Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[២៧៨] ៨. មហិំសរាជជាតកវណ្ណនា
[278] 8. Mahiṃsarājajātakavaṇṇanā
កិមត្ថមភិសន្ធាយាតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឯកំ លោលមក្កដំ អារព្ភ កថេសិ។ សាវត្ថិយំ កិរ ឯកស្មិំ កុលេ ឯកោ បោសាវនិយលោលមក្កដោ ហត្ថិសាលំ គន្ត្វា ឯកស្ស សីលវន្តស្ស ហត្ថិស្ស បិដ្ឋិយំ និសីទិត្វា ឧច្ចារបស្សាវំ ករោតិ, បិដ្ឋិយំ ចង្កមតិ។ ហត្ថី អត្តនោ សីលវន្តតាយ ខន្តិសម្បទាយ ន កិញ្ចិ ករោតិ។ អថេកទិវសំ តស្ស ហត្ថិស្ស ឋានេ អញ្ញោ ទុដ្ឋហត្ថិបោតោ អដ្ឋាសិ។ មក្កដោ ‘‘សោយេវ អយ’’ន្តិ សញ្ញាយ ទុដ្ឋហត្ថិស្ស បិដ្ឋិំ អភិរុហិ។ អថ នំ សោ សោណ្ឌាយ គហេត្វា ភូមិយំ ឋបេត្វា បាទេន អក្កមិត្វា សញ្ចុណ្ណេសិ។ សា បវត្តិ ភិក្ខុសង្ឃេ បាកដា ជាតា។ អថេកទិវសំ ភិក្ខូ ធម្មសភាយំ កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ – ‘‘អាវុសោ, លោលមក្កដោ កិរ សីលវន្តហត្ថិសញ្ញាយ ទុដ្ឋហត្ថិបិដ្ឋិំ អភិរុហិ, អថ នំ សោ ជីវិតក្ខយំ បាបេសី’’តិ។ សត្ថា អាគន្ត្វា ‘‘កាយ នុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘ឥមាយ នាមា’’តិ វុត្តេ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ឥទានេវេស, លោលមក្កដោ ឯវំសីលោ, បោរាណតោ បដ្ឋាយ ឯវំសីលោយេវា’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Kimatthamabhisandhāyāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ lolamakkaṭaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kira ekasmiṃ kule eko posāvaniyalolamakkaṭo hatthisālaṃ gantvā ekassa sīlavantassa hatthissa piṭṭhiyaṃ nisīditvā uccārapassāvaṃ karoti, piṭṭhiyaṃ caṅkamati. Hatthī attano sīlavantatāya khantisampadāya na kiñci karoti. Athekadivasaṃ tassa hatthissa ṭhāne añño duṭṭhahatthipoto aṭṭhāsi. Makkaṭo ‘‘soyeva aya’’nti saññāya duṭṭhahatthissa piṭṭhiṃ abhiruhi. Atha naṃ so soṇḍāya gahetvā bhūmiyaṃ ṭhapetvā pādena akkamitvā sañcuṇṇesi. Sā pavatti bhikkhusaṅghe pākaṭā jātā. Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, lolamakkaṭo kira sīlavantahatthisaññāya duṭṭhahatthipiṭṭhiṃ abhiruhi, atha naṃ so jīvitakkhayaṃ pāpesī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idānevesa, lolamakkaṭo evaṃsīlo, porāṇato paṭṭhāya evaṃsīloyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ ហិមវន្តបទេសេ មហិំសយោនិយំ និព្ពត្តិត្វា វយប្បត្តោ ថាមសម្បន្នោ មហាសរីរោ បព្ពតបាទបព្ភារគិរិទុគ្គវនឃដេសុ វិចរន្តោ ឯកំ ផាសុកំ រុក្ខមូលំ ទិស្វា គោចរំ គហេត្វា ទិវា តស្មិំ រុក្ខមូលេ អដ្ឋាសិ។ អថេកោ លោលមក្កដោ រុក្ខា ឱតរិត្វា