-saddena ‘‘paribbājakassa vā paribbājikāya vā’’ti (pāci. 270) vutte saṅgaṇhāti. Bhojanādikanti ādi-saddena khādanīyaṃ saṅgaṇhāti. Payogeti sahatthā dānapayoge.
105. දාපෙත්‌වා වා අදාපෙත්‌වා වා කිඤ්‌චි ආමිසං. පයොගෙති උය්‍යොජනපයොගෙ. තස්‌මින්‌ති තස්‌මිං භික්‌ඛුම්‌හි. උය්‍යොජිතෙ පාචිත්‌ති සියාති යොජනා.
105.Dāpetvā vā adāpetvā vā kiñci āmisaṃ. Payogeti uyyojanapayoge. Tasminti tasmiṃ bhikkhumhi. Uyyojite pācitti siyāti yojanā.
109. උම්‌මාරාතික්‌කමෙති ඉන්‌දඛීලාතික්‌කමෙ.
109.Ummārātikkameti indakhīlātikkame.
110. තදුත්‌තරින්‌ති තතො පරිච්‌ඡින්‌නරත්‌තිපරියන්‌තතො වා පරිච්‌ඡින්‌නභෙසජ්‌ජපරියන්‌තතො වා උත්‌තරිං.
110.Taduttarinti tato paricchinnarattipariyantato vā paricchinnabhesajjapariyantato vā uttariṃ.
111. උය්‍යුත්‌තං දස්‌සනත්‌ථාය ගච්‌ඡන්‌තො ද්‌වෙ ආපත්‌තියො ඵුසෙති යොජනා.
111. Uyyuttaṃ dassanatthāya gacchanto dve āpattiyo phuseti yojanā.
අචෙලකවග්‌ගවණ්‌ණනා පඤ්‌චමා.
Acelakavaggavaṇṇanā pañcamā.
114. මෙරෙය්‍යන්‌ති මෙරයං. නිරුත්‌තිනයෙන අ-කාරස්‌ස එ-කාරො, ය-කාරස්‌ස ච ද්‌විත්‌තං. මෙරය-සද්‌දපරියායො වා මෙරෙය්‍ය-සද්‌දො. මුනීති භික්‌ඛු.
114.Mereyyanti merayaṃ. Niruttinayena a-kārassa e-kāro, ya-kārassa ca dvittaṃ. Meraya-saddapariyāyo vā mereyya-saddo. Munīti bhikkhu.
115. ‘‘භික්‌ඛු අඞ්‌ගුලිපතොදෙනා’’ති පදච්‌ඡෙදො. පයොගෙති හාසාපනපයොගෙ. තස්‌සාති හාසාපෙන්‌තස්‌ස.
115. ‘‘Bhikkhu aṅgulipatodenā’’ti padacchedo. Payogeti hāsāpanapayoge. Tassāti hāsāpentassa.
116. ගොප්‌ඵකා හෙට්‌ඨා උදකෙ දුක්‌කටං. ගොප්‌ඵකතො උපරි උපරිගොප්‌ඵකං, උදකං, තස්‌මිං, ගොප්‌ඵකතො අධිකප්‌පමාණෙ උදකෙති අත්‌ථො.
116. Gopphakā heṭṭhā udake dukkaṭaṃ. Gopphakato upari uparigopphakaṃ, udakaṃ, tasmiṃ, gopphakato adhikappamāṇe udaketi attho.
117. අනාදරියන්‌ති පුග්‌ගලානාදරියං, ධම්‌මානාදරියං වා. පයොගෙති අනාදරියවසෙන පවත්‌තෙ කායපයොගෙ වා වචීපයොගෙ වා. කතෙ අනාදරියෙ.
117.Anādariyanti puggalānādariyaṃ, dhammānādariyaṃ vā. Payogeti anādariyavasena pavatte kāyapayoge vā vacīpayoge vā. Kate anādariye.
118. පයොගෙති භිංසාපනපයොගෙ.
118.Payogeti bhiṃsāpanapayoge.
119. ජොතින්‌ති අග්‌ගිං. සමාදහිත්‌වානාති ජාලෙත්‌වා. ‘‘විසිබ්‌බෙන්‌තො’’ති ඉමිනා ඵලූපචාරෙන කාරණං වුත්‌තං. විසිබ්‌බනකිරියා හි සමාදහනකිරියාය ඵලන්‌ති විසිබ්‌බනකිරියාවොහාරෙන සමාදහනකිරියාව. තස්‌මා විසිබ්‌බෙන්‌තොති එත්‌ථ සමාදහන්‌තොති අත්‌ථො. පයොගෙති සමාදහනසමාදහාපනපයොගෙ. විසීවිතෙති වුත්‌තනයෙන සමාදහිතෙති අත්‌ථො.
