Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౨౭౮] ౮. మహింసరాజజాతకవణ్ణనా
[278] 8. Mahiṃsarājajātakavaṇṇanā
కిమత్థమభిసన్ధాయాతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఏకం లోలమక్కటం ఆరబ్భ కథేసి. సావత్థియం కిర ఏకస్మిం కులే ఏకో పోసావనియలోలమక్కటో హత్థిసాలం గన్త్వా ఏకస్స సీలవన్తస్స హత్థిస్స పిట్ఠియం నిసీదిత్వా ఉచ్చారపస్సావం కరోతి, పిట్ఠియం చఙ్కమతి. హత్థీ అత్తనో సీలవన్తతాయ ఖన్తిసమ్పదాయ న కిఞ్చి కరోతి. అథేకదివసం తస్స హత్థిస్స ఠానే అఞ్ఞో దుట్ఠహత్థిపోతో అట్ఠాసి. మక్కటో ‘‘సోయేవ అయ’’న్తి సఞ్ఞాయ దుట్ఠహత్థిస్స పిట్ఠిం అభిరుహి. అథ నం సో సోణ్డాయ గహేత్వా భూమియం ఠపేత్వా పాదేన అక్కమిత్వా సఞ్చుణ్ణేసి. సా పవత్తి భిక్ఖుసఙ్ఘే పాకటా జాతా. అథేకదివసం భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం – ‘‘ఆవుసో, లోలమక్కటో కిర సీలవన్తహత్థిసఞ్ఞాయ దుట్ఠహత్థిపిట్ఠిం అభిరుహి, అథ నం సో జీవితక్ఖయం పాపేసీ’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవేస, లోలమక్కటో ఏవంసీలో, పోరాణతో పట్ఠాయ ఏవంసీలోయేవా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Kimatthamabhisandhāyāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ lolamakkaṭaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kira ekasmiṃ kule eko posāvaniyalolamakkaṭo hatthisālaṃ gantvā ekassa sīlavantassa hatthissa piṭṭhiyaṃ nisīditvā uccārapassāvaṃ karoti, piṭṭhiyaṃ caṅkamati. Hatthī attano sīlavantatāya khantisampadāya na kiñci karoti. Athekadivasaṃ tassa hatthissa ṭhāne añño duṭṭhahatthipoto aṭṭhāsi. Makkaṭo ‘‘soyeva aya’’nti saññāya duṭṭhahatthissa piṭṭhiṃ abhiruhi. Atha naṃ so soṇḍāya gahetvā bhūmiyaṃ ṭhapetvā pādena akkamitvā sañcuṇṇesi. Sā pavatti bhikkhusaṅghe pākaṭā jātā. Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, lolamakkaṭo kira sīlavantahatthisaññāya duṭṭhahatthipiṭṭhiṃ abhiruhi, atha naṃ so jīvitakkhayaṃ pāpesī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idānevesa, lolamakkaṭo evaṃsīlo, porāṇato paṭṭhāya evaṃsīloyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో హిమవన్తపదేసే మహింసయోనియం నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో థామసమ్పన్నో మహాసరీరో పబ్బతపాదపబ్భారగిరిదుగ్గవనఘటేసు విచరన్తో ఏకం ఫాసుకం రుక్ఖమూలం దిస్వా గోచరం గహేత్వా దివా తస్మిం రుక్ఖమూలే అట్ఠాసి. అథేకో లోలమక్కటో రుక్ఖా ఓతరిత్వా తస్స పిట్ఠిం అభిరుహిత్వా ఉచ్చారపస్సావం కత్వా సిఙ్గే గణ్హిత్వా ఓలమ్బన్తో నఙ్గుట్ఠే గహేత్వా దోలాయన్తోవ కీళి. బోధిసత్తో ఖన్తిమేత్తానుద్దయసమ్పదాయ తం తస్స అనాచారం న మనసాకాసి, మక్కటో పునప్పునం తథేవ కరి. అథేకదివసం తస్మిం రుక్ఖే అధివత్థా దేవతా రుక్ఖక్ఖన్ధే ఠత్వా నం ‘‘మహింసరాజ కస్మా ఇమస్స దుట్ఠమక్కటస్స అవమానం సహసి, నిసేధేహి న’’న్తి వత్వా ఏతమత్థం పకాసేన్తీ పురిమా ద్వే గాథా అవోచ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese mahiṃsayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto thāmasampanno mahāsarīro pabbatapādapabbhāragiriduggavanaghaṭesu vicaranto ekaṃ phāsukaṃ rukkhamūlaṃ disvā gocaraṃ gahetvā divā tasmiṃ rukkhamūle aṭṭhāsi. Atheko lolamakkaṭo rukkhā otaritvā tassa piṭṭhiṃ abhiruhitvā uccārapassāvaṃ katvā siṅge gaṇhitvā olambanto naṅguṭṭhe gahetvā dolāyantova kīḷi. Bodhisatto khantimettānuddayasampadāya taṃ tassa anācāraṃ na manasākāsi, makkaṭo punappunaṃ tatheva kari. Athekadivasaṃ tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā rukkhakkhandhe ṭhatvā naṃ ‘‘mahiṃsarāja kasmā imassa duṭṭhamakkaṭassa avamānaṃ sahasi, nisedhehi na’’nti vatvā etamatthaṃ pakāsentī purimā dve gāthā avoca –
౮౨.
82.
‘‘కిమత్థమభిసన్ధాయ, లహుచిత్తస్స దుబ్భినో;
‘‘Kimatthamabhisandhāya, lahucittassa dubbhino;
సబ్బకామదదస్సేవ, ఇమం దుక్ఖం తితిక్ఖసి.
