| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / චරියාපිටක-අට්‌ඨකථා • Cariyāpiṭaka-aṭṭhakathā |
5. මහිංසරාජචරියාවණ්‌ණනා
5. Mahiṃsarājacariyāvaṇṇanā
37. පඤ්‌චමෙ මහිංසො පවනචාරකොති මහාවනචාරී වනමහිංසො යදා හොමීති යොජනා. පවඩ්‌ඪකායොති වයසම්‌පත්‌තියා අඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගානඤ්‌ච ථූලභාවෙන අභිවඩ්‌ඪකායො. බලවාති මහාබලො ථාමසම්‌පන්‌නො. මහන්‌තොති විපුලසරීරො. හත්‌ථිකලභප්‌පමාණො කිර තදා බොධිසත්‌තස්‌ස කායො හොති. භීමදස්‌සනොති මහාසරීරතාය වනමහිංසජාතිතාය ච සීලං අජානන්‌තානං භයං ජනනතො භයානකදස්‌සනො.
37. Pañcame mahiṃso pavanacārakoti mahāvanacārī vanamahiṃso yadā homīti yojanā. Pavaḍḍhakāyoti vayasampattiyā aṅgapaccaṅgānañca thūlabhāvena abhivaḍḍhakāyo. Balavāti mahābalo thāmasampanno. Mahantoti vipulasarīro. Hatthikalabhappamāṇo kira tadā bodhisattassa kāyo hoti. Bhīmadassanoti mahāsarīratāya vanamahiṃsajātitāya ca sīlaṃ ajānantānaṃ bhayaṃ jananato bhayānakadassano.
38. පබ්‌භාරෙති ඔලම්‌බකසිලාකුච්‌ඡියං. දකාසයෙති ජලාසයසමීපෙ. හොතෙත්‌ථ ඨානන්‌ති එත්‌ථ මහාවනෙ යො කොචි පදෙසො වනමහිංසානං තිට්‌ඨනට්‌ඨානං හොති. තහිං තහින්‌ති තත්‌ථ තත්‌ථ.
38.Pabbhāreti olambakasilākucchiyaṃ. Dakāsayeti jalāsayasamīpe. Hotettha ṭhānanti ettha mahāvane yo koci padeso vanamahiṃsānaṃ tiṭṭhanaṭṭhānaṃ hoti. Tahiṃ tahinti tattha tattha.
39. විචරන්‌තොති විහාරඵාසුකං වීමංසිතුං විචරන්‌තො. ඨානං අද්‌දස භද්‌දකන්‌ති එවං විචරන්‌තො තස්‌මිං මහාරඤ්‌ඤෙ භද්‌දකං මය්‌හං ඵාසුකං රුක්‌ඛමූලට්‌ඨානං අද්‌දක්‌ඛිං. දිස්‌වා ච තං ඨානං උපගන්‌ත්‌වාන, තිට්‌ඨාමි ච සයාමි ච ගොචරං ගහෙත්‌වා දිවා තං රුක්‌ඛමූලට්‌ඨානං ගන්‌ත්‌වා ඨානසයනෙහි වීතිනාමෙමීති දස්‌සෙති.
39.Vicarantoti vihāraphāsukaṃ vīmaṃsituṃ vicaranto. Ṭhānaṃ addasa bhaddakanti evaṃ vicaranto tasmiṃ mahāraññe bhaddakaṃ mayhaṃ phāsukaṃ rukkhamūlaṭṭhānaṃ addakkhiṃ. Disvā ca taṃ ṭhānaṃ upagantvāna, tiṭṭhāmi ca sayāmi ca gocaraṃ gahetvā divā taṃ rukkhamūlaṭṭhānaṃ gantvā ṭhānasayanehi vītināmemīti dasseti.
40. තදා කිර බොධිසත්‌තො හිමවන්‌තප්‌පදෙසෙ මහිංසයොනියං නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා වයප්‌පත්‌තො ථාමසම්‌පන්‌නො මහාසරීරො හත්‌ථිකලභප්‌පමාණො පබ්‌බතපාදපබ්‌භාරගිරිදුග්‌ගවනඝටාදීසු විචරන්‌තො එකං ඵාසුකං මහාරුක්‌ඛමූලං දිස්‌වා ගොචරං ගහෙත්‌වා දිවා තත්‌ථ වසති. අථෙකො ලොලමක්‌කටො රුක්‌ඛා ඔතරිත්‌වා මහාසත්‌තස්‌ස පිට්‌ඨිං අභිරුහිත්‌වා උච්‌චාරපස්‌සාවං කත්‌වා සිඞ්‌ගෙසු ගණ්‌හිත්‌වා ඔලම්‌බන්‌තො නඞ්‌ගුට්‌ඨෙ ගහෙත්‌වා දොලායන්‌තො කීළි. බොධිසත්‌තො ඛන්‌තිමෙත්‌තානුද්‌දයසම්‌පදාය තං තස්‌ස අනාචාරං න මනසාකාසි. මක්‌කටො පුනප්‌පුනං තථෙව කරොති. තෙන වුත්‌තං ‘‘අථෙත්‌ථ කපි මාගන්‌ත්‌වා’’තිආදි.