119.Jotinti aggiṃ. Samādahitvānāti jāletvā. ‘‘Visibbento’’ti iminā phalūpacārena kāraṇaṃ vuttaṃ. Visibbanakiriyā hi samādahanakiriyāya phalanti visibbanakiriyāvohārena samādahanakiriyāva. Tasmā visibbentoti ettha samādahantoti attho. Payogeti samādahanasamādahāpanapayoge. Visīviteti vuttanayena samādahiteti attho.
120. පයොගෙති චුණ්‌ණමත්‌තිකාභිසඞ්‌ඛරණාදිසබ්‌බපයොගෙ. ඉතරන්‌ති පාචිත්‌තියං.
120.Payogeti cuṇṇamattikābhisaṅkharaṇādisabbapayoge. Itaranti pācittiyaṃ.
121. තිණ්‌ණං දුබ්‌බණ්‌ණකරණානන්‌ති කංසනීලපත්‌තනීලකද්‌දමසඞ්‌ඛාතානං තිණ්‌ණං දුබ්‌බණ්‌ණකරණානං. එකං අඤ්‌ඤතරං අනාදිය අදත්‌වා. චීවරන්‌ති නවචීවරං.
121.Tiṇṇaṃ dubbaṇṇakaraṇānanti kaṃsanīlapattanīlakaddamasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ dubbaṇṇakaraṇānaṃ. Ekaṃ aññataraṃ anādiya adatvā. Cīvaranti navacīvaraṃ.
122. නත්‌ථි එතස්‌ස උද්‌ධාරන්‌ති අනුද්‌ධාරො, තං අනුද්‌ධාරන්‌ති වත්‌තබ්‌බෙ ගාථාබන්‌ධවසෙන රස්‌සත්‌තං, අකතපච්‌චුද්‌ධාරන්‌ති අත්‌ථො.
122. Natthi etassa uddhāranti anuddhāro, taṃ anuddhāranti vattabbe gāthābandhavasena rassattaṃ, akatapaccuddhāranti attho.
123. අපනිධෙන්‌තොති අපනෙත්‌වා නිධෙන්‌තො නික්‌ඛිපෙන්‌තො. පත්‌තාදිකන්‌ති ආදි-සද්‌දෙන චීවරනිසීදනසූචිඝරකායබන්‌ධනානං ගහණං. පයොගෙති අපනිධානපයොගෙ. තස්‌මිං පත්‌තාදිකෙ පඤ්‌චවිධෙ පරික්‌ඛාරෙ. අපනිහිතෙ සෙසා පාචිත්‌තියාපත්‌ති සියාති යොජනා.
123.Apanidhentoti apanetvā nidhento nikkhipento. Pattādikanti ādi-saddena cīvaranisīdanasūcigharakāyabandhanānaṃ gahaṇaṃ. Payogeti apanidhānapayoge. Tasmiṃ pattādike pañcavidhe parikkhāre. Apanihite sesā pācittiyāpatti siyāti yojanā.
සුරාපානවග්‌ගවණ්‌ණනා ඡට්‌ඨා.
Surāpānavaggavaṇṇanā chaṭṭhā.
124. තපොධනොති පාතිමොක්‌ඛසංවරසීලසඞ්‌ඛාතං තපොධනමස්‌සාති තපොධනො, භික්‌ඛු.
124.Tapodhanoti pātimokkhasaṃvarasīlasaṅkhātaṃ tapodhanamassāti tapodhano, bhikkhu.
125. තස්‌මිං ඔපාතෙ.
125.Tasmiṃ opāte.
126. මනුස්‌සවිග්‌ගහො මනුස්‌සසරීරො. තිරච්‌ඡානගතො නාගො වා සුපණ්‌ණො වා. තස්‌ස ඔපාතඛණකස්‌ස.
126.Manussaviggaho manussasarīro. Tiracchānagato nāgo vā supaṇṇo vā. Tassa opātakhaṇakassa.
127. පටුබුද්‌ධිනාති සබ්‌බෙසු ඤෙය්‍යධම්‌මෙසු නිපුනඤාණෙන භගවතා.
127.Paṭubuddhināti sabbesu ñeyyadhammesu nipunañāṇena bhagavatā.
128. පයොගෙති පරිභොගත්‌ථාය ගහණාදිකෙ පයොගෙ. තස්‌සාති භික්‌ඛුස්‌ස.