តស្ស បិដ្ឋិំ អភិរុហិត្វា ឧច្ចារបស្សាវំ កត្វា សិង្គេ គណ្ហិត្វា ឱលម្ពន្តោ នង្គុដ្ឋេ គហេត្វា ទោលាយន្តោវ កីឡិ។ ពោធិសត្តោ ខន្តិមេត្តានុទ្ទយសម្បទាយ តំ តស្ស អនាចារំ ន មនសាកាសិ, មក្កដោ បុនប្បុនំ តថេវ ករិ។ អថេកទិវសំ តស្មិំ រុក្ខេ អធិវត្ថា ទេវតា រុក្ខក្ខន្ធេ ឋត្វា នំ ‘‘មហិំសរាជ កស្មា ឥមស្ស ទុដ្ឋមក្កដស្ស អវមានំ សហសិ, និសេធេហិ ន’’ន្តិ វត្វា ឯតមត្ថំ បកាសេន្តី បុរិមា ទ្វេ គាថា អវោច –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese mahiṃsayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto thāmasampanno mahāsarīro pabbatapādapabbhāragiriduggavanaghaṭesu vicaranto ekaṃ phāsukaṃ rukkhamūlaṃ disvā gocaraṃ gahetvā divā tasmiṃ rukkhamūle aṭṭhāsi. Atheko lolamakkaṭo rukkhā otaritvā tassa piṭṭhiṃ abhiruhitvā uccārapassāvaṃ katvā siṅge gaṇhitvā olambanto naṅguṭṭhe gahetvā dolāyantova kīḷi. Bodhisatto khantimettānuddayasampadāya taṃ tassa anācāraṃ na manasākāsi, makkaṭo punappunaṃ tatheva kari. Athekadivasaṃ tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā rukkhakkhandhe ṭhatvā naṃ ‘‘mahiṃsarāja kasmā imassa duṭṭhamakkaṭassa avamānaṃ sahasi, nisedhehi na’’nti vatvā etamatthaṃ pakāsentī purimā dve gāthā avoca –
៨២.
82.
‘‘កិមត្ថមភិសន្ធាយ, លហុចិត្តស្ស ទុព្ភិនោ;
‘‘Kimatthamabhisandhāya, lahucittassa dubbhino;
សព្ពកាមទទស្សេវ, ឥមំ ទុក្ខំ តិតិក្ខសិ។
Sabbakāmadadasseva, imaṃ dukkhaṃ titikkhasi.
៨៣.
83.
‘‘សិង្គេន និហនាហេតំ, បទសា ច អធិដ្ឋហ;
‘‘Siṅgena nihanāhetaṃ, padasā ca adhiṭṭhaha;
ភិយ្យោ ពាលា បកុជ្ឈេយ្យុំ, នោ ចស្ស បដិសេធកោ’’តិ។
Bhiyyo bālā pakujjheyyuṃ, no cassa paṭisedhako’’ti.
តត្ថ កិមត្ថមភិសន្ធាយាតិ កិំ នុ ខោ ការណំ បដិច្ច កិំ សម្បស្សមានោ។ ទុព្ភិនោតិ មិត្តទុព្ភិស្ស។ សព្ពកាមទទស្សេវាតិ សព្ពកាមទទស្ស សាមិកស្ស ឥវ។ តិតិក្ខសីតិ អធិវាសេសិ។ បទសា ច អធិដ្ឋហាតិ បាទេន ច នំ តិណ្ហខុរគ្គេន យថា ឯត្ថេវ មរតិ, ឯវំ អក្កម។ ភិយ្យោ ពាលាតិ សចេ ហិ បដិសេធកោ ន ភវេយ្យ, ពាលា អញ្ញាណសត្តា បុនប្បុនំ កុជ្ឈេយ្យុំ ឃដ្ដេយ្យុំ វិហេឋេយ្យុំ ឯវាតិ ទីបេតិ។
Tattha kimatthamabhisandhāyāti kiṃ nu kho kāraṇaṃ paṭicca kiṃ sampassamāno. Dubbhinoti mittadubbhissa. Sabbakāmadadassevāti sabbakāmadadassa sāmikassa iva. Titikkhasīti adhivāsesi. Padasā ca adhiṭṭhahāti pādena ca naṃ tiṇhakhuraggena yathā ettheva marati, evaṃ akkama. Bhiyyo bālāti sace hi paṭisedhako na bhaveyya, bālā aññāṇasattā punappunaṃ kujjheyyuṃ ghaṭṭeyyuṃ viheṭheyyuṃ evāti dīpeti.