40. Tadā kira bodhisatto himavantappadese mahiṃsayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto thāmasampanno mahāsarīro hatthikalabhappamāṇo pabbatapādapabbhāragiriduggavanaghaṭādīsu vicaranto ekaṃ phāsukaṃ mahārukkhamūlaṃ disvā gocaraṃ gahetvā divā tattha vasati. Atheko lolamakkaṭo rukkhā otaritvā mahāsattassa piṭṭhiṃ abhiruhitvā uccārapassāvaṃ katvā siṅgesu gaṇhitvā olambanto naṅguṭṭhe gahetvā dolāyanto kīḷi. Bodhisatto khantimettānuddayasampadāya taṃ tassa anācāraṃ na manasākāsi. Makkaṭo punappunaṃ tatheva karoti. Tena vuttaṃ ‘‘athettha kapi māgantvā’’tiādi.
තත්‌ථ කපි මාගන්‌ත්‌වාති කපි ආගන්‌ත්‌වා, ම-කාරො පදසන්‌ධිකරො. පාපොති ලාමකො. අනරියොති අනයෙ ඉරියනෙන අයෙ ච න ඉරියනෙන අනරියො, නිහීනාචාරොති අත්‌ථො. ලහූති ලොලො. ඛන්‌ධෙති ඛන්‌ධප්‌පදෙසෙ. මුත්‌තෙතීති පස්‌සාවං කරොති. ඔහදෙතීති කරීසං ඔස්‌සජ්‌ජති. තන්‌ති තං මං, තදා මහිංසභූතං මං.
Tattha kapi māgantvāti kapi āgantvā, ma-kāro padasandhikaro. Pāpoti lāmako. Anariyoti anaye iriyanena aye ca na iriyanena anariyo, nihīnācāroti attho. Lahūti lolo. Khandheti khandhappadese. Muttetīti passāvaṃ karoti. Ohadetīti karīsaṃ ossajjati. Tanti taṃ maṃ, tadā mahiṃsabhūtaṃ maṃ.
41. සකිම්‌පි දිවසන්‌ති එකදිවසම්‌පි දූසෙති මං සබ්‌බකාලම්‌පි. තෙනාහ ‘‘දූසෙති මං සබ්‌බකාල’’න්‌ති. න කෙවලඤ්‌ච දුතියතතියචතුත්‌ථදිවසමත්‌තං, අථ ඛො සබ්‌බකාලම්‌පි මං පස්‌සාවාදීහි දූසෙති. යදා යදා මුත්‌තාදීනි කාතුකාමො, තදා තදා මය්‌හමෙව උපරි කරොතීති දස්‌සෙති. උපද්‌දුතොති බාධිතො, තෙන සිඞ්‌ගෙසු ඔලම්‌බනාදිනා මුත්‌තාදිඅසුචිමක්‌ඛණෙන තස්‌ස ච අපහරණත්‌ථං අනෙකවාරං සිඞ්‌ගකොටීහි වාලග්‌ගෙන ච අනෙකවාරං කද්‌දමපංසුමිස්‌සකං උදකං සිඤ්‌චිත්‌වා ධොවනෙන ච නිප්‌පීළිතො හොමීති අත්‌ථො.
41.Sakimpidivasanti ekadivasampi dūseti maṃ sabbakālampi. Tenāha ‘‘dūseti maṃ sabbakāla’’nti. Na kevalañca dutiyatatiyacatutthadivasamattaṃ, atha kho sabbakālampi maṃ passāvādīhi dūseti. Yadā yadā muttādīni kātukāmo, tadā tadā mayhameva upari karotīti dasseti. Upaddutoti bādhito, tena siṅgesu olambanādinā muttādiasucimakkhaṇena tassa ca apaharaṇatthaṃ anekavāraṃ siṅgakoṭīhi vālaggena ca anekavāraṃ kaddamapaṃsumissakaṃ udakaṃ siñcitvā dhovanena ca nippīḷito homīti attho.