128.Payogeti paribhogatthāya gahaṇādike payoge. Tassāti bhikkhussa.
129. උක්‌කොටෙන්‌තොති උච්‌චාලෙන්‌තො යථාඨානෙ ඨාතුං අදෙන්‌තො. පයොගෙති උක්‌කොටනපයොගෙ. උක්‌කොටිතෙ පාචිත්‌තියං සියාති යොජනා.
129.Ukkoṭentoti uccālento yathāṭhāne ṭhātuṃ adento. Payogeti ukkoṭanapayoge. Ukkoṭite pācittiyaṃ siyāti yojanā.
130. දුට්‌ඨුල්‌ලං වජ්‌ජකන්‌ති සඞ්‌ඝාදිසෙසාදිකෙ. එකං පාචිත්‌තියං ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජති ඉති දීපිතන්‌ති යොජනා.
130.Duṭṭhullaṃ vajjakanti saṅghādisesādike. Ekaṃ pācittiyaṃ āpattiṃ āpajjati iti dīpitanti yojanā.
131. පයොගෙති ගණපරියෙසනාදිපයොගෙ. දුක්‌කටං පත්‌තො සියා දුක්‌කටාපත්‌තිං ආපන්‌නො භවෙය්‍යාති අත්‌ථො. සෙසාති පාචිත්‌තියාපත්‌ති උපසම්‌පාදිතෙ සියා. ගාථාබන්‌ධවසෙන උපසග්‌ගලොපො.
131.Payogeti gaṇapariyesanādipayoge. Dukkaṭaṃ patto siyā dukkaṭāpattiṃ āpanno bhaveyyāti attho. Sesāti pācittiyāpatti upasampādite siyā. Gāthābandhavasena upasaggalopo.
132-3. ජානං ථෙය්‍යසත්‌ථෙන සහ සංවිධාය මග්‌ගං පටිපජ්‌ජතො ච තථෙව මාතුගාමෙන සහ සංවිධාය මග්‌ගං පටිපජ්‌ජතො චාති යොජනා. පයොගෙති සංවිධාය ගන්‌තුං පටිපුච්‌ඡාදිකරණපයොගෙ. පටිපන්‌නෙති මග්‌ගපටිපන්‌නෙ. අනන්‌තරන්‌ති අද්‌ධයොජනගාමන්‌තරාතික්‌කමනානන්‌තරං.
132-3. Jānaṃ theyyasatthena saha saṃvidhāya maggaṃ paṭipajjato ca tatheva mātugāmena saha saṃvidhāya maggaṃ paṭipajjato cāti yojanā. Payogeti saṃvidhāya gantuṃ paṭipucchādikaraṇapayoge. Paṭipanneti maggapaṭipanne. Anantaranti addhayojanagāmantarātikkamanānantaraṃ.
134. ඤත්‌තියා ඔසානෙ දුක්‌කටං ඵුසෙති යොජනා.
134. Ñattiyā osāne dukkaṭaṃ phuseti yojanā.
135. අකතානුධම්‌මෙනාති අනුධම්‌මො වුච්‌චති ආපත්‌තියා අදස්‌සනෙ වා අප්‌පටිකම්‌මෙ වා පාපිකාය දිට්‌ඨියා අප්‌පටිනිස්‌සග්‌ගෙ වා ධම්‌මෙන විනයෙන සත්‌ථුසාසනෙන උක්‌ඛිත්‌තකස්‌ස අනුලොමවත්‌තං දිස්‌වා කත්‌වා ඔසාරණා, සො ඔසාරණසඞ්‌ඛාතො අනුධම්‌මො යස්‌ස න කතො, අයං අකතානුධම්‌මො නාම, තාදිසෙන භික්‌ඛුනා සද්‌ධින්‌ති අත්‌ථො. සම්‌භුඤ්‌ජන්‌තොති ආමිසසම්‌භොගං කරොන්‌තො භික්‌ඛු. පයොගෙති භුඤ්‌ජිතුං ආමිසපටිග්‌ගහණාදිපයොගෙ. භුත්‌තෙති සම්‌භුත්‌තෙ, උභයසම්‌භොගෙ, තදඤ්‌ඤතරෙ වා කතෙති අත්‌ථො.