Sabbakāmadadasseva, imaṃ dukkhaṃ titikkhasi.
౮౩.
83.
‘‘సిఙ్గేన నిహనాహేతం, పదసా చ అధిట్ఠహ;
‘‘Siṅgena nihanāhetaṃ, padasā ca adhiṭṭhaha;
భియ్యో బాలా పకుజ్ఝేయ్యుం, నో చస్స పటిసేధకో’’తి.
Bhiyyo bālā pakujjheyyuṃ, no cassa paṭisedhako’’ti.
తత్థ కిమత్థమభిసన్ధాయాతి కిం ను ఖో కారణం పటిచ్చ కిం సమ్పస్సమానో. దుబ్భినోతి మిత్తదుబ్భిస్స. సబ్బకామదదస్సేవాతి సబ్బకామదదస్స సామికస్స ఇవ. తితిక్ఖసీతి అధివాసేసి. పదసా చ అధిట్ఠహాతి పాదేన చ నం తిణ్హఖురగ్గేన యథా ఏత్థేవ మరతి, ఏవం అక్కమ. భియ్యో బాలాతి సచే హి పటిసేధకో న భవేయ్య, బాలా అఞ్ఞాణసత్తా పునప్పునం కుజ్ఝేయ్యుం ఘట్టేయ్యుం విహేఠేయ్యుం ఏవాతి దీపేతి.
Tattha kimatthamabhisandhāyāti kiṃ nu kho kāraṇaṃ paṭicca kiṃ sampassamāno. Dubbhinoti mittadubbhissa. Sabbakāmadadassevāti sabbakāmadadassa sāmikassa iva. Titikkhasīti adhivāsesi. Padasā ca adhiṭṭhahāti pādena ca naṃ tiṇhakhuraggena yathā ettheva marati, evaṃ akkama. Bhiyyo bālāti sace hi paṭisedhako na bhaveyya, bālā aññāṇasattā punappunaṃ kujjheyyuṃ ghaṭṭeyyuṃ viheṭheyyuṃ evāti dīpeti.
తం సుత్వా బోధిసత్తో ‘‘రుక్ఖదేవతే, సచాహం ఇమినా జాతిగోత్తబలాదీహి అధికో సమానో ఇమస్స దోసం న సహిస్సామి, కథం మే మనోరథో నిప్ఫత్తిం గమిస్సతి. అయం పన మం వియ అఞ్ఞమ్పి మఞ్ఞమానో ఏవం అనాచారం కరిస్సతి, తతో యేసం చణ్డమహింసానం ఏస ఏవం కరిస్సతి , ఏతేయేవ ఏతం వధిస్సన్తి. సా తస్స అఞ్ఞేహి మారణా మయ్హం దుక్ఖతో చ పాణాతిపాతతో చ విముత్తి భవిస్సతీ’’తి వత్వా తతియం గాథమాహ –
Taṃ sutvā bodhisatto ‘‘rukkhadevate, sacāhaṃ iminā jātigottabalādīhi adhiko samāno imassa dosaṃ na sahissāmi, kathaṃ me manoratho nipphattiṃ gamissati. Ayaṃ pana maṃ viya aññampi maññamāno evaṃ anācāraṃ karissati, tato yesaṃ caṇḍamahiṃsānaṃ esa evaṃ karissati , eteyeva etaṃ vadhissanti. Sā tassa aññehi māraṇā mayhaṃ dukkhato ca pāṇātipātato ca vimutti bhavissatī’’ti vatvā tatiyaṃ gāthamāha –
౮౪.
84.
‘‘మమేవాయం మఞ్ఞమానో, అఞ్ఞేపేవం కరిస్సతి;
‘‘Mamevāyaṃ maññamāno, aññepevaṃ karissati;
తే నం తత్థ వధిస్సన్తి, సా మే ముత్తి భవిస్సతీ’’తి.
Te naṃ tattha vadhissanti, sā me mutti bhavissatī’’ti.
కతిపాహచ్చయేన పన బోధిసత్తో అఞ్ఞత్థ గతో. అఞ్ఞో చణ్డమహింసో తత్థ ఆగన్త్వా అట్ఠాసి. దుట్ఠమక్కటో ‘‘సోయేవ అయ’’న్తి సఞ్ఞాయ తస్స పిట్ఠిం అభిరుహిత్వా తథేవ అనాచారం చరి. అథ నం సో విధునన్తో భూమియం పాతేత్వా సిఙ్గేన హదయే విజ్ఝిత్వా పాదేహి మద్దిత్వా సఞ్చుణ్ణేసి.
Katipāhaccayena pana bodhisatto aññattha gato. Añño caṇḍamahiṃso tattha āgantvā aṭṭhāsi. Duṭṭhamakkaṭo ‘‘soyeva aya’’nti saññāya tassa piṭṭhiṃ abhiruhitvā tatheva anācāraṃ cari. Atha naṃ so vidhunanto bhūmiyaṃ pātetvā siṅgena hadaye vijjhitvā pādehi madditvā sañcuṇṇesi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా సచ్చాని పకాసేత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా దుట్ఠమహింసో అయం దుట్ఠహత్థీ అహోసి, దుట్ఠమక్కటో ఏతరహి అయం మక్కటో, సీలవా మహింసరాజా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā duṭṭhamahiṃso ayaṃ duṭṭhahatthī ahosi, duṭṭhamakkaṭo etarahi ayaṃ makkaṭo, sīlavā mahiṃsarājā pana ahameva ahosi’’nti.
మహింసరాజజాతకవణ్ణనా అట్ఠమా.
Mahiṃsarājajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౨౭౮. మహింసరాజజాతకం • 278. Mahiṃsarājajātakaṃ