42. යක්‌ඛොති තස්‌මිං රුක්‌ඛෙ අධිවත්‌ථා දෙවතා. මං ඉදමබ්‍රවීති රුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධෙ ඨත්‌වා ‘‘මහිංසරාජ, කස්‌මා ඉමස්‌ස දුට්‌ඨමක්‌කටස්‌ස අවමානං සහසී’’ති ඉමමත්‌ථං පකාසෙන්‌තො නාසෙහෙතං ඡවං පාපං , සිඞ්‌ගෙහි ච ඛුරෙහි චාති ඉදං වචනං මං අභාසි.
42.Yakkhoti tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā. Maṃ idamabravīti rukkhakkhandhe ṭhatvā ‘‘mahiṃsarāja, kasmā imassa duṭṭhamakkaṭassa avamānaṃ sahasī’’ti imamatthaṃ pakāsento nāsehetaṃ chavaṃ pāpaṃ, siṅgehi ca khurehi cāti idaṃ vacanaṃ maṃ abhāsi.
43. එවං වුත්‌තෙ තදා යක්‌ඛෙති තදා තස්‌මිං කාලෙ තස්‌මිං යක්‌ඛෙ එවං වුත්‌තෙ සති. අහං තං ඉදමබ්‍රවින්‌ති අහං තං යක්‌ඛං ඉදං ඉදානි වක්‌ඛමානං අබ්‍රවිං අභාසිං. කුණපෙනාති කිලෙසාසුචිපග්‌ඝරණෙන සුචිජාතිකානං සාධූනං පරමජිගුච්‌ඡනීයතාය අතිදුග්‌ගන්‌ධවායනෙන ච කුණපසදිසතාය කුණපෙන. පාපෙනාති පාණාතිපාතපාපෙන. අනරියෙනාති අනරියානං අසාධූනං මාගවිකනෙසාදාදීනං හීනපුරිසානං ධම්‌මත්‌තා අනරියෙන, කිං කෙන කාරණෙන, ත්‌වං දෙවතෙ මං මක්‌ඛෙසි, අයුත්‌තං තයා වුත්‌තං මං පාපෙ නියොජෙන්‌තියාති දස්‌සෙති.
43.Evaṃ vutte tadā yakkheti tadā tasmiṃ kāle tasmiṃ yakkhe evaṃ vutte sati. Ahaṃ taṃ idamabravinti ahaṃ taṃ yakkhaṃ idaṃ idāni vakkhamānaṃ abraviṃ abhāsiṃ. Kuṇapenāti kilesāsucipaggharaṇena sucijātikānaṃ sādhūnaṃ paramajigucchanīyatāya atiduggandhavāyanena ca kuṇapasadisatāya kuṇapena. Pāpenāti pāṇātipātapāpena. Anariyenāti anariyānaṃ asādhūnaṃ māgavikanesādādīnaṃ hīnapurisānaṃ dhammattā anariyena, kiṃ kena kāraṇena, tvaṃ devate maṃ makkhesi, ayuttaṃ tayā vuttaṃ maṃ pāpe niyojentiyāti dasseti.
44. ඉදානි තස්‌මිං පාපධම්‌මෙ ආදීනවං පකාසෙන්‌තො ‘‘යදිහ’’න්‌තිආදිමාහ. තස්‌සත්‌ථො – භද්‌දෙ දෙවතෙ, අහං තස්‌ස යදි කුජ්‌ඣෙය්‍යං, තතොපි ලාමකතරො භවෙය්‍යං. යෙන හි අධම්‌මචරණෙන සො බාලමක්‌කටො නිහීනො නාම ජාතො, සචෙ පනාහං තතොපි බලවතරං පාපධම්‌මං චරෙය්‍යං, නනු තෙන තතො පාපතරො භවෙය්‍යං, අට්‌ඨානඤ්‌චෙතං යදිහං ඉධලොකපරලොකං තදුත්‌තරි ච ජානිත්‌වා ඨිතො එකන්‌තෙනෙව පරහිතාය පටිපන්‌නො එවරූපං පාපධම්‌මං චරෙය්‍යන්‌ති. කිඤ්‌ච භිය්‍යො – සීලඤ්‌ච මෙ පභිජ්‌ජෙය්‍යාති අහඤ්‌චෙව ඛො පන එවරූපං පාපං කරෙය්‍යං, මය්‌හං සීලපාරමී ඛණ්‌ඩිතා සියා. විඤ්‌ඤූ ච ගරහෙය්‍යු මන්‌ති පණ්‌ඩිතා ච දෙවමනුස්‌සා මං ගරහෙය්‍යුං ‘‘පස්‌සථ, භො, අයං බොධිසත්‌තො බොධිපරියෙසනං චරමානො එවරූපං පාපං අකාසී’’ති.