135.Akatānudhammenāti anudhammo vuccati āpattiyā adassane vā appaṭikamme vā pāpikāya diṭṭhiyā appaṭinissagge vā dhammena vinayena satthusāsanena ukkhittakassa anulomavattaṃ disvā katvā osāraṇā, so osāraṇasaṅkhāto anudhammo yassa na kato, ayaṃ akatānudhammo nāma, tādisena bhikkhunā saddhinti attho. Sambhuñjantoti āmisasambhogaṃ karonto bhikkhu. Payogeti bhuñjituṃ āmisapaṭiggahaṇādipayoge. Bhutteti sambhutte, ubhayasambhoge, tadaññatare vā kateti attho.
136. උපලාපෙන්‌තොති පත්‌තචීවරඋද්‌දෙසපරිපුච්‌ඡනාදිවසෙන සඞ්‌ගණ්‌හන්‌තො. පයොගෙති උපලාපනපයොගෙ.
136.Upalāpentoti pattacīvarauddesaparipucchanādivasena saṅgaṇhanto. Payogeti upalāpanapayoge.
සප්‌පාණකවග්‌ගවණ්‌ණනා සත්‌තමා.
Sappāṇakavaggavaṇṇanā sattamā.
137. සහධම්‌මිකන්‌ති කරණත්‌ථෙ උපයොගවචනං, පඤ්‌චහි සහධම්‌මිකෙහි සික්‌ඛිතබ්‌බත්‌තා, තෙසං වා සන්‌තකත්‌තා ‘‘සහධම්‌මික’’න්‌ති ලද්‌ධනාමෙන බුද්‌ධපඤ්‌ඤත්‌තෙන සික්‌ඛාපදෙන වුච්‌චමානස්‌සාති අත්‌ථො. භණතොති ‘‘භික්‌ඛුස්‌සා’’ති ඉමිනා සමානාධිකරණං.
137.Sahadhammikanti karaṇatthe upayogavacanaṃ, pañcahi sahadhammikehi sikkhitabbattā, tesaṃ vā santakattā ‘‘sahadhammika’’nti laddhanāmena buddhapaññattena sikkhāpadena vuccamānassāti attho. Bhaṇatoti ‘‘bhikkhussā’’ti iminā samānādhikaraṇaṃ.
138. විවණ්‌ණෙන්‌තොති ‘‘කිං පනිමෙහි ඛුද්‌දානුඛුද්‌දකෙහි සික්‌ඛාපදෙහි උද්‌දිට්‌ඨෙහී’’තිආදිනා ගරහන්‌තො. පයොගෙති ‘‘කිං ඉමෙහී’’තිආදිනා ගරහණවසෙන පවත්‌තෙ වචීපයොගෙ. විවණ්‌ණිතෙ ගරහිතෙ.
138.Vivaṇṇentoti ‘‘kiṃ panimehi khuddānukhuddakehi sikkhāpadehi uddiṭṭhehī’’tiādinā garahanto. Payogeti ‘‘kiṃ imehī’’tiādinā garahaṇavasena pavatte vacīpayoge. Vivaṇṇite garahite.
139. මොහෙන්‌තොති ‘‘ඉදානෙව ඛො අහං, ආවුසො, ජානාමී’’තිආදිනා අත්‌තනො අජානනත්‌තෙන ආපන්‌නභාවං දීපෙත්‌වා භික්‌ඛුං මොහෙන්‌තො, වඤ්‌චෙන්‌තොති අත්‌ථො. මොහෙති මොහාරොපනකම්‌මෙ. අරොපිතෙ කතෙ.
139.Mohentoti ‘‘idāneva kho ahaṃ, āvuso, jānāmī’’tiādinā attano ajānanattena āpannabhāvaṃ dīpetvā bhikkhuṃ mohento, vañcentoti attho. Moheti mohāropanakamme. Aropite kate.
140. භික්‌ඛුස්‌ස කුපිතො පහාරං දෙන්‌තො ඵුසෙති යොජනා. පයොගෙති දණ්‌ඩාදානාදිපයොගෙ.
140. Bhikkhussa kupito pahāraṃ dento phuseti yojanā. Payogeti daṇḍādānādipayoge.
141. පයොගෙති උග්‌ගිරණපයොගෙ. උග්‌ගිරිතෙති උච්‌චාරිතෙ.
141.Payogeti uggiraṇapayoge. Uggiriteti uccārite.
142. අමූලෙනෙවාති දිට්‌ඨාදිමූලවිරහිතෙනෙව. යොගෙති ඔකාසකාරාපනාදිපයොගෙ. උද්‌ධංසිතෙති චොදිතෙ.
142.Amūlenevāti diṭṭhādimūlavirahiteneva. Yogeti okāsakārāpanādipayoge. Uddhaṃsiteti codite.