តំ សុត្វា ពោធិសត្តោ ‘‘រុក្ខទេវតេ, សចាហំ ឥមិនា ជាតិគោត្តពលាទីហិ អធិកោ សមានោ ឥមស្ស ទោសំ ន សហិស្សាមិ, កថំ មេ មនោរថោ និប្ផត្តិំ គមិស្សតិ។ អយំ បន មំ វិយ អញ្ញម្បិ មញ្ញមានោ ឯវំ អនាចារំ ករិស្សតិ, តតោ យេសំ ចណ្ឌមហិំសានំ ឯស ឯវំ ករិស្សតិ , ឯតេយេវ ឯតំ វធិស្សន្តិ។ សា តស្ស អញ្ញេហិ មារណា មយ្ហំ ទុក្ខតោ ច បាណាតិបាតតោ ច វិមុត្តិ ភវិស្សតី’’តិ វត្វា តតិយំ គាថមាហ –
Taṃ sutvā bodhisatto ‘‘rukkhadevate, sacāhaṃ iminā jātigottabalādīhi adhiko samāno imassa dosaṃ na sahissāmi, kathaṃ me manoratho nipphattiṃ gamissati. Ayaṃ pana maṃ viya aññampi maññamāno evaṃ anācāraṃ karissati, tato yesaṃ caṇḍamahiṃsānaṃ esa evaṃ karissati , eteyeva etaṃ vadhissanti. Sā tassa aññehi māraṇā mayhaṃ dukkhato ca pāṇātipātato ca vimutti bhavissatī’’ti vatvā tatiyaṃ gāthamāha –
៨៤.
84.
‘‘មមេវាយំ មញ្ញមានោ, អញ្ញេបេវំ ករិស្សតិ;
‘‘Mamevāyaṃ maññamāno, aññepevaṃ karissati;
តេ នំ តត្ថ វធិស្សន្តិ, សា មេ មុត្តិ ភវិស្សតី’’តិ។
Te naṃ tattha vadhissanti, sā me mutti bhavissatī’’ti.
កតិបាហច្ចយេន បន ពោធិសត្តោ អញ្ញត្ថ គតោ។ អញ្ញោ ចណ្ឌមហិំសោ តត្ថ អាគន្ត្វា អដ្ឋាសិ។ ទុដ្ឋមក្កដោ ‘‘សោយេវ អយ’’ន្តិ សញ្ញាយ តស្ស បិដ្ឋិំ អភិរុហិត្វា តថេវ អនាចារំ ចរិ។ អថ នំ សោ វិធុនន្តោ ភូមិយំ បាតេត្វា សិង្គេន ហទយេ វិជ្ឈិត្វា បាទេហិ មទ្ទិត្វា សញ្ចុណ្ណេសិ។
Katipāhaccayena pana bodhisatto aññattha gato. Añño caṇḍamahiṃso tattha āgantvā aṭṭhāsi. Duṭṭhamakkaṭo ‘‘soyeva aya’’nti saññāya tassa piṭṭhiṃ abhiruhitvā tatheva anācāraṃ cari. Atha naṃ so vidhunanto bhūmiyaṃ pātetvā siṅgena hadaye vijjhitvā pādehi madditvā sañcuṇṇesi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា សច្ចានិ បកាសេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា ទុដ្ឋមហិំសោ អយំ ទុដ្ឋហត្ថី អហោសិ, ទុដ្ឋមក្កដោ ឯតរហិ អយំ មក្កដោ, សីលវា មហិំសរាជា បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā duṭṭhamahiṃso ayaṃ duṭṭhahatthī ahosi, duṭṭhamakkaṭo etarahi ayaṃ makkaṭo, sīlavā mahiṃsarājā pana ahameva ahosi’’nti.
មហិំសរាជជាតកវណ្ណនា អដ្ឋមា។
Mahiṃsarājajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ២៧៨. មហិំសរាជជាតកំ • 278. Mahiṃsarājajātakaṃ