44. Idāni tasmiṃ pāpadhamme ādīnavaṃ pakāsento ‘‘yadiha’’ntiādimāha. Tassattho – bhadde devate, ahaṃ tassa yadi kujjheyyaṃ, tatopi lāmakataro bhaveyyaṃ. Yena hi adhammacaraṇena so bālamakkaṭo nihīno nāma jāto, sace panāhaṃ tatopi balavataraṃ pāpadhammaṃ careyyaṃ, nanu tena tato pāpataro bhaveyyaṃ, aṭṭhānañcetaṃ yadihaṃ idhalokaparalokaṃ taduttari ca jānitvā ṭhito ekanteneva parahitāya paṭipanno evarūpaṃ pāpadhammaṃ careyyanti. Kiñca bhiyyo – sīlañca me pabhijjeyyāti ahañceva kho pana evarūpaṃ pāpaṃ kareyyaṃ, mayhaṃ sīlapāramī khaṇḍitā siyā. Viññū ca garaheyyu manti paṇḍitā ca devamanussā maṃ garaheyyuṃ ‘‘passatha, bho, ayaṃ bodhisatto bodhipariyesanaṃ caramāno evarūpaṃ pāpaṃ akāsī’’ti.
45. හීළිතා ජීවිතා වාපීති වා-සද්‌දො අවධාරණෙ. එවං විඤ්‌ඤූහි හීළිතා ගරහිතා ජීවිතාපි පරිසුද්‌ධෙන පරිසුද්‌ධසීලෙන හුත්‌වා මතං වා මරණමෙව වරං උත්‌තමං සෙය්‍යො. ක්‍යාහං ජීවිතහෙතුපි , කාහාමි පරහෙඨනන්‌ති එවං ජානන්‌තො ච අහං මය්‌හං ජීවිතනිමිත්‌තම්‌පි පරසත්‌තවිහිංසනං කිං කාහාමි කිං කරිස්‌සාමි, එතස්‌ස කරණෙ කාරණං නත්‌ථීති අත්‌ථො.
45.Hīḷitā jīvitā vāpīti vā-saddo avadhāraṇe. Evaṃ viññūhi hīḷitā garahitā jīvitāpi parisuddhena parisuddhasīlena hutvā mataṃ vā maraṇameva varaṃ uttamaṃ seyyo. Kyāhaṃ jīvitahetupi, kāhāmi paraheṭhananti evaṃ jānanto ca ahaṃ mayhaṃ jīvitanimittampi parasattavihiṃsanaṃ kiṃ kāhāmi kiṃ karissāmi, etassa karaṇe kāraṇaṃ natthīti attho.
අයං පන අඤ්‌ඤෙපි මං විය මඤ්‌ඤමානො එවං අනාචාරං කරිස්‌සති, තතො යෙසං චණ්‌ඩමහිංසානං එවං කරිස්‌සති, තෙ එව එතං වධිස්‌සන්‌ති, සා එතස්‌ස අඤ්‌ඤෙහි මාරණා මය්‌හං දුක්‌ඛතො ච පාණාතිපාතතො ච මුත්‌ති භවිස්‌සතීති ආහ. තෙන වුත්‌තං –
Ayaṃ pana aññepi maṃ viya maññamāno evaṃ anācāraṃ karissati, tato yesaṃ caṇḍamahiṃsānaṃ evaṃ karissati, te eva etaṃ vadhissanti, sā etassa aññehi māraṇā mayhaṃ dukkhato ca pāṇātipātato ca mutti bhavissatīti āha. Tena vuttaṃ –
46.
46.
‘‘මමෙවායං මඤ්‌ඤමානො, අඤ්‌ඤෙපෙවං කරිස්‌සති;
‘‘Mamevāyaṃ maññamāno, aññepevaṃ karissati;
තෙව තස්‌ස වධිස්‌සන්‌ති, සා මෙ මුත්‌ති භවිස්‌සතී’’ති.
Teva tassa vadhissanti, sā me mutti bhavissatī’’ti.
තත්‌ථ මමෙවායන්‌ති මං විය අයං. අඤ්‌ඤෙපීති අඤ්‌ඤෙසම්‌පි. සෙසං වුත්‌තත්‌ථමෙව.
Tattha mamevāyanti maṃ viya ayaṃ. Aññepīti aññesampi. Sesaṃ vuttatthameva.