143. කුක්‌කුච්‌චං ජනයන්‌තොති ‘‘ඌනවීසතිවස්‌සො ත්‌වං මඤ්‌ඤෙ උපසම්‌පන්‌නො’’තිආදිනා කුක්‌කුච්‌චං උපදහන්‌තො. යොගෙති කුක්‌කුච්‌චුප්‌පාදනපයොගෙ. උප්‌පාදිතෙති කුක්‌කුච්‌චෙ උප්‌පාදිතෙ.
143.Kukkuccaṃ janayantoti ‘‘ūnavīsativasso tvaṃ maññe upasampanno’’tiādinā kukkuccaṃ upadahanto. Yogeti kukkuccuppādanapayoge. Uppāditeti kukkucce uppādite.
144. ‘‘තිට්‌ඨන්‌තො උපස්‌සුති’’න්‌ති පදච්‌ඡෙදො. සුතියා සමීපං උපස්‌සුති, සවනූපචාරෙති අත්‌ථො.
144. ‘‘Tiṭṭhanto upassuti’’nti padacchedo. Sutiyā samīpaṃ upassuti, savanūpacāreti attho.
145. ධම්‌මිකානං තු කම්‌මානන්‌ති ධම්‌මෙන විනයෙන සත්‌ථුසාසනෙන කතානං අපලොකනාදීනං චතුන්‌නං කම්‌මානං. තතො පුනාති ඡන්‌දදානතො පච්‌ඡා. ඛීයනධම්‌මන්‌ති අත්‌තනො අධිප්‌පෙතභාවවිභාවනමන්‌තනං. ද්‌වෙ ඵුසෙ දුක්‌කටාදයොති ඛීයනධම්‌මාපජ්‌ජනපයොගෙ දුක්‌කටං, ඛීයනධම්‌මෙ ආපන්‌නෙ පාචිත්‌තියන්‌ති එවං දුක්‌කටාදයො ද්‌වෙ ආපත්‌තියො ආපජ්‌ජෙය්‍යාති අත්‌ථො.
145.Dhammikānaṃ tu kammānanti dhammena vinayena satthusāsanena katānaṃ apalokanādīnaṃ catunnaṃ kammānaṃ. Tato punāti chandadānato pacchā. Khīyanadhammanti attano adhippetabhāvavibhāvanamantanaṃ. Dve phuse dukkaṭādayoti khīyanadhammāpajjanapayoge dukkaṭaṃ, khīyanadhamme āpanne pācittiyanti evaṃ dukkaṭādayo dve āpattiyo āpajjeyyāti attho.
146. සඞ්‌ඝෙ සඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ. විනිච්‌ඡයෙති වත්‌ථුතො ඔතිණ්‌ණවිනිච්‌ඡයෙ. නිට්‌ඨං අගතෙති වත්‌ථුම්‌හි අවිනිච්‌ඡිතෙ, ඤත්‌තිං ඨපෙත්‌වා කම්‌මවාචාය වා අපරියොසිතාය.
146.Saṅghe saṅghamajjhe. Vinicchayeti vatthuto otiṇṇavinicchaye. Niṭṭhaṃ agateti vatthumhi avinicchite, ñattiṃ ṭhapetvā kammavācāya vā apariyositāya.
148. සමග්‌ගෙන සඞ්‌ඝෙනාති සමානසංවාසකෙන සමානසීමායං ඨිතෙන සඞ්‌ඝෙන.
148.Samaggena saṅghenāti samānasaṃvāsakena samānasīmāyaṃ ṭhitena saṅghena.
සහධම්‌මිකවග්‌ගවණ්‌ණනා අට්‌ඨමා.
Sahadhammikavaggavaṇṇanā aṭṭhamā.
150. අවිදිතො හුත්‌වාති රඤ්‌ඤො අවිදිතාගමනො හුත්‌වා.
150.Aviditohutvāti rañño aviditāgamano hutvā.
152. රතනන්‌ති මුත්‌තාදිදසවිධං රතනං. පයොගෙති රතනග්‌ගහණපයොගෙ.
152.Ratananti muttādidasavidhaṃ ratanaṃ. Payogeti ratanaggahaṇapayoge.
153. විකාලෙති මජ්‌ඣන්‌තිකාතික්‌කමතො පට්‌ඨාය අරුණෙ.
153.Vikāleti majjhantikātikkamato paṭṭhāya aruṇe.
155. අට්‌ඨිදන්‌තවිසාණාභිනිබ්‌බත්‌තන්‌ති අට්‌ඨිදන්‌තවිසාණමයං. පයොගෙති කාරාපනපයොගෙ.
155.Aṭṭhidantavisāṇābhinibbattanti aṭṭhidantavisāṇamayaṃ. Payogeti kārāpanapayoge.
156. තස්‌මිං මඤ්‌චාදිම්‌හි කාරාපිතෙ සෙසා පාචිත්‌තියාපත්‌ති සියාති යොජනා.
156. Tasmiṃ mañcādimhi kārāpite sesā pācittiyāpatti siyāti yojanā.
රතනවග්‌ගවණ්‌ණනා නවමා.
Ratanavaggavaṇṇanā navamā.
ඉති උත්‌තරෙ ලීනත්‌ථපකාසනියා
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
පාචිත්‌තියකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pācittiyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
159. චතූසු පාටිදෙසනීයෙසුපි අවිසෙසෙන ආදිච්‌චබන්‌ධුනා බුද්‌ධෙන ද්‌විධා ආපත්‌ති නිද්‌දිට්‌ඨාති යොජනා.
159. Catūsu pāṭidesanīyesupi avisesena ādiccabandhunā buddhena dvidhā āpatti niddiṭṭhāti yojanā.
160. සබ්‌බත්‌ථාති සබ්‌බෙසු චතූසු.
160.Sabbatthāti sabbesu catūsu.
පාටිදෙසනීයකථාවණ්‌ණනා.
Pāṭidesanīyakathāvaṇṇanā.
161. සෙඛියකථා උත්‌තානත්‌ථායෙව.
161. Sekhiyakathā uttānatthāyeva.
සෙඛියකථාවණ්‌ණනා.
Sekhiyakathāvaṇṇanā.
162. පරිවාරෙ පඨමං දස්‌සිතසොළසවාරප්‌පභෙදෙ මහාවිභඞ්‌ගෙ ‘‘පඨමං පාරාජිකං කත්‌ථ පඤ්‌ඤත්‌ත’’න්‌තිආදිප්‌පභෙදො (පරි. 1) කත්‌ථපඤ්‌ඤත්‌තිවාරො , ‘‘මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තො කති ආපත්‌තියො ආපජ්‌ජතී’’තිආදිප්‌පභෙදො (පරි. 157) කතාපත්‌තිවාරො, ‘‘මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තස්‌ස ආපත්‌තියො චතුන්‌නං විපත්‌තීනං කති විපත්‌තියො භජන්‌තී’’තිආදිප්‌පභෙදො (පරි. 182) විපත්‌තිවාරො, ‘‘මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තස්‌ස ආපත්‌තියො සත්‌තන්‌නං ආපත්‌තික්‌ඛන්‌ධානං කතිහි ආපත්‌තික්‌ඛන්‌ධෙහි සඞ්‌ගහිතා’’තිආදිප්‌පභෙදො (පරි. 182) සඞ්‌ගහවාරො, ‘‘මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තස්‌ස ආපත්‌තියො ඡන්‌නං ආපත්‌තිසමුට්‌ඨානානං කතිහි සමුට්‌ඨානෙහි සමුට්‌ඨහන්‌තී’’තිආදිප්‌පභෙදො (පරි. 184) සමුට්‌ඨානවාරො, ‘‘මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තස්‌ස ආපත්‌තියො චතුන්‌නං අධිකරණානං කතමං අධිකරණ’’න්‌තිආදිප්‌පභෙදො (පරි. 185) අධිකරණවාරො, ‘‘මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තස්‌ස ආපත්‌තියො සත්‌තන්‌නං සමථානං කතිහි සමථෙහි සම්‌මන්‌තී’’තිආදිප්‌පභෙදො (පරි. 186) සමථවාරො, තදනන්‌තරො ඉමෙහි සත්‌තහි වාරෙහි මිස්‌සො අට්‌ඨමො සමුච්‌චයවාරොති ඉමෙසු අට්‌ඨසු වාරෙසු ආදිභූතෙ කත්‌ථපඤ්‌ඤත්‌තිනාමධෙය්‍යෙ අප්‌පනාවාරෙ සඞ්‌ගහෙතබ්‌බානං නිදානාදිසත්‌තරසලක්‌ඛණානං උභයවිභඞ්‌ගසාධාරණතො උපරි වක්‌ඛමානත්‌තා තං වාරං ඨපෙත්‌වා තදනන්‌තරං අසාධාරණං කතාපත්‌තිවාරං සෙඛියාවසානං පාළික්‌කමානුරූපං දස්‌සෙත්‌වා තදනන්‌තරා විපත්‌තිවාරාදයො ඡ වාරා උභයවිභඞ්‌ගසාධාරණතො වක්‌ඛමානාති කත්‌වා තෙපි ඨපෙත්‌වා ඉමෙ පච්‌චයසද්‌දෙන අයොජෙත්‌වා දස්‌සිතා අට්‌ඨෙව වාරා, පුන ‘‘මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවනපච්‌චයා පාරාජිකං කත්‌ථ පඤ්‌ඤත්‌ත’’න්‌තිආදිනා (පරි. 188) පච්‌චය-සද්‌දං යොජෙත්‌වා දස්‌සිතා අපරෙ අට්‌ඨ වාරා යොජිතාති තත්‌ථාපි දුතියං කතාපත්‌තිපච්‌චයවාරං ඉමිනා කතාපත්‌තිවාරෙන එකපරිච්‌ඡෙදං කත්‌වා දස්‌සෙතුමාහ ‘‘පඤ්‌ඤත්‌තා’’තිආදි. පටිසෙවනපච්‌චයාති පටිසෙවනහෙතුනා.