47. හීනමජ්‌ඣිමඋක්‌කට්‌ඨෙති හීනෙ ච මජ්‌ඣිමෙ ච උක්‌කට්‌ඨෙ ච නිමිත්‌තභූතෙ. සහන්‌තො අවමානිතන්‌ති විභාගං අකත්‌වා තෙහි පවත්‌තිතං අවමානං පරිභවං සහන්‌තො ඛමන්‌තො. එවං ලභති සප්‌පඤ්‌ඤොති එවං හීනාදීසු විභාගං අකත්‌වා ඛන්‌තිමෙත්‌තානුද්‌දයං උපට්‌ඨපෙත්‌වා තදපරාධං සහන්‌තො සීලාදිපාරමියො බ්‍රූහෙත්‌වා මනසා යථාපත්‌ථිතං යථිච්‌ඡිතං සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණං ලභති පටිවිජ්‌ඣති, තස්‌ස තං න දූරෙති.
47.Hīnamajjhimaukkaṭṭheti hīne ca majjhime ca ukkaṭṭhe ca nimittabhūte. Sahanto avamānitanti vibhāgaṃ akatvā tehi pavattitaṃ avamānaṃ paribhavaṃ sahanto khamanto. Evaṃ labhati sappaññoti evaṃ hīnādīsu vibhāgaṃ akatvā khantimettānuddayaṃ upaṭṭhapetvā tadaparādhaṃ sahanto sīlādipāramiyo brūhetvā manasā yathāpatthitaṃ yathicchitaṃ sabbaññutaññāṇaṃ labhati paṭivijjhati, tassa taṃ na dūreti.
එවං මහාසත්‌තො අත්‌තනො අජ්‌ඣාසයං පකාසෙන්‌තො දෙවතාය ධම්‌මං දෙසෙසි. සො කතිපාහච්‌චයෙන අඤ්‌ඤත්‌ථ ගතො. අඤ්‌ඤො චණ්‌ඩමහිංසො නිවාසඵාසුතාය තං ඨානං ගන්‌ත්‌වා අට්‌ඨාසි. දුට්‌ඨමක්‌කටො ‘‘සො එව අය’’න්‌ති සඤ්‌ඤාය තස්‌ස පිට්‌ඨිං අභිරුහිත්‌වා තථෙව අනාචාරං අකාසි. අථ නං සො විධුනන්‌තො භූමියං පාතෙත්‌වා සිඞ්‌ගෙන හදයෙ විජ්‌ඣිත්‌වා පාදෙහි මද්‌දිත්‌වා සඤ්‌චුණ්‌ණෙසි.
Evaṃ mahāsatto attano ajjhāsayaṃ pakāsento devatāya dhammaṃ desesi. So katipāhaccayena aññattha gato. Añño caṇḍamahiṃso nivāsaphāsutāya taṃ ṭhānaṃ gantvā aṭṭhāsi. Duṭṭhamakkaṭo ‘‘so eva aya’’nti saññāya tassa piṭṭhiṃ abhiruhitvā tatheva anācāraṃ akāsi. Atha naṃ so vidhunanto bhūmiyaṃ pātetvā siṅgena hadaye vijjhitvā pādehi madditvā sañcuṇṇesi.
තදා සීලවා මහිංසරාජා ලොකනාථො.
Tadā sīlavā mahiṃsarājā lokanātho.
තස්‌ස ඉධාපි හෙට්‌ඨා වුත්‌තනයෙනෙව යථාරහං සෙසපාරමියො නිද්‌ධාරෙතබ්‌බා. තථා හත්‌ථිනාග- (චරියා. 2.1 ආදයො) භූරිදත්‌ත- (චරියා. 2.11 ආදයො) චම්‌පෙය්‍යනාගරාජ- (චරියා. 2.20 ආදයො) චරියාසු විය ඉධ මහාසත්‌තස්‌ස ගුණානුභාවා වෙදිතබ්‌බා.
Tassa idhāpi heṭṭhā vuttanayeneva yathārahaṃ sesapāramiyo niddhāretabbā. Tathā hatthināga- (cariyā. 2.1 ādayo) bhūridatta- (cariyā. 2.11 ādayo) campeyyanāgarāja- (cariyā. 2.20 ādayo) cariyāsu viya idha mahāsattassa guṇānubhāvā veditabbā.
මහිංසරාජචරියාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Mahiṃsarājacariyāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / චරියාපිටකපාළි • Cariyāpiṭakapāḷi / 5. මහිංසරාජචරියා • 5. Mahiṃsarājacariyā