162. Parivāre paṭhamaṃ dassitasoḷasavārappabhede mahāvibhaṅge ‘‘paṭhamaṃ pārājikaṃ kattha paññatta’’ntiādippabhedo (pari. 1) katthapaññattivāro , ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto kati āpattiyo āpajjatī’’tiādippabhedo (pari. 157) katāpattivāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo catunnaṃ vipattīnaṃ kati vipattiyo bhajantī’’tiādippabhedo (pari. 182) vipattivāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ katihi āpattikkhandhehi saṅgahitā’’tiādippabhedo (pari. 182) saṅgahavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ katihi samuṭṭhānehi samuṭṭhahantī’’tiādippabhedo (pari. 184) samuṭṭhānavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo catunnaṃ adhikaraṇānaṃ katamaṃ adhikaraṇa’’ntiādippabhedo (pari. 185) adhikaraṇavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo sattannaṃ samathānaṃ katihi samathehi sammantī’’tiādippabhedo (pari. 186) samathavāro, tadanantaro imehi sattahi vārehi misso aṭṭhamo samuccayavāroti imesu aṭṭhasu vāresu ādibhūte katthapaññattināmadheyye appanāvāre saṅgahetabbānaṃ nidānādisattarasalakkhaṇānaṃ ubhayavibhaṅgasādhāraṇato upari vakkhamānattā taṃ vāraṃ ṭhapetvā tadanantaraṃ asādhāraṇaṃ katāpattivāraṃ sekhiyāvasānaṃ pāḷikkamānurūpaṃ dassetvā tadanantarā vipattivārādayo cha vārā ubhayavibhaṅgasādhāraṇato vakkhamānāti katvā tepi ṭhapetvā ime paccayasaddena ayojetvā dassitā aṭṭheva vārā, puna ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevanapaccayā pārājikaṃ kattha paññatta’’ntiādinā (pari. 188) paccaya-saddaṃ yojetvā dassitā apare aṭṭha vārā yojitāti tatthāpi dutiyaṃ katāpattipaccayavāraṃ iminā katāpattivārena ekaparicchedaṃ katvā dassetumāha ‘‘paññattā’’tiādi. Paṭisevanapaccayāti paṭisevanahetunā.
163. අල්‌ලොකාසප්‌පවෙසනෙති ජීවමානසරීරෙ තිණ්‌ණං මග්‌ගානං අඤ්‌ඤතරස්‌මිං මග්‌ගෙ අල්‌ලොකාසප්‌පවෙසනෙ. මතෙ අක්‌ඛායිතෙ වා පි-සද්‌දෙන යෙභුය්‍යඅක්‌ඛායිතෙ පවෙසනෙ පවෙසනනිමිත්‌තං මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තො භික්‌ඛු පාරාජිකං ඵුසෙති සම්‌බන්‌ධො.
163.Allokāsappavesaneti jīvamānasarīre tiṇṇaṃ maggānaṃ aññatarasmiṃ magge allokāsappavesane. Mate akkhāyite vā pi-saddena yebhuyyaakkhāyite pavesane pavesananimittaṃ methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto bhikkhu pārājikaṃ phuseti sambandho.
164. තථා යෙභුය්‍යක්‌ඛායිතෙ, උපඩ්‌ඪක්‌ඛායිතෙ ච මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තො භික්‌ඛු ථුල්‌ලච්‌චයං ඵුසෙති යොජනා. වට්‌ටකතෙ මුඛෙ දුක්‌කටං වුත්‌තන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. ජතුමට්‌ඨකෙති භික්‌ඛුනියා ජතුමට්‌ඨකෙ දින්‌නෙ පාචිත්‌ති වුත්‌තාති සම්‌බන්‌ධො.
164. Tathā yebhuyyakkhāyite, upaḍḍhakkhāyite ca methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto bhikkhu thullaccayaṃ phuseti yojanā. Vaṭṭakate mukhe dukkaṭaṃ vuttanti sambandho. Jatumaṭṭhaketi bhikkhuniyā jatumaṭṭhake dinne pācitti vuttāti sambandho.
166. අවස්‌සුතස්‌සාති කායසංසග්‌ගරාගෙන තින්‌තස්‌ස. පොසස්‌සාති ගහණකිරියාසම්‌බන්‌ධෙ සාමිවචනං. භික්‌ඛුනියාති අත්‌තසම්‌බන්‌ධෙ සාමිවචනං. ‘‘අත්‌තනො’’ති සෙසො. අවස්‌සුතෙන පොසෙන අත්‌තනො අධක්‌ඛකාදිගහණං සාදියන්‌තියා තථා අවස්‌සුතාය භික්‌ඛුනියා පාරාජිකන්‌ති යොජනා.
166.Avassutassāti kāyasaṃsaggarāgena tintassa. Posassāti gahaṇakiriyāsambandhe sāmivacanaṃ. Bhikkhuniyāti attasambandhe sāmivacanaṃ. ‘‘Attano’’ti seso. Avassutena posena attano adhakkhakādigahaṇaṃ sādiyantiyā tathā avassutāya bhikkhuniyā pārājikanti yojanā.
167. කායෙනාති අත්‌තනො කායෙන. කායන්‌ති මාතුගාමස්‌ස කායං. ඵුසතොති කායසංසග්‌ගරාගෙන ඵුසතො. කායෙන කායබද්‌ධන්‌ති එත්‌ථාපි එසෙව නයො.
167.Kāyenāti attano kāyena. Kāyanti mātugāmassa kāyaṃ. Phusatoti kāyasaṃsaggarāgena phusato. Kāyena kāyabaddhanti etthāpi eseva nayo.
168. කායෙන පටිබද්‌ධෙනාති අත්‌තනො කායපටිබද්‌ධෙන. පටිබද්‌ධන්‌ති ඉත්‌ථියා කායපටිබද්‌ධං ඵුසන්‌තස්‌ස දුක්‌කටං. තස්‌ස භික්‌ඛුස්‌ස.
168.Kāyena paṭibaddhenāti attano kāyapaṭibaddhena. Paṭibaddhanti itthiyā kāyapaṭibaddhaṃ phusantassa dukkaṭaṃ. Tassa bhikkhussa.
‘‘මහාවිභඞ්‌ගසඞ්‌ගහො නිට්‌ඨිතො’’ති කස්‌මා වුත්‌තං, නනු සොළසවාරසඞ්‌ගහෙ මහාවිභඞ්‌ගෙ කතාපත්‌තිවාරොයෙවෙත්‌ථ වුත්‌තො, න ඉතරෙ වාරාති? සච්‌චං, අවයවෙ පන සමුදායොපචාරෙන වුත්‌තං. සාධාරණාසාධාරණානං මහාවිභඞ්‌ගෙ ගතානං සබ්‌බාපත්‌තිපභෙදානං දස්‌සනොපචාරභූතො කතාපත්‌තිවාරො දස්‌සිතොති තංදස්‌සනෙන අප්‌පධානා ඉතරෙපි වාරා උපචාරතො දස්‌සිතා හොන්‌තීති ච තථා වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.
‘‘Mahāvibhaṅgasaṅgaho niṭṭhito’’ti kasmā vuttaṃ, nanu soḷasavārasaṅgahe mahāvibhaṅge katāpattivāroyevettha vutto, na itare vārāti? Saccaṃ, avayave pana samudāyopacārena vuttaṃ. Sādhāraṇāsādhāraṇānaṃ mahāvibhaṅge gatānaṃ sabbāpattipabhedānaṃ dassanopacārabhūto katāpattivāro dassitoti taṃdassanena appadhānā itarepi vārā upacārato dassitā hontīti ca tathā vuttanti veditabbaṃ.
ඉති උත්‌තරෙ ලීනත්‌ථපකාසනියා
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
මහාවිභඞ්‌ගසඞ්‌ගහවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Mahāvibhaṅgasaṅgahavaṇṇanā niṭṭhitā.
